Economische visie Hilversum 2007 - 2020
Hilversum met beide benen in de Media Valley
Inhoudsopgave 1. 2. 3. 4. 5. 6.
Ambities voor de creatieve sector Structuur van en dynamiek in de creatieve sector Trends en ontwikkelingen Visie, ambities, focus en randvoorwaarden Werkprogramma Middelen en organisatie (uitvoerbaarheid)
Bijlagen A: Trends en ontwikkelingen in cross media B: SWOT C: Afbakening creatieve industrie D: Terugblik uitvoeringsplan versterking positie Hilversum Mediastad E: Activiteiten iMMovator F: Activiteiten CLICK//Media&ICT G: Werkplan CLICK//Media&ICT H: Begrippenlijst
2
1. Ambities voor de creatieve sector 1.1 Hilversum Mediastad en de topsector Creatieve Industrie De Creatieve Sector1, waaronder Media en ICT, is een van negen Topsectoren2 uit het nieuwste bedrijvenbeleid van het Rijk. Van deze ambitieuze Topsectoren verwachten de kabinetten Rutte I en II dat ze onze toekomstige welvaart veilig stellen. Ze zijn kennisintensief, export georiënteerd en leveren een belangrijke bijdrage aan het oplossen van maatschappelijke vraagstukken. Ondernemers en onderzoekers in deze sectoren worden gemobiliseerd en krijgen van Rijk en regio extra ruimte om kansen te verzilveren. Gekozen is voor een sectorale aanpak, omdat kansen en knelpunten en vestigingsklimaatfactoren veelal sectorspecifiek van aard zijn. Dit geldt bijvoorbeeld voor kansen op het gebied van kennis en innovatie of het betreden van buitenlandse markten en knelpunten als (sectorspecifieke) regelgeving, fiscaliteit, financiering van nieuwe producten en de aansluiting van onderwijs op de arbeidsmarkt. De creatieve industrie is een jonge maar krachtige topsector met grote groeikansen. Het kabinet wil dat Nederland uitgroeit tot de meest creatieve economie van Europa. Om in 2020 tot de Europese en wereldtop te behoren, moet de sector zichzelf beter organiseren en meer aansluiting zoeken bij andere topsectoren. Zowel in Europees verband (bijvoorbeeld in subsidieprogramma´s) als landelijk worden regio´s gezien als de juist schaalgrootte om zo´n beweging te organiseren. In de regio komen vestigings- en leefklimaat, arbeidsmarkt, bereikbaarheid en woningmarkt bij elkaar. Kenmerk van de Topsectorenaanpak is een regionale samenwerking van bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheden, de zogenaamde ´triple helix´ of ‘gouden driehoek’. De gemeenteraad van de gemeente Hilversum heeft in 2012 het belang van de creatieve industrie onderkend door middelen beschikbaar te stellen om binnen de topsector creatieve industrie het netwerk ´Media&ICT´ te claimen namens de regio, die zich uitstrekt over de Metropoolregio Amsterdam en Utrecht. Daardoor vervult Hilversum nu een trekkersrol. Dit resultaat komt voort uit de Hilversumse ambities uit het Uitvoeringsplan Versterking positie Hilversum Mediastad (2010). Hierin gaf de gemeenteraad prioriteit aan het verder ontwikkelen van de creatieve industrie en de positionering van Hilversum als Mediastad. Mediastad is immers het bekendste en belangrijk affiche waarmee de gemeente Hilversum zich profileert. In de Structuurvisie Hilversum 2030 wordt vastgelegd dat de creatieve sector ook in de toekomst in Hilversum prioriteit krijgt. De Structuurvisie “geeft ruimte en prioriteit aan creatieve bedrijven, aanverwante opleidingen en andere (culturele) functies die de creatieve sector die zorgen voor een aantrekkelijk vestigingsklimaat”.
Tussentijdse resultaten topsectorenbeleid In 2012 heeft Hilversum met succes het trekkersschap voor het cluster ´Media&ICT´ geclaimd. In 2012 zijn de organisatie op poten gezet en het werkplan CLICK//Media&ICT goedgekeurd (bijlage F). In 2013 worden de eerste projecten uitgevoerd, ook in Hilversum. Andere resultaten in 2012 en 2013 zijn: • Het binnenhalen van subsidies van OC&W (€250.000) en Europa (€ 5,45 mln EFRO, Crossmedia Innovation in the MediaValley) voor het uitvoeren van werkplan. • Een breed scala aan netwerkactiviteiten gericht op bedrijven en kennisinstellingen. • Een groot deel van de onderzoeksbudgetten van NWO en TNO zijn door begeleiding van calls toegewezen aan bedrijven en kennisinstellingen in de creatieve sector. • Het ophalen van twintig concrete projectvoorstellen voor crosssectorale innovatieve projecten. • De totstandkoming van een Topsectoren-innovatiefonds voor het Midden- en Kleinbedrijf ad. € 2 mln in 2013. • Lobby-activiteiten voor het opnemen van de creatieve sector in toekomstige Europese subsidieprogramma´s (Horizon2020). • Opstellen van een concreet innovatieprogramma voor de ´serious gaming´, met crossovers vanuit gaming naar de sectoren zorg, media en onderwijs: Growing Games. Een volledig overzicht staat in bijlage F. Meer informatie over CLICK is te vinden op www.clicknl.nl
Aan prioriteit voor de creatieve sector in Hilversum ligt niet alleen een keuze ten grondslag, maar vooral een belang; de creatieve sector is de economische kurk waarop Hilversum drijft en zorgt voor de (brood)nodige dynamiek en beweging in de Hilversumse gemeenschap. De creatieve industrie in Hilversum maakt bijna 26% uit van onze werkgelegenheid en in deze sector wordt het meeste geld omgezet, bij benadering zo´n € 2,7 miljard. De economische betekenis van de creatieve sector strekt zich uit naar andere sectoren in Hilversum en ver daarbuiten. Met iedere euro in de creatieve sector wordt 81 eurocent in andere sectoren verdiend, bijvoorbeeld door toelevering door groothandel en industrie en uitbesteding aan de zakelijke dienstverlening3. 1
Creatieve sector: hiertoe rekenen wij bedrijvigheid in de deelsectoren ´kunst en cultuur´, ´media en entertainment´ en ´creatieve zakelijke dienstverlening´. Dit begrip wordt verder uitgewerkt in hoofdstuk 2. 2 De topsectoren zijn: water, life sciences/health, chemie, high tech, energie, logistiek, agri/food, tuinbouw/uitgangsmaterialen en creatieve industrie 3 Bron: Economische Verkenningen Metropoolregio Amsterdam 2011 3
Tot op heden is Hilversums ´unique selling point´ voor de creatieve sector het mediacluster met opdrachtgevers in de omroepsector en veel en diverse toeleverende bedrijven op het gebied van audiovisuele en digitale productie van content (nieuws, entertainment, games etc.). Rondom de kern van een relatief beperkt aantal grote mediabedrijven is een groot aantal kleinere mediabedrijven actief. Door de aanwezigheid van de omroepen vindt de productie en distributie van content al decennialang plaats in Hilversum. Het mediacluster is een deel van het Hilversums DNA geworden: een rijke omroephistorie, versierd met monumentale en karakteristieke gebouwen. 1.2 Korte terugblik In februari 2010 is het uitvoeringsplan ‘Versterking positie Hilversum Mediastad’ vastgesteld. Hierin gaf de gemeenteraad prioriteit aan het verder ontwikkelen van de creatieve industrie en de positionering van Hilversum als Mediastad. In deze nota zijn drie lijnen uitgezet voor lokaal beleid voor de mediasector: • • •
Scheppen van een klimaat van innovatie; Netwerkvorming; Profilering van Hilversum als Mediastad.
De invulling van deze beleidslijnen heeft vorm gekregen in een werkprogramma waarin een aantal concrete activiteiten zijn beschreven. In bijlage D is een overzicht van deze activiteiten en de behaalde resultaten opgenomen. Een aantal activiteiten uit het werkprogramma is met voorrang ter hand genomen. Dat betreft o.a. de versterking van de relatie tussen de gemeente Hilversum en de grootste c.q. strategisch belangrijkste mediabedrijven door activiteiten als accountmanagement, de aanwezigheid van één gemeentelijk aanspreekpunt voor de mediabedrijven en de organisatie van een aantal inhoudelijke netwerkbijeenkomsten specifiek voor deze bedrijven (de zogeheten mediatops). Dit valt onder de beleidslijn netwerkvorming. Structureel relatiebeheer en accountmanagement zijn van groot belang omdat de gemeente Hilversum op de hoogte wil zijn van wat er speelt bij deze bedrijven, om proactief te kunnen acteren. Een actueel voorbeeld is het (her)huisvestingsvraagstuk waar de publieke omroepen voor staan. Door fusies en inkrimping bij de omroepen beraadt een aantal omroepen zich op hun toekomstige vestigingslocatie. De gemeente Hilversum wil hierin proactief én faciliterend optreden. Daarvoor is het noodzakelijk dat de gemeente Hilversum weet wat er speelt bij de omroepen. In dat kader zijn er op regelmatige basis contacten met spelers als de NPO, alle publieke omroepen en de commerciële omroep RTL, de grote facilitaire bedrijven (United, Technicolor, CMI/Dutchview) en de grote productiemaatschappijen (Talpa, Blue Circle). Ook met TCN (nu: Mediapark beheer) zijn er frequente contacten geweest over de ontwikkeling van het Media Park. Dit heeft een aantal concrete resultaten opgeleverd. Zo heeft de goede samenwerking tussen de gemeente Hilversum, TCN en facilitair bedrijf United ertoe geleid dat het monumentale Muziekpaviljoen in oude luister is hersteld voor herhuisvesting van United. Een goede samenwerking van de gemeente met marktpartijen heeft eveneens een rol gespeeld bij de verlenging van het huurcontract van RTL Nederland op het Media Park, de vestiging van een deel van de activiteiten van Talpa op het Media Park en de herhuisvesting van Radio 538, Radio 10 Gold en Slam!FM aan de Bergweg. Ook met grote media- en ICT bedrijven als Spil Games, Mediamonks, Sonos en Independer zijn er regelmatig contacten. Dit heeft onder meer geleid tot de verkoop van de gemeentewerf aan de Mussenstraat aan Spil Games die daar een creatieve campus bouwt voor de uitbreiding van de eigen activiteiten. Daarnaast biedt Spil Games onder de noemer Werf35 hier ruimte aan andere creatieve bedrijven waardoor zich hier een creatieve hotspot ontwikkelt. De gesprekken hebben eveneens bijgedragen aan contacten tussen bedrijven onderling, zoals tussen Spil Games en Independer. Accountmanagement heeft verder geleid tot de verkoop van de Kruispuntschool aan een marktpartij die hier een incubator voor creatieve startende bedrijven uit de kunst, mode, vormgeving, architectuur, media, gaming, entertainment en reclame heeft gerealiseerd onder de naam ‘Old School Projects’. Dit concept is zo succesvol gebleken dat op dit moment de mogelijkheden voor een tweede vestiging worden geconcretiseerd. Naar verwachting zal deze broedplaats in 2013 van start gaan. Beide initiatieven dragen bij aan een klimaat van innovatie. Relaties met andere overheden en kennisinstellingen in de regio zijn eveneens versterkt ten behoeve van netwerkvorming en het stimuleren van een klimaat van innovatie. Deze relaties zijn van groot belang omdat samenwerking tussen bedrijven, kennisinstellingen en overheden op regionaal niveau in de juiste constellatie leidt tot innovatie en economische ontwikkeling. In dat kader is Hilversum op economisch gebied actief betrokken bij diverse gremia waarin deze triple helix vertegenwoordigd is. Allereerst uiteraard het Gewest Gooi- en Vechtstreek. In de Metropoolregio Amsterdam betreft dit o.a. PRES en de Amsterdam Economic Board en in de regio Utrecht PRES en de Economic Board Utrecht. Hierdoor kan Hilversum een rol spelen in de regionaal-economische beleidsontwikkeling. Daarnaast is actief vorm gegeven aan relatiemanagement naar de provinciale overheden in Noord-Holland en Utrecht en naar de Rijksoverheid (o.a. de ministeries van EL&I en OC&W). Voor wat betreft het Topsectorenbeleid van het Rijk geldt dat Hilversum namens de regio binnen de topsector creatieve industrie een trekkerrol in het netwerk Media&ICT heeft geclaimd. 4
De banden met de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (HKU) zijn verder versterkt door samenwerking op diverse gebieden zoals de eindexamenexposities van de in Hilversum gevestigde faculteit Kunst, Media en Technologie (KMT) en internationale congressen als Think, Design, Play en Games for Health. Op dit het laatstgenoemde congres hebben de HKU/KMT, de gemeente Hilversum en innovatieplatform iZovator zich gezamenlijk gepresenteerd. Daarnaast zijn de HKU/KMT, iZovator en de gemeente Hilversum, samen met een aantal andere overheden en kennisinstellingen in zowel de regio Utrecht als de Metropoolregio Amsterdam, actief betrokken bij de opstelling van het programma Growing Games. Dit programma heeft tot doel om het kansrijke game cluster in de Noordvleugel te versterken door onder meer realisatie van een Dutch Game Garden Hilversum en Amsterdam. Stimulering van synergie tussen het game cluster en andere clusters en maatschappelijke uitdagingen (o.a. zorg) is een speerpunt van dit plan. Met het in Hilversum gevestigde ROC van Amsterdam en het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid zijn de relaties eveneens versterkt. Zo wordt het door Beeld en Geluid geïnitieerde project ‘Hilversum’s got Mediatalent’ door de gemeente Hilversum ondersteund. Dit project laat leerkrachten en leerlingen uit het basisonderwijs kennis maken met de televisie- en radiowereld. Tenslotte wordt met diverse hbo opleidingen en het bedrijfsleven de mogelijkheid voor, dan wel de behoefte aan additioneel mediagerelateerd onderwijsaanbod actief verkend. Profilering van Hilversum als Mediastad vindt o.a. plaats via de website (mediastad.nl), social media (o.a. Twitteraccount @mediastad) en het magazine Hilversum Mediastad. Profilering van Hilversum Mediastad vindt daarnaast plaats tijdens evenementen als Noorderslag, Radio 538/Warchild, uitreiking Nipkowschijf, Media Park Jaarcongres, Omroepcongres, AV-Manifestatie, HKU eindexamenexpositie, de drukbezochte Open Studiodagen en de uitreiking van de prijs voor de Journalist van het jaar. Verder zijn publicaties verzorgd in het vakblad Broadcast Magazine. De actieve rol van Hilversum in zowel het topsectorenbeleid als de regionaal-economische beleidsontwikkeling en uitvoering draagt ook bij aan de versterking van het (inter)nationaal profiel van Hilversum als Mediastad.
1.3 Kiezen en delen Op dit moment veranderen de economie en technologie in hoog tempo en zit het unieke profiel van Hilversum (met name ons traditionele ´kerncluster´ van grootschalige omroepen, facilitaire bedrijven en audiovisuele producenten) in zwaar weer. Tegelijk bieden Europa, het Rijk en de regio kansen voor de creatieve sector en dienen zich nieuwe cross mediabedrijven aan. Het is daarom zinvol om het beleid en de ambities van Hilversum voor de creatieve sector aan te scherpen en het bestaande ´Uitvoeringsplan versterking positie Hilversum Mediastad´ door te ontwikkelen. Deze nota stippelt de Hilversumse koers voor de komende jaren uit. De koers gaat richting het verzilveren van de kansen om de groei te stimuleren van de creatieve sector in de Noordvleugel van de Randstad, en in Hilversum in het bijzonder en op de voorwaarden die hiervoor noodzakelijk zijn. Dat vraagt om scherpe keuzes. Zulke scherpe keuzes zijn ook nodig gezien de beperkte omvang van beschikbare capaciteit en middelen. Op basis van ontwikkelingen in de markt en de analyse van de sector kiest Hilversum voor twee economische doelstellingen: 1. behoud en versterking van de cross mediasector4; 2. stimuleren van cross sectorale groei5. De economische doelen zijn in deze nota uitgewerkt in een heldere visie en ambitie. Belangrijke voorwaarden zijn onder andere: • een goed vestigings- en ontwikkelingsklimaat van creatieve bedrijven • het met prioriteit kunnen faciliteren van beeldbepalende, innovatieve of snel groeiende cross media bedrijven • het stimuleren van innovatie in de sector bezien vanuit een Europastrategie • het versterken van het profiel van Hilversum als creatieve stad.
4
Cross media sector: houdt zich bezig met de manier van toegankelijk maken van informatie die zich onderscheidt van de oriëntatie op één medium of kanaal, en alle mogelijkheden die het digitale tijdperk biedt, in verschillende denkbare combinaties inzet. Het brandpunt van de cross media ligt daar waar media en ICT elkaar ontmoeten. Hilversum is daar sterk in. 5
Multimediale toepassingen in bedrijfstakken die niet tot de media en ict gerekend worden, zoals bijv. zorg en toerisme. 5
Bij de voorwaarden hoort ook ondersteunend beleid op het gebied van o.a. cultuur, wonen, onderwijs, openbare ruimte, bereikbaarheid en communicatie. De voorwaarden zijn in deze nota uitgewerkt in een concreet werkprogramma. Voor het behalen van de doelstellingen en het invullen van de randvoorwaarden is een beleid dat zich puur op Hilversum richt onvoldoende. Markten, consumenten, bedrijven en kennisinstellingen in de sector bewegen zich op (inter)nationaal vlak. De regio is de enig mogelijke schaal waarop momenteel concurrerende en innovatieve economische activiteiten vorm kunnen krijgen. Bij uitstek is de Noordvleugel de geschikte concentratie van bedrijven, kennisinstellingen en overheden om innovatie en economische ontwikkeling6 te organiseren. Hilversum Mediastad is enkel legitiem binnen het kader van een zogenaamde ´Media Valley´. Regionale samenwerking is een must en vraagt om een houding van ´halen en brengen´.
1.4 Status van deze nota Deze nota vult diverse toezeggingen in van het college van Burgemeester en Wethouders aan de gemeenteraad om het mediabeleid (inclusief het topsectorenbeleid) te evalueren en vervangt het Uitvoeringsplan Versterking positie Hilversum Mediastad, dat in 2010 door de gemeenteraad is vastgesteld. Deze nota: 1. onderbouwt de positionering van Hilversum als Mediastad; 2. bakent de creatieve sector af en beschrijft de belangrijkste trends en ontwikkelingen, 3. bevat gerichte keuzes over de manier waarop de gemeente Hilversum de ontwikkeling van de creatieve industrie bevordert (visie en ambitie) 4. bevat een concreet werkprogramma voor de jaren 2013 en 2014; 5. is de beleidsmatige onderbouwing van de inzet van middelen en een aanmelding in de Kadernota 2013. Deze nota bevat veel technische termen. Een uitleg van de belangrijkste begrippen staat in bijlage G.
6
Bron: Cross Media Monitor 2012, iMMovator Cross Media Netwerk 6
2. Structuur van en dynamiek in de creatieve sector 2.1 Afbakening creatieve sector Creativiteit is een containerbegrip en betekent letterlijk het vermogen om te scheppen. Inmiddels hechten we aan ´creativiteit´andere kenmerken toe, zoals innovatief vermogen. Creativiteit is daarom niet voorbehouden aan de creatieve sector, maar komt voor in alle sectoren van de economie. Sterker, het is voor bedrijven en organisaties zelfs een vereiste om duurzaam te overleven. Ook de creatieve sector is een containerbegrip en omvat bedrijfstakken met zeer uiteenlopende kenmerken. Mede om deze reden circuleren meerdere afbakeningen. Tabel 1 geeft de afbakening van de creatieve sector voor deze nota. Een uitwerking van deze afbakening staat in bijlage C. Tabel 1: Splitsing van creatieve sector naar deelsectoren en hun karakteristieken deelsector kunst en cultuur
media en entertainment
creatieve zakelijke diensten
voorbeelden van bedrijven kunstenaars, culturele instellingen, concertpodia, musea en openbare archieven journalisten, persbureaus, programmamakers, omroepen, TVproducenten, facilitaire AV-bedrijven, uitgeverijen van kranten, boeken, tijdschriften, muzikanten, DJ’s, opnamestudio’s, platenmaatschappijen, gamedevelopers
architecten, productdesigners, reclamebureaus, PR-adviseurs, gamedevelopers, online marketeers, 3D animatiestudio’s, ontwikkelen en produceren van software en softwareconsultancy
kenmerken en ontwikkelingsperspectief Tot voor kort veelal afhankelijk van cultuursubsidies, inmiddels overgang naar cultureel ondernemerschap. Veel eenpitters en aantal grote organisaties (bv. musea). Sterke dynamiek veroorzaakt door technologische veranderingen en lagere inkomsten. Internet dwingt uitgeverijen en muziekindustrie tot nieuwe verdienmodellen, decennialange ervaring met exploitatie van intellectueel eigendom moet in een nieuwe context worden toegepast. Facilitaire bedrijven (AV-productie, drukkerijen) kennen overcapaciteit en moeten met hoge snelheid nieuwe technieken adopteren waardoor marges onder druk staan. Schaalvoordelen hebben afgelopen jaren geleid tot grote mediabedrijven, maar trend is naar ‘lean and mean’ (kernorganisatie met zeer omvangrijke schil van flexibele arbeid, veelal eenpitters). Media en entertainment is goed voor de helft van de omzet van de creatieve sector. Grote mediabedrijven zijn regisseurs van productieketens. Sterke dynamiek veroorzaakt door technologische veranderingen. Veel kleinschaligheid, veel samenwerking in flexibele teams en netwerken, sterke aanwas van ondernemers. Sterk groeipotentieel, ook door toepassing van digitale audiovisuele producten in andere sectoren zoals zorg, onderwijs en consultancy.
Bronnen: Cross Media Monitor 2006, 2008 en 2010, Deuze 2007, Syntens 2009, bewerking gemeente Hilversum 2013
2.2 Structuur van de creatieve sector in Hilversum In 2010 zette de creatieve sector in Hilversum ca. € 2,7 miljard om7. De creatieve sector in Hilversum telt bijna 12.100 banen, op een totaal van 46.700 banen. Dat is 26% van de totale Hilversumse werkgelegenheid. Het overgrote deel van de creatieve banen behoort tot de media- en entertainmentsector (8.000 van de 12.100, oftewel 66%); dat is 17% van de totale Hilversumse werkgelegenheid8. De overige bedrijven in de creatieve sector - kunsten en cultureel erfgoed, creatieve zakelijke diensten, software (incl. gaming) - zijn vaak als leverancier verbonden aan de media- en entertainmentsector. Sommigen hebben een volkomen zelfstandige marktpositie ontwikkeld, zoals gamebedrijven, architectenbureaus en marketingadviesbureaus. Zij vertegenwoordigen ruim 2.700 banen, oftewel 6% van de totale Hilversumse werkgelegenheid. De creatieve sector is dus, zelfs zonder het aandeel van de mediasector, voor Hilversum een belangrijke economische pijler. De aanwezigheid van de creatieve sector zorgt indirect voor werkgelegenheid in andere sectoren in Hilversum en de regio, zoals groot- en detailhandel en toeleverende bedrijven. Elke euro die in de creatieve sector wordt omgezet, leidt tot 81 eurocent extra omzet in andere sectoren9 in Hilversum, de Metropoolregio Amsterdam, maar ook daarbuiten.
7
Bron: Cross Media Monitor 2012 Bron: LISA 2012 (peildatum april 2012) 9 Bron: Economische Verkenningen Metropoolregio Amsterdam 2011 8
7
De 12.100 banen worden gegenereerd door 1.640 bedrijven. Op basis van het aantal banen zou verwacht kunnen worden dat de meeste vestigingen zouden vallen onder de deelsector media en entertainment. Tabel 2 laat zien dat dit niet het geval is. Deze deelsector is grootschaliger dan de andere twee deelsectoren. De meeste vestigingen behoren tot de deelsector creatieve zakelijke diensten. Tabel 2: Aantal banen en vestigingen in creatieve sector Hilversum, naar deelsector en totaal Deelsector media en entertainment creatieve zakelijke diensten kunsten en cultureel erfgoed totaal creatieve sector
Aantal banen 8.000 2.700 1.400 12.100
Aantal vestigingen 520 725 395 1.640
Gemiddelde vestigingsgrootte 15 4 4 7
Bron: LISA 2012
De omroepen en facilitaire bedrijven vormen de kern van de media en entertainmentsector in Hilversum. Daarnaast kent de mediasector nog veel werkgelegenheid bij producenten van televisieprogramma’s en films/documentaires, alsmede bij tijdschriftuitgeverijen (zoals de uitgeverijen van programmabladen) en boekenuitgeverijen. De kern van de creatieve zakelijke diensten in Hilversum bestaat uit reclamebureaus en leveranciers en adviseurs van maatwerksoftware (zoals gameontwikkelaars, specialisten in online marketing). Daarnaast vormen stedenbouwkundigen, ontwerpers en vormgevers en architecten een omvangrijke bedrijfstak. Binnen de kunsten en het cultureel erfgoed is het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid een zeer belangrijke speler. Niet alleen vanwege de uitstraling en het werkgelegenheidseffect, maar ook vanwege de onderzoeksactiviteiten (bijv. digitalisering en ontsluiting van alle Nederlandse audiovisuele archieven, samenwerking in Europees verband). Hilversum heeft in vergelijking met andere steden een atypische structuur van de creatieve sector: rondom een kern van enkele zeer grote organisaties zwermen circa 1.540 lokale MKB-bedrijven en freelancers (< 10 werkzame personen), plus een veelvoud hiervan gevestigd in andere delen van Nederland. De creatieve sector in andere steden kenmerkt zich door een groter aandeel MKB-bedrijven en freelancers. Dat betekent dat beleid voor de creatieve sector in Hilversum zich moet richten op de grote organisaties én op de kleinere ondernemers/zelfstandigen én op de relatie tussen beiden. Dat maakt het niet mogelijk om economisch beleid voor de creatieve sector uit andere steden één-op-één te kopiëren: Hilversum vraagt om een eigen aanpak.
2.3 Dynamiek in de creatieve sector in Hilversum De werkgelegenheid in de creatieve sector in Hilversum groeide van ruim 11.100 in 2000 tot ruim 13.300 in 2008 en daalde daarna naar 12.100 in 2012. Daarmee loopt de ontwikkeling van de werkgelegenheid in de pas met die in andere economische sectoren. De afname is deels toe te schrijven aan de huidige economische situatie. Deels gaat het om structurele aanpassingen van productieprocessen en organisaties in volwassen bedrijfstakken, zoals de in Hilversum dominante radio- en televisiesector. Deze sector zoekt rendementsverbetering vooral in efficiency en niet in groei. Hier gingen dan ook relatief veel banen verloren. De landelijke bezuinigingen op de publieke omroep zullen naar verwachting leiden tot verder banenverlies bij de omroepen en als gevolg daarvan bij bedrijven verderop in de productieketen (tv-producenten, facilitaire bedrijven, toeleveranciers binnen en buiten de mediasector). Banengroei treedt wel op in relatief jonge sectoren als de creatieve zakelijke diensten (waaronder internet- en gamebedrijven en marketingcommunicatie). Het aantal banen is in deze deelsector toegenomen van 1.700 in 2000 tot ruim 2.700 in2012. Opvallend is dat het aantal vestigingen in de creatieve sector fors is toegenomen: van bijna 1.280 in 2000 tot 1.640 in2012. De grootste groei deed zich voor in de deelsector creatieve zakelijke diensten, gevolgd door de deelsector kunsten. Het aantal vestigingen in de deelsector media en entertainment is slechts licht toegenomen.
8
2.4 Structuur en dynamiek in Nederland en de Noordvleugel Op het niveau van de Noordvleugel was de creatieve sector in 2010 goed voor zo´n € 32,7 miljard omzet. De grootste bijdragen werden geleverd door Amsterdam (€ 11,8 miljard), Utrecht (€ 4,6 miljard) en Hilversum (€ 2,7 miljard). In Amsterdam en Utrecht is sinds 2009 sprake van een groei van zo´n 5% in het aantal banen in de creatieve sector, in tegenstelling tot in Hilversum. Binnen de creatieve industrie zijn kunsten en cultureel erfgoed en creatief zakelijke dienstverlening de sterkste groeiers. Trends als schaalverkleining zien we in de hele Noordvleugel. Figuur 2 toont bij benadering de omvang en zwaartepunten van de creatieve sector in de Noordvleugel van de Randstad. De Noordvleugel kan naar analogie van het bekende ´Silicon Valley´ in de Verenigde Staten geduid worden als de ´Media Valley´. Daarbinnen kan Hilversum zich door oriëntatie op Media&ICT positioneren als brandpunt. De betekenis van steden wordt globaal geduid aan de hand van specifieke, dominante thema´s. Voor Hilversum is dat media- en entertainment, het vermogen om zaken te doen en te vermarkten, Almere als ´data-capital´, Utrecht als stad voor conceptuele ontwikkeling van gaming en health en Amsterdam als sectorbrede creatieve stad met ICT. Elke locatie heeft unieke ´assets´, zoals Hilversum met uitstekende digitale infrastructuur, het toonaangevende Beeld en Geluid en innovatieve bedrijven als Spil Games. Amsterdam heeft grote kennisinstellingen, veel kennis/kunde de ICT en Amsterdam als internationaal merk, Utrecht is zichtbaar met de Dutch Gamegarden en life sciences. Hoofdstuk 3 betoogt dat de creatieve sector in de Noordvleugel baat heeft bij een gezamenlijke propositie in Europa, waarbinnen Hilversum het trekkerschap voor specifieke proposities kan claimen. Dat vraagt om regionale samenwerking en het over en weer benutten van elkaars ´assets´.
