ECOTEAM PROGRAMMA OP HET WERK stad Beringen
RAPPORTAGE GEDRAGSSCAN 21 oktober 2002
Den Haag, 25 november 2002 Global Action Plan Nederland
- 5 november 2002
Hoofdstuk 1 – Algemeen Duurzaam gedrag Duurzame bedrijfsvoering wordt steeds vaker gezien als één van de belangrijkste succesfactoren van een onderneming, een positieve wisselwerking tussen economische en maatschappelijke ontwikkeling en bescherming van het milieu. Het gaat om het evenwichtig en in samenhang invullen van de drie dimensies 'People, Planet en Profit' (PPP). Ondernemers die met deze 'Triple Bottom Line' rekening houden zijn interessant voor beleggers: ze zijn veel meer op de toekomst gefocust. De invulling van duurzaam ondernemen ligt bij de medewerkers, die gezamenlijk de identiteit van de organisatie bepalen. Het ontwikkelen van een duurzame werkstijl en het bewust maken van keuzes op dit gebied is een voorwaarde voor organisaties die duurzaamheid serieus nemen en ervoor kiezen dit in te bedden in het hart van de organisatie. Het EcoTeam Programma is een instrument waarmee medewerkers stap voor stap duurzaam gedrag kunnen ontwikkelen. Gedragsscan Om te kunnen monitoren in hoeverre organisaties ook daadwerkelijk resultaat boeken op het gebied van duurzaam gedrag, heeft Global Action Plan een meetmethode ontwikkeld, de zogenaamde gedragsscan. Deze gedragsscan dient als uitgangspunt vóór aanvang van een EcoTeam Programma, waardoor er een zogenaamde nulmeting op gedrag ontstaat. De resultaten van deze meting worden vergeleken met resultaten van andere organisaties, hetgeen een interessante benchmark oplevert. Tevens wordt op basis van ervaringscijfers een perspectief gegeven in hoeverre het gedrag van de medewerkers verbeterd kan worden. Een tweede meetmoment is aan het einde van elk EcoTeam Programma, zodat duidelijk wordt welke gedragsverschuiving door de EcoTeams is gerealiseerd. Vervolgens kan de organisatie ervoor kiezen om een dergelijke meting periodiek te herhalen (bijvoorbeeld 1 keer per jaar), waardoor er een beeld ontstaat in hoeverre de mensen binnen de organisatie hun werkstijl daadwerkelijk veranderen en daarmee duurzaamheid integreren. De gedragsscan bestaat uit een vragenlijst, die is opgebouwd uit drie onderdelen: 1. vragen om het milieubewustzijn van medewerkers te inventariseren; 2. vragen om het milieurelevante gedrag van medewerkers te inventariseren; 3. vragen om de actiebereidheid van medewerkers te inventariseren.
Hoofdstuk 2 – Resultaten gedragsscan Opzet In oktober en november 2002 is de gedragsscan uitgezet bij medewerkers van de stad Beringen in Vlaanderen (België). In totaal zijn er 118 formulieren verspreid, waarvan er 103 zijn ingevuld en 103 verwerkt. De resultaten van de scan worden vergeleken met een de resultaten van een overheidsinstelling en het gemiddelde van vergelijkbare gedragsscans van zeven administratieve organisaties (een 'gemiddeld' kantoor). Op de volgende pagina's worden de resultaten samengevat op basis van de drie genoemde onderdelen uit de gedragsscan, namelijk milieubewustzijn, milieurelevant gedrag en actiebereidheid.
