Religieus Erfgoed
in Hilversum
Religieus Erfgoed in Hilversum Inleiding De geschiedenis van het religieuze erfgoed in Hilversum is een jonge geschiedenis. Bijna alle kerkgebouwen, synagogen en moskeeën stammen uit de periode vanaf 1880. Alleen de toren van de Grote Kerk en begraafplaats De Hof zijn ouder.
van een genootschapsgebouw. De diversiteit aan stroming en komt voort uit de diversi teit van de Hilversumse bevolking, die tussen 1859 en 1900 sterk groeide met mensen van buiten. Synagoge, Laanstraat
>>>KLEINE GENOOTSCHAPPEN In Hilversum komen relatief veel kleine kerkgenoot schappen voor die zelf kerkgebouwen lieten bouwen. Er werd vooral gebouwd op de zandgronden ten westen van het centrum. Hier woon den de gegoede burgers, die Grote kerk na de brand in 1971
erudiet en vooruitstrevend genoeg waren om verder te kijken dan de gebruikelijke religieuze stromingen. Bovendien konden zij het
Grote kerk achter Oude Torenstraat
zich permitteren mee te betalen aan de oprichting
Gereformeerde gemeente in 1900
Begraafplaats De Hof in 1960
Grote kerk voor 1890
>>>
>>>CENTRUM
>>>ALGEMEEN
>>>NOORD
>>>WEST
1 Grote kerk
1. Raadhuis, W.M. Dudok,
1 Nieuw Apostolische Kerk
1 Gereformeerde gemeente
2 Synagoge
1928-31
2 Noorder begraafplaats
2 Doopsgezinde kerk
3 Silo
2. Voormalige AVRO-studio,
3 Apostolisch Genootschap
3 De Antenne
4 Regenboogkerk
B. Merkelbach en
4 Verrijzeniskerk
4 Lutherse kerk
5 Rooms-katholieke Sint
Ch. Karsten, 1936
5 Remonstrantse Kapel
5 Graalsbeweging
Vitus
3. De Kei en kiosk,
6 De Schuilhof
6 Joodse begraafplaats
6 Onze Lieve Vrouwekerk
B.H. Bakker en
Onbevlekt Ontvangen
C.M. Bakker, 1931
7 Tesselschadekerk
4. Museum Hilversum,
8 Elim
J. Rietbergen 1880,
9 Gebouw De Vereeniging
H. Ruijssenaars 2003
10 Oud-katholieke Sint
5. Spijkerpandjes,
Vitus
reconstructie
11 De Hof 12 Torenlaankerk
6
7
1
4 3
2
7 De Waaier
8 9 2
>>>OOST
8 Pniëlkerk
1 Alfath Moskee
9 Bethlehemkerk
2 Heilig Hartkerk
10 Westerkerk
3 De Morgenster
11 Vrije Evangelische
4 Ontmoetingskerk
gemeente
5 Sint Josephkerk
12 Nieuwe Algemeene
H. Ruijssenaars 1996
6 Rehobothkerk
Begraafplaats
6. Boerderij
7 Mevlana Moskee
13 Voormalige kerk Hersteld
10
van Houtman, 1766
2
1
3
5
Apostolisch Genootschap
7. Gooiland, J. Duiker
>>>ZUID
14 Apostolisch Genootschap
en B. Bijvoet, 1936
1 Zuiderkerk
15 Voormalige Eben
2 Koninkrijkszaal
Haezerkerk
1
6
7
3 Kapel Evangelische Omroep 2
4 Stad Gods
3
1 6
5 Diependaalse Kerk 5
6 Begraafplaats Zuiderhof
3
4
5
7 Begraafplaats St. Barbara
11
4
8 Clemenskerk
1 14
4 5
12
15
6
3
6
11 12
2
13
10
2
7 1 8
9
7
5
4 5 8
3
7
4
>>>
6
voormalige synagoge in 1900, Zeedijk
voormalige schuilkerk na 1853,
St.Vitus in 1977
Oud-katholieke St.Vitus in 1902
O.L.Vrouwekerk
Pniëlkerk in 1970
Oud-katholieke St.Vitus
St.Vitus in 1904
Emmastraat
>>>STIJLEN
gebeurt dit in de marge van
en een moderne vormentaal
Ondanks het inmiddels boven
De tweede helft van de
de bijgebouwen. Een klein
een nieuwe toekomst in. De
gemiddelde aantal niet-
negentiende eeuw was een
gebouw als De Vereeniging
concentratie van kerken uit
kerkelijken in Hilversum,
tijd van façade-architec
is echter compleet gebouwd
deze twee perioden maakt
zijn de kleine kerkgenoot
tuur, waarin neostijlen
in landschappelijke stijl.