9
3. Trends en ontwikkelingen De dynamiek in de creatieve sector en met name de media en ICT is enorm. We zien een groot aantal trends en ontwikkelingen die hun weerslag hebben op de creatieve sector in het algemeen en de creatieve bedrijvigheid in Hilversum in het bijzonder. De mate van invloed die de overheid heeft op de verschillende ontwikkelingen varieert sterk. Een opsomming en analyse van deze trends en ontwikkelingen staat in bijlage A. De belangrijkste staan in dit hoofdstuk, met een onderscheid naar technologische economische en maatschappelijke ontwikkelingen. 3.1 Technologische ontwikkelingen Hilversum minder vanzelfsprekend als vestigingsplaats. Waar Hilversum in de Structuurvisie Hilversum 2030 zich positioneert als vestigingsplaats voor creatieve bedrijven, is dit in toenemende mate minder vanzelfsprekend. Door de digitaliseringsgolf is de aard van de werkgelegenheid in de mediasector veranderd. Het is niet langer noodzakelijk om in de nabijheid van het mediacluster gevestigd te zijn, bijvoorbeeld om film te knippen en te plakken. Het beeldmateriaal kan op afstand worden geproduceerd en via het glasvezelnetwerk worden verstuurd. Andere vestigingsplaatsfactoren worden daardoor belangrijker, waarbij op dit moment de beschikbaarheid van betaalbare huisvesting voor bedrijven een nog belangrijker rol speelt dan voorheen. Daarnaast speelt mee dat bedrijven in de creatieve sector veel waarde hechten aan een diverse bevolkingsopbouw (leeftijden, achtergronden, opleidingsniveaus), diverse bedrijven (sectoren), aanwezigheid van culturele disciplines en activiteiten. Creatieve ondernemers ontlenen aan die diversiteit hun ideeën. Op het eerste gezicht zijn de grote(re) steden met hun omvangrijk potentieel aan klanten, samenwerkingspartners en creatief talent aantrekkelijker vestigingsplaatsen. Hilversum zal zich fors moeten profileren om als vestigingsplaats in beeld te blijven. Digitalisering zet traditionele mediabedrijven onder druk. Het Medialandschap kantelt door steeds verdergaande digitalisering. Dit leidt tot nieuwe producten en het opnieuw ontwerpen van processen: informatie wordt via verschillende netwerken gedistribueerd. Digitale distributie krijgt de overhand binnen de media- en entertainmentindustrie. De geproduceerde content (inhoud) vindt via nieuwe kanalen haar weg naar de consument. Digitale distributie, via specifieke netwerken of online, ondergraaft de positie van bestaande uitgevers en exploitanten, ten gunste van nieuwe cross mediale vormen. Een voorbeeld hiervan is Youtube, waarbij door gebruikers zelf content wordt verspreid. Dit heeft grote impact op bedrijven die actief zijn in de mediasector. Voor sommige bedrijven, met name omroeporganisaties, is hun traditionele rol als ´content aggregator´ niet meer vanzelfsprekend. Hun positie komt verder onder druk, tenzij zij in staat zijn verder te vernieuwen. Een voorbeeld is het ontwikkelen van gerichte social mediastrategieën rondom televisieprogramma´s. Kansen voor cross media in andere sectoren. Cross media verbreedt: in de juiste combinatie van media en ICT wordt momenteel de meeste economische waarde gegenereerd. Denk aan de exponentieel gegroeide gamesector en de vlucht van nieuwe devices als de smartphone en tablet. Cross media vernieuwt de mediasector en baant talrijke routes voor innovatie. Die zijn op hun beurt ook voor andere domeinen van de samenleving en de economie van waarde. Informatie speelt immers niet alleen een belangrijke rol in de media industrie, maar bijvoorbeeld ook in de zorg en het onderwijs. Onze innovatieplatforms iMMovator, iZovator en iTRovator zien dat en werken al actief samen bij het zoeken naar kansen. Het Rijk ziet het ook en stimuleert in haar Topsectorenbeleid nadrukkelijk ´cross overs´ tussen Topsectoren. Een interessante cross-over kan, mede in het kader van de komst van de Floriade naar Almere, ontstaan tussen de mediasector en de agriculturele sector.
3.2 Economische ontwikkelingen10: Transformatie mediasector. De transformatie van de mediasector door digitalisering valt midden in de economische crisis. De gevolgen zijn in de industrie voelbaar. De traditionele exploitatievormen op basis van advertentie-inkomsten en consumentenvergoedingen voor toegang tot content staan onder druk. De bezinning op nieuwe verdienmodellen en nieuwe manieren om de consument te bereiken moet versneld plaatsvinden. De in Hilversum dominante radio- en televisiesector zoekt, net als de telecommunicatiesector (door concurrentie gedwongen) rendementsverbetering eerder in efficiency dan in groei. Binnen de sector ICT vindt consolidatie plaats. Tegelijkertijd nemen nieuwe vormen van delen en consumeren van informatie via nieuwe kanalen en apparaten een snelle vlucht. Binnen dit krachtenveld is cross-media nog steeds een sterke praktijk. Bedrijven en instellingen die consumenten willen bereiken, zetten alle hen ter beschikking staande digitale middelen en connecties in om een geïntegreerde boodschap, een sterk format, te laten beklijven. 10
Bron: iMMovator Cross Media Monitor 2012 10
De transformatie van de mediasector is niet alleen een inhoudelijke transformatie, maar eerst en vooral een economische. In het mediabeleid van Hilversum moet dan ook het economische aspect voorop staan. Topsectorenbeleid. Hoewel op de uitvoering van het Topsectorenbeleid door het Rijk nog wel wat valt af te dingen, is de koers ervan voor de creatieve sector de juiste. Voor verdere groei zal de mediasector, net als andere onderdelen van de creatieve sector, over de eigen grenzen moeten innoveren. Dit wordt door het Topsectorenbeleid gestimuleerd. Innovatiebudgetten van o.m. TNO en NWO komen beschikbaar voor projecten van kennisinstellingen, bedrijfsleven en overheden. Het Topsectorenbeleid moet vooral worden gezien als een aanscherping van het economisch beleid van het Rijk. Het is zaak de creatieve sector als Topsector in dit en komende economische programma´s in beeld te houden. Onder die vlag zijn er meer mogelijkheden om bijvoorbeeld voor Europese subsidies in aanmerking te komen. De grote uitdaging is het beter organiseren van de sector en meer aansluiting te zoeken bij andere topsectoren om in 2020 tot de Europese en wereldtop te behoren. Dit is dan ook de basis voor het werkplan CLICKNL//Media&ICT (bijlage F). Europa komt steeds in beeld, ook voor Hilversum. De inzet van het Rijk is om de middelen voor het Topsectorenbeleid in 2015 af te kunnen bouwen. Onze verwachting is echter dat de ´triple helix´ te allen tijde een bijdrage van de publieke sector vraagt. Voor financiering van innovatie is in de toekomst Europa interessanter dan Nederland. Op dit moment lobbyt Hilversum mee om de creatieve sector goed het programma Horizon202011 van de Europese Unie te krijgen; het beleidskader waar bij toekenning van toekomstige Europese subsidies op wordt getoetst. In Horizon2020 zullen regio´s hét schaalniveau zijn waarop activiteiten worden georganiseerd en gefinancierd.
3.3 Maatschappelijke ontwikkelingen12: Bezuinigingen. De werkgelegenheid in de publieke omroep blijft de komende jaren door de verschillende bezuinigingen van het kabinet onder druk staan. Het gevolg is een uitstoot van banen bij de omroepen en krappere uitbestedingdbudgetten. Ook de toeleveranciers in programmaproductie en facilitaire diensten worden hierdoor getroffen. Dit heeft verschillende gevolgen, waaronder voor de gemeente op het terrein van Sociale Zaken. Een andere bezuiniging betreft de kunst- en erfgoedsector die leidt tot banenverlies bij culturele organisaties zoals orkesten en musea. Door toename van het aantal ZZP´ers wordt een deel van de werkloosheid gemaskeerd. Tegelijkertijd is er al enige jaren een sterke groei van kleine creatieve ondernemers zichtbaar waar met name in de kunstensector ZZP´ers met moeite hun brood proberen te verdienen13. Veranderende rol van de consument. Deze dynamiek wordt versterkt door de nieuwe rol van gebruikers als bron van informatie. Informatieconsumptie vindt plaats via tal van apparaten (pc, tablet, mobiel, gameconsoles etc.). Consumenten gebruiken diezelfde apparaten om verbindingen met elkaar te leggen en allerlei soorten informatie, door henzelf geproduceerd of door anderen, met elkaar te delen. De consument is steeds meer in staat om zelf beeldmateriaal te maken en bepaalt zelf wat, waar, wanneer en waarop wordt gekeken. Ook hier geldt dat de traditionele rol van de omroepen als content aggregator minder vanzelfsprekend wordt. Deze vorm van concurrentie om de consument is reden voor omroepen om te moeten vernieuwen, bijvoorbeeld door meer content op maat te leveren (eg. Facebook Apps), door de consument meer te betrekken (e.g. fanbase achter de schermen op Facebook) en een gerichte social mediastrategie te ontwikkelen (bigger, fewer, better)14; Rolneming. Veel overheden bezinnen zich onder invloed van bezuinigingen op haar rolneming. Dat geldt ook voor Hilversum, onder de noemer ´zelfredzame samenleving´. Ook het Rijk doet dat; het Topsectorenbeleid is erop gericht dat bedrijfsleven en kennisinstellingen het op enig moment zelf kunnen. Hilversum heeft de middelen, noch de capaciteit om de rol ´de gemeente regelt het´ op zich te nemen. De inzet van Hilversum zal gericht zijn op het anderen laten presteren15. Voor de creatieve sector betekent dit dat wij vaker vraaggericht werken. Als wij op onderdelen aanbodgericht werken, spannen wij ons in om bedrijven te verleiden zich als eigenaar te gedragen, hen zo nodig met middelen en netwerken te faciliteren en aan te spreken op het resultaat. Het te behalen resultaat is de bijdrage aan economische groei. 11
Zie: ec.europa.eu/research/horizon2020/ Bron: iMMovator Cross Media Monitor 2012 13 Bron: Cross Media Monitor 2012, iMMovator Cross Media Netwerk, Hilversum 14 Bron: Mediastorm, Erik van Heeswijk 15 Bron: Zelfredzame samenleving, hoogwaardige organisatie. Visiedocument Gemeente Hilversum 19 mei 2011. 12
11
4. Visie, ambities, focus en voorwaarden Met behulp van de beschikbare inzichten in de structuur en dynamiek van de creatieve sector en de trends en ontwikkelingen, is een analyse gemaakt van sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen. Deze analyse is opgenomen in bijlage B. Omdat we als gemeente veel belang hechten aan een zo breed mogelijk draagvlak en ons bewust zijn van het gegeven dat het realiseren van onze visie alleen mogelijk is in nauwe samenwerking met het bedrijfsleven en met kennisen onderwijsinstellingen, zijn de hoofdlijnen van de visie en ambities besproken met marktpartijen. Op dit moment verandert de economie in rap tempo en volgen technologische ontwikkelingen elkaar in sneltreinvaart op. Tevens pakken zich donkere wolken samen boven het unieke profiel van Hilversum (met name ons traditionele ´kerncluster´ van grootschalige omroepen, facilitaire bedrijven en audiovisuele producenten) maar doen zich hier ook juist kansen voor. Tegelijk bieden de beleidsmatige thematische keuzes van Europa, Rijk en regio kansen voor de creatieve sector en dienen zich nieuwe typen bedrijvigheid en nieuwe afzetmarkten aan. Essentieel is dat deze kansen in een zo vroeg mogelijk stadium worden onderkend. Het verzilveren van deze kansen is een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Vandaar dat Hilversum nadrukkelijk inzet op het organiseren en optimaliseren van het triple helix concept, waarin ondernemers, kennis- en onderwijsinstellingen en overheden samenwerken op een scala aan relevante en concrete thema’s. In dit hoofdstuk zijn de visie en de ambities van Hilversum voor de creatieve sector aangescherpt en worden de noodzakelijke randvoorwaarden beschreven. Dit is verder uitgewerkt in het werkprogramma uit hoofdstuk 5 en de inzet van capaciteit en middelen uit hoofdstuk 6. 4.1 Visie en ambitie Voor Hilversum is het belang van een robuuste creatieve sector evident. Deze sector voorziet in een groot deel van de werkgelegenheid, bepaalt in hoge mate het imago van de gemeente en is van wezenlijk belang voor de levendigheid en dus aantrekkelijkheid van de gemeente. In de Structuurvisie Hilversum 2030 legt de gemeente dan ook vast dat de creatieve sector ook in de toekomst prioriteit heeft. Creatieve bedrijvigheid in de meest brede zin van het woord wordt dan ook gestimuleerd en gefaciliteerd. Daarbinnen is het wel essentieel om een focus aan te brengen en keuzes te maken. De eerder door ons gemaakte keuze blijkt nog steeds de juiste te zijn en blijft dan ook onverkort van kracht: Hilversum is Mediastad. Ons beleid is gericht op het creëren van kansen en het scheppen van de juiste voorwaarden om de groei van de creatieve sector in de Noordvleugel van de Randstad en in Hilversum in het bijzonder te stimuleren. Daarbij gaat het niet alleen om goed vestigingsklimaat, wat als de ‘traditionele rol’ van de overheid wordt gezien. Essentieel is dat het creatieve bedrijfsleven zich beter organiseert, elkaar ontmoet en elkaar informeert en stimuleert op het gebied van innovaties. Het realiseren van technologische innovaties is uiteraard primair de verantwoordelijkheid van de bedrijven zelf. We realiseren ons daarbij wel dat het MKB niet altijd beschikt over de juiste contacten met bijvoorbeeld kennis- en onderwijsinstellingen of nationale financieringsbronnen zoals NWO en TNO. Hilversum kan en wil hierin een coördinerende rol vervullen. Hierdoor wordt de ontwikkelingskracht van vooral het MKB gestimuleerd. Door een hogere organisatiegraad wordt de kans vergroot dat bedrijven eerder op ideeën worden gebracht c.q. worden zij zich meer bewust van kansen die zich mogelijk voordoen buiten hun vaste klantenkring, binnen andere sectoren en/of door de samenwerking aan te gaan met kennis- en onderwijsinstellingen. Een ander belangrijk punt is de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt. Voor bedrijven is het kunnen aantrekken van de juiste medewerkers onontbeerlijk. Om de kwalificaties van de potentiële medewerkers optimaal aan te laten sluiten op de behoeften van de bedrijven is het noodzakelijk dat het eerder genoemde triple helix concept concreet vorm wordt gegeven. Ondernemers, kennis- en onderwijsinstellingen en overheden moeten ook op dit gebied nadrukkelijk de handen ineenslaan. Er kan en mag geen sprake zijn van vrijblijvendheid. Het overleg moet op een structurele basis plaatsvinden zonder dat het verwordt tot het vergaderen om te vergaderen. Onder de noemer van Hilversum Media 12
Campus wordt hier nu een eerste aanzet toe gegeven. We richten ons daarbij nadrukkelijk op het hbo en mbo onderwijs. Idealiter zijn alle relevante onderwijsniveaus fysiek gevestigd in Hilversum, maar dit zal niet altijd haalbaar zijn. Deze lacune kan echter op verschillende manieren worden opgevuld, denk hierbij aan het op een meer projectmatige manier van werken en/of aan het werken in een meer lab-achtige omgeving. Centraal moet daarbij staan dat de opleiding marktgericht is en ‘ambachtelijk’ opgeleide mensen aflevert. Een volgende kritische succesfactor heeft betrekking op het opstellen van een Europastrategie en de concrete vertaalslag daarvan naar de regio en meer concreet naar Hilversum. Allereerst moet onze inhoudelijke focus op nationaal niveau onder de aandacht worden gebracht. Het gezamenlijk optrekken in regionaal verband is daarbij onontbeerlijk. Niet alleen staan we samen sterk, maar we kunnen binnen de regio ook onze eigen specifieke inhoudelijke focus uitstekend positioneren. Hilversum realiseert zich dat regionale samenwerking betekent ´halen en brengen´. Hilversum voelt zich in haar ambitie gesteund door het ´gunnen´ van het trekkersschap voor het Topsectorenbeleid door Rijk en regio, door haar participatie in de bestuurlijke overlegplatforms van de regio’s Amsterdam en Utrecht en meer recent door het vervullen van de functie van linking pin in de Economic Board Utrecht. Op basis van de economische, maatschappelijke en technologische ontwikkelingen, de analyse van de sector en de marktconsultatie zet Hilversum in op twee kansrijke economische doelen: 1. behoud en versterking van de cross media sector; 2. stimuleren van cross sectorale groei. Deze doelen zijn een aanscherping van de hoofdlijnen uit het Uitvoeringsplan Versterking positie Mediastad uit 2010 (netwerkvorming, versterking innovatieklimaat en versterking profilering Hilversum Mediastad). Op deze sporen acteert Hilversum pro-actief (aanbodgericht). Hierbij moet worden opgemerkt dat deze doelen zowel betrekking hebben op de korte termijn, maar nadrukkelijk ook gericht zijn op de middellange en lange termijn. Vooral de kansen die zich voordoen en naar verwachting voor zullen gaan doen voor bedrijven die over de grenzen van hun eigen sector heen kijken, vragen een wat langere adem en laten niet van vandaag op morgen concrete resultaten zien. Dit is een noodzakelijke investering voor de lange termijn. De aanwezigheid van het Media Park met haar uitmuntende facilitaire infrastructuur blijft in dit verband een van onze unique selling points. Maar daarnaast moeten de vestigingsmogelijkheden voor met name de kleinschaligere bedrijven in de stad worden verruimd. Inspirerende voorbeelden hiervan zijn de ontwikkeling van de voormalige Kruispuntschool tot incubator voor jonge creatieve bedrijven en de ontwikkeling van Werf35 door Spil Games aan de Mussenstraat. Hilversum werkt met voorrang aan voorwaarden voor een goed vestigings- en ontwikkelingsklimaat voor creatieve bedrijven. Daarover staat in de Structuurvisie Hilversum 2030: “geeft ruimte en prioriteit aan creatieve bedrijven, aanverwante opleidingen en andere (culturele) functies die zorgen voor een aantrekkelijk vestigingsklimaat”. De gemeente wil beeldbepalende, innovatieve of snel groeiende cross media bedrijven met voorrang faciliteren. Bij een goed vestigingsklimaat hoort ook een flankerend beleid in de openbare ruimte, cultuur en evenementen, onderwijs, wonen en bereikbaarheid. Aan deze voorwaarden werkt de gemeente vraaggericht. Vraaggericht betekent hier dat de gemeente faciliteert en meewerkt aan initiatieven die bijdragen aan haar doelstellingen, maar niet zelf het voortouw neemt. Het profileren van Hilversum als creatieve stad, in termen van promotie, marketing en communicatie is eveneens een noodzakelijke randvoorwaarde. Profilering is geen emmer waar alles in kan; het gaat om duidelijke inspanningen die bijdragen aan het behalen van (economische) doelstellingen, gericht op relevante doelgroepen. Naast het profileren van Hilversum Mediastad is er in toenemende mate behoefte aan een regionale propositie. Voor deze voorwaarde werkt de gemeente pro-actief (aanbodgericht). Enerzijds moet het Media Park hierin een dominante plaats innemen. Hierbij is het wel van belang dat het park meer inspeelt op de potentie om uit te groeien tot een levendige werklocatie, waar meerdere functies zijn gevestigd ter ondersteuning van de (oorspronkelijke) werkfunctie. Anderzijds moet Hilversum beter maar vooral actiever worden gepromoot. De gemeente moet meer nadrukkelijk laten zien wat er allemaal in de gemeente gebeurt. Burgers en bedrijven moeten blij zijn dat ze in Hilversum zitten en naar buiten toe uitdragen dat ze er trots op zijn dat ze in de gemeente wonen en werken. Zij zijn immers de beste ambassadeurs. Hilversum moet niet alleen een goede plaats moet zijn om te werken, maar vooral ook een plaats waar het voor mensen uit alle leeftijdscategorieën goed wonen en verblijven is. Dit aspect is al van groot belang maar zal alleen nog maar belangrijker worden. Dit heeft alles te maken met het kleinschaliger worden van bedrijven; het aantal medewerkers per bedrijf neemt af. Hoe kleinschaliger het bedrijf hoe groter de kans dat de directeur en de medewerkers in Hilversum en haar directe omgeving wonen. Daar komt bij dat het aantal starters en het aantal zzp-ers al jaren toeneemt en naar verwachting toe zal blijven nemen. De binding met Hilversum wordt daardoor steeds groter. Dit is belangrijk voor het ambassadeurschap. Om er voor te zorgen dat bedrijven de juiste medewerkers aan kunnen blijven trekken wordt onder de noemer Hilversum Media Campus hard gewerkt aan het zo optimaal mogelijk aan laten sluiten van de vraag naar medewerkers op het aanbod. Het campus concept is echter breder. Ook het huisvesten van studenten en het accommoderen van starters (talentbinding) is een van de nader uit te werken aspecten van dit concept. Ook op dit gebied kan Hilversum een belangrijke rol vervullen. 13
4.2 Focus op de doelen Doel 1: behoud en versterking van de cross mediasector Een deel van de mediasector staat onder druk. Onder andere door de digitalisering is Hilversum steeds minder vanzelfsprekend de vestigingsplaats voor mediabedrijven. Waar mogelijk zet de gemeente zich samen met het bedrijfsleven en met vastgoedeigenaren in voor het behoud van het kerncluster van omroepbedrijven en facilitaire bedrijven. De uitstekende facilitaire infrastructuur van het Media Park en de grote concentratie van dit type bedrijvigheid in Hilversum zijn en blijven uiteraard belangrijke assets. De Mediastad heeft het hoogste aandeel cross media banen van Nederland: 28 procent. Hilversum kan met recht zeggen dat hier de plek is waar media en ICT elkaar ontmoeten. Om de cross media sector te stimuleren participeert Hilversum al enige jaren in het innovatieplatform iMMovator. Het Media- en entertainmentcluster met de grote omroeporganisaties, productie– en facilitaire bedrijven speelt niet alleen een belangrijke rol als werkgever. Ook fungeren deze bedrijven als opdrachtgevers voor de vele vaak kleinere creatieve bedrijven in Hilversum. Deze creatieve bedrijven vormen een pool van flexibele arbeidscapaciteit voor de grote mediabedrijven én fungeren als aanjager van innovatie. De kracht van het Hilversums cross mediacluster zit in de combinatie van volwassen en jonge bedrijven. Jonge creatieve bedrijven zijn daarbij van belang vanwege hun nieuwe kennis, producten en diensten. Volwassen bedrijven bieden daarnaast investeringsvermogen. Hoewel door technologische ontwikkelingen de noodzaak tot het hebben van directe toegang tot de broadcastinfrastructuur die Hilversum biedt voor mediabedrijven afneemt, doen zich tegelijkertijd vele nieuwe kansen voor. De afgelopen jaren zijn door de digitalisering de toepassings- en distributiemogelijkheden in de cross mediasector immers enorm toegenomen. On-demand distributie, mobiele platforms en social media bieden vele nieuwe kansen en groeimogelijkheden voor bedrijven in de cross media. Deze ontwikkeling zet zich de komende jaren verder door. Nieuwe ontwikkelingen zoals 3D, 4K, HBB-TV, OTT en Second Screen zullen niet alleen zorgen voor nieuwe contentontwikkeling en nieuwe afzetmarkten voor mediabedrijven, ook zal dit nieuwe bedrijvigheid in de crossmedia sector aantrekken. Ook voor de traditionele mediabedrijven in Hilversum kan dit kansen bieden vanuit hun aanleverende of faciliterende rol bij content productie en aggregatie voor deze nieuwe platforms. Bedrijven zullen hierop in moeten spelen en sneller veranderingen moeten doorvoeren dan mogelijk gedacht. De uitdaging voor de sector is om de technologische ontwikkelingen in haar voordeel te benutten. Hilversum wil met hen meedenken en waar mogelijk randvoorwaarden creëren voor innovatie en adaptie naar nieuwe marktomstandigheden. Door daarin als actieve partner mee te denken, werkt Hilversum maximaal aan het behoud en versterken van organisaties in de cross mediasector. De volgende maatregelen uit het werkprogramma (hoofdstuk 5) dragen hier aan bij: Accountmanagement Stimuleren bedrijfshuisvestingsmogelijkheden Acquisitie / rode loper zichtbaar maken Ondersteunen ondernemerschap Ondersteunen netwerkvorming Doel 2: stimuleren cross sectorale groei Naar de toekomst kijkend doen de grootste groeikansen zich voor bij die bedrijven die over de grenzen van hun eigen sector heen innoveren. Dit is dan ook de kern van het brede economische beleid van Hilversum, zoals vastgelegd in de Economische Visie (2007). Door het combineren van kennis, ervaring en competenties uit verschillende sectoren, disciplines en organisaties ontstaan nieuwe marktkansen en oplossingen. Naast het werken aan een goed vestigingsklimaat voor creatieve bedrijven en het stimuleren van innovatie bij cross media bedrijven, spoort Hilversum bedrijven en onderwijs- en kennisinstellingen met name aan om innovatieve elementen van media en ICT te combineren en toe te passen/te exploiteren in de andere sectoren van onze economie. Niet alleen is dan het maatschappelijke effect groter, ook is er een grotere kans op positieve business cases. Topsectoren waarmee zulke ´cross-overs´ te maken zijn, zijn vooral zorg/health (explosief groeiende zorgvraag en vraag om kwaliteit) en de agribusiness. Maar ook voor andere sectoren als onderwijs en toerisme zijn er kansen. In deze sectoren liggen bovendien maatschappelijke uitdagingen die vragen om innovaties in producten, diensten en processen, in organisatiemodellen en ondersteunende infrastructuur. De media- en entertainmentsector kan zorgen voor de conceptuele kant, terwijl ICT zorgt voor een onmiddellijke opschaling naar de markt die in theorie grenzeloos is. Daar zorgen digitale (breedbandige) verbindingen voor. Hilversum stimuleert dit door bij te dragen aan de innovatieplatforms iMMovator , iZovator en iTRovator. Zij verkennen reeds samen trends, kansen en mogelijkheden, brengen partijen (bedrijven, kennisinstellingen en overheden) bij elkaar en ontwikkelen innovatieprojecten. 14
Essentieel in deze ontwikkeling is de voortrekkersrol die Hilversum speelt in het Topsectorenbeleid van het Rijk. Met succes is immers het bestuurlijk trekkersschap van het cluster Media&ICT geclaimd; een positie die Hilversum voornemens is te behouden. Het netwerk Media&ICT richt zich op het actief mobiliseren van bedrijfsleven en het leggen van verbanden tussen bedrijven onderling en tussen bedrijven en kennisinstellingen met een hoofdrol voor het MKB. Hierdoor ontstaat een brede voedingsbodem voor succesvolle innovatie door samenwerking, niet alleen in grootschalige projecten, maar juist ook rond kortcyclische innovatie, d.w.z. innovatie die op korte termijn al tot te verkopen producten of diensten leidt. Met kernspelers binnen het netwerk worden cross-overs verkend maar nadrukkelijk ook met andere sectoren binnen de creatieve industrie en met andere (top)sectoren. Verder wordt verkend hoe Media&ICT kan bijdragen aan de grand challenges van onze tijd (zorg, onderwijs, klimaat/duurzaamheid, voedselvoorziening, biobased economy, veiligheid, etc). Met het innovatieplatform iMMovator is het werkplan voor CLICKNL I Media&ICT opgesteld, zijn subsidieaanvragen gedaan bij het ministeries van EZ en OCenW en bij het Europese subsidieprogramma EFRO en zijn kennisinstellingen en bedrijven begeleid bij het indienen van subsidieaanvragen bij NWO en TNO. Concrete voorstellen voor cross-over pilotprojecten die op dit moment in het kader van het netwerk Media&ICT binnen de topsector creatieve industrie nader door Hilversum worden onderzocht zijn: Depressie Experience: mensen worden op een virtuele manier intensief geconfronteerd met wat het betekent om een depressie te hebben of om met iemand te leven die een depressie heeft. Het gaat niet alleen om e-mental health producten, maar vooral om de integratie van e-learning en e-mental health producten. ErfgoedTV: centraal staat het koppelen van diverse lokale erfgoedarchieven en via een lokale mediahub-app bouwen van een ErfgoedTV applicatie. TVapp voor de lokale omroep 2.0: bedoeld om lokale communities in staat te stelen om op een eenvoudige en goedkope wijze lokale content aan te bieden op connected TV’s in de community. Hilversum ziet dat de Noordvleugel de plek is voor ontwikkeling van de creatieve sector. Hier zijn alle ingrediënten aanwezig om via cross-overs en nieuwe businessmodellen de economie van de toekomst op te bouwen. In het vermogen tot combineren en ondersteunen van transitieprocessen schuilt het belangrijkste groeipotentieel voor de Noordvleugel en meer specifiek voor Hilversum. Hilversum wil daarom regionale samenwerking bevorderen. Dat doet de gemeente door te halen en te brengen, o.a. door met beperkte middelen strategische posities in te nemen. De deelname van de burgemeester en portefeuillehouder economische zaken en Media aan de Amsterdam Economic Board, de zitting van de burgemeester in de Utrecht Economic Board en onze deelname aan PRES Amsterdam en PRES Utrecht, als ´linking-pin´ tussen de regio´s is een belangrijk resultaat. Hier kan Hilversum werken aan het verbinden (halen en brengen) van de innovatieagenda´s en concrete projecten van CLICK// Media&ICT met regionale agenda´s en projecten in MRA en Utrecht. Daarnaast is de regio de toegang tot het Rijk en Europa, via het Europacoördinatorenoverleg. Een eerste succes moet het eerder genoemde iconische project Growing Games worden. Hilversum ziet de noodzaak tot een Europastrategie. Daar zijn binnen korte tijd de grootste innovatiebudgetten te verkrijgen. Met Horizon2020 komt nu een kader tot stand, waarin de creatieve sector een goede positie heeft. Voor succesvolle subsidieaanvragen is de gevleugelde term ´Smart Specialization´. Dat vraagt om: een uniek en herkenbaar regionaal profiel (bijv. de eerder genoemde ´Media Valley´). een propositie namens de regio (bijv. Hilversum namens de Noordvleugel, of de MRA) met gebruikmaking van ´assets´ als infrastructuur, kennisinstellingen, labs, toonaangevende bedrijven, die over en weer kunnen worden benut. Onderzocht wordt of een cross over vanuit metadatering en media met andere sectoren zoals agribusiness kansrijk is. verbinding met andere Europese regio´s. Hierbij is de tem ´bench learning´; de beste zet de standaard voor de andere regio´s. In een Europastrategie voor Hilversum zouden centraal moeten staan het laden van het begrip Media Valley als propositie van de regionale samenwerking, het ontwikkelen van concrete cross-overprojecten, het delen van de nodige ´assets´ met de regio en legitimatie om namens de regio proposities te doen. De eerder genoemde bestuurlijke vertegenwoordiging is daarvoor een eerste stap. 15
De volgende maatregelen uit het werkprogramma (hoofdstuk 5) dragen hier aan bij: Vervullen bestuurlijke trekkersrol netwerk Media&ICT Uitvoeren werkplan Media&ICT Innemen strategische posities in de regio (MRA, Utrecht) en voortzetten innovatieplatforms Roadmap Europastrategie (propositie Media Valley) Versterken kennisinfrastructuur, als aanvulling op het huidige onderwijsaanbod, onder de noemer ´Media Campus´ (labs, masteropleiding) Uitvoeren Growing Games
4.3 Randvoorwaarden Om de doelen van economische ontwikkeling te kunnen bereiken, moeten de nodige randvoorwaarden worden ingevuld. Samengevat gaat het om voorwaarden voor: 1. Een goed vestigings- en ontwikkelingsklimaat voor creatieve bedrijven 2. Profilering van Hilversum als creatieve stad, centraal gelegen in de Media Valley
aantrekkelijkheid Hilversum voor creatieve sector
economisch beleid
cultuur en evenementen
openbare ruimte, wonen, bereikbaarheid
imago en eigen gedrag
Voorwaarde 1: een goed vestigings- en ontwikkelingsklimaat voor creatieve bedrijven Verbetering van het vestigingsklimaat is bij uitstek een thema waar de gemeente Hilversum samen met partners het verschil kan maken. Vraagstukken zijn in Hilversum vooral op het gebied van bedrijfshuisvesting voor starters en kleine bedrijven. De creatieve sector is echter een sector die niet alleen waarde hecht aan ‘harde’ vestigingsplaatsfactoren zoals bedrijfshuisvesting maar juist ook aan ‘zachte’ vestigingsplaatsfactoren zoals kwaliteit van het woon- en leefklimaat, culturele diversiteit en imago/uitstraling/branding. Bij een goed vestigingsklimaat hoort daarom ook een flankerend beleid in de openbare ruimte, onderwijs, cultuur en evenementen, wonen en bereikbaarheid. Dit alles in het teken van het stimuleren van de levendigheid in en van Hilversum. Hilversum moet een goede gemeente zijn om te werken en (voor alle leeftijdscategorieën) een leuke gemeente zijn om te wonen of beter nog te leven. Hilversum moet bruisen! Hilversum geeft ruimte en prioriteit aan creatieve bedrijven, aanverwante opleidingen en andere (culturele) functies in de creatieve sector, die zorgen voor een aantrekkelijk vestigingsklimaat. Er zijn helaas geen middelen voorhanden voor een volwaardig acquisitiebeleid. Vraaggericht betekent daarom in deze context dat als zich een kans voordoet, Hilversum die grijpt, capaciteit vrij maakt, snelheid in procedures brengt en daarvoor indien noodzakelijk aan andere belangen minder zwaar tilt. Hilversum voert geen agressief acquisitiebeleid, maar rolt wel nadrukkelijk de rode loper uit. De gemeente wil beeldbepalende, innovatieve of snel groeiende cross media bedrijven met prioriteit faciliteren. In de afgelopen jaren is reeds een aantal spraakmakende resultaten bereikt: De herhuisvesting van facilitair bedrijf United16 (uit het kerncluster) in het monumentale Muziekpaviljoen op het Media Park kon door nauwe samenwerking tussen gemeentelijke disciplines (economie, monumenten, projectmanagement, vergunningen) in een zeer korte tijd worden gerealiseerd. De verkoop van de gemeentewerf aan de Mussenstraat aan Spil Games, die daarop dit moment haar creatieve campus Werf35 bouwt. Daarbij biedt Spil Games17 actief ruimte voor andere creatieve bedrijven. Zo ontwikkelt de gemeentewerf zich gaandeweg tot een – deels openbaar toegankelijke – hotspot voor creatief talent. De ontwikkeling van de Broedplaats ´Old School Projects18´ in de voormalige Kruispuntschool in de Creatieve Wijk Over ´t Spoor. Dit concept voor jonge creatieve starters uit heel Nederland is zo succesvol dat momenteel wordt onderzocht of er een tweede locatie in Hilversum kan komen.