Resultaten onderdeel 1: milieubewustzijn Respondenten hebben vier vragen voorgelegd gekregen, waarop gesloten antwoorden op een vierpunts-schaal konden worden gegeven. Voor de vragen 1 en 2 waren dit antwoorden oplopend van ‘niet belangrijk’ tot ‘heel belangrijk’ en voor de vragen 3 en 4 oplopend van ‘niet mee eens’ tot ‘mee eens’. Vraag 1: milieuvriendelijkheid is voor mij ….. Vraag 2: aandacht voor het milieu binnen de organisatie vind ik ….. Vraag 3: ik kan zelf binnen de organisatie een bijdrage leveren aan milieuvriendelijkheid … Vraag 4: ik vind dat ik milieuvriendelijk werk … De vragen 1 en 2 betreffen algemene vragen om te inventariseren in hoeverre respondenten zich bewust zijn van het milieuvraagstuk. De vragen 3 en 4 hebben een wat persoonlijker karakter en inventariseren in hoeverre respondenten zich bewust zijn van de rol die zij zelf hebben binnen de eigen organisatie en werkplek. De resultaten per vraag zijn in onderstaande tabellen en grafieken opgenomen (N.B: door rekenkundige afrondingen kan de som van de percentages 1% afwijken van 100%): Vraag 1 en 2 Belang van milieuvriendelijkheid Aandacht voor het milieu binnen de organisatie Gemiddeld
Heel belangrijk 43% 36%
Redelijk belangrijk 56% 63%
Redelijk onbelangrijk 1% 1%
Niet belangrijk 0% 0%
39%
60%
1%
0%
MILIEUBEWUSTZIJN ALGEMEEN
Heel belangrijk (39%) Redelijk belangrijk (60%) Redelijk onbelangrijk (1%) Niet belangrijk (0%)
3
(vervolg resultaten onderdeel 1, milieubewustzijn) Vraag 3 en 4
Mee eens
Bijdrage kunnen leveren aan milieuvriendelijkheid binnen de organisatie Zelf milieuvriendelijk werken
74%
Beetje mee eens 25%
Beetje mee oneens 1%
Niet mee eens 0%
38%
56%
5%
1%
BIJDRAGE KUNNEN LEVEREN AAN MILIEUVRIENDELIJKHEID BINNEN DE ORGANISATIE
Mee eens (74%) Beetje mee oneens (1%)
ZELF MILIEUVRIENDELIJK WERKEN
Beetje mee eens (25%) Niet mee eens (0%)
Mee eens (38%) Beetje mee oneens (5%)
4
Beetje mee eens (56%) Niet mee eens (1%)
Resultaten onderdeel 2: milieurelevant gedrag Van in totaal 52 punten konden respondenten aangeven of zij binnen hun huidige werksituatie een bepaald milieuvriendelijke handeling ‘altijd’, ‘soms’ of ‘nooit’ verrichten (bijvoorbeeld: dubbelzijdig kopiëren doe ik 'altijd', 'soms' of 'nooit'). Door alle antwoorden bij elkaar op te tellen, laat de gedragsscan zien wat het percentage milieurelevant gedrag (= het antwoord 'altijd') op dit moment binnen de organisatie is. Vergeleken met de twee organisaties die als benchmark zijn gekozen, ziet dat er als volgt uit: Milieurelevant gedrag t.o.v. benchmarks 100% 90%
18%
16%
20%
80% 70% 60% 50%
19% 17%
20%
19%
16%
40% 30%
25%
27%
46%
37%
40%
Overheidsinstelling
Gemiddeld kantoor
10% 0% stad Beringen Relevant gedrag
Wisselend gedrag
Niet relevant gedrag
n.v.t.
