CATALOGUS. voor het secundair en hoger onderwijs

CATALOGUS voor het secundair en hoger onderwijs

U vindt deze catalogus en de elektronische bestelbon ook op onze website: webshop.bivv.be/nl Bestellen kan met de bestelbon bij deze catalogus, die gefotokopieerd mag worden, of via het elektronisch bestelformulier op de website. Deze catalogus is ook beschikbaar in het Frans.

Duidt de leeftijdscategorie aan Verwijst naar de bestelbon betalend materiaal

2

WWW

Duidt erop dat dit document ook gratis downloadbaar is op www.bivv.be Duidt erop dat dit document enkel en alleen downloadbaar is op www.bivv.be

Educatie/sensibilisatie voor leerkrachten speciaal voor wetenschapsleerkrachten voor jongeren groepen - jeugdbewegingen

3 7 8 10

Informatie

11

3

algemeen wegcode

11 13

Rijopleiding

14

Accessoires

15

voor leerkrachten Fiets veilig!

Veilig of gevaarlijk?

Ref. N978(1) N965(2)

Ref. N837

Ref. N807

Brochure(1) en controlekaart(2)

Poster

Verkeersoefeningen

De handleiding van de controleur legt uit hoe je fietsen kan controleren en geeft advies voor de organisatie en het verloop van de fietscontroles.

Voorstelling van de wettelijk verplichte uitrusting per type fiets (gewone fiets, terreinfiets, racefiets, fiets met kleine wieldiameter) en meer uitleg over de elementen die belangrijk zijn voor de veiligheid.

Twee kleurentekeningen in formaat A4 geven een wijk weer waar jongeren zich verplaatsen. Bedoeling is dat de leerlingen lessen trekken uit het gedrag van de weggebruikers op de tekening.

De controlekaart bestaat uit twee luiken: een voor de controleur, het ander voor de eigenaar van de fiets. Op elk luik staat de checklist met de te controleren elementen. Per pakket krijgt u één brochure. Als het nodig is, kunt u meer dan één brochure bestellen.

Oefening 9: uitsluitend fietsers, 25 exemplaren van deze oefening + een begeleidende folder voor de leerkracht Oefening 10: alle weggebruikers, 25 exemplaren van deze oefening + een begeleidende folder voor de leerkracht.

3 EDUCATIE / SENSIBILISATIE

Fietscontroles: gebruiksaanwijzing

voor leerkrachten

W NIEU

EDUCATIE / SENSIBILISATIE

4

… het verkeer … dat zijn WIJ!

Beschikbaar vanaf november 2013

Optimove

Verkeersmanieren

Ref. N434

Ref. 969

Ref. N423

DVD

Spel

DVD en brochure

Deze film in eigentijdse stijl is bedoeld om samen met jongeren de verkeersen mobiliteitsproblematiek te verkennen. Dankzij een open vraagstelling laat de film ruimte voor discussie in de klas.

Met het coöperatief gezelschapsspel Optimove worden jongeren gesensibiliseerd rond mobiliteit, verkeersveiligheid en leefmilieu. De spelers worden uitgenodigd om, met behulp van een groot speelbord dat het stadsweefsel voorstelt en in functie van een gegeven situatie, het meest aangewezen vervoermiddel te kiezen. Dankzij een leesmap over de drie voornoemde thema’s kan de spelanimator uitgebreider antwoorden op de vragen van de spelers. Optimove werd speciaal ontworpen voor jongeren vanaf 12 jaar, voor 4 tot 21 spelers (45 min).

Mensen ontwikkelen een eigen manier van omgaan met verkeer: verkeersmanieren. Deze DVD gaat over sociaal en agressief verkeersgedrag.

In samenwerking met de Vlaamse Stichting Verkeerskunde. Duur: 32 minuten.

De brochure geeft telkens suggesties voor aansluitende educatieve activiteiten. In samenwerking met de Vlaamse Stichting Verkeerskunde. Duur: 22 minuten.

VERKEERSSLEUTELS

OPLEIDINGSSESSIES OVER VERKEERSVEILIGHEID VOOR HET SECUNDAIR ONDERWIJS

W NIEU

Verkrijgbaar vanaf november 2013

VERKEERSSLEUTELS


12-15 JAAR

15-18 JAAR

Je brommer, je leven!

Verkeerssleutels 12-15

Verkeerssleutels15- 18

Ref. N435

Ref. N810

Ref. N811

DVD

Handboek

Handboek

Deze film bestaat uit drie modules: voor je vertrekt (algemene informatie), praktische rijtips en een kennistest van 10 meerkeuzevragen over de belangrijkste verkeersregels voor bromfietsers.

Dit handboek is een praktisch werkinstrument om klassikaal aan de slag te gaan met jongeren van 12 tot 15 jaar rond verkeersveiligheid.

Dit handboek is een praktisch werkinstrument om klassikaal aan de slag te gaan met jongeren van 15 tot 18 jaar rond verkeersveiligheid.

Deze DVD werd herwerkt in juli 2008. In samenwerking met de Vlaamse Stichting Verkeerskunde. Duur: 45 min.

voor leerkrachten

Verkrijgbaar vanaf november 2013


W NIEU

voor leerkrachten 6

Beheers

je Verkeer dossier Pedagogisch TEN VAN DE DERDE VOOR LEERKRACH IJS SECUNDAIR ONDERW EN VIERDE GRAAD

Verkeers- en mobiliteitseducatie ook in uw klas?

Beheers je verkeer


Ref. N938 Brochure

DVD en pedagogisch dossier

8 lespakketten verkeersen mobiliteitseducatie voor het secundair onderwijs.

Het pakket “Beheers je verkeer” is bedoeld voor leerkrachten van de 3de en 4de graad secundair onderwijs. In de DVD komen drie ongevallen aan bod die vaak voorkomen bij 15-19 jarigen: een fiets-, bromfiets- en auto-ongeval. Met behulp van realistische ongevalscènes, getuigenissen en bijdragen van experts kunnen de jongeren de verschillende verkeersongevallen analyseren.

In samenwerking met de Vlaamse Stichting Verkeerskunde (VSV). Te bestellen via de VSV: www.verkeerskunde.be.

Vraagstuk : Stel dat er een passagier voorin in een wagen zit die 50 km/u rijdt. Plots moet de chauffeur uitwijken en rijdt de wagen frontaal tegen een

Deze fiche helpt u het thema van onaangepaste snelheid en verkeersveiligheid op te nemen in de wetenschapslessen en in het bijzonder in de lessen fysica. Vergelijkbaar met fiche nr.1 over de veiligheidsgordel, worden nu de clichés over snelheid vergeleken met de wetenschappelijke realiteit.