16
http://www.united4all.nl/ Spil Games (www.spilgames.com) is wereldwijd het grootste onafhankelijke bedrijf op het gebied van online social gaming met maandelijks meer dan 147 miljoen actieve gebruikers. Er werken momenteel zo´n 250 mensen en dit aantal groeit gestaag. 18 http://oldschoolprojects.nl/ 16 17
Deze drie projecten zijn schoolvoorbeelden van de manier waarop Hilversum prioriteit geeft aan creatieve bedrijven. In het ruimtelijke ordeningsbeleid wordt voor startende, kleinschalige bedrijven het werken aan huis gemakkelijker gemaakt. De wijk Over ’t Spoor is als kansenzone en als creatieve wijk aangewezen, waar deze regels al van toepassing zijn. In nieuwe bestemmingsplannen worden creatieve ondernemingen en organisaties vrijwel overal toegestaan op plekken met een kantoor- en een bedrijfsbestemming. Het bestemmingsplan Media Park biedt ruimte tot doorontwikkeling tot een rijk gesorteerde Campus. In de Aanpak Leegstand zijn creatieve bedrijven nadrukkelijk in beeld. De ontwikkeling van zorgpark Monnikenberg is complementair aan de economische doelstellingen en biedt kansen voor cross overs. Een uitdaging is het creëren, of liever ´laten ontstaan´ van informele ontmoetingsplekken. Juist daar ontstaan na of tijdens het werk nieuwe ideeën en kruisbestuiving tussen creatieve disciplines. Maar ook raken niet-creatieven in gesprek over projecten die bedrijfstakken overstijgen. Een voorbeeld in Hilversum is het Filmtheater, een succesvolle culturele organisatie die zich langzaam ontwikkelt tot zo´n informele ontmoetingsplek. Datzelfde geldt voor de tijdelijke locaties van stichting Magdalena. Bij locatie- of gebiedsontwikkelingen zet Hilversum in op aantrekkelijke menging van functies of activiteiten, zoals bij een deel van de Korte Noorderweg, Kansenzone Larenseweg (met o.a. Santbergen, vm. sigarenfabriek Ampèrestraat, Connexxion-terrein), bedrijventerrein Mussenstraat, Aloysiusschool, Kruispuntschool, Stationsplein 25 en City-bioscoop Herenstraat. Veel zaken zijn of brengt Hilversum op orde. De Structuurvisie Hilversum 2030 is het belangrijkste kader (www.structuurvisiehilversum.nl). Hilversum werkt de komende jaren gericht aan het verlevendigen van het centrum, waar ruimte is voor ontmoeting en verblijf. Ook werkt Hilversum gericht aan een aanbod van regionale voorzieningen. Hilversum heeft echter niet de schaal en ambitie van een complete stad. Complementariteit in de regio staat voor op. De unieke combinatie van hoogwaardig wonen en werken in een groene regio waarin alle voorzieningen aanwezig zijn, is een uitstekende vestigingsplaatsfactor. In de afgelopen jaren heeft Hilversum hard gewerkt aan het op orde brengen van randvoorwaarden. Zo is Hilversum voorzien van Glasvezel19 voor snelle dataverbindingen. € 50 mln is geïnvesteerd in de bereikbaarheid van de stad per auto, fiets en openbaar vervoer en in het rechtstreeks aansluiten van het Media Park op NS station Hilversum Noord. In de komende jaren investeert Hilversum met de provincie Noord-Holland in een nieuwe Hoogwaardig Openbaar Vervoerverbinding met de regio. Opgaven voor de toekomst zijn het leggen van verbindingen tussen de Mediastad en cultuur en onderwijs. In de cultuurnota is de relatie met media al gelegd. Dit wordt verder uitgewerkt in het cultuurbeleid. Naast het reguliere cultuuraanbod, waaronder dat van de Vorstin, profileert Hilversum zich incidenteel door grote publieksevenementen zoals het Hilversum Media Festival en de Open studiodagen. Vraaggericht betekent in deze context dat de gemeente in principe positief staat en wil meewerken aan initiatieven, maar dat de gemeente niet als vanzelfsprekend mee financiert. Bij de inzet van middelen wordt gekeken naar de aansluiting op of bijdrage aan de economische doelen. Het Media Park Jaarcongres en het internationaal ‘gameconference Think, Design, Play’ zijn goede voorbeelden van evenementen die bijdragen aan de economische doelen. In het onderwijs is de uitdaging om de reeds aanwezige ´assets´ meer in beeld te brengen, zoals de HKU, het ROC en de Media Academie als onderdeel van het leven in de stad. Voor het basisonderwijs onderzoekt Hilversum met scholen hoe Mediastad een inspiratie kan zijn voor vernieuwing van onderwijsaanbod, onder de noemer ´mediaschool´. Verder wordt onderzocht of het leggen van verbindingen tussen media en onderwijs gebaat is bij een programmatische benadering in de vorm van een Media Campus. Hilversum Mediastad vraagt ten slotte om zichtbaarheid van de media in de openbare ruimte, bijvoorbeeld in het centrum en rond het NS station Hilversum. Met ondernemers in het centrum worden allereerst de mogelijkheden 19
Glasvezel is voor inwoners en bedrijven beschikbaar in heel Hilversum, en daarmee loopt Hilversum samen met bijvoorbeeld Almere en Amersfoort voor op een groot deel van Nederland. Via glasvezel is het Media Park verbonden met alle belangrijke studio’s en uitzendlocaties in Nederland en met de Amsterdam Internet Exchange (Ams-IX), één van de grootste internetknooppunten ter wereld. 17
verkend. De relatie is hier wederkerig: de retail is belangrijk voor de creatieve sector, maar de creatieve sector ook voor de retail. Hilversum stelt concreet ISV III middelen beschikbaar voor de openbare ruimte in de binnenstad om projecten te kunnen financieren, zoals multimediale toepassingen in de openbare ruimte. Voorwaarde 2: profilering van Hilversum als creatieve stad, centraal gelegen in de Media Valley Het profileren van Hilversum als creatieve stad is een noodzakelijke randvoorwaarde om de creatieve industrie in Hilversum te versterken. Profilering staat niet op zichzelf, maar is nadrukkelijk verweven met de vastgestelde ambities en daaruit voortvloeiende focusdoelen om de cross mediasector te behouden en te versterken en cross sectorale groei te stimuleren. Gegeven de ontwikkelingen in de sector is het onontkoombaar dat de positionering van Hilversum Mediastad door ontwikkelt tot een ‘bredere’ positie in de creatieve sector. Dat profilering een grote rol heeft bij het realiseren van een goed vestigings- en ontwikkelklimaat (randvoorwaarde 1) is evident; de identiteit en het imago van een plek kunnen van doorslaggevende invloed zijn bij (her)vestiging. Dat vraagt om een toegesneden communicatiestrategie, die bovendien breed uitgedragen en herkend wordt binnen en ook buiten de organisatie. Profilering gaat over moeilijk te grijpen zaken als identiteit en imago. Het opbouwen van een positief imago vergt een lange adem, veel inzet en geld, terwijl reputatieschade snel kan optreden. Het laden of bijsturen van een imago is een complexe zaak omdat een stad niet één identiteit of één imago heeft. De identiteit en het imago van Hilversum is diffuus en samengesteld op basis van rationele en emotionele waarnemingen en associaties van verschillende doelgroepen. Het in kaart brengen van onze reputatie bij verschillende stakeholders uit de creatieve industrie is de eerste stap naar een effectief reputatiemanagement. Om als creatieve gemeente te worden erkend en herkend is levendigheid essentieel. Hilversum moet bruisen, waardoor het aantrekkelijk wordt voor mensen om zich hier te vestigen en/of om hier hun bedrijf te starten. Hilversum moet wat te bieden hebben aan alle leeftijdscategorieën, een insteek die ook gevolgen zal hebben op aspecten als het huisvesten van studenten en starters. Focus op kernkwaliteiten Ondanks dat het imago niet altijd even eenduidig is, kunnen voor Hilversum duidelijke kernkwaliteiten onderscheiden worden, die als basis dienen voor de profilering richting relevante doelgroepen uit het creatieve cluster. Bijv. drie ‘beelden’ waaruit gekozen kan worden: Hilversum, daar wordt gemaakt; Hilversum, daar ontstaan innovaties of worden innovaties doorontwikkeld; Hilversum, daar worden deals gesloten. Daarbij horen kenmerken zoals: ambitie, harde werkers/geen 9-5 mentaliteit, nieuwsgierig, zelfverzekerd, eigengereid, dynamisch. Samen sterk De solide basis voor de profilering van Hilversum als centrum van de Media Valley wordt gevormd door de bedrijven en mensen die in Hilversum werken maar bij voorkeur ook wonen. Kleine en grote successen van Hilversumse bedrijven en onderwijs- en kennisinstellingen maken we zichtbaar (‘ontdekken’) en verbinden we in de communicatie pro-actief aan Hilversum. Hetzelfde geldt voor evenementen en initiatieven waaraan Hilversum een (financiële) bijdrage verleent en zijn naam verbindt. Dat vraagt wel om een kritische toets om zeker te stellen dat het evenement inderdaad aansluit op het gewenste imago en bovendien voldoende profileringsmogelijkheden biedt (o.a. publiciteit, aantal en soort bezoekers, etc.). Maar nog sterker dan profilering vanuit gemeentelijke kanalen, is het uitdragen van een positief beeld over Hilversum door de mensen die in ons creatieve cluster werken, bedrijven die hier gevestigd zijn en bedrijven die zaken doen met de Hilversumse creatieve industrie, maar nadrukkelijk ook alle overige inwoners van onze gemeente. ‘Be good, and let other people tell it’. Gezamenlijk moeten we uitstralen dat Hilversum niet alleen the place to be is maar nadrukkelijk ook the place to stay. De uitstraling moet zijn dat we blij en trots zijn in Hilversum te wonen en te werken. Hilversum zoekt daarvoor ambassadeurs. Een goede relatie tussen de gemeente en het creatieve cluster in Hilversum, mede opgebouwd door het accountmanagement, dienstverlening en andere contacten over en weer, zorgt voor een voedingsbodem om in onze profilering sterk gebruik te maken van de aanwezige successen en het menselijk kapitaal. Het belang van regionale samenwerking valt ook onder ‘samen sterk’. Hilversum maakt onderdeel uit van een groter geheel. Dit is een kritische succesfactor voor een te voeren Europastrategie. Negatieve berichtgeving, bijvoorbeeld over de vermeende leegloop van Hilversum doordat bedrijven kiezen voor Amsterdam, kan een zorgvuldig opgebouwde reputatie veel schade berokkenen. De gemeente Hilversum weegt of en hoe daarop te reageren en komt op voor haar belangen. De strategie daarbij is om er kort maar beslist op te reageren en 18
berichten indien nodig feitelijk te weerspreken, om het vervolgens te laten rusten. We kiezen ervoor om te focussen op best practices: positieve voorbeelden van de bedrijvigheid en mogelijkheden in Hilversum Mediastad; die zijn immers in ruime mate aanwezig. Aanpak Om aan een geloofwaardige reputatie als bedrijvige mediastad te bouwen, gebruiken we middelen die hierbij passen en communicatiekanalen die ingebed zijn in de creatieve sector. Online reputatiemanagement krijgt extra aandacht. Langs twee lijnen werkt Hilversum aan profilering: 1. • • • •
Economische ambitie (versterking van de creatieve industrie in Hilversum) De richting is zichtbaar maken wat Hilversum te bieden heeft als vestigingsplaats voor creatieve bedrijven en stimuleren van verdere clustervorming door interactie tussen gevestigde clusters en nieuwe bedrijvigheid De aanpak is het stimuleren van de loyaliteit van het huidige kerncluster (behoud cross media), bedrijfsvestiging en ontwikkeling stimuleren (toevoeging) en tot slot het scheppen van een klimaat van innovatie en netwerkvorming In termen van communicatie ligt de focus op marketing- en business-to-business communicatie. De sector is dynamisch. Van Hilversum vraagt dat om voortdurend in de actualiteit te staan en mee te doen.
2. Reputatie ambitie Reputatie is een lastig te controleren conditie die tot stand komt door communicatie, klantgerichtheid, maatschappelijke verantwoordelijkheid en de kwaliteit van producten en diensten. • De visie daarop is dat de Hilversumse profilering complementair is aan de regionale propositie. Hilversum is synoniem aan media. Ze heeft van oudsher een eigen, unieke positie en propositie binnen de driehoek A’dam, Utrecht en Almere (media valley). Er is noodzaak om dit verder uit te bouwen. • De aanpak daarbinnen is dat Hilversum niet het label Mediastad exclusief claimt, maar vooral op de inkleuring van dat label. In de toon is ruimte voor trots en lef. We zijn geen complete stad, maar een stad in een complete regio. Hilversum is een logische plek om te zijn. Amsterdam ligt om de hoek. • Beelden als het imago van ‘oude media’, een dorp met een weinig diverse bevolkingssamenstelling en het imago van slechte bereikbaarheid zijn hardnekkig en worden gelegitimeerd weerlegd. Dit vraagt om een lange adem. • Voor de inkleuring gebruiken we o.a. de zichtbare ´assets´ in onderwijs (opleidingen, labs, media-academie), toonaangevende bedrijven, Beeld en Geluid, innovaties, bereikbaarheid, wonen, evenementen, kunsten, broedplaatsen, de beschikbaarheid van glasvezel, magie van TV). Hilversum en de regio herbergen een schat aan human capital, creatieve bedrijvigheid en creatief talent. • De focus ligt op corporate communicatie. In de afgelopen jaren is gewerkt aan het creëren van een basisinfrastructuur voor communicatie, waaronder het inrichten van de website www.mediastad.nl en het daaraan gekoppelde twitteraccount. Bouwen aan ons imago is echter een zaak van de lange adem, doorzetten en slim organiseren. Dat betekent ook dat niet alleen de gemeente de afzender van de boodschap is. Net zoals Hilversum innovatie in de sector bevordert door de inzet van (voor Hilversum kostenefficiënte) innovatieplatforms, is het creëren van een extern vehikel met bedrijfsleven en kennisinstellingen voor profilering van Hilversum een mogelijk effectieve en kostenefficiënte aanvulling op de gemeentelijke communicatie-inzet. Een goede profilering gaat niet zonder een reële omvang van capaciteit en middelen (zie hoofdstuk 6).
4.4 Eenduidige aansturing Maatregelen, succesvol flankerend beleid en een duidelijke profilering vragen om verregaande coördinatie en afstemming tussen disciplines (economie, communicatie, kunst, cultuur, cultureel erfgoed, vergunningen, etc.) en een eenduidige aansturing, zowel bestuurlijk als ambtelijk. Er is behoefte aan een concern-breed programma Mediastad, waarin alle activiteiten en inzet worden afgestemd. Dit wordt in hoofdstuk 6 verder uitgewerkt.
19
5. Werkprogramma
Stimuleren cross sectorale groei
De volgende stap is het formuleren van maatregelen die genomen moeten worden om onze visie, onze ambities daadwerkelijk te kunnen realiseren. Deze maatregelen zoals opgenomen in dit hoofdstuk zijn dan ook hieruit afgeleid. Essentieel, zeker in tijden van bezuinigingen, is dat het werkprogramma realistisch en realiseerbaar is: we doen wat we kunnen en zetten in op die activiteiten waar de inzet van de gemeente van toegevoegde waarde is. De geformuleerde maatregelen zijn niet uniek toe te wijzen aan de twee economische doelstellingen. Daarom kent het werkprogramma drie actielijnen: 1. versterking vestigingsklimaat creatieve bedrijven, 2. stimuleren van innovatie en cross-overs, 3. versterking profilering Hilversum als creatieve stad, w.o. het flankerend beleid.
Behoud en versterking cross media sector
Op basis van de uitgebreide analyse, de gesignaleerde trends en ontwikkelingen en de uitkomsten van de marktconsultatie is in hoofdstuk 4 de gemeentelijke visie gepresenteerd. Maar het kan en mag niet blijven bij het formuleren van een visie alleen. Vandaar dat de visie is vertaald in ambities en dat de strategische focus van Hilversum voor de komende jaren nadrukkelijk is aangebracht. Ook is beschreven welke rol de gemeente Hilversum hierin kan en wil spelen.
Versterken vestigingsklimaat
Stimuleren van innovatie en cross overs
Versterking profilering
De figuur toont de samenhang tussen doelen en actielijnen. Het werkprogramma borduurt logischerwijs voort op een groot aantal maatregelen uit het vigerende ´Uitvoeringsplan versterking positie Hilversum Mediastad´ (zie bijlage D voor een terugblik).
5.1 Versterking vestigingsklimaat creatieve bedrijven In het verbeteren van het vestigingsklimaat speelt Hilversum, samen met haar maatschappelijke partners zoals woningbouwcorporaties, ondernemersverenigingen, Kamer van Koophandel etc. een grote rol. Het gaat daarbij niet alleen om grote organisaties met investeringsvermogen, maar ook om kleine, flexibele, vernieuwende bedrijven. Het gaat om de kwaliteit van het vestigingsklimaat in de brede zin van het woord. Dus zowel de meer harde vestigingsplaatsfactoren moeten op orde zijn zoals bedrijfshuisvesting en bereikbaarheid, maar nadrukkelijk ook de meer zachte fatoren. Een levendige en bruisende stad is daarbij het meest belangrijke thema. Voor Hilversum geldt dat het niet alleen een plaats moet zijn waar het goed werken is maar vooral ook een gemeente waar het leuk wonen is. Dit houdt in dat er voor alle leeftijdscategorieën van alles te doen moet zijn. Uiteenlopend van culturele activiteiten, een divers filmaanbod, een grote diversiteit aan restaurants en cafés en zeker voor jongeren specifieke events. Maar deze insteek is uiteraard ook van invloed op het woningaanbod. We zullen ons in dit verband meer moeten richten op het huisvestingsvraagstuk van studenten en starters. Dit aspect zal aan belang winnen omdat steeds meer mensen tijdens of direct na afronding van hun studie een eigen bedrijf starten en omdat het aantal kleinschaligere bedrijven (inclusief zzpers) verder toe zal gaan nemen. Juist deze mensen/bedrijven willen we aan onze gemeente binden. Het beschikken over veel creatieve bedrijven, zowel groot als klein en verspreid over alle mogelijke sectoren, draagt overduidelijk bij aan de levendigheid en het bruisende karakter van een gemeente. Hilversum beschikt over een brede basis maar moet in dit licht wel hierin blijven investeren. Positief voor de gemeente is dat de bedrijven in de creatieve sector aangeven voor Hilversum te kiezen vanwege het goede klimaat om concreet zaken te doen, en vanwege het prettige woonklimaat. Het informele zakelijke netwerk is goed toegankelijk, de lijnen naar opdrachtgevers zijn kort, waarbij de geografische clustering een handje helpt. Ambitieuze bedrijven in de media- en entertainmentsector kunnen in Hilversum snel opschalen. Bedrijven in de creatieve zakelijke diensten kiezen voor Hilversum vanwege de ligging, het potentieel aan opdrachtgevers in de wijde omgeving, de nabijheid van relevante opleidingen, en de relatief lage prijzen voor bedrijfsvastgoed. In het kader van het optimaliseren van het vestigingsklimaat liggen de vraagstukken de komende periode vooral op het gebied van bedrijfshuisvesting voor starters en kleinschalige bedrijven (onvoldoende aanbod aan betaalbare bedrijfs- en kantoorruimte) en de uitstraling / imago. Redenerend vanuit de kracht van zaken doen, is de opgave vooral het vestigingsklimaat voor creatieve ondernemingen met een groeiambitie, de zogenaamde gazelles, te verbeteren. Dat kan door meer mogelijkheden te bieden voor woon- en werkruimte, het verknopen van netwerken van opdrachtgevers, collega´s en klanten, aanwezigheid van kennisinstellingen en opleiding van personeel en zichtbaar maken van de aanwezige culturele diversiteit. Hiervoor is een, vanuit de optiek van ondernemers redenerend, transparante gemeentelijke organisatie onontbeerlijk. 20
Versterking vestigingsklimaat creatieve bedrijven Accountmanagement Stimuleren bedrijfshuisvestingsmogelijkheden Acquisitie / rode loper zichtbaar maken Ondersteunen ondernemerschap Ondersteunen netwerkvorming
Bijdrage aan behoud en versterken cross mediasector x x x x x
Bijdrage aan stimuleren cross sectorale groei x x X x x
1. Accountmanagement Voor een ondernemer is het van belang dat hij/zij weet waar of bij wie hij met zijn vraag aan kan kloppen. Een transparante gemeentelijke organisatie kan hier uiteraard aan bijdragen. In Hilversum is dit uitgewerkt middels accountmanagement. Bedrijven, of ze nu reeds in Hilversum zijn gevestigd of zich melden als potentiële vestiger, hebben binnen de gemeente één aanspreekpunt. Dit aanspreekpunt is er verantwoordelijk voor dat alle vragen door de juiste mensen worden beantwoord en dat de daarmee gemoeid zijnde termijnen niet worden overschreden. Het moge duidelijk zijn dat dit een aanzienlijke opgave is met alleen al ruim 1.600 bestaande bedrijven in de creatieve sector. Met grote en/of strategisch belangrijke bedrijven onderhoudt Hilversum frequent contact, om te weten wat er bij deze bedrijven speelt en om pro-actief te kunnen acteren. De eerder genoemde ontwikkelingen van Spil Games en United vloeiden voort uit onze actieve invulling van het begrip accountmanagement. Gegeven de beperkte beschikbare ambtelijke capaciteit concentreren accountgesprekken zich op dit moment op de 25 grootste creatieve bedrijven en op de snelgroeiende creatieve bedrijven, de zogenaamde gazelles. Onderzocht wordt of binnen de bestaande capaciteit ook een vorm voor accountmanagement voor kleinere bedrijven haalbaar is. Een deel van de inzet betreft de (her)huisvestingsvraagstukken van de publieke omroepen. Door fusies en inkrimping bij de omroepen beraadt een aantal omroepen zich op hun toekomstige vestigingslocatie. Om pro-actief én faciliterend te kunnen optreden is het noodzakelijk dat de gemeente Hilversum weet wat er speelt en de publieke omroepen de gemeente Hilversum bij de vraagstukken betrekken. De creatieve sector vraagt ten slotte om gebiedmanagement voor twee dynamische gebieden: Media Park en Werf35. Via het bestemmingsplan biedt de gemeente reeds de mogelijkheid om het Media Park te transformeren naar een modern park met een diversiteit aan functies die uiteraard wel een meerwaarde in moeten houden voor de bedrijfsfuncties. Studentenhuisvesting is een functie die in dit verband vaak wordt genoemd. Op Werf35 aan de Mussenstraat ontwikkelt Spil Games niet alleen een creatieve campus voor eigen gebruik, maar deels ook voor andere creatieve bedrijven. Plannen zijn dat de bedrijfshuisvesting gecombineerd wordt met ondersteunende functies als horeca en een hotel. Er is een nadrukkelijke verbinding met de opleiding aan de HKU. Hierdoor ontstaat een creatieve hotspot die Hilversum nieuwe huisvestingsmogelijkheden biedt voor grote en kleine creatieve bedrijven én die Hilversum op de kaart zet als locatie voor nieuwe media bedrijven. In samenwerking met o.m. Spil Games wordt in het project Growing Games de mogelijkheden tot realisatie van een game incubator á la Dutch Game Garden Utrecht nader uitgewerkt. Growing Games In 2012 is een subsidieaanvraag voor het project ‘Growing Games’ ingediend bij de Amsterdam Economic Board. Medio 2013 volgt hierover uitsluitsel. Dit programma heeft tot doel om het kansrijke game cluster in de Noordvleugel te versterken door onder meer realisatie van een Dutch Game Garden in Hilversum en Amsterdam, o.a. voor ‘serious gaming’. Stimulering van synergie tussen het game cluster en andere clusters en maatschappelijke uitdagingen (o.a. zorg) is een speerpunt van dit plan. Bij dit voorstel zijn naast Hilversum de HKU/KMT, iMMovator, iZovator, Spil Games en de regio Utrecht betrokken. Accountmanagement heeft echter twee kanten. Wil accountmanagement extern goed werken dat moet dit intern goed georganiseerd zijn. Een groot deel van het succes ligt immers besloten in goede coördinatie en samenwerking tussen o.a. de disciplines vergunning en handhaving, stedenbouw, monumentenzorg, projectmanagement en economie. Voorstellen hiervoor staan in hoofdstuk 6. Doel: versterken relatie overheid - creatieve bedrijven, weten wat er speelt en zo kunnen inspelen op ontwikkelingen/behoeftes van bedrijven met meer aandacht voor het MKB. Activiteiten: één duidelijk aanspreekpunt/loket voor bedrijven creatieve sector (zowel gevestigd als nieuwkomers) regelmatig bedrijfsbezoeken aan c.q. contacten met top-25 grote bedrijven en de snel groeiende gazelles door wethouder en accountmanager ondersteunen van (her)huisvestingsvraagstukken van m.n. grote creatieve bedrijven incl. publieke omroep begeleiden ontwikkelingen Media Park en Werf35 21
2. Stimuleren bedrijfshuisvestingsmogelijkheden Een doorlopende huisvestingslijn met ruimte voor bedrijven in iedere fase van hun bestaan, is er nog niet in Hilversum. Een mix van bedrijven in verschillende levensfasen is voor de sector aantrekkelijk, alleen al vanwege de wisselwerking tussen creatief talent en opdrachtgeverschap. Met name voor starters en préstarters in de creatieve sector is het aanbod van betaalbare bedrijfshuisvesting met een creatieve uitstraling te beperkt in Hilversum. Als resultaat van het vorige uitvoeringsplan is inmiddels een groei zichtbaar in het segment van de tijdelijke en flexibele werkplekken die op diverse locaties worden aangeboden, m.n. in het centrum (o.a. Stationsplein, Kerkbrink, Keiplein) maar ook op het Media Park. In Hilversum is nog voldoende vraag naar broedplaatsen. Recent is in de voormalige Kruispuntschool Old School Projects gerealiseerd. Dit aanbod komt naast bestaande locaties als Creatief Station Santbergen en het Mediacentrum op het Media Park. Als gemeente staat Hilversum nadrukkelijk open voor ondernemers die in dit segment nieuwe initiatieven willen nemen. Zeker gezien de toename van het aantal kleinschaligere bedrijven en zzp-ers is en blijft dit een van onze belangrijkste aandachtspunten. Voor groeiende creatieve bedrijven is het aanbod ruimer, terwijl het aanbod voor volwassen bedrijven voldoende is. Voor deze segmenten is er aanbod op werklocaties als Media Park, Mussenstraat, en Havenkwartier maar ook op vele solitaire locaties (zie figuur). Een doorlopende huisvestingslijn vraagt om een brede aanpak. Door het veelal niet in eigendom hebben van grond, gebouwen en beperkte middelen is de rol van de gemeente Hilversum in de realisatie en exploitatie van bedrijfshuisvesting uitermate beperkt. De daadwerkelijke uitvoering ligt bij de markt. De gemeente geeft in haar eigen inzet prioriteit aan huisvestingsvraagstukken in de creatieve sector en is sensitief voor het grijpen van kansen die zich voordoen. Daarnaast is het van belang om gebruik te maken van de concrete kansen die het (beperkte) eigen vastgoedbezit van de gemeente biedt. Bij het vrijkomen van gemeentelijk vastgoed zullen de mogelijkheden die de locatie biedt voor creatieve bedrijven nadrukkelijk in beeld worden gebracht. Het gemeentelijke Programma Aanpak Leegstand uit 2012, dat gericht is op het terugdringen van leegstand in bedrijfsonroerend vastgoed door een integrale aanpak en samenwerking met marktpartijen, biedt aanknopingspunten voor het accommoderen van de vraag van onder meer préstarters en starters. Het gaat dan bijvoorbeeld om concrete maatregelen als het leggen van 1-op-1 contacten tussen ruimtevragers en ruimteaanbieders, ook voor tijdelijke invullingen, het realiseren van een digitale matchingstool voor kleinschalig bedrijfsvastgoed (en mogelijk maatschappelijk vastgoed) als vervolg op het reeds bestaande online vraagformulier en de opstart van het project Tussentijds. Dit project betreft het realiseren van een platform waarbij winkelpanden in en rond binnenstad en De Gijsbrecht op tijdelijke basis worden gebruikt door creatieve ondernemers, die hiermee kansen krijgen om hun producten onder de aandacht te brengen en door hun activiteiten tegelijkertijd bijdragen aan de zichtbaarheid van Hilversum Mediastad. In het Programma Aanpak Leegstand worden tevens bestemmingsplannen flexibeler om de vestigingsmogelijkheden voor de creatieve sector te verruimen20. Doel: voorzien in een doorlopende huisvestingslijn voor creatieve bedrijven Activiteiten: Monitoren van vraag/aanbod bedrijfshuisvesting creatieve sector. Hierbij wordt aangesloten bij het onderdeel Tussentijds van de programma-aanpak Leegstand. Met voorrang ondersteunen en faciliteren van initiatieven van derden m.b.t. huisvesting van de creatieve sector Stimuleren ontwikkeling verzamelgebouwen voor (pré)startende en groeiende creatieve bedrijven o.a. door het verleiden van strategische partners (zoals makelaars, corporaties, vastgoedeigenaren, ontwikkelaars, banken, ondernemersorganisaties) om te investeren in de stad 20
Hierbij gaat het om zaken als een actualisering van de definities bedrijf en kantoor en het toevoegen van de creatieve sector aan diverse bestemmingen: ´afbouw van de winkel- en horecafunctie buiten de winkel- en concentratiegebieden en rechtstreeks of via wijzigingsbevoegdheid opnemen van mogelijkheden tot toevoegen van volume (verhogen bebouwingspercentage en bouwhoogte). 22
-
-
Bij vrijkomend gemeentelijk vastgoed in beeld brengen wat de mogelijkheden zijn voor creatieve bedrijven Leggen van 1-op-1 contacten tussen ruimtevragers en –aanbieders Aanhaken bij relevante activiteiten die in het kader van Programma Aanpak Leegstand ontplooid worden zoals: o Ontwikkelen Matchingstool (afstemming vraag en aanbod) o Initiëren van het platform Tussentijds. o Het samen met marktpartijen (eventueel ook in regionaal verband) initiëren van bijeenkomsten (gebiedsgericht, thematisch of sectoraal) voor vastgoedeigenaren, corporaties, ontwikkelaars, makelaars, adviseurs, ondernemersverenigingen en maatschappelijke organisaties. Flexibilisering bestemmingsplannen
3.Acquisitie, de rode loper zichtbaar maken Het aantrekken van nieuwe bedrijven is goed voor de economie van Hilversum. Niet alleen vanuit werkgelegenheidsoptiek, maar ook vanwege de economische dynamiek. Hilversum voert tot nu toe echter een bescheiden acquisitiebeleid, zonder zelfstandig acquisitieapparaat21. In de afgelopen jaren liftte Hilversum mee met de acquisitieafdeling van de provincie Noord-Holland en de Netherlands Foreign Investment Agency (rijksoverheid) voor internationale acquisitie. Binnen het project Dutch Media Hub is, in samenwerking met Amsterdam in Business (het samenwerkingsverband van Amsterdam, Almere, Amstelveen en Haarlemmermeer gericht op acquisitie), de regio Amsterdam-Almere-Hilversum internationaal geprofileerd als vestigingslocatie voor internationaal opererende cross media bedrijven. Het project, dat in 2009 is gestart en werd gefinancierd door het toenmalige ministerie van EL&I, de provincie Noord-Holland, en de gemeenten Amsterdam, Almere en Hilversum, is inmiddels afgerond. Het bedrijfsleven heeft de vervolgfase opgepakt. In 2013 wil Hilversum zowel voor buitenlandse bedrijven als voor potentiële verplaatsers binnen Nederland als vestigingsplaats beter in beeld komen. Daarbij zal nieuwe samenwerking moeten worden gezocht met relevante lokale en regionale partijen. Gegeven de beschikbare middelen wordt nu gedacht aan een gericht communicatieprogramma, dat er voor zorgt dat we op de juiste plekken ons gezicht laten zien. Als aanzet hiervoor wordt in 2013 een stakeholderanalyse gemaakt, om na te gaan welke partijen de gemeente hierbij kunnen helpen. Een belangrijk unique selling point is en blijft uiteraard de uitmuntende facilitaire infrastructuur van het Media Park en de in Hilversum aanwezige concentratie en clustering van media- en entertainmentbedrijven. Doel: nieuwe aanwas aan bedrijven (inclusief werkgelegenheid), stimuleren economische dynamiek. Activiteiten: in kaart brengen van kansen om nieuwe bedrijvigheid te werven een stakeholderanalyse een communicatieplan. Deze activiteiten hangen nauw samen met activiteiten in het kader van profilering.