het mogelijk nuances te
schappen nog altijd popu
vergelijken. De architecten
lair. Het vraagstuk van
met strikte regels werden toegepast: neo-gotiek en
Van 1900-1920 en rond 1960
bewogen zich op de grens
hergebruik na leegstand,
bij uitzondering neo-barok
waren er pieken in de bouw
van traditie en tijdgeest.
speelt dan ook vooral een
voor de katholieken, neo-
activiteit. Rond 1900 werd
Zij concentreerden zich
rol bij de grotere kerken.
renaissance voor de protes
de neo-romaanse stijl popu
op de hoofdzaken van de
In de buitenwijken gaat
tanten. Uitzonderlijk voor
lairder, evenals het uitbun
geloofsbeleving: ruimtelijke
het daarbij om wederopbouw
Hilversum is de verwijzing
dige gebruik van baksteen.
intimiteit en sereniteit,
architectuur, waarvoor de
naar het landschap. Bij
De wederopbouwarchitectuur
lichtinval en een verhef
waardering pas de laatste
belangrijke kerken als de
van de jaren zestig luidde
fende entree.
tijd vorm begint te
rooms-katholieke Sint Vitus
met nieuw materiaalgebruik
krijgen. O.L.Vrouwekerk in 1950
>>>
>>>
>>>48 PROJECTEN
beschreven en geïllustreerd
een korte beschrijving –
De gids Religieus Erfgoed
met historisch en actueel
wat het belang ervan niet
in Hilversum bevat 48
beeldmateriaal. Langs deze
minder maakt. De gids is
genummerde projecten,
projecten is een bewandel
een gezamenlijk product
waarvan feitelijke gegevens
bare route uitgezet. Ook
van Museum Hilversum en de
zijn opgenomen. De nummers
langs de projecten in de
Stichting Kerkarchitectuur
corresponderen met de
secties noord, oost, zuid
Hilversum, die het initia
nummers op de twee
en west zijn routes uit
tief nam. De uitgave valt
routekaarten (omslag
gezet. Hier zijn de afstan
samen met een activiteiten
flappen). In een aparte
den echter groter. Deze
programma in de kerken van
centrumsectie worden
projecten worden gepresen
het centrumgebied.
12 projecten uitgebreid
teerd met één afbeelding en
Tesselschadekerk
Silo
Zuiderkerk in 1924
Heilig Hartkerk
>>>
St.Josephkerk in 1982
Bethlehemkerk in 1970
orgel Torenlaankerk
Torenlaankerk
>>>
Centrum
C1. GROTE KERK adres Kerkbrink 4 architect J.Wolbers, T. van Hoogevest bouwjaar 1890, 1976 oorspronkelijke functie Hervormde kerk huidig gebruik Protestantse gemeente te Hilversum status rijksmonument De Grote kerk staat met het oude raadhuis op de hoogste brink van Hilversum, van oudsher een belangrijke
neo-renaissancestijl. Ook
locatie. De kerk was altijd
in 1971 woedde er een grote
zichtbaar vanaf de omringen
brand in de kerk, waarna
de heidevelden. Waarschijn
niet meer resteerde dan
lijk heeft hier al in 1250
de muren en de oude toren.