=

2

beko

men

0

we de

Deze affiche van het BIVV toont aan dat overgedreven snelheid een negatieve invloed heeft op het gezichtsveld.

In de wereld van de verkeersveiligheid staat snelheid algemeen bekend als een belangrijke oorzaak van ongevallen (sommige studies bestempelen snelheid als een bepalende factor in 30% van de dodelijke ongevallen). Want hoe hoger de snelheid, hoe nauwer het gezichtsveld van de bestuurder. Een hoge snelheid verlengt eveneens de remafstand. En zelfs indien de snelheid niet de oorzaak is van het ongeval, verergert ze de gevolgen ervan. Toch hebben snelheidsovertredingen nog een groot aandeel in de statistieken van de verkeersovertredingen. De onderstaande grafiek toont de V85-snelheden in België van 2003 tot 2006. Deze indicator wordt vaak vermeld op het gebied van verkeersveiligheid. De V85-snelheid is de maximum gereden snelheid door 85% van de bestuurders (of die overeenstemt met percentiel 85.) Hoewel de V85-snelheid sinds 2003 gedaald is, stellen we vast dat ze voor alle snelheidsbeperkingen nog steeds hoger ligt dan de toegelaten snelheid.

110 %

2003

2004

2005

2006

100 % 90 %

van een

96,1%

30 %

89,1%

40 %

86,4%

50 %

20 %

g van af van meer S , ESP 2 het er uito de , efent voertuig, grip van significatiefenz.) doe op het of de afnemenn rempedm.a.w. van banden . aal. de druk en van die de

uurd

voetb

alveld

.

DR = v0 . tr

Handleiding voor de leerkracht wetenschappen van de 2de en 3de graad secundair onderwijs

De remafstand DF is de afgelegde afstand tussen het moment dat de bestuurder op de rem drukt en het moment dat zijn voertuig ver tot stilstand komt. De remafstand hangt natuurlijk af van de versnellingskracht gedurende het remmen (het gaat hier dus om een 2.2. negatieve waarde), die op haar beurt afhangt van de baanvastheid Overd rev het van het voertuig. gez en sne Hoe

hoge

Basiswetten van de fysica toegepast op verkeersveiligheid

ichtsv lheid beï eld

nvl van r de auto Omdat de snelheid in een eenparig vertraagde beweging een moblineaire de bes oedt ilist snelheid mind tuurde er zich ofdeeen , hoe nauw functie van de tijd is, en omdat de afgelegde snelheid hiervan hem t op brom r afspeelt. obstakel fiets er het gezi eerste afgeleide is, komt het berekenen van de afgelegde afstand s lang er. De chts bestuurd veld van s de Een oppervlakte overeen met het bepalen van de trapeziumvormige weg voetgang een er en op zicht onder de rechte snelheid-tijd: wat er heeft dus neem er heef

(1)) ∆(s)=

60 %

auto

van de van we een heve bekijken de n doo twee rijdt. (eige positieve De reactieafstand D is de afgelegde de r het afstand tussen het nlijk vorige min het gaat sprekenvolgendeR afsta vragen. nd beko teke ogenblik waarop de bestuurder het gevaar opmerkt enn het ogenblik Wat een voer om een we hier typische Be men. van een stel je gem een aandachtige nega indrukt. bete Bij dat •hij het rempedaal bestuurder Het sluit : tuig dat zich tieve vers r van iddelde vers a -8 kwadraa • a =deze m/s reactietijd nelling) vertragin Dezenelli reactietijd varieertde stop bedraagt 2 op een in goedtre 1 seconde. t van gswaard ngswaard • a = -5 m/s 2 technisc tijde ns de bestuurder: droo natuurlijk naargelang de van isenhij moe?van de afstanden. de snel op eenvan g, toestand he staa een rem en, verm • a = -2 m/s 2 stopafstastopafsta En de heid spee nat weggoed geas op eenpassagiers)? = -1 t alcohol Is hij afgeleid Heeft gedronken? Deze bevindt:bew eging its remafsta lt een faltehij m/s 2(gsm, nd bij nd. Als kletsnat dek van erd nd hang bepa een noo de snel ijzel andere elementen en bijvele beïnvloeden weg de dek concentratie van Met de Dit schem of snee weg t op lende dek (hev dstop heid dub de a vergel uw bijna bel zo zijn beurrol in goed moderne bestuurder. afgelegde afstand gedurende de reactietijd tr hangt ige ijktDe drie e rijku de stopaf regenval hoo rijassiste t keer standebeginsnelheid v : hoe hoger ) de snelheid, De hoerem nsten eveneens af van de groter g ligt, is af n aan ntiesyst 0 de hand de de vert afstand de remafsta . eme van de hang groter de afgelegde afstand tijdens de seconde reactietijd. ragin nd niet n (AB 1 lengte best t

80 % 70 %

Vrag en: 1. Een

verkeers rijdt omstand 50 km/u best igheden . Wat 2. Zelfduurder 1 als je is zijn 3. Verg e vraag seconde stopafsta bedr weet voor elijk dat de rema een auto aagt? vast? de reacnd bij norm die 100 fstan tietijd ale den km/u

, over een

ren als:

aar dat0 wordt opge

We

120 %

Anders dan je zou verwachten, heeft de gordel het meeste effect wanneer je met lage snelheid botst. Zelfs bij lage snelheden ondergaat je lichaam zeer grote krachten. Wat veel weggebruikers niet weten, is dat er zonder gordel reeds vanaf 20 km/u gevaar bestaat om te overlijden. Wie de gordel draagt, kan ongevallen tot 100 km/uur overleven.

- v2

Het min teke vert

90,5%

Besluit:

we (2) 2.1. Langere stopafstanden door overdreven invoegen (3) ∆(s) snelheid in (1), v2

*a form Een bestuurder om ule: Als devan een wagen heeft twee mogelijkheden vertragin een hindernisis de te ontwijken: ofwel rijdt hij erlangs met het risico eindsnel gsbe met van controleverlies stuur, heidhetweg ing vooofwel stopt hij. Om vóór de de remover afsta v van de form hindernis teD kunnen stoppen dertdu bestuurder over voldoende urt totd nd D moet at hetDe stopafstand F die we F = ∆(s) -v 2 noemen (3) afstand beschikken. weook deulestopafstand. = Dit 0 kunn nul en komvoertuig stils en noteen de *a reactieafstand DA is de som van de2 zogenaamde t ∆remafstand. taat (s)

102,3%

Bij hoge snelheid is de gordel minder effectief. Je organen zijn immers ook onderhevig aan de wet van de traagheid en die kan je niet met een gordel vastgespen. Zij zullen nog even langer blijven voortbewegen en tegen je borstkas en buikwand aangeslingerd worden. Wanneer je met zeer hoge snelheid botst, kan dit zeer schadelijke gevolgen hebben. Zo kunnen delen van je hersenen verpletterd worden tegen je schedel, met mogelijk definitieve verlamming tot gevolg.