4. Ondersteunen van ondernemerschap Creatieve ondernemers vragen onder andere ondersteuning op het vlak van professionalisering van het ondernemerschap. De verwachting is dat het aantal freelancers in Hilversum de komende jaren zal stijgen. Enerzijds zijn dat mensen die voorheen in dienst waren bij organisaties als omroepen en TV-producenten. Anderzijds zijn dat bijvoorbeeld jonge alumni van de HKU/KMT. Stuk voor stuk zijn dit mensen die zich als ondernemer zullen moeten ontwikkelen. Ondernemersadvisering is een kerntaak van de Kamer van Koophandel en op het vlak van innovatie speelt de organisatie Syntens een rol. Voor ondersteuning van creatieve ondernemers is soms specifieke kennis nodig, die toegankelijk is via andere netwerken. Voor een goede ondersteuning van creatieve ondernemers zal het daarom nodig zijn om verschillende netwerken en vormen van informatie te ontsluiten. Hier is een verbindende rol voor de gemeente weggelegd. Het behoort tot de basisinfrastructuur voor communicatie. Doel: versterken ondernemersvaardigheden bij starters en traditionele mediabedrijven. Activiteiten: Ontsluiten zakelijke informatiebronnen voor creatieve ondernemers via gemeentelijke communicatiekanalen 21 Voor veel overheden is gronduitgifte het drijvende motief achter (vaak kostbare) bedrijvenacquisitie. Dit speelt in Hilversum niet omdat vrijwel alle gemeentelijke gronden zijn uitgegeven. Economische structuurversterking en werkgelegenheidsgroei zouden voor Hilversum wel motieven om zijn om acquisitie op de agenda te zetten.
23
5. Ondersteunen netwerkvorming Hilversum is rijk aan formele en informele netwerken, buiten en binnen de creatieve sector. iMMovator is het succesvolle innovatieplatform (én inmiddels groot netwerk) dat in Hilversum vrijwel alle mediabedrijven met elkaar verbindt. Er zijn bijvoorbeeld netwerken voor programmamakers (NPOX), voor technici (Dutch Media Guild) plus de activiteiten van vak- en beroepsorganisaties (NVJ, tvproducenten). Kunstenaars treffen elkaar in de netwerken van stichting Magdalena, Gooise Kunstsociëteit, Museum Hilversum, GSA en het Huis van de Kunsten. Creatieve zakelijke dienstverleners (bv. schrijvers, architecten) vormen informele netwerken. Organisaties zoals de Hilversumse ondernemersverenigingen en het Ondernemershuys staan open voor alle ondernemers, en daarmee ook voor ondernemers in de creatieve sector. Sociale media (LinkedIn-groepen, Facebook, Twitter, CCAA-netwerk) verenigen en verbinden creatieve ondernemers binnen en buiten Hilversum. De behoefte aan netwerkvorming is kennelijk groot, maar er vallen drie zaken op. 1. Niet alle creatieve ondernemers vinden aansluiting bij de vele netwerken; vaak schort het aan de zichtbaarheid, vindbaarheid, de thematiek en/of de toegankelijkheid van bestaande netwerken. Dit kan verbeteren door gerichte inzet van communicatiemiddelen zoals mediastad.nl, sociale media, de eigen sites van netwerken en het online koppelen en doorverwijzen. 2. De netwerken van de creatieve disciplines kruisen elkaar zelden, terwijl op die kruisvlakken juist de discussie en vernieuwing van de creatieve sector zelf ontstaat. 3. De netwerken van creatieve en niet-creatieve ondernemers kruisen elkaar zelden, terwijl op die kruisvlakken juist nieuwe toepassingen ontstaan. De gemeente ziet geen noodzaak tot het creëren van een overstijgend creatief netwerk. Ervaring uit andere steden leert dat netwerken die vanuit ondernemers worden opgezet en onderhouden (zogenoemde zelforganisaties), het meest effectief en duurzaam zijn. De gemeente kan wel ondersteunen bij het zichtbaar en toegankelijk maken van bestaande netwerken, bijvoorbeeld via de website mediastad.nl. Dat geldt ook voor ondersteuning van activiteiten die creatieve disciplines met elkaar verbinden, of creatieve bedrijven met andere sectoren verbinden. Dit laatste komt terug in paragraaf 5.2. Netwerkvorming behoort niet tot de kerncompetenties van de gemeente Hilversum. Hilversum heeft de netwerkvorming voor de creatieve sector daarom dan ook gelegd bij innovatieplatform iMMovator. Jaarlijkse worden met iMMovator afspraken gemaakt over noodzakelijke netwerkactiviteiten en projecten. Doel: ondersteunen netwerkvorming binnen de creatieve sector en tussen creatieve en niet-creatieve ondernemers Activiteiten: Zichtbaar en toegankelijk maken van bestaande netwerken via gemeentelijke communicatiekanalen; Ondersteunen business-to-business events m.b.t. de creatieve sector van derden; Inzet van innovatieplatform iMMovator binnen een contractuele relatie, o.a. voor het organiseren van netwerkbijeenkomsten voor kleinschalige en grote creatieve bedrijven, zoals cross media cafés.
5.2 Stimuleren van innovatie en cross overs Innovaties in de cross media sector kunnen, of beter gezegd zullen in toenemende mate, van waarde zijn voor andere domeinen in de samenleving. Deze waarde ligt in het vinden en verzilveren van marktkansen en oplossingen door het combineren van kennis, ervaring en competenties uit verschillende sectoren, disciplines en organisaties. Hilversum zet in op een investeringsklimaat dat bedrijven, kennisinstellingen en overheden stimuleert om nieuwe producten en diensten te ontwikkelen, nieuwe samenwerkingsvormen op te zetten en hun maatschappelijk en economisch rendement te vergroten. Cross overs zijn uiteraard geen doel op zich, maar een middel om bijvoorbeeld maatschappelijke uitdagingen om te zetten in economische kansen. De rol van de gemeente is het ondersteunen van innovatieprocessen. Mede hierom participeert Hilversum in innovatieplatforms als iMMovator, iZovator en iTrovator. Zij verkennen trends, kansen en mogelijkheden, brengen partijen bij elkaar en ontwikkelen innovatieprojecten. 24
Het nationale topsectorenbeleid stimuleert innovatie, onder andere door het gericht herverdelen van onderzoeksgelden van NWO en TNO. Het bevordert het in gezamenlijkheid zoeken naar oplossingen die de economie uit het slop kunnen halen en de maatschappij een positieve impuls kunnen geven. Juist de verschillende sectoren kunnen elkaar daarbij helpen. De topsector creatieve industrie heeft hier zelfs een speerpunt van gemaakt. Dit vooral omdat de sector van nature al hybride is en omdat de totale sector qua omvang en omzet nog altijd groeit. Door middel van cross over projecten kan de waarde van creatie, de waarde van de creatieve industrie voor andere topsectoren worden aangetoond. Maar ook binnen de creatieve industrie wordt ingezet op cross overs. Zo werkt het netwerk Media&ICT onder andere samen met netwerken voor gaming, design, en cultuur erfgoed om elkaars innovaties en dat van de totale creatieve industrie te versterken. Met deze kerncompetenties kan het netwerk Media & ICT een belangrijke bijdrage leveren aan de ‘Grand Challenges’ op het gebied van zorg, onderwijs, mobiliteit en veiligheid. Op dit vlak lopen al initiatieven, maar dit kan nog verder versterkt worden. Enkele voorbeelden hiervan zijn digitale mediadiensten voor het onderwijs die worden ontwikkeld door educatieve uitgeverijen en de omgang met grote hoeveelheden medisch beeldmateriaal in het programma Dutch Health Hub. Daarnaast is er een duidelijke link met de Digitale Agenda / Roadmap voor ICT die wordt opgesteld door alle topsectoren heen. Het betreft hierbij met name Smart & Social Media met de impact op mediaconsumptie, Big data voor de zoektocht naar nieuwe manieren om te zoeken en open en gesloten data op te slaan en te ontsluiten, en interactiviteit in Virtual interactive worlds. Inspirerende voorbeelden zijn te vinden op: http://www.clicknl.nl/site/wpcontent/uploads/2013/01/DCI_crossoverworks_1.pdf Zoals beschreven in hoofdstuk 4 is een regionale aanpak voorwaarde voor ondersteuning van kennis en innovatie. Het bedrijfsleven, maar zeker ook de kennis- en onderwijsinstellingen, bewegen zich op een regionaal, nationaal en in toenemende mate zelfs internationaal speelveld. Vanuit oogpunt van efficiëntie en effectiviteit is het van grot belang dat de ondersteuning van innovatieprocessen hierop aansluit. Dit vraagt van de gemeente Hilversum een regionale en waar nodig een bovenregionale blik. Het project Dutch Media Hub was een voorbeeld van een project waarbinnen het regionale bedrijfsleven samenwerkt om international extra business te genereren. Als je als gemeente niet deelneemt aan dergelijke regionale organisatiestructuren, dan heeft dit tot gevolg dat Hilversumse bedrijven moeilijker aan zullen kunnen haken. Niet meedoen op bestuurlijk niveau gaat dan ook ten koste van het groeipotentieel van het Hilversumse bedrijfsleven. Het is dan ook van groot belang dat de gemeente actief blijft participeren in het PRES (Platform RegionaalEconomische Samenwerking) Metropoolregio Amsterdam en in het PRES Utrecht als afstemmingsorganen van lokale, regionale en provinciale overheden en zitting heeft in de Economic Boards van Utrecht en Amsterdam, waarin bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheden overleggen over de regionaal-economische strategie en daaraan investeringsprojecten verbinden. Stimuleren van innovatie en cross overs Netwerk Media&ICT / topsectorenbeleid Innemen strategische posities in de regio (MRA, Utrecht) en voortzetten innovatieplatforms Roadmap Europastrategie (propositie Media Valley)
Bijdrage aan behoud en versterken cross mediasector x x x
Bijdrage aan stimuleren cross sectorale groei x x x
1. Netwerk Media&ICT / topsectorenbeleid Hilversum neemt namens de regio de leiding voor het faciliteren en ondersteunen van het netwerk Media&ICT binnen de topsector creatieve industrie. Het netwerk richt zich op het actief mobiliseren van bedrijven en het leggen van verbanden tussen bedrijven onderling en tussen bedrijven en kennisinstellingen. Hierdoor ontstaat een brede voedingsbodem voor succesvolle innovatie door samenwerking, niet alleen in grootschalige projecten, maar juist ook rond kortcyclische innovatie. Met kernspelers binnen het netwerk worden cross overs verkend met andere sectoren binnen de creatieve industrie en met andere (top)sectoren. De gemeenteraad heeft in juni 2012 dit belang voor Hilversum onderkend en concreet hiervoor middelen vrijgemaakt. Deze middelen hebben betrekking op de jaren 2012 en 2013 en worden vooral ingezet op netwerkvorming, het binnenhalen van nationale en Europese subsidies, het organiseren van bijeenkomsten en events, het ondersteunen van bedrijven en kennisinstellingen bij het aanvragen van NWO en TNO subsidies en het aanjagen van concrete projecten. Wil Hilversum deze trekkersrol ook na 2013 kunnen blijven vervullen, zullen voor 2014 en verder ambtelijke capaciteit en middelen beschikbaar moeten komen. Na het claimen van de trekkersrol is in 2012 de organisatie op poten gezet en het werkplan CLICKNL I Media&ICT goedgekeurd. Met innovatieplatform iMMovator is een overeenkomst afgesloten voor ondersteuning van de uitvoering. In 2013 worden de eerste projecten uitgevoerd. Andere resultaten uit 2012 en 2013 zijn: Het binnenhalen van subsidies van OC&W (€250,000) en Europa (€ 545.000 Crossmedia Innovation in the MediaValley) voor het uitvoeren van werkplan. 25
-
Een breed scala aan netwerkactiviteiten gericht op bedrijven en kennisinstellingen. Een groot deel van de onderzoeksbudgetten van NWO en TNO worden door begeleiding van calls toegewezen aan bedrijven en kennisinstellingen in de creatieve sector. Het ophalen van 20 concrete projectvoorstellen voor cross-sectorale innovatieve projecten. De totstandkoming van een Topsectoren-innovatiefonds voor het Midden- en Kleinbedrijf ad. € 2 mln in 2013. Lobby-activiteiten voor het opnemen van de creatieve sector in toekomstige Europese subsidieprogramma´s (Horizon2020 en Europese Structuurfondsen/Kansen voor West). Opstellen van een concreet innovatieprogramma voor de ´serious gaming´, met crossovers vanuit gaming naar de sectoren zorg, media en onderwijs: Growing Games.
De Human Capital Agenda maakt een wezenlijk onderdeel uit van het topsectorenbeleid. Concreet wordt dit o.a. uitgewerkt onder de noemer Hilversum Media Campus. Centraal staat het versterken van de kennisinfrastructuur als aanvulling op het huidige onderwijsaanbod. Onderzocht wordt of het leggen van verbindingen tussen media en onderwijs gebaat is bij een programmatische benadering in de vorm van een Media Campus. In het kader van het Topsectorenbeleid worden nu pilots gestart met labs o.a. door Beeld en Geluid. Van daaruit kan de Media Campus verder vorm krijgen. De vraag c.q. behoefte vanuit het bedrijfsleven staat daarbij centraal. We gaan op zoek naar de matches en mismatchen als het gaat om de aansluiting onderwijs - arbeidsmarkt. Het werkplan CLICK/Media&ICT staat in bijlage F. Meer informatie over CLICK is te vinden op www.clicknl.nl. Doel: voortzetten bestuurlijke trekkerrol netwerk en uitvoeren werkplan Media&ICT Activiteiten: -
Uitvoeren werkplan Media&ICT Vrijmaken van capaciteit en middelen voor ondersteuning van het topsectorenbeleid, ook na 2013. Doorontwikkelen topsectorenbeleid voor de creatieve sector na 2013 i.s.m. Rijk en regio. Contractvorming met innovatieplatform iMMovator. Opstellen werkplan Media&ICT 2014/2015
2. Innemen strategische posities in de regio (MRA, Utrecht) en voortzetten innovatieplatforms Hilversum heeft niet de schaal en het vermogen om mee te gaan met de inzet van grote steden als Amsterdam en Utrecht. Hilversum is daarom kritisch op de inzet voor regionale samenwerking: we kiezen strategische posities om effectief en efficiënt te kunnen opereren. Regionale samenwerking krijgt allereerst vorm in een actieve betrokkenheid binnen de Metropoolregio Amsterdam (MRA). Zowel bestuurlijk als ambtelijk is Hilversum actief in een aantal platforms waaronder het PRES en nemen we ambtelijk deel aan The Amsterdam Campus (TAC). TAC is een van de iconische projecten op het gebied van creatieve industrie en ICT dat is geïnitieerd door de Economic Board Amsterdam. Het is een fysieke en virtuele ontmoetingsplaats waar bedrijven en kennisinstellingen in de creatieve industrie elkaar gemakkelijk kunnen vinden in concrete projecten. Hilversum werkt aan bestuurlijke vertegenwoordiging in de Amsterdam Economic Board. Vanuit deze posities zijn netwerken van bedrijven en kennisinstellingen in het Amsterdamse toegankelijk en kan worden aangesloten bij MRA-initiatieven richting Europa. Onze bestuurlijke en ambtelijke betrokkenheid maakt dat we als Hilversum niet alleen komen halen maar nadrukkelijk ook brengen. Zo wil Hilversum CLICK//Media&ICT en innovatieprogramma’s in Amsterdam en Utrecht over en weer verbinden. Bovendien vormt het voor Hilversumse bedrijven een pre als het gaat om het aanhaken bij projecten. Essentieel is dat Hilversum zich in de regionale overleggremia positioneert als scharnierpunt / linking pin tussen de regio’s MRA en Utrecht. We proberen samenhang te creëren tussen regioafspraken en afspraken op Noordvleugelverband over de innovatieagenda voor de creatieve sector. In dat licht is Hilversum recent toegetreden tot het PRES Utrecht en de Utrecht Economic Board. Daarnaast probeert Hilversum zich te mengen in het gesprek tussen Rijk en de Noordvleugel van de Randstad (Noordvleugeloverleg) om de economische agenda van het Rijk ten gunste van de creatieve sector te beïnvloeden. 26
Het PRES Utrecht bundelt de krachten van overheden in de provincie Utrecht om zich gezamenlijk in te zetten voor de regionale economische ontwikkeling. Hilversum is mede vanwege de intensieve economische relaties, de verbinding met het Gewest Gooi en Vechtstreek en de scharnierfunctie die we vervullen t.o.v. de Amsterdamse regio, gevraagd deel te nemen aan dit overleg. Op deze manier kunnen innovatieagenda’s beter worden gecoördineerd en kunnen regiobrede projecten ontstaan. Eind 2012 is de Economic Board Utrecht (EBU) officieel opgericht. De burgemeester van Hilversum is gevraagd om hierin zitting te nemen. De economie van Utrecht is decennia lang onstuimig gegroeid. Die groei is echter niet meer vanzelfsprekend. Wie groeiambities heeft moet vooral in staat zijn om nieuwe combinaties te creëren. De EBU realiseert haar missie van het stimuleren van en economische, duurzame ontwikkeling, door het verbinden en enthousiasmeren van bedrijven, kennisinstellingen en overheden rond innovatieve oplossingen voor de transities in de economie en voor de grote maatschappelijke vraagstukken. Tevens wordt ingezet op het bouwen van een regionaal netwerk op bestuursen directieniveau, Get Connected, waar bedrijven uit verschillende sectoren, overheden en kennisinstellingen elkaar tegenkomen en waar cross overs kunnen ontstaan die leiden tot innovatieve oplossingen. Voor cross overs op de inhoud is onze deelname in innovatieplatforms iMMovator, iZovator en iTRovator onontkoombaar. Zij zijn onze beste verbinding met het bedrijfsleven in Media&ICT, zorg en toerisme. Doel: Stimuleren van innovatie door het aanjagen van cross over projecten en participeren in innovatieplatforms en regionale overlegstructuren. Activiteiten: -
Deelname AEB en PRES (MRA) en deelname UEB en PRES (Utrecht) Voortzetten participatie in innovatieplatforms iMMovator, iZovator en iTRovator.
3. Roadmap Europastrategie (propositie Media Valley) Zoals beschreven in hoofdstuk 4 ziet Hilversum de noodzaak voor een Europastrategie. Daar zijn immers de grootste innovatiebudgetten te verkrijgen. Met Horizon2020 komt nu een kader tot stand, waarin de creatieve sector een goede positie heeft. De figuur hieronder toont dat de Topsectorenaanpak aansluit bij de beweging die Europa maakt in haar innovatieagenda.
De Europastrategie is er nog niet. Wel is duidelijk dat een succesvolle strategie vraagt om: • een uniek en herkenbaar regionaal profiel (bijv. de eerder genoemde ´Media Valley´). • een propositie namens de regio (bijv. Hilversum namens de Noordvleugel, of de MRA) met gebruikmaking van ´assets´ als infrastructuur, kennisinstellingen, labs, toonaangevende bedrijven, die over en weer kunnen worden benut. • verbinding met andere Europese regio´s. Hierbij is de tem ´bench learning´; de beste zet de standaard voor de andere regio´s. In een Europastrategie voor Hilversum zouden centraal moeten staan het laden van het begrip Media Valley als propositie van de regionale samenwerking, het ontwikkelen van concrete cross-overprojecten, het delen van de nodige ´assets´ met de regio en e legitimatie om namens de regio proposities te doen. De eerder genoemde bestuurlijke vertegenwoordiging is daarvoor een eerste stap. Daarnaast zijn we actief betrokken bij het leveren van input voor het nieuwe structuurfondsprogramma Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling dat gaat lopen van 2014 tot 2020. Inzet is om de nieuwe operationele kaders zoveel 27
mogelijk aan te laten sluiten bij de agenda’s van de topsectoren. Regio’s die EFRO middelen willen inzetten voor innovatie moeten van de Europese Commissie naast een operationeel kader en brede innovatiestrategie opstellen, de zogenoemde Smart Specialisation Strategy (S3). Met innovatieplatform iMMovator en in afstemming met regionale partners wordt in 2013 een Europastrategie voor de ‘Media Valley’ opgesteld. In 2012/2013 is een eerste goede ervaring opgedaan door het binnenhalen van € 545.000 EFRO subsidie voor het voorstel ’Crossmedia Innovation in the MediaValley’. Deze middelen worden mede gebruikt voor het uitvoeren van het werkplan Media&ICT. Doel: het op termijn verkrijgen van innovatiemiddelen uit Europese fondsen Activiteiten: • Opstellen van een ‘roadmap’ als start voor een Europastrategie. • Initiëren en begeleiden van Europese subsidieaanvragen.
5.3 Versterking profilering Hilversum als creatieve stad, w.o. het flankerend beleid De versterking van de profilering is een samenspel van reputatiemanagement en communicatie ten aanzien van Hilversum als creatieve stad in de Media Valley en flankerende maatregelen die bijdragen aan een goed vestigingsklimaat. 1. Profileren van Hilversum als creatieve stad De afgelopen jaren is gewerkt aan een basisinfrastructuur voor communicatie voor Mediastad, waaronder het inrichten van de website www.mediastad.nl en het daaraan gekoppelde twitteraccount. De website is de landingspagina voor alle acties en activiteiten die in de toekomst worden ondernomen. Om die reden moet de website actueel en nieuwswaardig zijn, maar vooral ook verder uitgroeien tot een interactief, en wellicht opiniërend communicatie-instrument. Het is evident dat deze communicatiebasis continu onderhouden moet worden zodat zij actueel blijft en uitstraalt wat Hilversum als Mediastad wil uitstralen. Maar de noodzaak en ambitie zijn groter dan alleen in stand houden wat er nu is. Hoofdstuk 4 beschrijft dat het profileren van Hilversum als creatieve stad focust op twee lijnen: een economische ambitie, namelijk versterking van de creatieve industrie in Hilversum en een reputatieambitie, het inkleuren van het label Mediastad. De eerste stap voor het behalen van deze ambities is om de communicatieaanpak voor Hilversum Mediastad door te ontwikkelen. De communicatieaanpak behelst een breed terrein van onder meer marketing, PR, stakeholdermanagement en proactief mediabeleid. De aanpak omvat de volgende elementen, die elk als activiteit uitgevoerd kunnen worden. Daarmee ontstaat een concreet kader dat wegwijzer is voor de profileringambities: 1. Stakeholdermanagement: het opbouwen van een relatie met stakeholders uit de creatieve industrie is essentieel om verder te kunnen bouwen aan de reputatie van Hilversum. Enerzijds kunnen zij een rol spelen in het geven van feedback en het voorhouden van een kritische spiegel. Op die manier weten we hoe onze stakeholders over (de gemeente) Hilversum denken. Anderzijds spelen stakeholders een belangrijke rol in de beeldvorming over (de gemeente) Hilversum. Door succesvol stakeholdermanagement kunnen wij hen inzetten om als ambassadeur bij te dragen aan een positieve reputatie voor Hilversum als Mediastad. 2. Boodschap: wat Hilversum wil zijn en wil uitstralen, verwerken we in communicatieboodschappen voor verschillende doelgroepen. Het gaat zowel om verhalen waarin de gemeente een directe rol in heeft (gehad), maar ook om het verbinden van ‘kleine en grote successenverhalen’ van Hilversumse bedrijven. Dingen waar we trots op mogen zijn als Mediastad! 3. Pro-actief mediabeleid verder ontwikkelen: we willen meer inspelen op kansen en mogelijkheden die zich voordoen, maar ook reageren op negatieve publiciteit. Om die reden zetten we in op een actieve monitoring om mogelijke kansen en bedreigingen te signaleren. Of er besloten wordt tot een actieve of reactieve communicatiestrategie, is afhankelijk van de specifieke situatie. Een ander aspect van een pro-actief mediabeleid is de mediamix voor het verspreiden van onze communicatieboodschappen (4). 4. Mediamix: allereerst maken we hiervoor een analyse van verschillende online en offline kanalen om onze boodschap gericht te verspreiden. Daarbij kijken we naar onze eigen bestaande kanalen (websites, sociale media, etc.) maar ook de mogelijkheid van het ontwikkelen van nieuwe middelen zoals filmpjes of het Mediastad Magazine. Daarnaast gaat het om kanalen van derden zoals vakbladen, toonaangevende blogs en sociale media die populair zijn doelgroepen in de media en overige creatieve industrie. Speciale aandacht gaat uit naar een werkwijze voor het inzetten van Hilversumse bedrijven in het verspreiden van de communicatieboodschap. Ook evenementen zijn ‘kanalen’ om Hilversum Mediastad te laden. We ontwikkelen een besliskader om te beoordelen in hoeverre evenementen bijdragen aan de profilering. 5. Meten & evalueren: het opstellen van evaluatiekaders voor evenementen, publicaties en andere aspecten van de marketingcommunicatie van Mediastad zodat inzichtelijker wordt wat de opbrengst is van deze activiteiten (return 28
6.