een kapel gestaan, waarna
In 1977 werd de gerestau
grotere kerkgebouwen volg
reerde kerk weer in gebruik
den. De huidige kerk werd
genomen. Rechts van het
gebouwd in 1890, nadat drie
kerkgebouw staat een klein
eerdere kerkgebouwen door
tuinhuis behorend bij de
brand waren verwoest in
pastorie uit 1700. Rondom
1505, 1629 en 1766. De
de kerk was voorheen een
gotische toren dateert
begraafplaats gesitueerd.
nog van 1481 en is daarmee
Deze werd in 1793 gesloten.
het oudste bouwwerk van
De Nederlandse Hervormde
Hilversum. Toen het be
Kerk werd in 1816 de of
staande schip rond 1890
ficiële kerk van de Repu
te klein werd, kwam er een
bliek der Zeven Verenigde
nieuw, in de voor protes
Nederlanden.
tantse kerken gebruikelijke >>>
>>>
C2. SYNAGOGE
nevenfuncties en bovenwo
gebruikt en zo slecht
C3. SILO
adres
ning bevinden zich rechts.
onderhouden dat sloop de
adres
Laanstraat 30
Hoewel er na de oorlog een
enige optie bleek. De leden
Zadelstraat 3
architect
redelijk grote joodse ge
van de Hilversumse synagoge
architect
Hartman en Eylers
meenschap was in Hilversum,
hebben zich aangesloten bij
De Groot, G. Gijzel
bouwjaar
werd de synagoge uitein
die van Bussum. Aan de
bouwjaar
1967
delijk alleen tijdens belang
Vreelandseweg is nog wel
1898, 1923
oorspronkelijke functie
rijke joodse feestdagen
een joodse begraafplaats.
oorspronkelijke functie
Synagoge met woning
Vrije Evangelische Gemeente
huidig gebruik
huidig gebruik
woning en atelier in
Vergadering van Gelovigen
afwachting van sloop
status
status
niet beschermd
niet beschermd De Silo is het kleinste Rond 1900 vestigden veel
kerkgebouw van Hilversum.
joden zich in Hilversum
Aanvankelijk stond op deze
vanwege de toenemende
plaats een bewaarschooltje
handel en industrie. Ook
uit 1893 voor peuters en
waren er veel joodse zorg
kleuters. Toen dit gebouw
instellingen. De joodse
in 1898 gebruikt werd voor
gemeenschap in Hilversum
samenkomsten van de Vrije
telde op haar hoogtepunt in
Evangelische Gemeente
1930 duizend leden. In 1789
Hilversum, kreeg het de
werd de eerste Hilversumse
naam Beth-El. In 1901 is
synagoge gebouwd. Dit
er een toren bijgebouwd en
gebouw aan de Zeedijk werd
in 1923 werd het voormalige
in de Tweede Wereldoorlog
schoolgebouw ingrijpend
dusdanig geplunderd en
verbouwd tot haar huidige
onttakeld dat het daarna
vorm. De Vrije Evangelische
moest worden afgebroken.
Gemeente vertrok in 1931.
Van 1953 tot 1969 diende
Na korte tijd dienst gedaan
de Joodse School aan de
te hebben als boekopslag
is een gemeenschap van
Zeedijk als synagoge. Toen
voor boekhandel Egberts en
christenen zonder een vaste
dit gebouw in het kader van
als zeepziederij, huisvestte
voorganger, die zich in de
de stadsvernieuwing werd
het in de jaren veertig
negentiende eeuw afscheidde
gesloopt, kwam er een nieu
onder meer de vrij-katho
van de Anglicaanse kerk.
we synagoge aan de Laan
lieken en de vrijmetselaars.
De samenkomsten van de
straat. Het is een eigen
Vanaf 1848 werd het gebouw
broeders en zusters hebben
tijds, gepleisterd gebouw
onder de naam Silo gebruikt
geen vast verloop. Zij
met een rechthoekige arcade
door de Vergadering van
proberen te leven zoals
op een klein voorplein.