2 “Een goede bestuurder kan hindernissen ontwijken, zelfs als hij 2 (zeer) snel rijdt” SNEL HEID Als

n vóó ragin DA = DR + D rv F g, vand

101,6%

op korte tijd (0,002s) tot nul gebracht. a) Hoe groot is de de kracht die op zijn of haar hoofd (met een massa van 3,5 kg) uitgeoefend wordt? b) Hoe groot is het equivalente gewicht van zijn of haar hoofd? c) Hoe groot is de plaatselijke druk op zijn of haar schedel als je weet dat het contactoppervlak tussen het hoofd en de voorruit doorgaans maar 0,0006 m² bedraagt?

89,4%

Botsen met een persoon van 50 kg die met 50 km/u tegen jou aanvliegt, is qua kracht dus vergelijkbaar met geplet worden onder een personenwagen van 1,3 ton!

De leerlingen op basis van concrete wetenschappelijke elementen inzicht geven in de risico’s van overdreven snelheid - Natuurwetenschappen en fysica: • waarnemingen in klassituaties met situaties uit de leefwereld verbinden. • Fysische grootheden, eenheden en formules. Kracht en beweging. Kinetische energie. - Vakoverschrijdende eindtermen: milieueducatie 2e graad: veilig gebruik van eigen en openbaar vervoer.

1 Inleiding

108,7%

Vraagstuk : Stel dat de aarde een even grote aantrekkingskracht op je lichaam zou uitoefenen als de kracht die je in de vorige oefening berekend hebt, hoeveel zou je dan wegen?

Tweede en derde graad van het middelbaar onderwijs Auto

60,6%

Om je je hier iets bij voor te kunnen stellen, kan je deze kracht vergelijken met de aantrekkingskracht van de aarde. Dit noemen we het “equivalente gewicht”.

Deze fiche is bestemd voor leerkrachten wetenschap in de derde graad van het secundair onderwijs.

Doelstelling Eindtermen

WET betonnen muur. De bestuurder heeft nog net kunnen afremmen zodat EN dezeSCopHAhet moment van de impact 30 km/u rijdt.Tijdens de botsing vliegt PS de passagierFIC met HE een snelheid van 30 km/u verder tot zijn of haar hoofd GO RDTijdens tegen de voorruit knalt. deze impact wordt zijn originele snelheid EL

agst uk 3: Stel dat 50 km/ iem and a) Hoe u doo 50 kg b) En groo r de beb weegt t c) Op als hij is zijn ouwde en niet welke achterin kinetisch kom rijdt vastgek groo likt zit e ene . tst zijn plaats zit? rgie in een als hij als de zal de wag 2.2 klap voorin wag en die Botsi en doo tege zit? met ng r een n het 3 “I Als me bots interieu jij k t ee ing plot r gesling tijdens n zw buitedraag s tot van de vliegen erd wo een bot aarge stilstand wagen sing rdt, rijd n de de go vastgek en wich kan als pas hen kom het ik to bebo rdel je likt bek t? t ijken. . Op ernstig tegen sagier De en ch ach Hoe ww ver de maa uwde kel wa bestuustatistie hard w.klikv wondebestuurdeterin de Vra r m kom rders ken van agst 120 nnee kom n, ast. wag r uk : of Een t zo’n be kan ook axim ga bij 30km/u rijd zich vas 2008 r al zitt de pas en naar niet wagen bots klap um . Ande ik botsingkm/u t, terw tklikt tonen aan? je film en zij sagier voovoor t in eenvastgek ! wan 50 pjes wel likt. met rin met Maar zijnijl 82% nee aan dat km rs van “veilig” bots botsing Ze vlieg50 km/ r zich lage /u.” ing? Vra crashte vastklihij of zij ongeve snelheide kra die 54 t tege u. De agst uk : Stel sts kt bij met er 85% millisec n de passagier d wel chten Om 50 km een sne van zo onsdie je Plots dat er onden bestuur weegt vergelije je hier een de der moe lhei 50 chu lichaam /u en duu beto jken ldig? rt. Hoe en kom kg en het nnen t de cha passagier ond slechts d van met iets bij “eq deze ergaat muu uffe groo t daar zit ach 67% uiva voo terin t is de tot lent de aan voor te de pasop het r. De ur uitw rin in bij een e gew trek Vra mom bestuur ijken krac stilstand , kun een sag agst king tege ent ht van icht ier en wag der uk : Stel skrachnen stel n ”. heeft rijdt de en zit op kort de voo met een van de dat de t van len, uitoefen imp de aard die nog wag act a) Hoe e tijd rruit kna snelhei de aardkan je 50 km/ hoevee en als e een (0,0 lt. Tijd d van 30 km/ net kun en frontaal dez groo e. u 02s e nen u even l zou Dit 30 ens van de rijdt t rijdt noe kracht . b) Hoe 3,5 kg) is de de ) tot nul deze km/u verd .Tijd afremm tegen je dan kracht grote men Bot ens imp aan die en een weg sen er de we c) Hoe groo uitgeoe kracht gebrach act je in trekking en? aanvlie me wordt tot zijn botsing zodat groo t is het fend wor die op t. de vori skra of zijn vlieg het gt, is t een equ t een zijn haa is dt? con orig ge oefecht op person qua persoo of haa inele r hoofd t 0,00 tactoppde plaa ivalente ning je lichaam r hoo 06 m² snelhei enw kracht n van ervl tselijke gew bere agen fd (me dus bedraag ak tuss druk icht van d Bij kend zou vergeli50 kg van t een en het op zijn zijn hog die t? 1,3 hebt, e sne imm mas ton! jkbaar met hoofd of haa of haar sa 50 met niet ers ook lheid en de r sche hoofd? gep km/u voorrui del als voo met een onderh is de gor let wo tege rtb t doo je wee rden n jou worde ewegen gordel evig aan del min t rgaa ond vastges de wet der ns maadat schade n. Wa en er pen r van effectie verplet lijke nneer tegen je bor . Zij zull de traa f. Je verlam terd gevolge je met en stka ghe organe id min worde n heb zeer hog s en nog g tot ben eve en die n zijn n gevolg. tegen . Zo e sne buikwan n lang kan d aan er blijv je je sch kunnen lheid Beslu bot ges en ede l, medelen st, kan lingerd And it: t mo van je dit zee effe ers dan gelijk her r ct snelhed wan je zou defi senen nee nitieve weg en ond r je verwac geb hte ergaat met 20 km ruik lage n, hee ers kan /u gev niet je lich snelheift de ong aar wet evallen bestaat en, aam zee d botgordel is dat het r st. tot me Zel er grote 100 om te km/uu overlijdzonder kracht fs bij este gor en. Wa lage r ove en. rlev Wie de del ree t vee en. gordel ds van l draagt,af