7.
on investment). Dat vraagt ook om het formuleren en monitoren van meetbare doelstellingen voor de marketingcommunicatie, bijvoorbeeld ten aanzien van het aantal bezoekers van websites en sociale media. Begroting & organisatie: de begroting voor de uitvoering van marketingcommunicatie en een studie naar de organisatorische inrichting voor de uitvoering ervan (bijv. de (on)mogelijkheid van een extern vehikel waarin bedrijfsleven, kennisinstellingen en de gemeente vertegenwoordigd zijn). Communicatiekalender: een actuele kalender met per boodschap de communicatiemomenten, de kanalen (media), taakverdeling en de timing.
2. flankerende maatregelen De maatregelen in het flankerende beleid voor economie, wonen, verkeer en ruimtelijke ordening zijn reeds afdoende beschreven in hoofdstuk 4 en geborgd in de programmabegroting. Een bijzonder positie heeft het cultuurbeleid. Kunst, cultuur en cultureel erfgoed (waaronder monumenten) vertegenwoordigen een maatschappelijke waarde en vormen de humuslaag voor Hilversums creatieve ondernemingen. Hoewel bezuinigingen op culturele voorzieningen en taken onvermijdelijk zijn, is het van belang om culturele activiteiten in Hilversum levend te houden en cultureel ondernemerschap te stimuleren. Partners zijn daarbij niet alleen de culturele organisaties en instellingen, zoals de stichting Magdalena, Het Grafisch Atelier, Theater Achterom, GSA, De Vorstin en het Filmtheater, maar bijvoorbeeld ook het onderwijs (waaronder de Hogeschool voor de Kunsten en ROC). Met het accent op het stimuleren van cultureel ondernemerschap en van culturele activiteiten die relatie hebben met mediatoepassingen en interdisciplinaire benadering (crossovers) sluit de cultuurvisie aan bij het economisch beleid voor de creatieve sector. In de cultuurvisie kiest Hilversum voor het profiel van proeftuin voor experiment en talentontwikkeling. Samenwerking met een breed spectrum aan culturele partners (middels een convenant) en ruimtelijke concentratie van cultuur en experiment in het centrumgebied (Media en Kunstkwartier) versterken het aangescherpte culturele profiel. Voor afstemming en coördinatie tussen de verschillende disciplines wordt een voorstel gedaan in hoofdstuk 6. Doel: flankerend beleid bezien in het kader van Mediastad, afstemming en coördinatie. Activiteiten: Economie: Opstellen binnenstadsvisie met als doel het creëren van een bruisend centrum met een levendige mix van winkelen, wonen, werken, cultuur en uitgaan; Creëren van een programma ‘mediatoepassingen in de openbare ruimte’, als onderdeel van het onderdeel Openbare Ruimte binnenstad uit het ISV-III programma. Hierbij kan worden gedacht aan schermen in de openbare ruimte, gratis wifi in de binnenstad, mediale toepassingen op pleinen en gevels. Onderwijs Media en ICT in het basisonderwijs Cultuur: Behoud culturele activiteiten; Stimuleren cultureel ondernemerschap; Stimuleren cross overs tussen cultuur en multimedia; Stimuleren ruimtelijke concentratie van cultuur in het centrumgebied. Wonen: aanbieden van gedifferentieerde woonmilieus en het vergroten toegankelijkheid woningmarkt voor jongeren en jonge gezinnen. Verkeer: Uitvoeren Integraal Bereikbaarheidsplan Realisering van Hoogwaardig Openbaar Vervoer Perceptie bereikbaarheid verbeteren. Ruimtelijke Ordening, flexibilisering bestemmingsplannen door: verruiming van de mogelijkheden voor de creatieve sector in bestemmingsplannen, zoals het werken vanuit huis, het uitbreiden van mogelijkheden voor kantoor- en bedrijfsbestemmingen,afbouw van de winkel- en horecafunctie buiten de winkel- en concentratiegebieden en toestaan van gebruik van deze panden door creatieve bedrijven. mogelijk maken van functiemenging in concentratiegebieden van de creatieve sector zoals Media Park en Mussenstraat e.o. Naast bedrijvigheid moeten kennis- en onderwijsinstellingen zich hier kunnen vestigen evenals ondersteunende voorzieningen (horeca, hotel etc.).
29
6. Middelen en organisatie (uitvoerbaarheid) 6.1 Beschikbare middelen In 2010 en 2012 onderstreepte de Raad het belang van de versterking positie Hilversum Mediastad en het Topsectorenbeleid door naast een inhoudelijk programma ook middelen voor de uitvoering van activiteiten en formatie (personeel) beschikbaar te stellen. De voorliggende nota bevat niet alleen een doorontwikkeling (aanscherping van) het lopende activiteitenprogramma, maar tevens een gerichte intensivering. Het werkprogramma is realistisch en kent geen overmaat: we doen wat we kunnen en zetten in op die activiteiten waar de gemeente van toegevoegde waarde is. De financiële effecten van deze nota zijn onderdeel van de Kadernota 2013. In het onderstaande overzicht is allereerst inzichtelijk gemaakt welke middelen reeds beschikbaar zijn. Voor het uitvoeren van het werkprogramma zijn deze middelen echter niet voldoende. In de Kadernota 2013 wordt de Raad voorgesteld een bestemmingsreserve Creatieve Sector in te stellen en hieraan, ten laste van het rekeningresultaat 2012, € 480.000 te doteren. Zo kan Hilversum voor de jaren 2013 tot en met 2016 werken aan de doelstellingen uit deze nota, langs de lijnen van het werkprogramma uit hoofdstuk 5. Deze nota inclusief het werkprogramma wordt in 2016 geëvalueerd. Het behoeft geen betoog dat indien de Raad besluit de bestemmingsreserve Creatieve Sector niet in te stellen, de doelen uit deze nota neerwaarts moeten worden bijgesteld. Nr.Beleid 1 Doelstelling 1 versterken cross media - Middelen uitvoeringsprogramma versterking positie Hilversum Mediastad - Aanvullende capaciteit (uit budget uitv.progr.) 2 Doelstelling 2: innovatie (topsectoren) - Uitvoeringsbudget - Personele capaciteit 3 Intensivering regionale samenwerking - Aanvullende co-financiering regionale fondsen (nu uit uitv.programma) 4 Reputatieprofilering en flankerend beleid - Capaciteit - Uitvoeringsbudget 5 Concernbrede, integrale aanpak - Capaciteit, programma-manager Totaal
Budgetten Cross mediabudget Budget topsectorenbeleid 2013 Onderuitputting topsectorenbeleid 2013
2013
2014
2015
2016
305.000
305.000
305.000
305.000
40.000 40.000
60.000 40.000
50.000 40.000
pm 20.000
pm
pm
40.000 50.000
40.000 50.000
50.000
20.000 425.000
40.000 535.000
40.000 525.000
40.000 395.000
2013 305.000 80.000
2014 305.000
2015 305.000
2016 305.000
Totaal
385.000
100.000 405.000
305.000
305.000
Tekort
40.000
130.000
220.000
90.000
Reserve (tekort) 2013-2016
480.000
6.2 Toelichting op onderdelen Voor doelstelling 1 (versterken cross media, nr. 1 uit het overzicht) worden de middelen van het budget van het Uitvoeringsplan versterking positie Hilversum Mediastad (2010, € 305.000,-) aangewend. De raad besloot destijds de voor uitvoering benodigde formatie groot 1.0 fte (77.000 euro) te dekken uit de middelen voor het uitvoeringsplan. Hiermee wordt blijvend rekening gehouden. Dat geldt ook voor de participantenbijdrage aan innovatieplatform iMMovator groot € 30.000,-. De belangrijkste activiteiten onder doelstelling 1 zijn het vestigingsklimaat voor bedrijven, het accountmanagement en inzet op broedplaatsen en andere voorzieningen voor ZZP-ers en talenten. Voor doelstelling 2 (innovatie, nr. 2 uit het overzicht) stelde de raad € 300.000,- incidenteel beschikbaar voor het Topsectorenbeleid, voor de jaren 2012 en 2013. Hiervan wordt 100.000 euro aangewend voor incidentele personele lasten (programmamanager Topsectorenbeleid). Het overige is uitvoeringsbudget. Voor het uitvoeringsbudget zijn contractuele afspraken gemaakt met stichting iMMovator en CLICK//NL. Het uitvoeringsbudget is tevens ingezet als cofinanciering voor de EFRO subsidie ad. 0,5 mln. Omdat het Rijk achterblijft met het organiseren van financiering voor CLICK wordt voorzien dat niet al het werkbudget in 2013 wordt ingezet, maar een deel doorschuift naar 2014. Daarnaast zijn door het inzetten van een programmamanager in dienst van de gemeente in plaats van externe inhuur personele lasten bespaard. Er is sprake van een onderbenutting van € 100.000,- in 2013, die in het overzicht wordt ingezet als dekking voor 2014. Voor activiteiten in 2015 wordt dekking gevonden in de in te stellen bestemmingsreserve Creatieve Sector. Dit gaat zowel om uitvoeringsbudget als personele capaciteit. Dit budget wordt aangewend voor de activiteiten uit het werkprogramma CLICK//Media &ICT. 30
Voor het intensiveren van regionale samenwerking (nr. 3 uit het overzicht) is nu een PM post geraamd. Reeds nu is sprake van een intensivering van werkzaamheden, door deelname aan de Boards en PRES-en in Utrecht en Amsterdam. Ook wordt Hilversum gevraagd om in middelen en formatie bij te dragen aan regionale projecten, waarvan ook Hilversum profiteert. Dit indachtig het samenwerkingsprincipe ´halen en brengen´. Het vertrekpunt is dat we dergelijke claims dekken uit de beschikbare middelen voor doelstelling 1 en 2. Daarnaast is aannemelijk dat zich in de komende jaren kansen voor Hilversum voordoen, bijvoorbeeld uit regionale, landelijke of Europese Fondsen. Indien daarbij sprake is van cofinanciering, kan de raad daarover separate voorstellen tegemoet zien. Voor reputatieprofilering en flankerend beleid (nr. 4 uit het overzicht) zijn middelen geraamd om echt werk te maken van het zichtbaar en voelbaar maken van de creatieve stad. Met de bestaande middelen kan de huidige basisinfrastructuur in stand blijven. De extra middelen bieden ruimte om kansen te pakken, maar ook om zelf initiatieven te nemen in het kader van citymarketing. Voor een goede reputatieprofilering is het voeren van concernbreed programmamanagement Mediastad (nr. 5 uit het overzicht) een noodzakelijke voorwaarde. Daarmee is inzet van extra formatie onontbeerlijk. Niet alleen om bestaande programma´s op het gebied van economie, communicatie, cultuur, evenementen, onderwijs te verbinden en te coördineren, maar ook om actief op zoek te gaan naar partijen, mensen en activiteiten die positief afstralen op Mediastad. Ten slotte is in onderstaande tabel de beschikbare formatie voor uitvoering van het werkprogramma samengevat voor het jaar 2014. Bestaande formatie t.l.v. bestaande formatie dienst Stad t.l.v. budget uitvoeringsplan Positionering Hilversum Mediastad t.l.v. topsectorenbeleid
Fte 0,78 1,0
Toelichting Structureel Structureel
0,5
t.l.v. bestaande formatie dienst bestuur Subtotaal bestaand
0,5 (circa) 2,78
Programmacoördinator tot en met 2014. In 2015 nieuw tlv bestemmingsreserve creatieve sector Structureel (basiscommunicatie)
Nieuwe formatie tlv bestemmingsreserve Creatieve Sector Reputatieprofilering Programmacoördinator Subtotaal nieuw
0,5 0,5 1,0
Totaal
3,78
6.3 Toelichting voor de Kadernota Het voorstel om een bestemmingsreserve Creatieve Sector in te stellen, wordt in de kadernota als volgt onderbouwd. Media is een speerpunt van de Raad en het College. Samen hebben we de prioriteit gegeven aan het verder ontwikkelen van de creatieve industrie en de positionering van Hilversum als Mediastad. Mediastad is immers het bekendste en belangrijk affiche waarmee de gemeente Hilversum zich profileert. Ook in de structuurvisie Hilversum 2030 wordt vastgelegd dat de creatieve sector ook in de toekomst in Hilversum prioriteit krijgt. Aan prioriteit voor de creatieve sector in Hilversum ligt niet alleen een keuze ten grondslag, maar vooral een belang; de creatieve sector is de economische kurk waarop Hilversum drijft en zorgt voor de (brood)nodige dynamiek en beweging in de Hilversumse gemeenschap. In de nota creatieve sector, die in juni 2013 door uw raad is vastgesteld, hebben wij de trends en ontwikkelingen vertaald in ambities en de strategische focus van Hilversum voor de komende jaren. Ook is beschreven welke rol Hilversum kan en wil spelen en zijn maatregelen in de vorm van een werkprogramma hieruit afgeleid. Het werkprogramma is realistisch: we doen wat we kunnen en zetten in op die activiteiten waar de gemeente van toegevoegde waarde is. Om deze activiteiten uit te kunnen voeren zijn middelen nodig. Door het instellen van een bestemmingsreserve Creatieve Sector en hieraan, ten laste van het rekeningresultaat 2012, € 480.000 te doteren, kunnen we voor de jaren 2013 tot en met 2016, uitvoering geven aan dit beleid. In 2016 zal het beleid geëvalueerd worden, om dan het beleid voor 2017 en verder te bepalen
31
Bijlagen A: Trends en ontwikkelingen in cross media B: SWOT C: Afbakening creatieve industrie D: Terugblik uitvoeringsplan versterking positie Hilversum Mediastad E: Activiteiten iMMovator F: Activiteiten CLICK//Media&ICT G: Werkplan CLICK//Media&ICT H: Begrippenlijst
32
Bijlage A : Trends en ontwikkelingen in cross media Cross media is een nieuwe manier van toegankelijk maken van informatie, die zich onderscheidt van de oriëntatie op één medium of kanaal, en alle mogelijkheden die het digitale tijdperk biedt, in verschillende denkbare combinaties inzet. Het brandpunt van de cross media ligt daar waar creatieve industrie en ICT elkaar ontmoeten. Internet is de dragende factor van cross mediale formats. Traditionele platforms boeten aan belang in. Daardoor veranderen ze van karakter en worden ze anders gebruikt, zeker nu traditionele mediaconsumptie in toenemende mate via het internet plaatsvindt worden ze gecombineerd met nieuwe diensten. Hilversum kent een uitzonderlijke concentratie van cross mediabanen (13 duizend). De media- en entertainmentindustrie is hier met afstand de grootste deelsector. De mediastad heeft het hoogste aandeel cross media banen van Nederland: 28 procent. De dynamiek in media en ICT is enorm. In de juiste combinatie van creatieve industrie en ICT wordt momenteel echter de meeste economische waarde gegenereerd. In dat kader wordt hier specifiek ingegaan op de ontwikkelingen in de cross media en hun invloed op de cross media sector in Hilversum. iMMovator Cross Media Network publiceert sinds 2008 tweejaarlijks een visie op de ontwikkeling van cross media als onderdeel van de Cross Media Monitor. Deze visies vormen de bron voor de beschreven ontwikkelingen. A. Technologische ontwikkelingen: •
Digitalisering: Medialandschap kantelt, revolutie in proces en product: Informatie wordt via verschillende netwerken gedistribueerd. Digitale distributie krijgt de overhand binnen de media- en entertainmentindustrie. De geproduceerde content vindt via nieuwe kanalen haar weg naar de consument. Digitale distributie, via specifieke netwerken of online, ondergraaft de positie van bestaande uitgevers en exploitanten, ten gunste van nieuwe cross mediale vormen die gaandeweg tot ontwikkeling komen. Er is sprake van een decompositie van ketens en een evolutie naar het netwerken, waarbij partners in theorie overal gevonden kunnen worden. In voorwaartse zin worden de relaties met klanten en afnemers opnieuw vorm gegeven met nieuwe platforms voor exploitatie en uitgave van informatie in de meest brede zin van het woord. Dat houdt ook in dat de wijze waarop waarde wordt gecreëerd in de meeste gevallen opnieuw wordt ingevuld. Dat gebeurt met cross mediale formules die zowel de ontworteling van het traditioneel verkokerde medialandschap inluiden, als de vaststaande relaties in ketens en sectoren onder druk zetten. Daarvoor in de plaats verschijnt de creatieve netwerkeconomie die gedijt in de digitale context. Dit heeft grote impact op bedrijven die actief zijn in de mediasector. Voor sommige bedrijven, met name omroeporganisaties, is hun traditionele rol, als content aggregator, niet meer vanzelfsprekend. Hun positie komt verder onder druk te staan tenzij zij in staat zijn verder te vernieuwen. Daarbij moet worden opgemerkt dat het distributiekanaal onder druk staat niet de content zelf. Er wordt immers meer content geconsumeerd dan ooit.
•
Veranderende rol van de consument: Deze dynamiek wordt nog eens versterkt door de nieuwe rol van gebruikers als bron van informatie. Informatieconsumptie vindt plaats via tal van apparaten (pc, tablet, mobiel, gameconsoles etc.). Consumenten gebruiken diezelfde apparaten om verbindingen met elkaar te leggen en allerlei soorten informatie door henzelf geproduceerd of door anderen, met elkaar te delen. Daarmee worden producten en diensten van de mediaindustrie opnieuw gedefinieerd, verandert de relatie met afnemers en gaan de businessmodellen om. Het eindbeeld van cross mediale productie is steeds vaker een geïntegreerd online concept gerealiseerd door en met verschillende partijen dat op verschillende platforms wordt uitgeserveerd, met ruimte voor de gebruiker om zichzelf in verschillende rollen in te schakelen, zowel als consument van informatie, maar ook als schepper of producent. Cross media is een product van deze flexibilisering in de media-industrie. Opvallend kenmerk is de nieuwe rol van de gebruiker als producent en informatieleverancier. De consument is steeds meer in staat om zelf beeldmateriaal te maken en bepaalt zelf wat, waar, wanneer en waarop wordt gekeken. Ook hier geldt dat de traditionele rol van de omroepen als content aggregator minder vanzelfsprekend wordt. Door de scherp toegenomen concurrentie om de consument zullen omroepen moeten vernieuwen, bijvoorbeeld door meer content op maat te leveren (eg. Facebook Apps), door de consument meer te betrekken (e.g. 22 fanbase achter de schermen op Facebook) en een gerichte social mediastrategie te ontwikkelen (bigger, fewer, better) .
•
Herverdeling van het zakelijk landschap door toename foot looseheid bedrijven: Het zakelijk landschap wordt op diverse schaalniveaus opnieuw gedefinieerd omdat cross mediale productie in theorie volledig foot loose is. Door de digitaliseringsgolf is de aard van de werkgelegenheid in de mediasector veranderd. Film knippen en plakken is er niet meer bij omdat alles via de laptop gaat. Het is niet langer noodzakelijk om in de nabijheid van het mediacluster gevestigd te zijn. Het beeldmateriaal kan op afstand worden geproduceerd en via het glasvezelnetwerk naar Hilversum worden verstuurd. De concurrentie neemt daardoor zowel op regionaal, nationaal als internationaal niveau toe. De praktijk heeft geleerd dat er grenzen zijn aan de mate waarin digitale netwerken bepaalde sectoren foot loose kunnen maken. Concentraties van bedrijvigheid, expertise en kennis hebben vaak een historie die tot geografische clustering van menselijk en kapitaal heeft geleid. Virtuele netwerken van mensen en bedrijven ontstaan vaak bovenop bestaande clusters en hebben daarmee in veel gevallen eerder een versterkend effect op traditionele concentraties dan dat ze ontwortelend werken. (Dat effect werkt echter niet wanneer er aanzienlijke efficiencyvoordelen behaald kunnen worden, bijvoorbeeld door de kosten verbonden aan de factor arbeid aanzienlijk te reduceren).
22
Bron: Mediastorm, Erik van Heeswijk, 2012
33
•
Cross media verbreedt: In de juiste combinatie van creatieve industrie en ICT wordt momenteel de meeste economische waarde gegenereerd. Denk aan de exponentieel gegroeide gamesector en de vlucht van nieuwe devices als de smartphone en tablet. Cross media vernieuwt de mediasector en baant talrijke routes voor innovatie. Die zijn op hun beurt ook voor andere domeinen van samenleving en economie van waarde. Immers, informatie speelt niet alleen een belangrijke rol in de media-industrie, maar bijvoorbeeld ook in de zorg en onderwijs. Daarmee is cross media in principe een innovatie route die voor de brede economie van waarde is.
•
Het zoeken naar verbindingen: Een economisch beleid dat gericht is op innovatie in cross media moet geworteld zijn in de stimulering van een variëteit aan gerelateerde bedrijvigheid. Dat past bij de cross over potentie van cross media en sluit naadloos aan bij het proces van vervlechting van ICT, creatieve industrie en cross media in de rest van de economie. Wanneer innovaties elementen van creatieve industrie en ICT combineren om ze vervolgens te exploiteren in de brede economie, is het effect navenant: een double boost. De creatieve sector zorgt voor de conceptuele kant, terwijl ICT zorgt voor een onmiddellijke opschaling naar de markt die in theorie grenzeloos is. Daar zorgen digitale (breedbandige) verbindingen voor. Echter de concurrentie is navenant groter; het speelveld is immers mondiaal.
•
Internationalisering: Door het gebruik van digitale technologie verdwijnt het onderscheid tussen lokale en mondiale markten omdat alle toepassingen dezelfde platforms gebruiken. Daarmee verbreedt en verhevigt het concurrentieveld voor bedrijven, maar wordt de toegang tot de mondiale markt vergemakkelijkt. Dat werpt de vraag op of de sector in Nederland en de Noordvleugel goed genoeg gepositioneerd is in termen van talent, kennis, technologie, kapitaal en ondernemerschap om internationaal zijn partij mee te blazen. De regio is in het kader van internationalisering de schaal waarop momenteel concurrerende en innovatieve economische activiteiten vorm krijgen. De mondiale economie regionaliseert. De mondiale netwerkeconomie vraagt om regio´s die zich door slimme specialisaties onderscheiden. De concentratie van een groot aantal activiteiten zowel in de creatieve industrie als ICT in de Noordvleugel van de Randstad biedt mogelijkheden voor innovatie en economische ontwikkeling. Het belang van regionale samenwerking wordt hiermee nogmaals onderstreept. Dat geldt zeker voor de creatieve industrie in Hilversum die een zeer sterke specialisatiegraad kent: het grootste deel van de werkgelegenheid is gerelateerd aan radio- en televisieomroepen. Dit is juist het domein waar krimp in werkgelegenheid zichtbaar is door de opkomst van de digitale media, bezuinigingen op de publieke omroep in combinatie met de economische recessie. Dit maakt Hilversum economisch kwetsbaar. Dit wordt nog versterkt door het feit dat de monodisciplinaire focus van het mediacluster kruisbestuiving en daarmee innovatie in de weg staat.
•
Veranderende sectorstructuur: De sectorstructuur van ICT en creatieve industrie verandert. Er is sprake van schaalverkleining omdat het aantal kleine bedrijven en zzp´ers toeneemt, terwijl de grotere bedrijven gaandeweg krimpen. De cross mediale bedrijvigheid wortelt steeds meer in een netwerkeconomie waarbij minder omvangrijke bedrijven in netwerkconstructies samenwerken om markten te bedienen en ontwikkelen. Mede door de sterke specialisatiegraad van de creatieve industrie in Hilversum ligt de gemiddelde bedrijfsgrootte echter ver boven het gemiddelde voor de Noordvleugel: respectievelijk 8,3 en 2,3. Dit geldt ook voor de ICT: 6,7 versus 5,9. Dit wordt veroorzaakt door de specifieke structuur van het Hilversumse mediasector waarbij sprake is van een kern van een beperkt aantal grote bedrijven (omroeporganisaties, facilitaire bedrijven, productiebedrijven) waar een groot deel van de werkgelegenheid geclusterd is en daar omheen een veelheid aan kleinschalige multimediabedrijven. De kleinschalige multimediabedrijven vormen een flexibel inzetbaar arbeidspotentieel voor de kern en zijn innovatief. Daarentegen vormt het ontbreken van schaal ook een risico. Het kan bijvoorbeeld leiden tot hogere transactiekosten en tot het bemoeilijken van het breder uitrollen van innovaties.
Samenstelling mediacluster Periferie Periferie
Periferie
Kern: Omroeporganisaties, Productie, facilitair bedrijf
Periferie
Periferie
Periferie
Periferie
Periferie
De dynamiek van een sector met relatief veel relatief kleine spelers in combinatie met enkele groten, vraagt om nadrukkelijke interventies ter bevordering van onder meer samenwerking en informatiedeling. Dat geldt ook voor de ruimtelijke facilitering van bedrijvigheid. 34
Opvallend is verder de beperkte groei van het aantal zzp´ers in de gemeente. Waar in andere steden banenuitstoot bij grote bedrijven gepaard gaat met de toename aan zzp´ers, blijft dat in Hilversum grotendeels achterwege. Vooral in de recente jaren 2009-2011 levert dat een probleem op voor de ontwikkelingen in de media- en entertainmentindustrie. Doordat de krimp aan de bovenkant van de markt niet wordt gecountered aan de onderkant verliest Hilversum banen in zijn corebusiness: cross media. Dit verschijnsel wordt voor een deel verzacht doordat Hilversum relatief veel pendelende zzp´ers kent.
B. Economische ontwikkelingen: • Transformatie mediasector: De doorgaande transformatie van de mediasector door digitalisering gaat gepaard met de gevolgen van de economische crisis die in de industrie voelbaar zijn. De bezinning op nieuwe verdienmodellen en nieuwe manieren om de consument te bereiken moet versneld plaatsvinden. De traditionele exploitatievormen op basis van advertentie-inkomsten en consumentenvergoedingen voor toegang tot content staan immers onder druk. Binnen de sector ICT vindt consolidatie plaats. Concurrentie in de telecommunicatie dwingt tot scherpe keuzes bij het management. Tegelijkertijd nemen nieuwe vormen van delen en consumeren van informatie via nieuwe kanalen en devices een snelle vlucht. Binnen dit krachtenveld is cross media nog steeds een sterke praktijk. Bedrijven en instellingen die consumenten willen bereiken zetten alle hen ter beschikking staande digitale middelen en connecties in om een geïntegreerde boodschap, een sterk format, te laten beklijven. C. Maatschappelijke ontwikkelingen: • Bezuinigingen: Een andere ontwikkeling is het gewijzigd overheidsbeleid voor de creatieve sector. Dat zal van invloed zijn op de werkgelegenheid in de creatieve industrie, in ieder geval in de deelsectoren media en entertainment en kunsten en cultureel erfgoed. Door het kabinet Rutte is een forse bezuiniging op de publieke omroep ingezet die zal leiden tot een uitstoot van banen bij de omroepen en het krapper worden van de uitbestedingsbudgetten, waardoor ook de toeleveranciers in programmaproductie en facilitaire diensten getroffen zullen worden. Een andere bezuiniging betreft de kunst- en erfgoedsector die zal leiden tot banenverlies bij de cultuurinstellingen. Tegelijkertijd is er al enige jaren een sterke groei van kleine creatieve ondernemers zichtbaar waar met name in de kunstensector ZZP´ers hun brood proberen te verdienen.
35
Bijlage B: SWOT analyse Hilversum Mediastad Kansen - In de cross media sector wordt momenteel de meeste economische waarde gegenereerd. Hilversum kent een uitzonderlijke concentratie van cross mediabanen. - Centrale ligging in de Media Valley waar kennis, kunde en middelen op het gebied van media zijn geconcentreerd. - Regionale samenwerking tussen overheden, bedrijfsleven en kenninstellingen op gebied van creatieve industrie (bijv. Growing Games, TAC, Economic Board Utrecht) draagt o.a. bij aan kennisontwikkeling en innovatie en versterking van de economische positie van speerpuntsectoren. - Deelname Topsectorenbeleid: met het claimen van het trekkerschap van het onderdeel ClickNL Media&ICT zet Hilversum actief in op o.a. het stimuleren van innovatie en cross-overs vanuit Media&ICT met andere sectoren binnen de creatieve industrie en met andere (top)sectoren. - Huidig economisch beleid biedt mogelijkheden voor cross-overs tussen speerpunten media, toerisme en zorg. - Innovatieplatforms iMMovator , iZovator en iTrovator stimuleren innovatie en cross overs . - Aanwezigheid van toonaangevend gamebedrijf Spil Games zet Hilversum op de kaart op als locatie voor nieuwe media. - Spil Games ontwikkelt een campus waardoor nieuwe vestigingsmogelijkheden voor creatieve bedrijven ontstaan.
Bedreigingen - Zeer sterke specialisatiegraad creatieve sector Hilversum: het grootste deel van de werkgelegenheid is gerelateerd aan radio- en televisieomroepen die onder druk staan en krimpen. - Forse bezuinigingen op de publieke omroep. - Monodisciplinaire focus van het mediacluster staat kruisbestuiving met andere sectoren en innovatie in de weg. - Mediacluster kent vooral nationale focus. - Toename footlooseheid bedrijven: door de opkomst van verbindingstechnieken is het niet langer vanzelfsprekend dat productie in Hilversum plaatsvindt. - Grootschaligheid creatieve industrie Hilversum: werkgelegenheid bij grote bedrijven neemt af. - Aantrekkingskracht van grootstedelijke milieus op de creatieve sector. - Door ontwikkelingen als digitalisering, de opkomst van nieuwe kanalen en de veranderende rol van consument staat de rol van omroepen als content aggregators onder druk. De concurrentie om de consument van content is toegenomen. - Het imago van Hilversum is sterk gelieerd aan de traditionele omroepen. - Door beperkte groei ZZP´ers wordt de banenuitstoot bij grote bedrijven niet gecompenseerd. - Onvoldoende betaalbare bedrijfshuisvesting voor starters. - Forse bezuinigingen in kunst- en erfgoedsector.