Resultaten extra vraag i.v.m. gebruik van wormen voor omzetting GFT in humus Op de stelling of het gebruik van een wormenbak een goede oplossing is voor het GFT-afval op kantoor wordt door 45% van de respondenten bevestigend (mee eens) geantwoord, terwijl 34% het hier een beetje mee eens is. Voor het overige is 18% het met deze stelling niet eens, en 3% het een beetje eens. Resultaten onderdeel 3: actiebereidheid In een organisatie is over het algemeen de actiebereidheid ten aanzien van het EcoTeam Programma als volgt verdeeld: 10 – 15% zeer actiebereid => deze mensen houden van nieuwe initiatieven/verandering 70 – 80% gemiddeld actiebereid => deze mensen willen eerst meer weten/kat uit boom kijken 10 – 15% niet actiebereid => deze mensen hebben hoge mate van weerstand tegen verandering Om te inventariseren in hoeverre mensen op basis van een eerste confrontatie met het EcoTeam Programma meteen bereid zijn om mee te doen, is hierover een concrete vraag gesteld aan het einde van de vragenlijst. Daarnaast is gevraagd of mensen zelf nog ideeën of suggesties hebben ten aanzien van het EcoTeam Programma. De resultaten van dit onderdeel zijn als volgt: 5
5 respondenten hebben zich bereid verklaard aan het EcoTeam te willen deelnemen. Dit is 5% van het totaal aantal respondenten. De volgende ideeën of suggesties zijn door respondenten naar voren gebracht: -
Dergelijke vraagstellingen via e-mail. (9) Printers vervangen (oude printers blokkeren doordat ze teveel papier ineens nemen; gevolg: massa's papier verkreukeld naar papierbak. Koffiemelk in grotere en milieuvriendelijke verpakking. Verwarming vroeger opzetten: aan de kant van de loketten is het pas maandagnamiddag warm. (12) In de toekomst dergelijke enquêtes via e-mail. (13) Dit is een positief initiatief. Niet enkel de bevolking stimuleren maar zelfs als stadsdiensten hier werk van maken! (42) In de zomer c.v. afzetten. Aankoop van degelijk milieupapier. Waterlek opsporen en leiding eindelijk dichten (75l/per uur). (49) Als de mogelijkheden er zijn denk ik dat iedereen voldoende verantwoordelijkheidszin heeft om milieuvriendelijk te werken. (66) Verlaagde plafonds op de diensten: vlugger verwarmd. (90)
Opmerking: de nummers verwijzen naar de nummer van het formulier, zodat eventuele ideeën en suggesties terug te vinden zijn indien dat wenselijk is.
Hoofdstuk 3 – Conclusies en aanbevelingen Respondenten zijn zich in hoge mate bewust van het belang van milieuvriendelijk gedrag. Eveneens ziet men in hoge mate dat men zelf invloed heeft op de manier waarop de organisatie milieuvriendelijk kan zijn. Opvallend is dat ondanks het feit dat men denkt zelf een bijdrage te kunnen leveren, er toch maar 38% van de respondenten vindt dat hij of zij ook daadwerkelijk milieuvriendelijk werkt. Hier ligt de uitdaging van het EcoTeam Programma: het omzetten van milieubewustzijn naar milieurelevant gedrag, met andere woorden van denken naar doen! De medewerkers van de stad Beringen vertonen een milieurelevant gedrag van 46%. Dit betekent dat in 46% van alle 52 punten het gedrag al overeenkomstig het gewenste gedrag is. Dit percentage is uitgangspunt voor een verbetertraject. Het percentage ligt hoger dan de twee organisaties waarmee is vergeleken. Uitgaande van het percentage wisselend en niet relevant gedrag wordt verwacht dat er een verbetering van 10% tot 20% binnen de mogelijkheden ligt. De actiebereidheid van respondenten is vrij laag, namelijk al 5% bij een eerste contact met het EcoTeam Programma. Dit is een belangrijke indicator voor de gedragenheid die het programma tijdens en ná uitvoering zal hebben binnen de organisatie. Wij wensen het EcoTeam van de stad Beringen veel succes!
6
Bijlage 1
Milieurelevant gedrag per thema
Bijlage bij resultaten onderdeel 2 Overzicht milieurelevant gedrag stad Beringen per thema
100% 90% 80% 70%
15%
15% 15%
23%
11%
60% 50%
8% 22% 6% 15%
11%
28%
56% 22%
15%
40%
12%
30% 20%
25%
22%
59%
55%
61% 38%
34%
28%
10% 4%
0% papier
afval
Relevant gedrag
energie Wisselend gedrag
water
vervoer
Niet relevant gedrag
inkoop n.v.t.