Vraagstuk : Een wagen botst met 50 km/u. De passagier weegt 50 kg en zit achterin, niet vastgeklikt. Ze vliegt tegen de bestuurder en komt daar tot stilstand in een botsing die 54 milliseconden duurt. Hoe groot is de kracht van de botsing?

SNELHEID Doelgroep Vervoermiddelen

60,6%

Als jij tijdens een botsing als passagier achterin de wagen naar voor geslingerd wordt, kan je tegen de bestuurder of de passagier voorin vliegen en hen ernstig verwonden, ook al zitten zij wel “veilig” vastgeklikt. Op www.klikvast.be kan je filmpjes van crashtests 1 bekijken. Hoe hard komt zo’n klap aan? Vra

De statistieken van 2008 tonen aan dat ongeveer 85% van de bestuurders zich vastklikt wanneer hij of zij met een snelheid van 120 km/u rijdt, terwijl 82% zich vastklikt bij 50 km/u en slechts 67% bij 30 km/u ! Maar zijn de krachten die je lichaam ondergaat bij een botsing met lage snelheid wel zo onschuldig?

2

61,5%

2.2 Botsing met een zwaargewicht

3 “Ik draag de gordel enkel wanneer ik buiten de bebouwde kom ga. Anders rijd ik toch maar maximum 50 km/u.”

speciaal voor wetenschapsleerkrachten

WETENSCHAPSFICHE GORDEL

64,6%

1

Vraagstuk3 : Stel dat iemand 50 kg weegt en niet vastgeklikt zit in een wagen die met 50 km/u door de bebouwde kom rijdt. a) Hoe groot is zijn kinetische energie als hij voorin zit? b) En als hij achterin zit? c) Op welke plaats zal de klap tegen het interieur van de wagen het grootst zijn als de wagen door een botsing plots tot stilstand komt?

v + v0 * ∆(t) 2

voor t deta t een zich naas al gezichts perifeer wat bew ils op, terw t veld van ijl bestuurd zicht in eegt. Naa rmate het peri 180°. Het tunnelzic er stra aan doe feer centraal ltreffendde snelheid zicht k voo ht. hoe r nau Kort samzich uit kijkeheid en hoger ligt,gevoelig is wer Dit sche boe

eng bren n. het rpte Net als in een eenparig vertraagde beweging, derechversnelling perifeeevat: Dit fenomee zijn zijn gt en gaatt het hoe passagie tstre n de ekseen (voete en de snelheid eveneens met elkaar in verband via rs gevaar r zicht. sneller noemt men tganbrengen gers, en ook men met zich fietsers, vergelijking van de eerste graad: voor rijdt, mee

(2) ∆(t)=

v - v0 a

de ande re wag omringe voor de best nde ens… weggebruurder, ). uikers

10 % 0%

Beslu

Weg van 50 km/u u

it:

De kine voo tische r passagide voo energie gesmak ers achrste en en het t wo terin achters geweld rden bij een te van en zo ong plaatsen de sch ernstig eval . Bov ok e lets tegen de endien zijn iden els ver inzi tiek kun oor ttenden nen de zaken. voo rin

Weg van 70 km/ W km/u u

Weg van 90 km/ W km/u u

Bron : BIVV

1 2

3

Voor de botside eenv oud de wage ng gaan volle Bove dig n we ndien is omge stilst steed aat zet gaan tegen s uit in warm we het van een er steed te, obsta s van vervo kel volko uit dat rming (eind men niet-e snelh versn van het lastis eid elling che koets ve = en (of botsi werk 0) – vertr (bv. alle kinetng, d.w.z aging de kreuk ische . dat en) eenp elzon energ je na arig e), geluid ie van zijn. , enz.

ABS

Het

of “antib lokkee Electr rsyste onic em” Stabili is een ty Progr systee m dat am (ESP) belet is een dat de systee wielen m dat tijden de stabili s het remm teit van en blokke het voertu ren. ABS ig verbe is in de tert eerste wanne plaats er het bedoe dreigt ld om af te het voertu wijken van de ig op koers koers die de te houde bestuu n, niet rder wil volgen om de remaf stand .

te vermi

ndere

WWW

WWW

WWW

n..

Besluit:

3

Voor de eenvoud gaan we steeds uit van een volkomen niet-elastische botsing, d.w.z. dat je na de botsing volledig stilstaat tegen het obstakel (eindsnelheid ve = 0) – alle kinetische energie van de wagen is omgezet in warmte, vervorming van het koetswerk (bv. de kreukelzone), geluid, enz. Bovendien gaan we er steeds van uit dat versnellingen (of vertragingen) eenparig zijn.

Wetenschapsfiche 1: Veiligheidsgordel

Wetenschapsfiche 2: Snelheid

Basiswetten van de fysica toegepast op de verkeersveiligheid

Fiche

Fiche

Brochure

Deze fiche is bestemd voor de leerkrachten fysica of wetenschappen van de 2de en 3de graad secundair onderwijs.

Deze fiche over het thema snelheid is bestemd voor leerkrachten fysica of wetenschappen van de 2de en 3de graad secundair onderwijs.

Deze handleiding is bestemd voor de leerkrachten fysica of wetenschappen van de 2de en 3de graad secundair onderwijs.

Dit document geeft op basis van concrete wetenschappelijke informatie inzicht in de risico’s van overdreven en onaangepaste snelheid in het verkeer. Wat is de impact van snelheid op de stopafstand van een voertuig? Welke krachten spelen mee bij het nemen van een bocht?