Sterktes - Hilversum heeft van oudsher een grote naamsbekendheid als stad van de media. - Hilversum is efficiënt productie- en distributiecentrum voor audiovisuele en digitale content. - Het bestaande mediacluster dient vaak als opdrachtgever voor kleinere toeleveranciers - Economische betekenis van creatieve sector in Gooi- en Vechtstreek strekt zich uit tot ver buiten de regio. - Beschikbaarheid goede digitale infrastructuur zowel voor bedrijven als bewoners. - Goede regionale samenwerking met overheden, bedrijfsleven en kennisinstellingen in de MRA en de regio Utrecht, o.a. door deelname aan de Economic Board Utrecht, het Noordvleugeloverleg en het overleg van de MRA Europacoördinatoren. - Ligging: Amsterdam is internationaal een sterk merk. - Ligging nabij groot internetknooppunt tussen Europa en Amerika (AMSIX) is gunstig. - Aanwezigheid van Beeld en Geluid dat naast een publiekstrekker ook een kenniscentrum op het gebied van digitale opslag en ontsluiting van audiovisueel materiaal is. - Aanwezigheid HKU-KMT: deze faculteit onderzoekt o.a. nieuwe toepassingen voor gaming en gamedesign, stimuleert ondernemerschap en is hofleverancier van de Nederlandse game industrie. - Aanwezigheid ROC : levert vakmensen op het vlak van beeld, geluid en digitale media. - Netwerkvorming en kennisoverdracht in de creatieve sector wordt gestimuleerd o.a. door participatie in innovatieplatform iMMovator. - Relatief lage prijzen voor bedrijfsvastgoed. - Aantrekkelijk woonklimaat.
Zwaktes - Onvoldoende samenwerking tussen de sectoren binnen de creatieve industrie. - Onvoldoende samenwerking tussen de creatieve industrie en andere sectoren. - Onvoldoende aansluiting van onderwijs op de beroepspraktijk. - Het belang van de mediasector krijgt te weinig prioriteit in de gemeentelijke organisatie van Hilversum: beleidsdoelstellingen op het gebied van media raken vaak ondergeschikt aan andere beleidsterreinen. - Beperkte hoeveelheid fysieke ruimte in Hilversum die kan worden uitgegeven. - Beperkt aanbod van broedplaatsen. - Beperkte capaciteit en middelen voor acquisitie. - Onvoldoende budget en capaciteit beschikbaar om alle geformuleerde beleidsdoelstellingen te realiseren. - Cultureel aanbod is relatief beperkt. - Woningmarkt is onvoldoende toegankelijk voor jongeren en jonge gezinnen. - Lobby naar de nationale politiek om het belang van Hilversum te behartigen is beperkt. - Lobby in Brussel ontbreekt vrijwel geheel.
36
Bijlage C: Afbakening Creatieve Industrie in SBI-codes (Standaard bedrijfsindeling CBS) SBI-2008
Omschrijving
5811 5813 5814 5819 5821 5829 59111 59112 5912 5913 5914 5920 6010 6020 6321 6329 74201 90013 93211 93212
Media en entertainmentindustrie Uitgeverijen van boeken Uitgeverijen van kranten Uitgeverijen van tijdschriften Overige uitgeverijen (niet van software) Uitgeverijen van computerspellen Overige uitgeverijen van software Productie van films (geen televisiefilms) Productie van televisieprogramma’s Facilitaire activiteiten voor film- en televisieproductie Distributie van films en televisieproducties Bioscopen Maken en uitgeven van geluidsopnamen Radio-omroepen Televisieomroepen Persagentschappen Overige dienstverlenende activiteiten op het gebied van info Fotografie Circus en variété Pret- en themaparken Kermisattracties
TNO 2010
Hilversum 2010
x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x
x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x
7311 7312 7410 8230
Creatieve zakelijke dienstverlening Ontwikkelen/produceren maatwerk software Software consultancy Public relations bureaus Architecten Technisch ontwerp en advies voor stedenbouw-, verkeers-, tuin- en landschapskunde, ruimtelijke ordening en planologie Reclamebureaus Handel in advertentieruimte en -tijd Industrieel ontwerp en vormgeving Organiseren van congressen en beurzen
x x x x
x x x x
7990 90011 90012 9002 9003 90041 91011 91012 91019 91021 91022 9103 94993 94994
Kunsten en cultureel erfgoed Informatieverstrekking op het gebied van toerisme Beoefening van podiumkunst Producenten van podiumkunst Dienstverlening voor uitvoerende kunst Schrijven en overige scheppende kunst Theaters en schouwburgen Openbare bibliotheken Kunstuitleencentra Overige culturele uitleencentra en openbare archieven Musea Kunstgalerieën en -expositieruimten Monumentenzorg Steunfondsen (niet op het gebied van welzijnszorg) Vriendenkringen op het gebied van cultuur, fanclubs
x x x x x x x x x x x x x x
x x x x x x x x x x x x x x
620102 620202 7021 7111 711202
x x
x x x x x
*) TNO 2010 = Creatieve industrie in de SBI 2008 indeling (Rutten, Koops en Roso)
37
Bijlage D: Terugblik Uitvoeringsplan versterking positie Hilversum Mediastad In februari 2010 is de nota ‘Versterking positie Hilversum Mediastad’ vastgesteld. Hierin gaf de gemeenteraad prioriteit aan het verder ontwikkelen van de creatieve industrie en de positionering van Hilversum als Mediastad. In deze nota zijn drie lijnen uitgezet voor lokaal beleid voor de mediasector: • • •
Scheppen van een klimaat van innovatie; Netwerkvorming; Profilering van Hilversum als Mediastad.
De invulling van deze beleidslijnen heeft vorm gekregen in een werkprogramma waarin een aantal concrete activiteiten zijn beschreven: Scheppen van klimaat van innovatie
Netwerkvorming
stimuleren ontwikkeling broedplaatsen
accountmanagement top 25 mediabedrijven één centraal aanspreekpunt voor mediabedrijven acquisitie van nieuwe mediabedrijven versterking positie in regionale samenwerkingsverbanden organisatie netwerkbijeenkomsten top 100 mediabedrijven organisatie netwerkbijeenkomsten kleinschalige, creatieve bedrijven
ondersteuning (pré)startende bedrijven versterking kennisinfrastructuur digitalisering basis- en voortgezet onderwijs participatie Dutch Media Hub uitreiking Hilversum Media Innovation Award
Profilering van Hilversum als Mediastad ontwikkeling marketing- en communicatiestrategie deelname aan en sponsoring van mediaevents
Met de beschikbare capaciteit en middelen is een aantal onderdelen uit het programma met voorrang ter hand genomen. Deze worden hieronder toegelicht. Scheppen van een klimaat van innovatie Stimuleren van de ontwikkeling van broedplaatsen: • Gemeente Hilversum heeft een onderzoek uit laten voeren naar de behoefte van de Hilversumse creatieve sector aan diverse typen bedrijfshuisvesting. Hieruit bleek een tekort aan o.m. verzamelgebouwen. • Op basis van de resultaten zijn actief gesprekken gevoerd met marktpartijen (eigenaren van panden, ontwikkelaars en exploitanten van verzamelgebouwen etc). • De Kruispuntschool is door de gemeente Hilversum verkocht aan een private partij die er een broedplaats voor startdende creatieve bedrijven heeft gerealiseerd on der de naam ´Old School Projects´. Dit concept is succesvol gebleken. Mogelijkheden voor een tweede vestiging worden verkend. • Het Gemeentewerfterrein aan de Mussenstraat is verkocht aan Spil Games die hier een creatieve campus ontwikkelt voor eigen gebruik én voor andere creatieve bedrijven. Digitalisering basis- en voortgezet Onderwijs: • De gemeente Hilversum heeft in 2010 een projectplan opgesteld voor de stapsgewijze, collectieve aansluiting van Hilversumse onderwijsinstellingen op glasvezel. Door de terughoudendheid van een aantal scholen en het gebrek aan financiële middelen is dit plan destijds niet gerealiseerd. Versterking kennisinfrastructuur: • De contacten met de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht, faculteit Kunst, Media en Technologie, zijn verder versterkt: Er wordt samengewerkt op het gebied van de eindexamenexposities van de HKU/KMT en internationale congressen als Think, Design, Play en Games for Health. Met HKU en marktpartijen is onderzocht of een incubator voor bedrijven op het gebied van Applied Health Gaming kan worden opgericht in Hilversum. HKU/KMT, iZovator en de gemeente Hilversum zijn, samen met een aantal andere overheden en kennisinstellingen in zowel de regio Utrecht als de Metropoolregio Amsterdam, actief betrokken bij de opstelling van het programma Growing Games. Dit programma heeft tot doel om het kansrijke game cluster in de Noordvleugel te versterken door onder meer realisatie van een Dutch Game Garden Hilversum (incubator voor gamebedrijven). • Met Codarts Hogeschool voor de Kunsten uit Rotterdam is een intensief traject gelopen om een deel van de activiteiten naar Hilversum te verplaatsen. O.a. op basis van efficiëntie overwegingen heeft Codarts er uiteindelijk voor gekozen om haar activiteiten niet te verplaatsen. • Met diverse hbo opleidingen wordt verkend wat de mogelijkheden voor additioneel mediagerelateerd onderwijsaanbod op hbo/hbo+ niveau zijn. 38
Participatie Dutch Media Hub: Het project is in juli 2009 van start gegaan in de regio Amsterdam-Almere-Hilversum en in december 2011 afgerond. De volgende doelstellingen zijn gerealiseerd: • De samenwerking binnen de mediasector in de Noordvleugel is verbeterd. • Er zijn onderling afspraken gemaakt m.b.t. connectiviteit en standaardisering. • Er zijn nieuwe diensten en businessproposities ontwikkeld. • De internationale oriëntatie van de deelnemende bedrijven is verbeterd. • Nederland (en in het bijzonder de regio Amsterdam-Hilversum-Almere) is internationaal gepositioneerd als dé Mediahub van Europa en geprofileerd als vestigingsplaats voor media-en entertainmentbedrijven. • Concrete businesskansen zijn uitgewerkt in de vorm van pilots waarbij samenwerkingsverbanden zijn aangegaan met contentpartijen in met name de Verenigde Staten. Hilversumse facilitaire bedrijven als CMI, Technicolor en United hebben deelgenomen aan de pilots. Daarnaast zijn leads gegenereerd voor individuele bedrijven. Inmiddels heeft het bedrijfsleven (o.a. CMI) follow-up gegeven aan het project. Netwerkvorming • Er worden regelmatig accountgesprekken gevoerd met directies van de grotere en strategische belangrijke creatieve bedrijven in Hilversum. De gemeente is zo beter in staat om plannen en wensen van zittende bedrijven te monitoren en waar nodig gerichte actie te ondernemen. • Hilversum heeft lokaal een aantal Mediatops georganiseerd, waarvoor directieleden van de grootste mediabedrijven worden uitgenodigd. Thema’s waren onder meer: Uitvoeringsplan versterking positie Hilversum Mediastad de aankomende bezuinigingen op het budget voor de publieke omroep, innovatieopgaven in het perspectief van het nieuwe bedrijfslevenbeleid van het ministerie van EL&I Media Valley Topsectorenbeleid: click Media en ICT. • Netwerkvorming en kennisoverdracht in de creatieve sector wordt ook gestimuleerd door participatie in en samenwerking met innovatieplatform ´iMMovator Cross Media Network´. • Er is tweemaal een zogeheten Doe-het-niet-zelfdag georganiseerd waarbij Hilversumse kleinschalige creatieve ondernemers elkaar kunnen ontmoeten en elkaar diensten kunnen aanbieden. • Hilversum geeft actief vorm aan relatiemanagement naar andere overheden (metropoolregio Amsterdam, provincie NoordHolland, gemeente Utrecht, provincie Utrecht, ministeries van EL&I, Infrastructuur en Milieu). • Hilversum speelt een rol in regionaal-economische beleidsontwikkeling op het niveau van het gewest Gooi en Vecht, de Metropoolregio Amsterdam (MRA) en de Noordvleugel van de Randstad door actieve betrokkenheid bij o.a. Pres MRA , Amsterdam Economic Board, The Amsterdam Campus (TAC), Pres regio Utrecht en de Economic Board Utrecht. • Voor wat betreft het Topsectorenbeleid van het Rijk vervult Hilversum een trekkersrol in het netwerk Media&ICT. • Hilversum ondersteunt zelforganisatie van creatieve zzp’ers, zoals een regionaal netwerk van tekstschrijvers en Pecha Kucha en het Ondernemershuys. Ruimtelijke interventies i.r.t. accountmanagement • Media Park: bestemmingsplan gereed met ruimte voor uitbreiding en nieuwe functies voor een aantrekkelijker werk- en verblijfsklimaat. Structurele contacten met eigenaar TCN Media Park voor verdere verbetering, afstemming en profilering. • RTL: omroep RTL Nederland heeft een nieuw huurcontract van tien jaar getekend op het Media Park. Een goede samenwerking tussen de eigenaar van Media Park en de gemeente maakte dit mogelijk. • United: door goede samenwerking tussen TCN en gemeente is het monumentale Muziekpaviljoen in oude luister hersteld voor herhuisvesting van facilitair bedrijf United. • Talpa: mediabedrijf Talpa vestigde in 2012 een deel van de activiteiten op het Media Park. • Mussenstraat: de gemeente stimuleert de herontwikkeling van de Gemeentewerf en het omliggende gebied. Het Gemeentewerfterrein is verkocht aan het internationaal opererende bedrijf Spil Games die het ontwikkelt tot de creatieve campus Werf35. • De Kruispuntschool is door de gemeente Hilversum verkocht aan een private partij die er een broedplaats voor startende creatieve bedrijven heeft gerealiseerd onder de naam `Old School Projects`. • Radio 538, Radio 10 Gold en Slam!FM hebben zich begin 2013 aan de Bergweg in Hilversum gevestigd. • Kansenzone Over ’t Spoor: in het nieuwe bestemmingsplan Over ’t Spoor is extra ruimte gegeven aan kleinschalige creatieve bedrijven, ook aan huis. • Stationsplein 25/voormalig GAK-gebouw: de gemeente stimuleert en verleent medewerking aan de herontwikkeling en tijdelijke en structurele- invulling van het gebouw Stationsplein 25. Profilering van Hilversum als mediastad • De website Hilversum Mediastad (mediastad.nl) is van start gegaan, met bijbehorend Twitteraccount @mediastad. De website bevordert de zichtbaarheid van Hilversum als mediastad, maar wil vooral ook aandacht besteden aan de bedrijven, bedrijvennetwerken en organisaties die in Hilversum actief zijn in de media- en creatieve sector. Het Twitteraccount genereert traffic naar de site. • De gemeente Hilversum communiceert structureel via publicaties in Broadcast Magazine, vakblad voor mediaprofessionals. 39
•
De gemeente is actief betrokken bij grote media-evenementen zowel in Hilversum als daarbuiten. Het doel is het vergroten van de zichtbaarheid van Hilversum als mediastad en het ondersteunen van initiatieven van derden: Media Park Jaar Congres (Hilversum), AV-Manifestatie (Hilversum), Uitreiking Omroepman/-vrouw van het jaar (Hilversum), Uitreiking Nipkowschijf (Hilversum), Uitreiking prijs voor de Journalist van het Jaar (Hilversum), Ontvangst internationale mediaconferenties zoals International Feature Conference (Hilversum), Cross Media Café’s (Hilversum, Groningen), Cross Care Café’s, Cross Leisure Café’s Examenexposities HKU/KMT (Hilversum) , Internationaal game congres ´Think, Design, Play` (Hilversum), International congres ´Games for Health` (Amsterdam), International Broadcasting Convention (Amsterdam, via Dutch Media Hub), NAB (Las Vegas, via Dutch Media Hub), Broadcast Media Society (Hilversum). Hilversum is alert op het kunnen hosten en faciliteren van andere media-events. Als instrument worden daarbij partnerships en subsidies ingezet.
40
Bijlage E: Activiteiten Cross Media Netwerk iMMovator Stichting iMMovator richt zich met het Cross Media Netwerk op het versterken van de multimediasector waarbij de nadruk wordt gelegd op innovatie en economisch rendement. Zij doet dit door middel van kennisdeling, kennisvergaring en het organiseren van contactmomenten tussen bedrijven, overheden en kennisinstellingen. Het netwerk is gegroeid tot 8.250 leden, afkomstig van circa 3.000 organisaties.. Voor de uitvoering van deze initiatieven is iMMovator afhankelijk van financiële ondersteuning uit de private en publieke sector. Gemeente Hilvrsum is een van de participanten, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen te verlenen generieke en specifieke diensten (participantenbijdrage) en een bijdrage aan projecten. Deze bijlage biedt een doorkijk naar de belangrijkste resultaten van de samenwerking tussen iMMovator en de gemeente Hilversum. Bijeenkomsten en netwerken iMMovator organiseert verschillende bijeenkomsten waarbij de verbinding met creatieve bedrijven en kennisinstellingen altijd gezocht wordt. Met de hieronder genoemde bijeenkomsten draagt iMMovator bij aan de netwerkvorming en het imago van Hilversum Mediastad. Door de activiteiten te concentreren op het Media Park, wordt bijgedragen aan het imago van het Media Park als aantrekkelijke vestigingslocatie. •
• • • •
Cross Media Cafés: 7 cafés rondom actuele thema’s met in totaal 2650 deelnemers 22-11-2012 - Cross Media Café op locatie: Game in the City 06-11-2012 - Cross Media Café Formats (ism Nederlands Media Netwerk) 04-09-2012 - Cross Media Café Radio: de luisteraar centraal 15-05-2012 - Cross Media Café: Future of Advertising (ism Nederlands Media Netwerk) 27-03-2012 - Cross Media Café: Nieuwe Uitgeefconcepten 07-02-2012 - Cross Media Café: Connected TV en Consumentenzaken 14-01-2012 - Cross Media Café op locatie: Noorderslag 13 workshops/masterclasses met in totaal 330 deelnemers vanuit de sector Ketenoverleg Digitale televisie met broadcasters, distributiepartijen en facilitaire industrie Organisatie van het Media Park Jaarcongres op 21 juni 2012: een dagvullend congres met meer dan 500 deelnemers in studio 21 (RTL Wentink) m.m.v. Henk Hagoort (NPO), Bert Habets (RTL) en diverse internationale sprekers. Participantengroep iMMovator uitgebreid met RTL, SBS, HKU en KPN. Totaal nu 23 participanten afkomstig uit de gouden driehoek van bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheden, die met gemeente Hilversum zorgen dat iMMovator zijn activiteiten kan vervullen.
Onderzoek & Publicaties De gezaghebbende publicaties van iMMovator over de cross media sector worden veelvuldig geciteerd in andere publicaties over de sector en gedeeld via sociale media. In 2012 zijn de volgende publicaties verschenen: • Cross Media Monitor 2012 met 3 deelrapporten: cijferrapportages, top-25 stedenrapport en visiedocument over de Toekomst van het Nederlandse Cross Media Cluster. • Publicatie Trends & Ontwikkelingen 2012-2013 waarin de belangrijkste ontwikkelingen en gedeelde kennis vanuit de iMMovator actviteiten zijn gebundeld.
Topsector Creatieve Industrie / CLICK Veel werk is in 2011/2012 verzet voor de operationalisering van het topsectorenbeleid Creatieve Industrie, waarvan verwacht wordt dat we in 2013 concrete vruchten kunnen plukken. • Innovatiecontract Creatieve Industrie is op 2 april 2012 ondertekend. iMMovator heeft de trekkersrol vervuld in de periode oktober 2011-maart 2012 in het opstellen van de innovatieagenda voor het domein Media&ICT en het verwerven van 115 intentieverklaringen ter ondersteuning van de agenda. Gemeente Hilversum is binnen het topsectorenbeleid gepositioneerd als de trekkende regionale partij voor het domein Media&ICT met landelijke uitstraling. Gemeente Hilversum en iMMovator werken hierbij nauw samen en trekken gezamenlijk op. • Landelijke kick-off Topsector Creatieve Industrie op 10 april georganiseerd op het Media Park (Wentink-studio 21) met 400 deelnemers vanuit bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheden. In de aanloop van NWO-call voor onderzoeksprojecten matchmakingbijeenkomsten georganiseerd me 150 deelnemers rond Media&ICT en rond Cultureel Erfgoed (met Beeld en Geluid in het raadhuis van Hilversum). • Werkplan CLICK//Media&ICT ontwikkeld voor 2012-2013, deels gefinancierd door gemeente Hilversum en additioneel gefinancierd door CLICK//NL. • Projectplan Crossmedia Innovation in the MediaValley (CIM) opgesteld en ingediend bij EFRO-programma Kansen voor West. • Oprichting CLICK NL als TKI (Topconsortium Kennis en Innovatie) met een sleutelrol op het gebied van Media&ICT voor gemeente Hilversum ondersteund door innovatieplatform iMMovator. Vanuit sector Media&ICT input geleverd, bijv. om ondersteunend instrumentarium vanuit landelijke overheid niet alleen te richten op onderzoek, maar vooral ook op kortcyclische innovatie zodat bedrijven/MKB-ers hier meer profijt van zullen hebben. • Executive dinner voor 35 deelnemers uit de top (directieniveau) van Media-ICT-Telecom georganiseerd met ICT~Office op 19 juni 2012. 41
•
•
Growing Games: projectplan ontwikkeld met provincie Utrecht en gemeente Hilversum en dit met succes ingediend bij de Amsterdam Economic Board als Noordvleugelproject ter stimulering van de serious gaming-sector in de Noordvleugel. Focus zijn serious gaming toepassingen als crossovers naar de sectoren Zorg, Media en Onderwijs. Het plan voorziet in stimuleringsactiviteiten, huisvesting en een investeringsfonds. Besluitvorming bij AEB is nog gaande. Hilversum Media Campus: reeks activiteiten geïdentificeerd die al gaande zijn en omgezet kunnen worden naar concrete kansen om intensivering in Hilversum van onderwijs- en onderzoeksactiviteiten rond media te bewerkstelligen
Overige iMMovator projecten • HBBTV Forum Nederland opgericht t.b.v. de implementatie van HBB (Hybrid Broadband-broadcast)-diensten in Nederland met deelname van de broadcasters, consumentenelektronica, MKB en distributeurs als Astra, KPN, CAIW. • BrancheInnovatiecontract TNO uitgevoerd rond ConnectedTV en Breedbanddiensten over glas. Voor 200k aan onderzoekscapaciteit vanuit TNO gecontracteerd en ingezet voor MKB-ers in de achterban van iMMovator. Heeft geleid tot bijeenkomsten met ca 80 deelnemende MKB-ers. Kennis breder verspreid door publicaties/white papers gericht op kennisverspreiding (How-to book voor ConnectedTV en voor Fibre-to-the-Home-diensten). • Met TNO een tweede branche innovatiecontract overeengekomen gericht op HBBTV- en connectedhome dienstenontwikkleing. Kickoff op 3 december jl georganiseerd. • IPC Breedbandige diensten afgerond met 25 deelnemende bedrijven die gezamenlijk 2,9 miljoen investeerden in hun innovatieplannen, waarvoor een financiële steun van 1 miljoen is verworven in het kader van de landelijke IPC-regeling. Hilversumse deelnemers aan dit project waren oa ActiveVideo, Digital Domain en Vivesta. • IPC Dutch Health Hub opgestart met 16 deelnemende bedrijven die gezamenlijk 1,5 miljoen zullen investeren in hun innovatieplannen, waarvoor een financiële steun van ruim 400.000 is verworven in het kader van de landelijke IPC-regeling 2012. • Laatste jaar van 4jarig project Cross Media Expertisecentrum waarin iMMovator met participanten en projectpartner Syntens steun heeft verworven van provincie Noord-Holland, provincie Flevoland, provincie Utrecht en met succes een subsidie heeft verworven vanuit het EFRO-programma Kansen voor West. In de context van dit programma zijn een veelheid van activiteiten ontplooid met in totaal meer dan 30 Cross Media Cafés, 4 Media Park Jaarcongressen, HD Dagen, 3D Dagen, 3 Cross Media Monitor-onderzoeken, 16 edities van de kwartaalmonitor Digitale Televisie, ruim 500 direct ondersteunde bedrijven in de sector, waarvan 180 jonger dan 5 jaar. • Media Future Week 2012 uitgevoerd in Almere (7-10 mei). Subsidie gemeente Amsterdam verworven voor Media Future Week 2013 in het kader van Metropoolregio Amsterdam, project The Amsterdam Campus. • iMMovator Curacao gelanceerd in een samenwerkingsproject van iMMovator, Syntens, TNO en Curacaose partijen gericht op het totstandbrengen van een Carribean Media Hub met ondersteunende netwerkactiviteiten op lokaal niveau. • Almere Data Capital opgezet met focus op geavanceerde “big data”diensten in de zorg (Dutch Health Hub) en concrete pilots met oa. landelijk screeningsbureau Borstkanker. ADC wordt als iconisch project ondersteund door Economic Development Board Almere en heeft in 2012 ook steun verkregen van de Amsterdam Economic Board. • Nieuwe Energie op de Creatieve As: 3jarig EFRO-project met gemeente Haarlem afgerond. • Breednet Noord-Holland Noord met provincie Noord-Holland afgerond. Financiën Gemeente Hilversum is participant van stichting iMMovator en heeft in dat kader voor 2012 een financiële bijdrage van € 60.000 geleverd, waarvan € 30.000 als de participantenbijdrage aan de basisorganisatie van iMMovator en €30.000 als projectenbudget. De bijdrage aan de basisorganisatie maakt bovenstaande activiteiten mogelijk. Het projectenbudget is in overleg met de gemeente ingezet voor • €15.000 als bijdrage aan Media Park Jaarcongres, • € 5.000 als bijdrage in de aftrap van de Topsector Creatieve Industrie (o.a .kick-off 10april) • €10.000 voor het opstellen van het projectplan Crossmedia Innovation in the Mediavalley (EFRO-aanvraag) in nauwe samenhang met werkplan CLICK//Media&ICT. Daarnaast is in 2012 ook besluitvorming geweest over de rol die gemeente Hilversum (met iMMovator) wil vervullen in het kader van het topsectorenbeleid Creatieve Industrie en dan specifiek ter ondersteuning van het domein Media & ICT. Gemeente Hilversum heeft hiertoe een budget vrij gemaakt van € 300.000 waarvan €100.000 gereserveerd voor ambtelijke capaciteit en €200.000 voor uitvoering van projectactiviteiten in het kader van het werkplan CLICK//Media&ICT. iMMovator voegt hier activiteiten/middelen uit de eigen begroting aan toe. iMMovator heeft hierin reeds €100.000 aan eigen middelen geïnvesteerd. Dit werkplan is deze zomer opgesteld en daarna aangescherpt. Het is tevens drager om een bijdrage te ontvangen vanuit het landelijke Topsectorenbeleid Creatieve Industrie via de nieuw opgerichte stichting CLICK NL. CLICK NL fungeert als Topconsortium Kennis en Innovatie (TKI) voor de Creatieve Industrie als geheel. Voor het domein Media&ICT heeft CLICK NL gemeente Hilversum gevraagd als trekkende partij te fungeren. Als laatste wordt met het projectplan Crossmedia Innovation in the Media Valley ingezet om nog aanvullende middelen aan te trekken, waardoor de inzet van gemeente Hilversum uiteindelijk resulteert in het viervoudige budget.
42
Bijlage F Activiteiten CLICK/Media&ICT plus Werkplan CLICK/Media&ICT CLICK//Media&ICT Werkplan 2012-2013
Inhoudsopgave 1 CLICK//Media&ICT 1.1 Topsector Creatieve Industrie en CLICK 1.2 CLICK//Media&ICT 1.3 Innovatieagenda Media&ICT 2012-2016 “De Kracht van Verbeelding” 2 Doelstellingen en activiteiten 2.1 Doelstellingen 2.2 Werkpakket 1: Organisatie en communicatie 2.3 Werkpakket 2: Innovatieagenda 2.4 Werkpakket 3: Valorisatie en kennisdisseminatie 2.5 Werkpakket 4: Crossovers 2.6 Werkpakket 5: Internationalisering en Europese netwerken 3 Kernteam CLICK//Media&ICT 3.1 Kernteam, tweede schil en verbreding netwerken 3.2 Kernspelers 3.3 Relatie CLICK//NL en andere CLICK//Networks 3.4 Governance CLICK//Media&ICT 4 Begroting 4.1 2012-2013: Kosten en financiering 4.2 2014-2016: Naar een duurzaam model van samenwerking 5 Partners van CLICK//Media&ICT 5.1 Gemeente Hilversum 5.2 iMMovator 5.3 Federatie Dutch Creative Industries 5.4 Kennisinstellingen 5.5 Syntens 5.6 Bredere impact in de Noordvleugel, nationaal en internationaal Bijlage 1: Begroting en financiering CLICK//Media&ICT Bijlage 2: Activiteitenplanning CLICK//Media&ICT
2 2 2 3 4 4 4 5 5 7 7 8 8 9 10 10 11 11 11 13 13 13 14 14 15 15 16 17
Versie 1, def Hilversum, 12 oktober 2012
43
1
CLICK//Media&ICT
1.1 Topsector Creatieve Industrie en CLICK CLICK//Media&ICT is één van de thematisch netwerken in het kader van het Topconsortium Kennis en Innovatie (TKI) CLICK. Het TKI CLICK vormt het landelijk kennis- en innovatienetwerk van en voor de creatieve industrie en heeft een open netwerkstructuur. Het TKI bestaat uit een zevental CLICK//Networks en een nationaal knooppunt CLICK//NL dat de netwerken verbindt en ondersteunt. CLICK//Media&ICT is één van de zeven networks. Het TKI CLICK wordt juridisch gerepresenteerd door de stichting TKI CLICK NL. De Dutch Creative Industries Council fungeert als adviesraad voor CLICK//NL.
1.2 CLICK//Media&ICT CLICK//Media&ICT richt zich binnen het domein Media&ICT op het actief mobiliseren van bedrijfsleven en het leggen van verbanden tussen bedrijven onderling en tussen bedrijven en kennisinstellingen met een hoofdrol voor MKB. Hierdoor ontstaat een brede voedingsbodem voor succesvolle innovatie door samenwerking, niet alleen in grootschalige projecten, maar juist ook rond kortcyclische innovatie. Daarbij worden ingezet op een brede disseminatie van kennis en betrokkenheid vanuit bedrijven. Met kernspelers binnen het netwerk worden crossovers verkend vanuit Media&ICT met andere sectoren binnen de creatieve industrie en met andere (top)sectoren. Verder wordt verkend hoe Media&ICT kan bijdragen aan de grand challenges van onze tijd (zorg, onderwijs, klimaat/duurzaamheid, voedselvoorziening, biobased economy, veiligheid, etc). CLICK//Media&ICT heeft een nationale scope om partijen in Nederland aan en met elkaar te verbinden met een regionaal zwaartepunt in de Noordvleugel van de Randstad (Amsterdam-Hilversum-Utrecht). In bestuurlijk overleg is afgesproken dat gemeente Hilversum de leiding neemt vanuit de regio voor het faciliteren en ondersteunen van CLICK//Media & ICT. Gemeente Hilversum doet dit samen met stichting iMMovator. iMMovator is het cross media expertisecentrum en innovatieplatform voor de (cross)mediasector. iMMovator richt zich op het versterken van de crossmediasector (ontstaan door de convergentie van de werelden van media, ICT en Telecom) met de nadruk op innovatie en economisch rendement. iMMovator is een netwerk¬organisatie met meer dan 8.000 aangesloten professionals afkomstig uit ca. 3.000 organisaties. iMMovator is daarmee uitstekend gepositioneerd om een snelle opbouw van CLICK//Media&ICT te faciliteren en heeft vanaf oktober 2011 gefungeerd als trekker voor het domein Media&ICT. Stichting iMMovator is tevens de juridische drager van CLICK//Media&ICT en fungeert als platform voor publiek-private consortia waarin overheid, bedrijfsleven, kennisinstellingen en andere organisaties samenwerken voor het domein Media&ICT.