Gelovigen. De toren is in
de eerste christenen en
De synagoge bevindt zich
2006 gerestaureerd. De
geloven dat de wederkomst
in een hoge zaal links, de
Vergadering van Gelovigen
van Christus aanstaande is.
>>>
>>>
C4. REGENBOOGKERK Nassaulaan 22
C5. ROOMSKATHOLIEKE SINT VITUS
architect
adres
UNStudio Van Berkel en Bos
Emmastraat 5-7
bouwjaar
architect
2001
P.J.H. Cuypers
oorspronkelijke functie
bouwjaar
Protestantse gemeente te
1892
Hilversum
oorspronkelijke functie
huidig gebruik
Rooms-katholieke kerk
Protestantse gemeente te
huidig gebruik
Hilversum
Rooms-katholieke kerk
status
status
niet beschermd
rijksmonument
De Regenboogkerk staat op
De beroemde, negentiende
de plaats van het voorma
eeuwse architect Pierre
lige zusterhuis van het
Cuypers ontwierp de rooms-
rooms-katholieke ziekenhuis.
katholieke Sint Vituskerk,
Het gebouw werd ontworpen
de bijbehorende pastorie
door UNstudio Van Berkel en
en het parochiehuis ‘De
adres
Bos en begin 2001 officieel
Schaapskooi’. Het gebouw is
ingewijd en in gebruik
theater. De zitplaatsen
opgetrokken in een, inder
genomen. Op de begane grond
liggen oplopend om een
tijd voor katholieke kerken
ligt de kerkzaal, op de
verdiept gelegen, liturgisch
gebruikelijke, neo-gotische
verdieping is vergader- en
centrum. Het licht valt
stijl. Het is een grote
binnen door dakramen in
kruisbasiliek met een ver
Bavokerk in Haarlem. Andere
en het parochiehuis zijn in
vier smalle schachten, die
uitspringend transept en
belangrijke elementen in
tegenstelling tot de kerk
door de eerste verdieping
een hoge toren van 93 meter.
het interieur zijn de ge
verschillende stijlen samen
steken. Elke schacht heeft
De verhoudingen van het
brandschilderde ramen en
gevoegd. De daklijst is hier
één gekleurde wand, die
houten, gewelfde plafond
de kleurige patronen in
van hout en er is vakwerk
afwisselend in de litur
zijn afgeleid van de Sint
het metselwerk. In de kerk
en siermetselwerk toegepast
gische kleuren roze, rood,
staat een Van den Brinkorgel
in een landschappelijke
kantoorruimte gesitueerd.
paars en wit is geschil
uit 1859 en hangen waarde
stijl. Op deze prominente
De Regenboogkerk is een
derd.
volle, geschilderde kruis
locatie stond voorheen een
rechthoekig gebouw met
wegstaties. Het bureau van
schuilkerk uit 1786, die in
gevels van blauw glas.
Cuypers was een broedplaats
1853 door architecten van
De kerkzaal wordt bereikt
voor nieuw talent, zoals K.
Rijkswaterstaat werd voor
via een gang, die ruimte
P.C. de Bazel, die als teke
zien van een nieuwe, classi
biedt voor onthechting
naar aan de Sint Vituskerk
cistische voorgevel en een
op weg naar de eredienst.
werkte. De zoon van Cuypers
toren. De oorspronkelijke
De kerkzaal heeft het
begeleidde de bouw. In het
schuilkerk had de vorm van
karakter van een amfi
exterieur van de pastorie
een boerderij.