Deze brochure van 24 pagina’s beschrijft en verklaart de principes uit de fysica die van toepassing zijn op de verkeersveiligheid van passagiers in de wagen. Hoe pas je bijvoorbeeld de wetten van Newton toe op een botsing tussen twee wagens? Vervolgens analyseert deze brochure de wetenschappelijke achtergrond van enkele veelgehoorde slogans uit verkeersveiligheidscampagnes, bv. “Bij een botsing ben je 15 keer zwaarder”.

In dit document vindt u de wetenschappelijke argumenten voor het dragen van de veiligheidsgordel in de wagen. Hoe werkt de gordel? Welke krachten spelen een rol tijdens een ongeval? Wat is de impact van de kinetische energie van de passagiers wanneer de wagen bruusk tot stilstand komt? De fiche bevat eveneens concrete oefeningen die u in de klas kunt gebruiken.

Via oefenvraagstukken wordt de theorie aan de praktijk getoetst.


De kinetische energie en het geweld van de schok zijn identiek voor de voorste en achterste plaatsen. Bovendien kunnen de passagiers achterin bij een ongeval tegen de inzittenden voorin gesmakt worden en zo ernstige letsels veroorzaken.

voor jongeren

W NIEU

Het woord aan de

passagiers

22/12/08 12:35:27

WWW

IBSR-08-passa-NL.indd 1

!


8

Onderweg naar meer ervaring!

De rollergids

Het woord aan de passagiers

Ref. N921

Ref. N943

Ref. N956

Brochure

Brochure

“Onderweg naar meer ervaring” is een brochure voor beginnende bestuurders en hun ouders. Ze bevat nuttige tips die helpen om de eerste kilometers op een veilige manier af te leggen. In totaal worden negen adviezen voorgesteld aan de beginnende bestuurders. De meeste rijaspecten komen aan bod: van “hoe ervaring opdoen” over “het risico van alcohol achter het stuur” tot “hoe de verzekeringskosten beperken”.

Deze handleiding bevat de belangrijkste verkeersregels met betrekking tot rollers en steps (zonder motor), en beschrijft bovendien ook de basistechnieken om veilig te leren rollerskaten.

Brochure

De brochure bevat ook een uitneembaar boekje met daarin raadgevingen voor de ouders om hun kind beter te begeleiden bij de eerste ervaringen op de weg.

Daarnaast bevat de brochure de regels in verband met de voortbewegingstoestellen.

Bestemd voor jongeren vanaf 15 jaar. Deze brochure helpt jonge passagiers om goed met de bestuurder te communiceren. Een op vijf jongeren die sterven of zwaargewond raken in het verkeer, is passagier in de wagen. Deze brochure kan in de klas behandeld worden.

voor jongeren

MOET FEESTEN VE , FUN BLIJ N ROM LAAT JE DAA

iphoneOVE app R stijlRISICO’S

KEN

NIETS WIJSMA

R!

IN HET VERKEE

ZZZ IK B HET EN EE TOEG ME N GO EL ATVERO EDE EN. ORLO BESTU VEN U (”oh, T : Hoe OM RDER, snel EN moe liep SN ler ELLE pitstop D ilijke daar alcohol je rij r on ee R TEAAROM twijk n vo dt, ho K RIJ etga e sl en! DEN AN IK nger echt er ?”) DA N en je je om

km

FOU

gsm

snelheid

dus…

ALS OM IK R JON HIND IJD, V G, EN ERN OLSTA HEB ISSEN AT H TE ET IK

JUIS

drugs

hoffelijkheid

plus

28/06/11 17:01

O DU D alge T EN S G NTW AT IK FOU OED IJK zijn meen go T: vo E R EN. BME CO snel or ie ede H EFLE OV N heid dere reflex et is XEN END CENTR waa en sver en IEN r da ! he schi gelijk t jo BENEER . Ki bben llen A kunn jk maa … Maa nge be IK 70 en he r ee st r B bben ns w de wet uurder 80 elke s te . C gevo n van over he 90 de lgen t Snelh zelfs fysica van eid bij 43 m een klei hindehet op Du rf ne me rnis 46 rken na ar jij je ke nn 53 m Snelh w 66 Je eid op he zu lt w w.go is ov er fo t movan de m is ment voer sc hi rz er o. au to rij be de n en dat tuige 64 m op ki /nl/q A st n B ilsta & C ui z en ui jk en at va n en be tg aa n Stop te de afsta re su an tw oo st en nd ? Su lta te rd on ze rf da n… qu izv n sn el ra ge n!

- Haa

chts este

enw

eg 140

5 - 113

0 Bru ssel

- D/2

011

/07 79/

42



2BIV0109_Flyer_150x105_DEF.indd 1

gordel

ge kun ving w je hi aarn nder eem niss t en

vzw

km/

- BIVV

u

Hou tte

u

M. Van

_Flye

r_1

50x1

05_D

EF.in

dd

2

28/06

/11

17:01

Wel jong, niet gek!

Themakaarten

Brommen zonder brokken

Ref. N922

Ref. N906(1), N907(2), N908(3), N909(4)

Ref. N997

Brochure

Themakaarten

Brochure

Defensief rijden, een goed onderhouden voertuig, aangepaste snelheid, zich goed vast-klikken, nuchter rijden, … dit alles is absoluut noodzakelijk om veilig te rijden.

Deze 4 kaarten (in postkaart-formaat) richten zich in het bijzonder naar jonge bestuurders. Ze behandelen de belangrijkste risico’s achter het stuur: • Snelheid (1) • Alcohol (2) • Drugs (3) • Vermoeidheid en het niet dragen van de gordel (4)

Deze brochure gaat over het gezamenlijke gebruik van de rijbaan en de methodes om de gevaren op de weg te omzeilen.

Deze verschillende aspecten van de weekendongevallenproblematiek komen aan bod in deze brochure die vooral bedoeld is voor jonge bestuurders.

De kaarten werden opgesteld in de “juist-fout”-vorm en ontkrachten de heersende opvattingen over deze onderwerpen.

Ze behandelt de uitrusting en verduidelijkt hoe men bij ongevallen de schade zoveel mogelijk kan beperken. De brochure geeft ook toelichting bij de wettelijke aspecten.


0109

u

u

u

km/

VU:

2BIV

km/

km/

km/

groepen - jeugdbewegingen

Wandelen in groep Gebruiksaanwijzing...