1.3
Innovatieagenda Media&ICT 2012-2016 “De Kracht van Verbeelding”
Eind 2011 is de innovatieagenda Media&ICT 2012-2016 opgesteld met als titel “De Kracht van Verbeelding”. Deze innovatieagenda van het innovatienetwerk Media&ICT is onderdeel van het InnovatieContract van de Topsector Creatieve Industrie. De innovatieagenda is eind 2011 onder begeleiding van iMMovator tot stand gebracht in samenwerking met TNO, kennisinstellingen en betrokken bedrijven. De agenda is ambitieus. In 2020 wil Nederland behoren tot de top 3 mediaregio’s in Europa en leidend zijn voor het ontwikkelen van nieuwe smart media en breedband diensten. Nederland zal hierbij fungeren als living lab waarbij hier uitontwikkelde diensten door bedrijven geëxporteerd kunnen worden. Om deze ambitie te bereiken is de innovatieagenda opgesteld om meer samenhang te hebben in de onderzoeks- en innovatieactiviteiten van Nederlandse bedrijven en onderzoeksinstellingen, hierbij ondersteund door de nationale, regionale en Europese overheid. Centraal in de innovatieagenda staat dienstenontwikkeling: het toepasbaar maken van technologie om innovatieve diensten te ontwikkelen voor (latente) behoeftes van de gebruiker. Deze dienstenontwikkeling staat in het teken van dialoog en stelt de gebruiker als prosument centraal. De kracht van storytelling is hierbij essentieel om de ‘content’ van die nieuwe diensten over te brengen. Naast innovatieve mediadiensten voor informatie en entertainment gaat het steeds meer om innovatieve contentdiensten voor de grand challenges en andere topsectoren. De Innovatie Agenda is inhoudelijk vormgegeven aan de hand van zes inhoudelijke thema’s: • Smart & social media: de opkomst van nieuwe, intelligente, technologie en de gebruiker als prosumer hebben nu en in de toekomst een grote impact op het media-aanbod en –gebruik; • Design thinking: manier van denken (ontwerpen, storytelling) vanuit de media om een bijdrage te leveren aan de EU grand challenges en andere topsectoren; • Big data: de groeiende hoeveelheid (visuele) data en de ontwikkeling van vernieuwende diensten om (open) data op te slaan, te ontsluiten en te exploiteren; • Virtual interactive worlds: interactiviteit is in de media niet meer weg te denken, de innovatie richt zich op het verder integreren van de interactiviteit; • CI Next: business innovation: sectorspecifieke innovatie en innovatie ten behoeve van de Creatieve Industrie als geheel en/of lange termijn gericht (businessmodellen rond digitale media, rechten/IP); • Cultureel erfgoed: in een sterk gemedialiseerde wereld blijft erfgoed cruciaal als reservoir (digitale archivering), als reflectie op identiteit (mediawijsheid) en als inspiratiebron voor o.a. architectuur, design en ontspanning. Voor de twee laatste thema’s zijn inmiddels aparte netwerken ingericht in het kader van CLICK, waarmee vanuit CLICK//Media&ICT wordt samengewerkt. 44
In de uitwerking wordt onderscheid gemaakt naar fundamenteel onderzoek, toegepast onderzoek, ontwikkeling en marktpilots. Kennisinstellingen en bedrijfsleven werken hierin op verschillende manieren en in verschillende verhoudingen samen. CLICK//Media&Ict neemt initiatieven om partijen te mobiliseren en elkaar te verbinden (consortiavorming / matchmaking) en waar mogelijk projectplanvorming te ondersteunen. Projecten, plannen en consortia kunnen alleen succesvol zijn als ze door de betrokken partijen zelf gedragen zijn.
2
Doelstellingen en activiteiten
2.1 Doelstellingen De doelstelling van CLICK//Media&ICT is uitvoering te geven aan de innovatieagenda en de achterliggende doelstellingen en deze periodiek te actualiseren zodat onderzoek, samenwerking en matchmaking steeds gericht blijft op onderwerpen die het meest kansrijk zijn om de Media&ICT-sector te versterken In 2012-2013 ligt de nadruk op het verder uitbouwen van het netwerk CLICK//Media&ICT tot ca. 1.000 actieve deelnemers . CLICK//Media&ICT concentreert zich op “de willers en de kunners” binnen het netwerk die ook daadwerkelijk bereid zijn te investeren in samenwerking en in onderzoek en innovatie. CLICK//Media&ICT spant zich in om bedrijfsleven, overheid, het onderwijsveld en onderzoekswereld elkaar te laten ontmoeten, kennis te nemen van elkaars activiteiten en prioriteiten en waar mogelijk tot samenwerking te brengen rond realisatie van (onderdelen van) de innovatieagenda. CLICK//Media&ICT spant zich in om consortia/projectplannen te laten ontstaan die invulling geven aan de innovatieagenda en middels ondersteunende activiteiten vanuit CLICK//Media&Ict kennisontwikkeling en kennisdeling te stimuleren. CLICK//Media&ICT vervult vooral een aanjagende rol en werkt samen met de CLICK//NL en de andere CLICK//Networks. 2.2 Werkpakket 1: Organisatie en communicatie CLICK//Media&ICT wordt primair gefaciliteerd vanuit gemeente Hilversum en stichting iMMovator. Binnen het domein Media&ICT wordt een kernteam samengesteld om richting te geven aan de activiteiten van CLICK//Media&ICT. Deelnemers aan het kernteam zijn afkomstig uit de gouden driehoek van bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheden. De aanpak en samenstelling hiervan wordt beschreven in hoofdstuk 3. Activiteiten en aanpak worden zo veel mogelijk afgestemd met CLICK//NL en de andere CLICK//Networks. Binnen dit werkpakket worden de volgende activiteiten gerealiseerd: 1. Inrichten coördinatiefunctie CLICK//Media&ICT: a. Planning en coördinatie activiteiten b. Agenda en bijeenkomsten kernteam c. Afstemming belangrijkste stakeholders binnen domein Media&ICT (bedrijfsleven, kennisinstellingen, overheid) d. Aanspreekpunt binnen Media&ICT over topsectorenbeleid Creatieve Industrie e. Aanspreekpunt voor andere sectoren die willen samenwerken met Media&ICT 2. Overleg/afstemming met CLICK//NL en andere CLICK//Networks a. Wederzijds informeren over (voorgenomen) activiteiten en initiëren van gezamenlijke projecten, events, bijeenkomsten, etc. b. Afstemmen over instrumentarium en lobby voor financiering c. Gezamenlijke profilering Creatieve industrie Nederland d. Communicatiestrategie e. Effectieve aanpak / best practices 3. Overleg/afstemming bestuurlijk overleg in de regio (Hilversum – Amsterdam – Utrecht) 4. Beheer en communicatie netwerk CLICK//Media&ICT a. Opbouw database/profielen deelnemende professionals en organisaties b. Matchmaking tussen partijen 5. Verzorgen communicatie naar deelnemers CLICK//Media&ICT a. Oproepen / nieuws via nieuwsbrief b. Website c. Huisstijl afstemmen met d. Agenda en events 6. Administratie van activiteiten (kosten en financiering) 7. Monitoring, evaluatie en reporting. M.n. de financiële betrokkenheid vanuit bedrijfsleven en kennisinstellingen zal gaandeweg toe moeten gaan nemen, mede om er voor te zorgen dat het ingezette traject niet stilvalt nadat de publieke middelen worden afgebouwd. 2.3 Werkpakket 2: Innovatieagenda Binnen dit werkpakket worden de volgende activiteiten uitgevoerd: 1. Innovatieagenda: opstellen deelagenda Media&ICT als onderdeel van de Strategische Research Agenda voor de Creatieve Industrie. In driehoek bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheden opstellen van een gezamenlijke innovatieagenda die tevens dient als input voor de strategische research agenda voor de Creatieve Industrie als geheel. Eerste versie van de 45
agenda is eind 2011 opgesteld. In 2012/2013 wordt de agenda “ingekleurd” met daadwerkelijke projecten. Eind 2013 wordt een grondige herziening en een update van de agenda voorzien. Afstemmen tussen Media&ICT gerelateerde onderzoeksprogramma’s van lectoraten, universiteiten en andere kennisinstellingen, en kennisuitwisseling onderling. De innovatieagenda komt tot stand door verschillende gespreksrondes met de sector en een laatste toetsing in een executive dinner met de grootste media & ICT spelers. 2. Consortiavorming: verkennen projectkansen, mogelijke consortia, opstellen projectplannen en vormen samenwerkingsverbanden rond projecten uit de innovatieagenda 2012-2016. Consortia vormen en met betrokken partijen projectplannen voorbereiden. Deze plannen worden geselecteerd op aansluiting bij inhoudelijke thema’s van de innovatieagenda, beoogde groei en innovatie, en de bijdrage aan de internationale positie van de het Nederlandse bedrijfsleven. We zullen ons actief gaan richten op het inventariseren van onderzoeksvragen die spelen bij de aangesloten kennis- en onderwijsinstellingen (zowel fundamenteel als toegepast), maar nadrukkelijk ook op het inventariseren van onderzoeksvragen die leven bij het bedrijfsleven. Omdat de grotere bedrijven vaak reeds goed zijn aangehaakt gaan we ons voornamelijk richten op het midden- en kleinbedrijf. Dit geldt eveneens voor onderwijs- en kennisinstellingen die nog niet optimaal zijn aangehaakt, evenals reguliere kenniscentra zoals GOC. Op basis van deze inventarisaties, die overigens een continue karakter hebben, gaan we de vraagstellingen matchen c.q. worden consortia gevormd. 3. Innovation~Accelerator: met TNO en ICT~Office wordt een “Deep Dive” bijeenkomst georganiseerd met smaakmakers uit ICT, Telecom en Media. De resultaten van de Deep Dive worden door TNO verder uitgewerkt en teruggekoppeld. Dit levert zowel input voor de innovatieagenda Media&ICT als de Roadmap ICT en draagt inhoudelijk bij aan de wisselwerking tussen de grotere ICT-spelers en de mediasector. 4. Ondersteunend instrumentarium: afstemmen op welke wijze optimaal ondersteuning kan worden geboden aan uitvoering van de innovatieagenda door maatregelen voor te stellen die tot stimulering leiden vanuit voering van de agenda en die eventuele barrières in de uitvoering kunnen wegnemen. Tevens input leveren voor aanpassing van bestaande regelingen als WBSO, IPC, TKI, NWOcall en TNO-regelingen. 2.4 Werkpakket 3: Valorisatie en kennisdisseminatie Valorisatie wordt vertaald als het ten gelde maken van kennis, oftewel het zorgen dat kennis en expertise vertaald kan worden naar concrete kansen met impact. Binnen dit werkpakket worden de volgende activiteiten uitgevoerd: 1. Ketenoverleg: 3-4* per jaar voeren van ketenoverleg tussen meest bepalende marktpartijen in mediasector om contact te houden met de kort cyclische innovatie binnen de sector, de prioriteiten daarbinnen en het kunnen leggen van verbanden met kennisinstellingen. Via dit overleg tevens de betrokkenheid bij de innovatieagenda borgen van de belangrijkste spelers. Focus van het ketenoverleg is mediagerelateerde diensteninnovatie, waarbij infrastructuren zoveel mogelijk opgesteld worden voor de uitrol van netwerkonafhankelijke mediadiensten, zodat ook dat diensten vanuit andere sectoren zoals zorg en onderwijs naar huishoudens kan worden gebracht. 2. Executive dinner Media – ICT – Telecom: na succesvolle dinersessie (georganiseerd met ICT~Office op 19 juni 2012 j.l. (30 deelnemers directie/CEO-niveau bedrijfsleven)) wordt dit instrument vaker ingezet om aanhechting bij top van het bedrijfsleven te realiseren. Deelnemersveld zal worden aangevuld vanuit kennisinstellingen en overheden. 3. Workshop-/masterclassprogramma tbv netwerk: workshops worden gericht op het samenbrengen van partijen die ook gezamenlijk uitwerking geven in de workshop aan concrete innovatiekansen. In masterclasses worden met name technologische ontwikkelingen diepgaand uitgelegd door een expert, kunnen bedrijven en kennisinstellingen cases voorleggen aan experts en worden de mogelijkheden verkend om consortia te vormen voor vervolgprojecten. Workshops/masterclasses worden met andere partijen (wo Syntens) georganiseerd. 4. Cross Media Cafés (formule iMMovator): grootschalige thematische kennisbijeenkomsten rond actueel thema voor bedrijven, organisaties en professionals in het netwerk waarbij bedrijven ook de mogelijkheid krijgen om een elevator pitch te houden. De thematische programmering wordt aangepast aan de actualiteit maar vloeien op hoofdlijnen voort uit de innovatieagenda. Verwachte thema’s zijn: • Big Data (hoofdthema innovatie-agenda) • Smart & Social Media (hoofdthema innovatie-agenda) • Grand challenges (zorg, onderwijs, duurzaamheid, veiligheid) • Crossover kansen voor Media&ICT (showcases, internationale voorbeelden) • Future of advertising (toepassing/vertaling naar reclame/comm/adverteerders) • Nieuwe formats en uitgeefconcepten (vertaling naar producenten en uitgevers) 5. Events van derden: naast de eigen CLICK//Media&ICT events zullen ook bijdragen geleverd worden in vakcongressen en events die door andere partijen worden georganiseerd, maar die een directe relevantie hebben voor het realiseren van de innovatieagenda of het bereiken van de doelgroep. Denk hierbij aan grote events als PicNic, ICTDelta, Noorderslag, Emerce eDay en andere (media)netwerken, maar ook specialistische events zoals die worden georganiseerd door Dutch Guild, Beeld en Geluid, SPOT/SKO, Federatie DCI, De Waag etc 6. Benutten beschikbaar instrumentarium: naast de activiteiten van CLICK//Media&ICT komen in het kader van het topsectorenbeleid regelingen beschikbaar waar individuele bedrijven of consortia van bedrijven en kennisinstellingen gebruik van kunnen maken. CLICK//Media&ICT spant zich in dat partijen bekend zijn met deze regelingen en waar nuttig en nodig concreet actie nemen om er gebruik van te maken. Het gaat hierbij om regelingen als: • NWO-call gericht op vraagsturing rond wetenschappelijk en toegepast onderzoek • TNO-regelingen gericht op inzet van TNO-kennis voor bedrijfsleven • Inzet hogescholen/lectoraten (en SIA-projecten) • InnovatiePrestatieContracten (IPC) in aansluiting op de innovatieagenda • Regionale instrumenten opgezet door regionale overheden • Europese subsidies: structuurfondsen, onderzoek & innovatie programma’s 46
• TKI-regeling gericht op financiering TKI-activiteiten op grondslag van private bijdragen aan onderzoek en innovatie 7. MKB-loket: Voor individuele vragen van bedrijven/kennisinstellingen is het noodzakelijk dat een loket wordt ingericht. CLICK//Media&ICT zal hiervoor in overleg met CLICK//NL en de andere CLICK//Networks een opzet creëren. Naar verwachting zal Syntens hierbinnen een belangrijke rol vervullen. 8. Hilversum Media Campus: Uitgangspunt voor de Hilversum Media Campus is dat mediabedrijven en kennisinstellingen, in nauwe samenwerking met de gemeente Hilversum (de gouden driehoek), elkaar feilloos moeten kunnen vinden en van elkaar kunnen profiteren. Hierdoor kunnen interessante kansen worden verzilverd en/of potentierijke ideeën ten uitvoer worden gebracht. Er is behoefte aan concrete good practices die ook zichtbaar zijn. Beeld en Geluid, als dynamisch meeting point voor publiek, onderwijs, bedrijfsleven en media, kan de optimale habitat zijn voor inspirerende en concrete voorbeelden. In samenwerking met de gemeente Hilversum en iMMovator wordt doorgedacht over deze aanpak. Naar analogie van bijvoorbeeld Brainport2020 zal worden gekeken naar optimale leerlijnen van (V)MBO naar HBO en, als het onderzoek betreft, later ook naar de rol van de universiteiten. Doel van de Hilversum Media Campus is: Het verbeteren van de aansluiting tussen onderwijs en media-industrie in Hilversum e.o. gericht op initiële scholing én op bij- en nascholing. Het vergroten van de aantrekkingskracht van de sector op werknemers door het verbeteren van het beroepsperspectief (o.a. employability en duurzame inzetbaarheid) Het initiatief is primair gericht op het intensiveren van onderzoeks- en onderwijsactiviteiten op het Media Park en om een betere verbinding tussen bedrijfsleven en onderwijs/onderzoek te realiseren. Dit kan de vorm nemen van labs, minors, onderzoeksprojecten, leerwerkopdrachten of daadwerkelijke onderwijslocaties. 9. Ondersteunen valorisatieprogramma’s onderzoeksinstellingen: vanuit Media&ICT-expertise ondersteunen van valorisatieactiviteiten vanuit onderzoeksinstellingen en onderzoeks-programma’s. Nagaan hoe vanuit media&ICT-wereld inhoudelijke en programmatische ondersteuning geboden kan worden aan CLICK-activiteiten, creatieve industrie en valorisatie van kennis. 2.5 Werkpakket 4: Crossovers CLICK//NL heeft de nadrukkelijke ambitie om met crossover projecten de waarde van creatie, de waarde van de creatieve industrie voor andere topsectoren aan te tonen. CLICK//Media&ICT verkent binnen dit werkpakket projectkansen en ontwikkelt showcases waarin de expertise en innovatie van Media&ICT wordt toegepast in andere delen van creatieve industrie en in andere (top)sectoren, bij voorkeur in een context die bijdraagt aan de oplossingen voor de zgn. grand challenges. Voor zover financiering kan worden verkregen worden ook concrete projecten opgezet. Binnen dit werkplan wordt in ieder geval al direct ruimte vrijgemaakt om een pilotproject in 2012 in gang te zetten dat al in 2013 tot concrete resultaten kan leiden. Voor 2013 wordt meer pilotprojecten verwacht. In overleg met CLICK//NL en de nadere netwerken zal daarvoor een aanpak worden opgezet. Het werkpakket omvat de volgende activiteiten 1. Opdrachtgevers andere sectoren: in overleg met “opdrachtgevers/klanten/afnemers” uit andere sectoren bepalen kansrijke crossovers inclusief een eerste uitwerking daarvan. 2. Pilotproject 2012: In 2012 zal een eerste pilot voor een crossoverproject worden opgezet. 3. Best practices: inventarisatie van best practices/showcases binnen Nederland en internationaal. 4. In 2013 wordt in overleg met CLICK//NL meer nadruk gelegd op crossovers. Succesvolle crossoverprojecten worden verwacht op het gebied van: • Open Data/big data • Smart & Social media • Cultureel erfgoed (data, archieven, dienstenontwikkeling) • Media & Gaming (Growing Games, Games for Health) • Mediatoepassingen op lokaal niveau (ZorgTv, WijkTV) • Zorg • Onderwijs (digitale leermiddelen) • Andere topsectoren (Energie, HTSM, Transport&Logistiek, Agrofood, Water) • Toerisme en recreatie (augmented reality, promotie, etc). 2.6 Werkpakket 5: Internationalisering en Europese netwerken CLICK//Media&ICT beperkt zich niet tot Nederland. Technologie-ontwikkeling en innovatie vindt op globale schaal plaats en vindt steeds sneller zijn weg naar toepassingen over de hele wereld. Dit biedt kansen zowel voor eigen expansie in internationaal verband als voor het overnemen en vertalen naar lokale toepassingen van elders ontwikkelde technologie. Juist in internationaal verband liggen ook kansen voor onderzoek en innovatie en de financiering daarvan. Voor Nederland zijn zeker de Europese programma’s daarbij relevant. Het werkpakket omvat de volgende activiteiten: 1. Benutten van bestaande ondersteuning en informatie voor internationalisering door samen met CLICK//NL, de andere CLICK//Networks en ondersteunende organisaties (overheden, universiteiten en internationale opererende bedrijven) een effectief internationaal netwerk en lobby op te zetten. 2. Verkennen mediaclusters in buitenland waarmee samenwerking kan worden opgezet
47
3.
4.
Aanzet maken voor internationaal netwerk voor onderzoek en innovatie rond Media&ICT, zowel naar mogelijke partners, financieringen als relevant onderzoek. Aansluiting bij Europese digitale agenda, structuurprogramma, Horizon2020, Creative Europe en andere (Europese) onderzoeks- en innovatieprogramma’s. Planvorming: aanpak en kansen voor 2014-2016
Voor dit werkpakket zal iMMovator meer coördinerend optreden. Voor de uitvoering wordt nadrukkelijk samengewerkt met andere partijen om zsm de beoogde gids/loketfunctie te kunnen operationaliseren. Daarbij wordt gedacht aan samenwerking met AgentschapNl, ministeries EL&I, OC&W en Buitenlandse Zaken, maar ook met de universiteiten als UvA/VU/UU/EUR, Syntens/European Enterprise Network en De Waag/PicNic/THNK en ongetwijfeld nog vele andere partijen die hierin ondersteuning kunnen bieden.
3
Kernteam CLICK//Media&ICT
3.1
Kernteam, tweede schil en verbreding netwerken
Voor de inhoudelijke visie-ontwikkeling en het inrichten van activiteiten voor CLICK//Media&ICT zal bij aanvang van het project een compact kernteam worden geformeerd, grotendeels voortkomend uit de eerdere werktafel Media&ICT, die onder leiding van iMMovator de eerste innovatieagenda “De kracht van Verbeelding” heeft opgesteld. In het kernteam worden kernspelers uit kennisinstellingen en bedrijfsleven rond Media & Ict samengebracht aangevuld met regionale coördinatoren. Dit kernteam zet de lijnen uit om zoveel mogelijk uitvoering te realiseren van de innovatieagenda “De Kracht van Verbeelding” door partijen te informeren en te mobiliseren, door projecten en consortia te verkennen, door instrumentarium te vertalen naar de desbetreffende partijen en te ondersteunen bij matchmaking en in sommige gevallen ook bij de daadwerkelijke projectplan- en consortiavorming. Daarnaast zal het kernteam zorgdragen voor het proces om tijdig de innovatie-agenda te herijken en te actualiseren. Het kernteam CLICK//Media&ICT is samengesteld uit vertegenwoordigers vanuit: • Intermediairs en ondersteuners iMMovator, Freek van ’t Ooster (tevens trekker/aanjager CLICK//Media&ICT) Federatie Dutch Creative Industries, Jann de Waal (tevens bestuurslid CLICK//NL) Syntens, Vincent Wouters • Overheden: gemeente Hilversum, Jan Doorakkers (tevens programmacoördinator) Amsterdam, Gerard van der Werf (tevens brug naar AIM en CI-Next) Utrecht, Marijn Brummelmans (tevens brug naar TFI en Gaming) • Smaakmakers/representanten vanuit bedrijven Beeld en Geluid, Johan Oomen (tevens brug naar CLICK//Erfgoed) Men at Work, Marc van Staveren (tevens brug naar EDB Rotterdam) TriMM, Marc Woesthuis (tevens brug naar PIBN/Twente) Submarine, Bruno Felix Representant omroepen en/of uitgevers, nog te bepalen Grafimedia, Richard Leloux (tevens brug naar KVGO/GOC/Ontwikkelfonds Creatieve Industrie) • Kennisinstellingen • TNO, Nathalie van Schie (secretaris kernteam) • Waag Society, Frank Kresin • Universiteiten • UvA, Maarten de Rijke (tevens brug naar COMMIT) • VU/CWI, Dick Bulterman • UU, Sonja de Leeuw (tevens brug naar CatchPlus) • EUR, Susanne Janssen (tevens HERA Creativity) Hogescholen Hogeschool Utrecht, Nathalie Waser HKU, Désirée Majoor (tevens brug naar Human Capital Agenda) Hogeschool Rotterdam, Hans Maas Het kernteam lijkt met deze samenstelling een goede vertegenwoordiging te kennen van de relevante partijen in de gouden driehoek Overheid – Kennisinstellingen – Bedrijfsleven rond Media&ICT. Toch is al gebleken dat deelname aan het kernteam alleen nog onvoldoende garantie biedt dat alle stromingen ook in voldoende mate hun inbreng zien geadresseerd. Aandachtspunten in het huidige functioneren van het kernteam zijn: • Regionale verankering: band met “Amsterdam”, Amsterdam Economic Board en daaraan gelieerd EZ Amsterdam, Amsterdam Campus, ICT Cluster, Cluster Creatieve Industrie. En dit geldt ook voor Utrecht (Economic Board, TFI) en overleg in “Noordvleugelverband”. 48
• • •
Landelijke dekking: ondanks regionale focus zorgen voor betrokkenheid van andere regio’s als Rotterdam, Eindhoven/Brabant, Twente, Leeuwarden/Groningen etc Universiteiten en onderzoek aan universiteiten/lectoraten: door de focus op betrekken van bedrijfsleven kan deze toch onderbelicht raken, terwijl juist de valorisatie van onderzoek en onderzoeksresultaten een kernwaarde voor CLICK//Media&ICT kan worden. Zorgen goede borging en samenwerking met de kennisinstellingen is essentieel. Samenhang Media&ICT-agenda en ICT Roadmap vereist meer praktische afstemming om langs elkaar werken te voorkomen.
In principe zijn de meest relevante partijen vertegenwoordigd in het kernteam, maar er kan zeker niet worden uitgesloten dat in de loop van 2012/2013 hen nuttig en nodig zal blijken om ook andere spelers in het kernteam uit te nodigen. Het kernteam zal werken met een tweede schil van geïnteresseerde partijen die concepten kunnen tegenlezen, van commentaar en aanvulling voorzien en die worden uitgenodigd voor de bijeenkomsten. Gezien de eerdere ervaringen is de verwachting dat dit proces richting hogescholen, universiteiten, overheden en partijen als NWO/TNO/KNAW relatief eenvoudig zal kunnen worden georganiseerd. Actieve betrokkenheid vanuit het bedrijfsleven is echter vanaf het begin een zorgpunt geweest binnen de topsector Creatieve Industrie. CLICK//Media&ICT kiest een aanpak die gericht is op een sterke betrokkenheid en mobilisatie van het betrokken bedrijfsleven, door helder te maken wat deelname hen kan brengen voor de eigen bedrijfsvoering en innovatie¬vermogen. Abstracte thema’s en agenda’s worden in dat proces vertaald naar concrete kansen en samenwerkingsmogelijkheden. Het benutten van de geboden kansen is en blijft de verantwoordelijkheid van de bedrijven. De nadruk zal dan ook liggen op “de willers en de kunners” en het verder goed informeren van de bredere achterban. CLICK//Media&ICT is breder dan het iMMovator Cross Media Network. Het iMMovatornetwerk heeft zich afgelopen jaren primair geformeerd rond de audiovisuele media en de daarmee verbonden nieuwe vormen van dienstverlening. Voor CLICK//Media&ICT wordt nadrukkelijk een verbreding nagestreefd door samen te werken met andere sterke netwerk- en koepelorganisaties gericht op het bedrijfsleven. Voor 2012/2013 wordt daarbij vooral gedacht aan: • Media-netwerken: naast iMMovator ook Nederlands Media netwerk, Dutch Guild, Emerce ed • Uitgeverijen: NUV en smaakmakers als WPG, Sanoma en TMG • IT/Telecom: ICT~Office en smaakmakers als KPN, Vodafone, IBM, Cisco, Google, Microsoft, UPC, Ziggo • Grafimedia: GOC, AenO-fonds, Ontwikkelingsfonds Creatieve Industrie • eCulture, muziek en film: DutchPack, Buma Cultuur
3.2 Kernspelers Gemeente Hilversum levert de programmacoördinator in de persoon van Jan Doorakkers die via wethouder Jan Rensen ook een directe lijn onderhoudt met bestuurlijk overleg in de regio. Bovendien zal Jan Doorakkers deelnemen aan ambtelijk overleg en in de afstemming rond CLICK//NL en de andere CLICK//Networks. Vanuit iMMovator wordt Freek van ’t Ooster toegevoegd als trekker voor het domein Media&ICT, ondersteund door specialisten uit het iMMovatornetwerk. Freek is sinds 2006 lid van directie van iMMovator en programmamanager voor de grootschalige programma’s van iMMovator. Hij heeft een uitgebreid netwerk in de media-wereld en in staat om partijen tot samenwerking en consortia te brengen. Via het iMMovatornetwerk heeft hij direct toegang tot ca. 8.000 professionals uit 3.000 organisaties (wv 85% MKB) Als bestuurslid voor CLICK//NL is Jann de Waal voorgedragen, ondernemer en directeur van internetbureau Info.nl , voorzitter van PIBN, koepel van internetbureaus in Nederland en bestuurslid van de Federatie Dutch Creative Industries. Jann is vanaf het begin als deelnemer betrokken geweest bij de werktafel Media&ICT en voorvechter van een pragmatische aanpak waarbij vooral zichtbare resultaten en impact voor het bedrijfsleven gekoppeld werden aan noodzakelijk onderzoek en innovatie. De achterban van Jann vormt bovendien een waardevolle aanvulling op het reeds bestaande iMMovatornetwerk en bundelt communicatie/reclame/mediainkoop en internetbureaus aan Media&ICT.