>>>10
>>>11
C6. ONZE LIEVE VROUWEKERK ONBEVLEKT ONTVANGEN adres Naarderstraat 106 / Koninginneweg 40 architect W. te Riele bouwjaar 1910 oorspronkelijke functie Rooms-katholieke kerk huidig gebruik Rooms-katholieke kerk status rijksmonument De neo-gotische kerk Onze Lieve Vrouw Onbevlekt Ontvangen en de bijbe horende pastorie zijn ont worpen door W. te Riele, die een leerling was van P.J.H. Cuypers. De kerk is ontworpen in de katholieke, neo-gotische stijl, maar erg sober in de baksteen versiering. Wel heeft het gebouw een ongebruikelijke vorm, omdat Te Riele een driebeukige kruisbasiliek combineerde met centraal bouw. De centrale kruising heeft zes hoeken, waardoor het transept een afwijkende
>>>12
vorm kreeg. Ook de viering
gelegenheid is het Marianum
toren is zeskantig. In het
teruggekeerd, een dubbel
interieur ontstaat hierdoor
beeld van Maria met stralen
één open ruimte. De ge
krans. De kerk werd in
brandschilderde ramen uit
1910 in gebruik genomen
1910 zijn vervaardigd door
door een tweede rooms-
J. Nicolas, die uit 1943
katholieke parochie, toen
door M. Weiss. De kerk is
de Sint Vitusparochie in
gerestaureerd onder leiding
het snel groeiende
van P. van Vliet. Bij deze
Hilversum te groot werd. >>>13
C7. TESSELSCHADE KERK
torie. De gebouwdelen zijn
Olah maakte Marijnusse een
zo met elkaar verbonden dat
verbouwingsplan. De kerk en
adres
een gevarieerd, maar com
pastorie kunnen daarmee
Tesselschadelaan 15-17
pact geheel ontstaat. De
gebruikt worden als multi
architect
kerk is gebouwd in de stijl
functionele woning, waarin
B.H. Bakker, Marijnusse
van het baksteen expres
ruimte is voor het geven van
Architectuur
sionisme, gecombineerd met
kleine huisconcerten. Zowel
bouwjaar
romaanse elementen. De
de kerk en achterliggende
1928, 2006
ornamentering bestaat uit
zalen als de kosterwoning
oorspronkelijke functie
siermetselwerk en de toe
worden gerestaureerd. In de
Nederlandse Protestanten
passing van geglazuurde
kerkgevel worden extra dak-
bond
en verschillend gekleurde
en deuropeningen aange
huidig gebruik
bakstenen. Ondanks een
bracht ten behoeve van de
multifunctionele woonruimte
lange discussie over sloop
lichtinval. Ook komt er een
status
of herbestemming werd de
deels binnen, deels buiten
gemeentelijk monument
kerk opgekocht door een
gelegen zwembad. Het plan
projectontwikkelaar, die er
is tot stand gekomen in
De Tesselschadekerk is sinds
nieuwe appartementen wilde
overleg met de gemeentelijke
1988 niet meer als kerkge
bouwen. Na protesten tegen
monumentenzorg. Marijnusse
bouw in gebruik. Het is
dit plan, werd het complex
wil de bestaande kwaliteiten
een complex met meerdere
in 2005 doorverkocht aan
met de nieuwe functies
voorgevels, waarvan er één
Ernö Olah, een Hongaarse
versterken.
bepaald wordt door de pas
musicus. In opdracht van
>>>14
C8. ELIM
wijken ontstonden rond
kleurde stenen. De platte
adres
buitenplaatsen en in
grond is langgerekt en
Oude Enghweg 28
speciaal ontworpen parken.
loopt taps toe. De vensters
architect
Deze parken kenmerken zich
zijn onderverdeeld in een
M.J. Mouw (villa), W.M.
door afwisselende architec
modernistisch vlakpatroon,
Weerkamp (uitbreiding)
tuur, grote tuinen en
maar het glas-in-lood heeft
bouwjaar
kronkelige straten. In
een figuratieve tekening.
1911 (villa), 1956
eerste instantie werden de
De Pinksterbeweging legt de
(uitbreiding)
villa’s gebruikt als zomer
nadruk op de heilige geest
oorspronkelijke functie
huis voor rijke stedelingen.