Is eigendom van:

voor jeugdleiders

Geldig voor België

De tips zijn te herkennen aan dit symbool:

Bescherm je groep Lin

op ks o de f r rijb ech a ts es an? tie

Eerst en vooral, zorg dat er genoeg leiders zijn om de groep te begeleiden. Als jeugdleider word je door de wet als een gids beschouwd. Ook mogeVoor groepen voetgangers die door een gids begeleid worden, voorziet deewegcode en 2 moge lijkheden. Het is dus aan jou om de formule te kiezen die jouw groep het veiligheid Als meeste k w biedt. waa je groep r je op het

de ri hieronder.) Bij optie 1 houd je zo veel mogelijk afstand van het verkeer. (Zie pagina’s ingrohet ep geel v jb bes aan lo

op t zichgeval Als de groep uit minder dan 6 personen bestaat, pas dan deze regel in elk kies tb t, toe. aar

an

dan

zic

ht

ba Bij optie 2 beslis je om op de rijbaan (de weg) te lopen, omdat het niet anders kan gezien de door nad e kant arh eren van d omvang van de groep. groep (Zie pagina’s in het blauw.) Dit is mogelijk voor groepen begeleid door de b e rijb eid estu aan urd jeugdleiders, zelfs als er goed begaanbare voetpaden en bermen voorhanden zijn. In dat geval is ers. het als gids je taak om de groep zich zo te laten voortbewegen dat ze zo goed mogelijk zichtbaar is voor naderende bestuurders. Ov Je m ers te op g oe6 t w personen k Als je groep uit minder dan bestaat Als roen sp achten en aa tot mog hetindien en in alle andere gevallen lich ringt mogelijk: het ne om en de t op ro om je licht gro (voo en over gro ep od splopen. r vo Laat de groep zo ver mogelijk van hetzichverkeer te vandaan v ri ep niet op dat steken sleden ngt te te laten etgan erk rw d ee ov , og ov Zij m erst en hierm ie reed ijl je erst gers) rs lopen die door Je laat je groep op voetpaden en,opblikplaatsen opn oeten ekof lic op ee doo s begon overst eken. ee ht rgaa ach zelfs al hetzijn: over ieuw op waangeduid de volgende verkeersborden n. nen w kt, te m voet d

Ho

eo

ver

ste

is

d

ke

n?

➤

blijve e gro groen n tot aken pad Dieg aren n st ep, zo spri het lic ze d bevin enen aan d d ngt. ht eel uit en, m ie aa dat Ve vo

n de er gee rdee or vo van ogen Ov and n gro l de etgan de g ro ere vo erst kan epsled leiders gers ep. or t va e g Je b n de en alle oed v ke stra en voet ent ve oet n o at. wil ganger rplicht gan p e O overstek s als d je groep ge en r o Als erpgelgeen voetpaden of blauwe verkeersborden zijn, laat je je groep ie en s et: ee . W zich te la ve (zo ac Sta rs op ten ov n au lopen nd op de bermen* zijn. er te to d ht tot alsmdeze in begaanbaar er Als stil voor ie ko hee der d steken verk ek er ee ee je ov an 30 op oog die mt isl den pla een sloot of de grenzen rsen een helling, n voetpad * Berm: ruimte geen of fietspad tussen de rijbaan aan e grozich lic at te g contact voertu ersteekt ger ep er meter de over ht of aan eden is s van eigendommen bevindt. te ig n b st m p , ka voor evindt eekpla olitiea n nie je b g va at t plo egint n de p s voor ent) ov la ts

of h mak ader et je t, ij/ en eval zij za met probee groep. van l stop de rd

In g

bes an Zelf Er is geen twijf voetpad, p stop er te ats w blauw verkeersbord s aa urd om el w en en ju tugeen p stek aar n ee . ach en. je llie er om mag je je groepenop t jeIn enngeen over berm? . datzalgeval doo na stee Als kpla laten lopen, rlop atenvoorwaarde dat je het fietspad ats . ga er voor n fietsers en bromfietsers voorlaat. g voet ge ee Je m gan no ger met oet w rs s hee over achte is ft d op vers stek n to Om e tr en, t am m tee kun over te moe er gee Indien altijd van deze voorzieningen aanwezig is, loop je op de rijbaan ten n au inerdgeenkenkele voor Laat t overzi steken e plaa bes to’s tu(de mee Inr dat regel links achter elkaar ind je gro en en kies urd weg). d gevaltsmoet je volgens deranalgemene g! ien je s w r aanko an vorand van de rijbaan mog ep dus waar n een p enerzo ac dicht de lopen. 3bij men o hte mogelijk elijk niet ader laat n to . Ee 0 m r v sw In h ook in ee ende Toch ns je t hin oe het bepaalde omstandigheden (bijvoorbeeld in een bocht) beter niet n boc bes aarkan e ee gro et don je te tl de gro goe tu tuss ep gro ep b van rde rijbaan te lopen om de zichtbaarheid van de d dede rechterkant zijn en ve ker of en g ht of bzijnurdom aan er ep eg al ,...) s ov epar en je g twee over onn wor rlichtin s de zi ro aa verhogen. en keergroep isgesbelangrijk dt g g (b chtb een ep goe kanteHet toke is dat je voertuigen ziet naderen maar ook de vo n te eric ij)h aarh hel n is d ku n van ht vo ebb . dat jeertuzelf nnenzichtbaar de w bent. en eid sl g ov ver ig allinvan lg

➤

10

Wandelen in groep – ➤ En gebruiksaanwijzing als h

Veilig op stap

et

ens


Ref. N950

. De

do

nk

ech t is

Ref. N951

Folder Deze leidraad bevat de voornaamste verkeersregels voor voetgangers en fietsers, alleen of in groep, al dan niet vergezeld van een leider of wegkapitein.