3.3 Relatie CLICK//NL en andere CLICK//Networks CLICK//Media&ICT werkt nadrukkelijk samen met CLICK//NL en met de andere CLICK//Networks en dan met name de netwerken rond gaming (DGA/TFI/Utrecht), rond Cultureel Erfgoed (Beeld en Geluid/Meertens) en rond CI Next (beide ondersteund vanuit AIM/Amsterdam). CLICK//Media&ICT zal in samenspraak met CLICK//NL een online omgeving benutten voor alle formele en achtergrondinformatie en voor agenda/activiteiten. In overleg met CLICK//NL zal nog worden bepaald hoe partijen optimaal kunnen worden geïnformeerd, hoe ze actief betrokken kunnen worden en hoe ze een bijdrage kunnen leveren, zowel in organiserend vermogen van CLICK als aan de uitvoering van de innovatieagenda. Van CLICKNL worden vooral de volgende activiteiten verwacht: • Coördinatie van TKI Creatieve Industrie als geheel en tussen de CLICK//Networks • Afstemming met andere onderdelen topsectorenbeleid (Dutch Creative Industries Council, Human Resource Agenda, andere topsectoren, betrokken ministeries)
49
• • • • • •
Representatie/lobby voor Creatieve Industrie als totaal bij stakeholders en mogelijke financiers voor nu en in de toekomst, nationaal en internationaal. Denk aan NWO, TNO, ministeries, regiobesturen, Europese programma’s, structuurfondsen, etc. Coördinatie internationalisering: opbouw internationaal netwerk en lobby contacten, in samenspraak met regionale en landelijke overheid (en daaraan gerelateerde organisaties), alsmede kennisinstellingen en internationale spelers. Stimuleren CLICK//Networks tot onderlinge samenwerking, tot crossovers naar andere sectoren en naar de “grand Challenges” en tot het inrichten van crossoverprojecten. Faciliteren matchmaking tussen Networks en andere partijen. Faciliteren CLICK//Networks met financiering, communicatiemiddelen, (informatie over) instrumentarium en voorkomen dat ieder CLICK//Network Inrichten centrale communicatiestrategie, branding, communicatiemiddelen (logo’s), centrale website en documentatie rond CLICK, topsectoren, agenda-activiteiten Inrichten MKB-loket (bij voorkeur met Syntens) voor ondersteunen van individuele ondernemers die voor hun innovatieplannen onderzoekscapaciteit, financiering, ondersteuning, samenwerkingspartners of advisering zoeken.
3.4 Governance CLICK//Media&ICT Voor 2012/2013 wordt een eenvoudige governance-structuur gehanteerd voor CLICK//Media&ICT. iMMovator is de juridisch drager voor CLICK//Media&Ict en draagt tevens zorg voor de administratieve verantwoording. iMMovator hecht aan actieve betrokkenheid en consensus over de aanpak en activiteiten met stakeholders. Naast de leden van het kernteam zal tijdig afstemming gezocht worden met CLICK//NL (Valerie Frissen) en gemeente Hilversum (Jan Rensen). De formele governance wordt vastgelegd in overeenkomsten rond de financiering. Verantwoordelijk voor de uitvoering van dit werkplan en de overeenkomsten is stichting iMMovator. In de overeenkomsten worden o.a. de beslispunten gemarkeerd waarover de financier zeggenschap wil behouden. • Tussen gemeente Hilversum en stichting iMMovator wordt een samenwerkings-overeenkomst afgesloten over de aanwending van de door gemeente Hilversum beschikbaar gestelde middelen. Voor grote aanwendingen rond events en (pilot)projecten zal altijd vooraf instemming van wethouder Jan Rensen worden verkregen. • Met CLICK//NL zal een overeenkomst worden afgesloten waarin afspraken over de inzet van de centraal beschikbaar gestelde middelen worden vastgelegd, evenals de daarvoor noodzakelijke verantwoording. Uitgangspunt is een “high trust” overeenkomst waarin samenwerking uitgangspunt is gericht op het succes van CLICK.
4
Begroting
4.1 2012-2013: Kosten en financiering Het accent in 2012-2013 ligt op het opbouw van het netwerk CLICK//Media&ICT en het creëren van bewijslast dat samenwerking en deelname “loont”. Voorbeeldprojecten, showcases, best practices maken inzichtelijk wat CLICK levert. Communicatie daarover zowel online, via nieuwsbrieven en tijdens events is essentieel. De vraag “what’s in it for me” zal worden omgebogen naar “hoe kan ik deelnemen en bijdragen”. Voor het totaal van de activiteiten/werkpakketten van CLICK//Media&ICT is voor 2012-2013 een begroting opgesteld met urengebaseerde inzet, alsmede out-of-pocketkosten voor communicatie, events, drukwerk, etc. Deze begroting is opgenomen in bijlage 1 van dit projectplan. Financiering van de activiteiten is in eerste instantie afkomstig van de volgende partijen: • Gemeente Hilversum heeft voor 2012-2013 een budget vrijgemaakt van €300.000 waarvan €100.000 is gereserveerd voor ambtelijke ondersteuning. €200.000 is beschikbaar voor activiteiten, projecten en ondersteuning van CLICK//Media&ICT. • De ministeries van EL&I en OC&W hebben een budget toegezegd van in totaal €6.000.000 voor de operationalisering van het topsectorenbeleid voor de creatieve industrie voor de periode 2012-2015. Invulling en aanwending van dit budget wordt uitgewerkt door TKI CLICK NL, die daarin ook ondersteuning van de netwerken opneemt. CLICK//Media&ICT vraagt in dit kader om een bijdrage van €250.000 voor de uitvoering van de werkpakketten zoals in dit werkplan benoemd, inclusief de eerste crossoverpilot die al in 2012 in gang zal worden gezet. Voor 2013 zal in overleg met CLICK//NL een effectieve aanpak worden gevonden voor de aanwending van beschikbare budgetten/financiering voor ander (crossover)pilots/projecten. CLICK//Media&ICT zal CLICKNL ondersteunen bij het opstellen van het werkplan en de in te dienen subsidieaanvraag. Afstemming met CLICKNL is nog gaande over details van de aanpak, verplichtingen, verantwoording en bevoorschotting. • Stichting iMMovator financiert een deel van de benodigde inzet voor CLICK//Media&ICT uit eigen middelen, verkregen van participanten van de stichting. Dit betreft vooral de inzet van communicatiemedewerker, bureaukosten en organisatiekosten van events. •
Bijdragen in kind: deelnemers en stakeholders als NWO, TNO, hogescholen, universiteiten en andere kernteamleden leveren inzet voor de realisatie van dit werkplan. Deze bijdragen worden in kind geleverd.
50
Zodra helder is hoe stakeholders kunnen bijdragen, zal dit voor CLICK//Media&ICT worden geoperationaliseerd. Dit hangt direct samen met de duurzame financiering van CLICK. Voor 2012/2013 wordt er van uit gegaan dat dit om bescheiden bijdragen gaan in cash en in kind (cofinanciering, sponsoring) die vanuit iMMovator zullen worden verworven en ingezet. Indien deze bijdragen een grotere omvang krijgen dan verwacht, dan zal aanwending van de middelen worden benut door aanvullende activiteiten/pilots op te zetten in lijn met de activiteiten en prioriteiten van dit werkplan (evt ook voor 2014). Het zal niet leiden tot een korting op de toegezegde bijdrages vanuit de financiers.
4.2 2014-2016: Naar een duurzaam model van samenwerking 2012-2013 vormen een aanjaagimpuls waarbij het fundament wordt verkend en gelegd voor duurzame samenwerking binnen Media&Ict en binnen de Creatieve Industrie als totaal. Vanaf 2014 zal een belangrijk deel van de financiering van de activiteiten rond CLICK//Media&ICT gerealiseerd worden door bijdragen vanuit deelnemende partijen, zowel rechtstreeks als indirect via de TKI-toeslagregeling en het aanjaagbudget (restant 6 miljoen EL&I/OC&W). Om continuïteit te garanderen is essentieel dat stakeholders vanuit bedrijfsleven en betrokken kennisinstellingen direct kunnen aansluiten op het niveau van het netwerk CLICK//Media&ICT of de onderliggende dragende organisatie, stichting iMMovator. Het participantenmodel van iMMovator, eventueel aangevuld met een model voor bedrijfslidmaatschap van MKB-ers lijkt zich hiervoor uitstekend te lenen. De landelijke overheid zal naar verwachting het gekozen model van de TKI-toeslagregeling volgen voor het in de toekomst ondersteunen van de TKI’s. Met TKI CLICKNL zullen afspraken worden gemaakt hoe deze regeling zo effectief mogelijk kan worden benut en ingezet voor de creatieve industrie. Inzet vanuit CLICK//Media&ICT is in ieder geval dat financiële bijdragen in de netwerkactiviteiten worden gehonoreerd onder de TKI-toeslagregeling en dat ook financiële bijdragen vanuit semipublieke organisaties/opdrachtgevers (omroepen, musea, hogescholen) aan de TKI worden meegeteld. Ook voor de structurele ondersteuning vanuit universiteiten, hogescholen en TNO (in cash en in kind) zal in overleg met CLICKNL een werkbaar model worden gezocht. Het financieringsmodel voor 2014 en daarna wordt al uitgewerkt in 2012 om vanaf het begin hier helder over te kunnen communiceren en in 2013 de werking te kunnen toetsen.
5
Partners van CLICK//Media&ICT
5.1 Gemeente Hilversum Gemeente Hilversum voelt zich -historisch- verantwoordelijk voor de mediasector, en ondersteunt daarom haar doorontwikkeling en innovatie. De innovatieplatforms (iMMovator met een focus op crossmediale bedrijven, iZovator en iTRovator bedoeld voor de crossovers tussen mediasector en zorg resp. toerisme) vervullen hierin een centrale rol. Het belangrijkste doel daarbij is versterking van het verdienvermogen van het bedrijfsleven. Tegelijkertijd kent Hilversum de dynamiek in haar bestuurlijke omgeving. Zo wordt samengewerkt in projecten van de Metropoolregio tbv de creatieve industrie. De ontwikkeling van Almere Data Capital biedt kansen voor samenwerking tussen bedrijven in Amsterdam, Hilversum en Almere. En werkt Hilversum samen met de regio Utrecht tbv de gamesector. De faculteit Kunst, Media en Technologie van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht wordt beschouwd als de beste gameopleiding van Nederland en is gevestigd in Hilversum. De gemeente Hilversum is één van de founding fathers van het innovatieplatform iMMovator. Tevens heeft Hilversum de primaire verantwoordelijkheid genomen voor ondersteuning en facilitering van het innovatienetwerk Media&ICT, waaraan de gemeente Amsterdam en de provincie Utrecht hun medewerking hebben toegezegd. Gemeente Hilversum heeft hiervoor ambtelijke capaciteit vrijgemaakt en aanvullende middelen vrijgemaakt die ingebracht worden in dit project.
5.2 iMMovator Afgelopen jaren is iMMovator Cross Media Network stevig gepositioneerd en opgeschaald van lokaal starterscentrum in Hilversum naar een regionaal (en op onderdelen landelijk) opererende organisatie. Uitvoering van programma’s als Cross Media Expertisecentrum, Dutch Media Hub en Breednet hebben iMMovator in staat gesteld om op grotere schaal dan voorheen de sector te ondersteunen. IMMovator Cross Media Network heeft zich daarmee weten te vestigen als één van de toonaangevende partijen binnen de Noordvleugel als het gaat om het vertalen van beleid naar concrete innovatieondersteunende activiteiten en projecten in het multimedia cluster. In de uitvoering van de projecten heeft iMMovator een sterke aandacht voor MKB bedrijven in de Noordvleugel. Door de resultaatgerichtheid waarmee iMMovator opereert en de voortdurende focus op projecten die aantoonbaar (economisch) rendement moeten opleveren is iMMovator ondertussen ook een waardige partner geworden voor de grotere bedrijven, kennisinstellingen en overheden en in staat effectieve verbindingen te leggen binnen deze driehoek. 51
De activiteiten die iMMovator ontplooit, worden meer en meer gericht vanuit fundamentele kennis van de sector en een vertaling van kansen voor de sector naar concrete aan de economie bijdragende projecten. iMMovator is sterk op activiteiten op het gebied van kennisverspreiding en netwerkvorming met de Cross Media Cafés, het Media Park Jaarcongres en het iMMovator Cross Media Network als boegbeelden. De waardevolle rol die iMMovator afgelopen jaren is gaan vervullen, is niet onopgemerkt voorbij gegaan. iMMovator heeft een sterke groei gezien van partijen die actief betrokken willen zijn bij het realiseren van de ambities en daarbij ook meefinancieren. De zes founding fathers zijn inmiddels uitgegroeid tot 21 actieve participanten, samengesteld uit de driehoek overheden, bedrijfsleven en kennisinstellingen: Bedrijfsleven Publieke sector Kennisinstellingen • Beeld en Geluid • European Communication Projects • GfK Retail & Technology • Publieke Omroep • Rabobank • RTL Nederland • SBS Broadcasting • TCN Media Park • Technicolor Nederland • United • Gemeente Amersfoort • Gemeente Haarlem • Gemeente Hilversum • Kamer van Koophandel Gooi-, Eem- en Flevoland • Provincie Noord-Holland • Provincie Utrecht • Syntens • Hogeschool Inholland • Hogeschool Utrecht • Media Academie • TNO De participanten bieden gezamenlijk het fundament onder iMMovator door hun inhoudelijke en financiële bijdrage. Via inhoudelijke projecten, bestuurlijke lijnen en financiering dragen deze partijen bij aan de visie en strategie van iMMovator en de prioriteiten bij de uitvoering. Naast de participanten haken steeds meer personen en bedrijven aan bij de activiteiten en projecten van iMMovator door lid te worden van het iMMovator Cross Media Network. Het netwerk omvat inmiddels meer dan 8.000 leden werkzaam bij ca. 3.000 organisaties (85% MKB).
5.3 Federatie Dutch Creative Industries De Federatie Dutch Creative Industries vertegenwoordigt 8 branche- en beroepsorganisaties met in totaal meer 6.000 individuele leden, bijna 2.500 creatieve bedrijven met een gezamenlijke bijdrage aan het bruto nationaal product van ruim € 11 miljard. De Federatie Dutch Creatieve Industries vormt de verbindende schakel tussen de aangesloten vertegenwoordigers van de creatieve subsectoren, en treedt op als gesprekspartner van de overheid, sectororganisaties en initiatieven, uitvoeringsorganisaties, onderwijsinstellingen en bedrijfsleven daar waar het belang van de sector dat noodzakelijk en wenselijk maakt. De Federatie fungeert als koepel en heeft een mening. Voor CLICK//Media&ICT zijn twee van de bij de federatie aangesloten bracheorganisaties relevant: PIBN en VEA. PIBN Platform Internet Bureaus Nederland is de branchevereniging en kennisorganisatie van de beste internetbureaus. Gezamenlijk vertegenwoordigen ze de Nederlandse online industrie. Het PIBN vertegenwoordigt de meest toonaangevende internetbureaus in Nederland. Het platform heeft tot doel om de belangen van haar leden te behartigen, de kennisuitwisseling te faciliteren en gezamenlijk zorg te dragen voor een professionele en transparante interactieve branche. Verder stimuleert PIBN actief creatiefen innovatief vermogen van de internet industrie. Platform Internet Bureaus Nederland is opgericht in 2002 door de directies van de meest toonaangevende full service internetbureaus. Doel was om de wildgroei in de zich razendsnel ontwikkelende internetindustrie tegen te gaan door de introductie van een reeks afspraken over interactieve dienstverlening. Denk aan kwaliteitseisen, branche-uniformiteit, een gedragscode en het faciliteren van onderlinge kennisuitwisseling. PIBN is sindsdien uitgegroeid tot dé branchevereniging en het kennisplatform van de internet industrie. De missie van het PIBN is sinds de oprichting in 2002 niet veel veranderd. De internetindustrie ontwikkelt zich steeds verder en de interactieve dienstverlening heeft een hoge mate van professionaliteit bereikt. Toch is het belangrijk om de kwaliteitseisen te bewaken en te zorgen voor branche-uniformiteit. Niet alleen voor de bureaus, maar ook voor bijvoorbeeld opdrachtgevers, richting arbeidsmarkt en opleidingeninstanties. VEA
52
De VEA is een zeer actieve vereniging van de toonaangevende communicatieadviesbureaus in Nederland. Als motor van de branche ontwikkelt de VEA -vanuit de visie dat reclame mensen helpt bij het maken van keuzes- activiteiten die bijdragen aan een zo hoog mogelijke professionele standaard in de reclamewereld. De VEA doet dit door creativiteit en effectiviteit te stimuleren. En door talent te motiveren voor het reclamevak te kiezen en producten voor de verdere ontwikkeling van deze talenten aan te bieden. Verder behartigt de VEA de belangen van haar leden bij de overheid, opdrachtgevers, media en toeleveranciers. De VEA werkt daartoe samen met andere organisaties binnen het Centrum voor Merk en Communicatie (CMC) en de European Association of Communication Agencies (EACA). DE VEA vertegenwoordigt de Effie en de Cannes Lions in Nederland. 5.4 Kennisinstellingen Vanaf het begin zijn kennisinstellingen actief betrokken bij het Topsectorenbeleid. Ook bij het totstand brengen van de innovatieagenda waren vertegenwoordigers van universiteiten (met name UvA, VU, UU, EUR), hogescholen (met name Hogeschool Utrecht, Rotterdam, Amsterdam en Inholland) en TNO nauw betrokken. NWO, TNO en KNAW hebben ook middelen verbonden aan de uitvoering van het innovatiecontract. Alle genoemde partijen zijn actieve en positief bijdragende partners voor CLICK//Media&ICT 5.5 Syntens Syntens is het innovatienetwerk voor ondernemers, stimuleert en begeleidt ondernemers in het midden- en kleinbedrijf via tal van innovatieprojecten. Syntens is naast zijn reguliere taak om individuele bedrijven te ondersteunen ook de logische partij om binnen het topsectorenbeleid te fungeren als een loket voor ondernemingen (met name MKB). Zeker als de beoogde samenvoeging met Kamers van Koophandel is geëffectueerd, zal Syntens zich ontwikkelen tot de preferred partij om deze taak uit te voeren. Binnen dit project krijgt Syntens ruimte om deze nieuwe inzet toe te passen binnen de Creatieve industrie en dan vooral in de Noordvleugel van de Randstad. Deze nieuwe inzet is meer gericht op valorisatie en explicieter maken van de verbinding met kennisinstellingen alsmede op matchmaking tussen bedrijven/clusters ipv individuele advisering. Door deze inzet kan Syntens een nog waardevoller partner worden in de totstandkoming van de innovatieagenda, het scouten van nieuwe projecten, samenwerkingsverbanden en mogelijke consortia. Syntens kan bijdragen door het inzetten van eigen mensen en netwerken om kennisontwikkeling, kennisverspreiding en netwerkvorming binnen de Media&ICTsector te ondersteunen. Het werkplan biedt Syntens de mogelijkheid te groeien in de nieuwe rol die Syntens gaat bekleden na de samenvoeging met de Kamers van Koophandel en in het kader van het Topsectorenbeleid. Naast individuele advisering van bedrijven biedt het project meer ruimte voor daadwerkelijke matchmaking tussen bedrijven/clusters en tussen bedrijven en kennisinstelingen, binnen de sector maar ook om invulling te geven aan crossoverkansen. Ook zal Syntens waardevolle input bieden voor de totstandkoming van de innovatie-agenda dankzij het actieve netwerk en de kennis van de ondernemers en hun plannen. 5.6 Bredere impact in de Noordvleugel, nationaal en internationaal Met de uitvoering van het werkplan geeft CLICK//Media&ICT een impuls aan de (inter)nationale groei en innovatie van de Media&ICT sector in de breedte. Deze focus is sectoraal en daarmee niet beperkt tot een bepaald gebied. Naast gemeente Hilversum zal intensief worden samengewerkt met gemeente Amsterdam en provincie Utrecht en de daaraan gerelateerde organisaties zoals Amsterdam Economic Board, Amsterdamse Innovatie Motor, Taskforce Innovatie Regio Utrecht (TFI), Dutch Game Garden. Vanuit het landelijk topsectorenbeleid ondersteunt gemeente Amsterdam al de netwerken CLICK//CI Next en CLICK//Cultural Heritage alsmede de Dutch Creative Industries Council. Daarnaast is Amsterdam voorzitter van de European Creative Industries Alliance (ECIA). TFI levert de ondersteuning voor het netwerk CLICK//GATHER, gericht op gaming. De combinaties in de regio van Utrecht – Hilversum – Amsterdam – Haarlem bieden komende periode de basis voor het uitwerken van de Smart Specialisation Strategy (S3) in Noordvleugelverband rond de Creatieve Industrie. Een strategie met een evenwichtige weging van belangen van technologische, economische, wetenschappelijke, maatschappelijke en sociale innovatie. En een strategie met focus op concreet bruikbaar onderzoek dat antwoorden biedt op de vragen waar de sector zich voor gesteld ziet en de behoeften
CLICK//Media&ICT beoogt de sector op nationale schaal te ondersteunen. Door de relatieve concentratie van werkgelegenheid in de Noordvleugel vinden daar ook de meeste activiteiten plaats, maar uitnodiging en deelname beperkt zich zeker niet tot een geografische regio. Ook in de samenstelling van het kernteam achter CLICK//Media&ICT wordt een nationale vertegenwoordiging gezocht vanuit alle hoeken van de driehoek en vanuit het land. In de aanloopfase is al gebleken dat door het hele land waardevolle activiteiten worden georganiseerd en hebben partijen uit het hele land (Rotterdam, Leeuwarden, Maastricht, Twente, Eindhoven) zich aangemeld om actief deel te nemen. CLICK//Media&ICT zal zijn weg nog moeten vinden in internationaal verband. Geholpen door CLICK NL, overheden en kennisinstellingen zal een aanpak worden bepaald, zowel om Nederlandse initiatieven internationaal te verankeren als om internationale kennis naar Nederland te krijgen. Gestart wordt om met CI Next de mogelijkheden tot samenwerking met andere relevante mediaclusters in het buitenland te verkennen.
53
Bijlage 1: Begroting en financiering CLICK//Media&ICT Begroting CLICK//Media&ICT 2012/2013 Inzet iMMovator inzet directie trekker CLICK//Media&ICT proj ods CLICK//Media&ICT proj bureau / secretariaat comm uren inzet ambtelijke capaciteit inzet Syntens inzet kernteam/TNO/NW O/deelnemers huisvesting, bureaukosten, admin Kosten derden comm middelen OOP strat research agenda OOP crossmediacafés/events OOP andersoortige event/valorisatie OOP executive dinner OOP w orkshops OOP Innovation~Accelerator OOP crossoverprojecten (pilot 2012) OOP crossoverprojecten 2013 niet-terugvorderbare BTW Projectgebonden kosten Totaal excl opbrengsten
WP1 org&comm 6.500 49.200 1.680 18.000 7.800 pm pm pm 32.100 115.280
WP2 WP3 Innov Valorisatie & agenda kennisdissem
W P4 Crossovers
W P5 Internat en Europa
2.600 12.000 22.680
10.400 54.000 15.120
1.300 21.600 7.560
2.600 21.600 8.400
pm pm pm
12.000 pm pm pm
pm pm pm
pm pm pm
37.280
91.520
30.460
32.600
19.900
16.800 3.250
5.000
10.000
116.000 20.000 4.500 7.500
10.000
5.000
pm 60.000 pm 24.900 140.180
683 13.933 51.213
2.048 166.848 258.368
70.000 100.460
5.000 37.600
Financieringsplan Totale financieringsbehoefte Bijdrage publieke financiers (via iMMovator) 50.000 Bijdrage private financiers (via iMMovator) 87.820 Gemeente Hilversum 200.000 CLICK//NL (uit budget OC&W) 250.000 CLICK//NL (crossover challenge 2013) pm Dekkingstekort/nog te verwerven Totaal financiering subsidiabele projectkosten Saldo
587.820 9% 15% 34% 43%
587.820 -
* NB Gemeente Hilversum financiert aanvullend 100.000 aan inzet ambtelijke capaciteit ** Budget volgt aparte goedkeuringsprocedure via C LIC K NL
0% 100%
Kosten in project 23.400 158.400 55.440 18.000 19.800 pm pm pm 32.100 307.140 36.700 3.250 116.000 50.000 4.500 7.500 pm 60.000 2.730 280.680 587.820
2012
2013
7.800 52.800 18.480 6.000 6.600
15.600 105.600 36.960 12.000 13.200
10.700 102.380
21.400 204.760
12.233 20.000 20.000
15.000 15.000 82.233 184.613
24.467 3.250 96.000 30.000 4.500 7.500 pm 45.000 15.0002.730 198.447 403.207
Bijlage 2: Activiteitenplanning CLICK//Media&ICT Wanneer? WP1 organisatie en communctie Continu kernteam iedere 6 weken communicatie afstemmen CLICKNL en CLICKNetworks verwerven financiering
2012 Q3
formeren kernteam / 2e schil werkplan 2012-2013
2012 Q4
website branding propositie operationalisering
2013 Q1
2013 Q2
2013 Q3
evaluatie
2013 Q4
reporting
Totaal
Planvorming en financiering 20142016
WP2 Innovatieagenda
WP3 Valorisatie en kennisdisseminatie instrumentarium: agendaafstemming review en overleg andere aanbevelingen eventorganisatoren matchmaking partijen overleg kennisprojecten tbv valorisatie en disseminatie ketenoverleg matchmaking afstemming CMC CLICK//NL inz proces PicNic2012 innovatie-agenda Hilversum Media IPCronde 913 sept) Campus verkennen
WP4 Crossovers
NWO-call1 consortia en projectkansen obv agenda
selectie pilotproject verkennen crossover Media&ICT samenwerkingspartne rs en relevante mediaclusters
CMC workshop ICT Delta MKBloket operationeel innovation~accelerato CMC 2* r met TNO / ICT workshop IPC regeling nieuwe ronde exec diner CMC NWOcall 2 workshop Media Future Week Media Park Jaarcongres CMC workshop PM PicNic2013 review CMC 2* innovatieagenda workshop Review agenda incl Grote events 8* borging bij workshops 5% uitbouw netwerk naar bedrijfsleven en 1.500 deelnemers en kennisinstellingen tenminste 3 IPCs en ca. 150 LOIs 2 consortia/projecten Uitwerking Hilversum Media Campus voro NWO
verkennen kansrijke crossoverprojecten met potentiële partners uit andere topsectoren
WP5 Internationalisering en Europa met CLICK NL kansen onderzoeken voor internationalisering verkennen mogelijke Euprojecten matchmaking
regeling voor pilotprojecten
regeling voor crossoverprojecten CLICK NL
inventarisatie regelingen Europese projecten
selectie kansrijke crossovers en uitwerken projecten
selecteren partners
showcases
planvorming 2014
3 succesvolle crossoversprojecten voorbereid en opgezet vanuit Media&Ict
2 projecten met internationale samenwerking voorbereid
Bijlage G: Begrippenlijst Media sector: hiertoe worden gerekend de kern van grote omroepbedrijven, een schil van kleine mediabedrijven en facilitaire bedrijven. Creatieve sector: hiertoe wordt gerekend alle bedrijvigheid in de deelsectoren ´kunst en cultuur´, ´media en entertainment´ en ´creatieve zakelijke dienstverlening´. Cross media: de combinatie van verschillende disciplines binnen de mediasector: van radio en televisie tot en met internet, apps en social media, waarbij de verschillende media worden ingezet om één boodschap over te brengen. Cross-sectoraal, Crossover: betreft een cross-sectorale aanpak. Hiermee wordt gedoeld op multimediale toepassingen in bedrijfstakken die niet tot de mediasector gerekend worden, zoals bijvoorbeeld de zorg. Connectiviteit: De mate van aansluitbaarheid van verschillende computersystemen van diverse leveranciers via telecommunicatienetwerken. Randvoorwaarde daarbij is dat er voldoende bandbreedte beschikbaar is om grote hoeveelheden data te kunnen verzenden. Content: Overkoepelende term waarmee producten en diensten op het gebied van beeld, geluid en data voor verschillende mediadragers (zoals radio, televisie, internet, mobiel, print en evementen) worden aangeduid, waarbij specifiek op de inhoudelijke kant daarvan wordt gedoeld. Innovatie: het invoeren van nieuwe ideeën, goederen, diensten en processen. Innovatie kan plaatsvinden binnen organisaties maar ook binnen bredere verbanden. Het proces van innovatie draait om dingen op een nieuwe (en zo mogelijk ook betere) manier aan te pakken. iMMovator: Het iMMovator Cross Media Network is een netwerkorganisatie die zich richt op versterking van de crossmediasector met de nadruk op innovatie en economisch rendement. iTrovator: Regionaal expertisecentrum waarin gemeentelijke en regionale overheid, bedrijfsleven en kennisinstellingen samenwerken ter versterking van de toeristische sector. iZovator: Het regionale innovatieplatform voor de zorgeconomie in de regio Gooi en Vechtstreek. iZovator is een broedplaats voor innovatie en zal kennisverspreiding, kennisdeling en de uitvoering van relevante projecten binnen de regio aanjagen. Content Aggregator: organisatie of bedrijf in de mediawaardeketen die zorg draagt voor bundeling van content en programma’s richting de consument voorzien van een relevante context (bijvoorbeeld omroeporganisaties). Enabling technologies: Hoogwaardige ICT en technologieën die ondersteunend zijn in het realiseren van het gehele proces in de media waardeketen. Platform Regionaal Economische Structuur (PRES) Overleg platform voor lokale en regionale overheden in de Metropoolregio Amsterdam voor economische stimulering. In het Platform Regionaal Economische Structuur (PRES) zijn gezamenlijke ambities en doelen gesteld. PRES zet middels de economische agenda en regiobudget vooral in op het versterken van speerpuntsectoren die voor de internationale positie van de regio erg belangrijk zijn: ICT, creatieve industrie, logistiek, toerisme, life sciences, financiële/zakelijke dienstverlening en de meer industriële sectoren food en flowers. Voor de regio Utrecht is inmiddels ook een PRES overleg ingesteld. Serious (health) gaming: Het gebruik van computerspellen (videogames) en gametechnologie voor toepassingen in de zorg. Innovatieve aspecten als 'simulatie', interactie, multiplayer, 'locatie- en tijd- onafhankelijk' bieden een breed scala aan toepassingsterreinen in de zorg.
Triple Helix: Samenwerking van overheden, bedrijfsleven en kennisinstellingen ten behoeve van economische ontwikkeling. Smart Specialization: innovatiebeleid vanuit de Europese Unie dat gericht is op effectief en efficiënt gebruik van financiele middelen door gebruik te maken van synergie tussen landen en regio’s. Daarmee wordt regionaal economische focus aangebracht en overlap tussen regio’s zo veel mogelijk voorkomen. 56