WWW

➤

No

DŽp

de

ve

er

erst zien ek

eg

Folder

Ne g vrag Ve em co en? Lay-rantwoontact gka er effi er out: rdel op m d o-refl atse ww ijke et he n zo ciënt ag bet ectere w.m uitg t BI azyg ever VV: dat in h er zi n raph : M. stuu je al et d chtb de kled nt-a ic.be Van r een van onke aar b ij te nim – Ill Hout mailtj ateu ver r doo ent. dra ustra te, Ha e na r-N zich g ties: acht ar in L.in tbaa rdat ze Reflec en. T. Ra sest fo@ dd ee bi mae nw vv r zu het teren 2 kers eg 14 .be (c lt zi lich de -Eve 05 el jo jn. t va ns - 11 nger n de 30 Br en), usse of be l l na ar 02 /244 .15. 11

lia

en.

is?

loop rlich (min en, . Als envan de weg met je groep. Maar als de zichtbaarheid Samengevat: loop links rich ting der rijba de gr ting (dit dan oe van mag 200m rijric an lo p lin goed is, steek dan over en ga aan de rechterkant van de rijbaan lopen. de g een niet in): hting opt (t ks op roep zakl ) moete rech een ro van he egen de am . Als p of n begel geel ts en od licht t verk de de een ei licht een vo eer de groe fiet de Het acht wit oraan rijric rijbaanAls p re de omvang sl w ic van de groep hierom vraagt, of eraa ht ht ch Fluok ordt n re een een w ing va loopt ts op chts n he (in dan op de rijbaan. elem leure ten ze . vooraa it of ee loop t licht n lin n verkee de auto enten n zorg erste aa acht ks en geel r): kop zijn en er nbev eraa lic lam vo Overweeg enkel om op de rijbaan te lopen als je groep minstens 5 leden plus n lin een ro ht pen dan wee or dat olen om od ks teru . r ze je ov flu jezelf telt. Als je denkt dat het nodig is dat je groep op de rijbaan loopt,

Heel wat jeugdbewegingen en klasgroepen gaan geregeld te➤ voet op stap en verplaatsen zich daarbij op➤de openbare weg. Om de leiders en leerkrachten te helpen onderweg de juiste keuzes te maken voor hun groep, maakte het BIVV een folder met de belangrijkste richtlijnen. zelfs als er een voetpad of een berm enz. is, zorg dan dat de groep: links loopt: achter elkaar aan

of:

21

/06/

11

rechts loopt: - achter elkaar aan - of naast elkaar maar dan zonder de helft van de rechterrijstrook te overschrijden.

11

:36

DŽpliant-animateur-NL.indd 1

21/06/11 11:36

Zo willen we jeugdleiders en leerkrachten informeren over de do’s en don’ts op de openbare weg. In het foldertje wordt ondermeer uitgelegd wanneer je best links en wanneer je best rechts op de rijbaan loopt. Daarnaast wordt er aandacht besteed aan hoe je met een groep dient over te steken en wat te doen als het donker is. Ook met de grootte van de groep wordt rekening gehouden.

Pietons_Nl D-2010-0779-63:Voetgangers_Nl D/2005/0779/31 24/06/10 23:31 Page1

TIPS VOOR VOETGANGERS

TIPS VOOR VOETGANGERS

algemeen

(vervolg)

ZOEK OOGCONTACT

Op plaatsen waar het verkeer noch door een bevoegd persoon, noch door verkeerslichten geregeld wordt, mogen voetgangers zich slechts voorzichtig op de rijbaan begeven en met inachtneming van de naderende voertuigen.

Door oogcontact worden problemen vermeden. Als je oogcontact hebt met de bestuurder, weet hij dat je hem gezien hebt en weet jij dat je zonder gevaar kunt oversteken. Bedank hem gerust met een handgebaar of een hoofdknik: hoffelijkheid werkt aanstekelijk.

Blijf tijdens het oversteken naar links EN naar rechts kijken. Het is immers mogelijk dat de voertuigen die uit de ene richting komen stoppen, maar dat de voertuigen uit de andere richting gewoon doorrijden. Vergeet niet dat fietsers en bromfietsers in bepaalde eenrichtingsstraten van twee kanten kunnen komen.

ZEBRAPAD = DE GOEDE OPLOSSING

TRAMS HEBBEN VOORRANG

Hoewel er zich soms ongevallen voordoen, blijft het zebrapad voor voetgangers de veiligste plaats om over te steken. Als er zich op minder dan 30 meter een zebrapad bevindt, ben je verplicht om het te gebruiken. Zoniet moet je volgens het verkeersreglement de rijbaan haaks op haar aslijn oversteken en mag je er niet onnodig slenteren of blijven staan. Dit geldt ook op doorlopende trottoirs: je mag er het verkeer niet nodeloos hinderen.

Als er een tram nadert, mag je een zebrapad dat over de tramrails of -bedding loopt niet oversteken, behalve als dit toegestaan is door verkeerslichten. Iedere weggebruiker moet immers voorrang verlenen aan spoorvoertuigen en zich daartoe zo snel mogelijk van de sporen verwijderen.

MAAK JE NIET ONZICHTBAAR Voor je veiligheid is het belangrijk om zoveel mogelijk op te vallen! Bij slecht weer of in het duister is een donker geklede voetganger zo goed als onzichtbaar, zelfs voor de oplettende automobilist. Heldere kledij of kledij met reflecterende stroken kan wonderen verrichten.

STEEK NIET BLINDELINGS OVER

Geef voetgangers voorrang! TIPS VOOR BESTUURDERS EN VOETGANGERS

WWW

Voorrang betekent natuurlijk niet dat je blindelings mag oversteken. Wees voorzichtig als je je op het zebrapad begeeft en hou rekening met naderende wagens. Kan deze auto op tijd stoppen? Heeft de bestuurder me gezien? Wordt hij ingehaald door een andere bestuurder die het verkeersreglement overtreedt? Steek niet over als het naderend voertuig hierdoor gedwongen wordt om hard te remmen.

Verantwoordelijke uitgever: M. Van Houtte, Haachtsesteenweg 1405, 1130 Brussel - D/2010/0779/63

BLIJF UITKIJKEN Als voetganger heb je uiteraard rechten maar ook verplichtingen. Doordat je geen beschermend koetswerk hebt, ben je bijzonder kwetsbaar: pas je gedrag dus aan.

Fietsen in tegenrichting in eenrichtingsstraten (BEV)

Geef voetgangers voorrang!

Bellen of rijden, aan jou de keuze

Ref. N964

Ref. N923

Ref. N955

Ref. N963

Folder

Folder

Folder

Folder

Wat is bobben? Hoe doe je dat? Hoe geraak je weer veilig thuis als je graag feest? Ontdek het in deze folder.

Deze folder beschrijft wat BEV is, legt uit hoe men BEV kan herkennen en bevat de nieuwigheden in de reglementering.

In deze folder wordt aan de hand van praktische voorbeelden uitgelegd hoe voetgangers zich moeten gedragen op oversteekplaatsen (zonder lichten of agent) en hoe automobilisten deze oversteekplaatsen moeten naderen. De voorrang van trams en doorlopende voetpaden zijn thema’s die eveneens aan bod komen.

In deze folder wordt uitgelegd waarom het gebruik van een gsm tijdens het rijden gevaarlijk is. Tevens worden enkele tips gegeven voor wie toch belt tijdens het rijden. Men vindt er ook enkele preciseringen over de reglementering en een overzicht van de mogelijke sancties.

Duidelijke schema’s illustreren de situaties waarmee fietsers, autobestuurders en voetgangers geconfronteerd worden in straten met BEV. Uitgegeven in samenwerking met de Fietsersbond.

11

INFORMATIE

BOB - BOBBEN

algemeen INFORMATIE

12

De gordel, de juiste reflex

Te snel… te laat!

Via Secura

Ref. N962

Ref. N954

Ref. N967

Folder

Folder

Tijdschrift

In deze folder worden de gevaren van snelheid uitgelegd. Naast een grafiek met de voornaamste stopafstanden en een tabel met de gevallen waarin het rijbewijs kan ingetrokken worden, vindt men ook het bedrag van de mogelijke geldelijke sancties in geval van snelheidsovertreding.

Via Secura is het driemaandelijkse magazine van het BIVV. Het bevat korte berichten en artikels over alles wat van ver of nabij met verkeersveiligheid te maken heeft: communicatie, verkeerseducatie, nieuwe reglementeringen, verkeersgedrag, handhavingsbeleid, weggebruikers, statistieken,…

Een folder met aandacht voor de wetgeving over de gordeldracht, de juiste houding achter het stuur, de verschillende mogelijkheden om kinderen veilig te vervoeren.

Abonneren kan via: [email protected] of 02/244 15 18.

wegcode Boetekaart

De verkeersborden… raakt u er wijs uit?

De verkeersborden

Ref. N886

Ref. N932

Ref. N851

Ref. N836

Brochure

Kaart

Brochure

Poster

Waar rijden als er fietsvoorzieningen zijn of wanneer die er niet zijn, hoe moet je fietsen, wat is de uitrusting van de fiets en de fietser? Dat zijn de verschillende thema’s die in deze brochure aan bod komen.

Deze kaart stelt de belangrijkste overtredingen voor per graad, met vermelding van het tarief.

Brochure van 28 pagina’s met telkens de afbeelding en verklaring van verkeersborden die in België van kracht zijn.

Poster met de afbeelding en verklaring van verkeersborden die in België van kracht zijn.

Ze vermeldt ook het bedrag van de geldelijke sancties waaraan men zich blootstelt bij overdreven snelheid of bij rijden onder invloed van alcohol of drugs.

13

INFORMATIE

Fietsers en de wegcode

RIJOPLEIDING

14

Autorijden van A tot Z

Autorijden van A tot Z: oefenboek

De bromfiets en de motorfiets van A tot Z: theorieboek

De bromfiets en de motorfiets van A tot Z: oefenboek

Ref. N305

Ref. N306

Ref. N307

Ref. N308

Boek

Boek

Boek

Boek

Handboek rijopleiding boordevol commentaar en geïllustreerd met tal van kleurenfoto’s. Het is duidelijk, volledig en maakt de wetteksten toegankelijk en begrijpelijk voor iedereen. Bovendien wordt er bijzondere aandacht besteed aan defensief rijden.

De 500 vragen in dit handboek beantwoorden, is de ideale manier om je kennis te testen voor het theorieexamen.

Handboek rijopleiding bromfiets en motorfiets met boordevol commentaar en tal van illustraties.

Dit oefenboek is de ideale manier om je kennis te testen voor het theorie-examen voor de bromfiets en de motorfiets.

Rugzak

Ref. 514

Ref. 515

Fluo rugzakhoes in waterdicht en retroreflecterend materiaal.

Gele rugzak met reflecterende strook aan de zichtbare zijde.

Eén maat.

15

ACCESSOIRES

Rugzakhoes

“Onderweg naar meer ervaring” is een brochure voor beginnende bestuurders en hun ouders. Ze bevat nuttige tips die helpen om de eerste kilometers op een veilige manier af te leggen. In totaal worden negen adviezen voorgesteld aan de beginnende bestuurders. De meeste rijaspecten komen aan bod: van “hoe ervaring opdoen” over “het risico van alcohol achter het stuur” tot “hoe de verzekeringskosten beperken”. De brochure bevat ook een uitneembaar boekje met daarin tips voor de ouders om hun kind beter te begeleiden bij de eerste ervaringen op de weg.

Een cel Jongeren in het BIVV! Waarom? Je kunt niet vroeg genoeg beginnen met verkeerssensibilisatie.

GO FOR ZERO ook op school ! Doelstelling: nul verkeersslachtoffers. Wij hebben elkaar nodig om de verkeersveiligheid en de hoffelijkheid op onze wegen te verbeteren. Het GO FOR ZERO-charter is een concrete verbintenis die burgers, organisaties, ondernemingen en media ertoe aanzet actie te ondernemen om het aantal verkeersdoden op onze wegen te doen dalen.

Ook u kunt het charter ondertekenen op www.GOFORZERO.be.

De cel Jongeren ontwikkelt projecten, ontwerpt pedagogische instrumenten en geeft publicaties uit om kinderen en jongeren vorming aan te bieden op het vlak van verkeer en mobiliteit. Concreet is het onze bedoeling om u als leerkracht of ouder met allerhande materialen bij te staan bij het sensibiliseren van uw kinderen op het vlak van verkeersveiligheid. Daarnaast werken de leden van de cel Jongeren campagnes uit en werken ze mee aan verschillende projecten van organisaties die actief zijn op het vlak van jongerenpreventie. Hoe kunt u hen contacteren? Haachtsesteenweg 1405 - 1130 Brussel Telefoon: 02/244.15.11 – Fax: 02/216.43.42 [email protected] – www.bivv.be Liesje Pauwels, [email protected], 02/244 15 49 Bram Verlinde, [email protected], 02/244 14 37 Jan Vandaele, [email protected], 02/244 14 14

Beschikbaar vanaf november 2013

Onderweg naar meer ervaring

Optimove

VERKEERSSLEUTELS



12-15 JAAR

VERKEERSSLEUTELS



15-18 JAAR

Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid, vzw Haachtsesteenweg 1405, 1130 BRUSSEL T : 02/244.15.11 - F : 02/244.15.28 [email protected] - www.bivv.be

Verantwoordelijke uitgever: K. Genoe - D/2013/0779/42

Het materiaal kan ook besteld worden via een elektronische bestelbon op onze site: webshop.bivv.be/nl

CATALOGUS. voor het secundair en hoger onderwijs

Recommend Documents