(die met pinksteren over de
villa
Later werden ze permanent
discipelen werd uitgestort)
huidig gebruik
bewoond. De villa is in
en op een persoonlijke,
Pinkstergemeente
1951 verbouwd en werd in
emotionele relatie met
status
1956 aan de zijgevel uitge
Jezus. Elim fuseerde eind
niet beschermd
breid met de kapel van de
2005 met de Hilversumse
Pinkstergemeente. De kapel
Volle Evangelie Gemeente
De Pinkstergemeente van
is een recht volume van
Bethel.
Hilversum komt bijeen in
één verdieping, waarvan het
een voormalige villa aan de
interieur overloopt in de
Oude Enghweg. Deze werd
oudbouw. Een deel van de
omstreeks 1900 gebouwd,
binnenmuren bestaat uit
toen de Hilversumse villa
grof gemetselde, lichtge
>>>15
C9. GEBOUW DE VEREENIGING
tot Exploitatie van het
kreeg. Vanwege de moeizame
Gebouw De Vereeniging, die
exploitatie werd de NV
adres
de vrijzinnige verenigingen
in 1936 op advies van een
Oude Enghweg 19
van Hilversum ruimte wilde
saneringscommissie geliqui
architect
bieden om te oefenen, uit
deerd. Het gebouw kwam
A. Salm
voeringen te geven en te
na de Tweede Wereldoorlog
bouwjaar
vergaderen. De aandelen
weer in handen van de vrij
1905
waren in handen van protes
metselaars. In 1975 werd de
oorspronkelijke functie
tanten, waaronder enkele
voorhof (de kleine zaal)
verenigingsgebouw
vrijmetselaars. Na de op
gerenoveerd. De vrijmetse
Maatschappij tot
levering huurde vrijmetse
laars geloven in een maak
Exploitatie van het Gebouw
laarsloge De Gooische
bare samenleving en in een
De Vereeniging
Broederschap, die in 1896
huidig gebruik
werd opgericht, een ver
Vrijmetselaarsloge en Soefi-
gaderlokaal in het gebouw
beweging
en diende de grote zaal
status
soms als tempelruimte. Ook
rijksmonument
de protestanten (Neder landse Protestantenbond
De bouwstijl van De
en Gereformeerde Kerk in
Vereeniging is een menge
Hersteld Verband) gebruik
ling van Jugendstil met
ten het gebouw voor hun
landelijk vakwerk, en sluit
kerkdiensten. In 1912
daarmee aan bij de om
richtten de vrijmetselaars
ringende villa’s. Het gebouw
de stichting Gooiland op,
was oorspronkelijk in be
die uiteindelijk alle aan
heer bij NV Maatschappij
delen van de NV in handen
>>>16
C10. OUD-KATHOLIEKE SINT VITUS
ontworpen door P.A. Weelden burg. De kerk is op een
het exterieur. De oud-
adres
hoge, gepleisterde sokkel
katholieke kerk (Kerk van
opperwezen. De leden
Melkpad 12-14
geplaatst en heeft een
Utrecht) ontstond in 1723
worden ritueel geïnitieerd.
architect
front met zuilen over twee
na een breuk met de rooms-
De levensfilosofie is ge-
P.A. Weeldenburg
verdiepingen, bekroond met
katholieke kerk over spiri
baseerd op vrijheid, ge-
bouwjaar
een tympaan. Tussen de
tualiteit en de kerkstruc
lijkheid, broederschap,
1889
bovenste zuilen staat een
tuur en ontwikkelde zich
tolerantie en menselijkheid.
oorspronkelijke functie
christusbeeld, vervaardigd
als een kritisch en pro
Het Soefisme is een
Oud-katholieke kerk
door S. Miedema. De kerk
gressief kerkgenootschap.
mystieke stroming die
huidig gebruik
werd in 1889 in gebruik
Zo gebruiken de oud-katho
streeft naar geestelijke
Oud-katholieke kerk
genomen ter vervanging
lieken geen latijn in de
vrijheid om het leven van
status
van de vroegere schuilkerk
liturgie, kennen ze geen
alledag te verrijken.
rijksmonument
de Achterhofsekerk aan
verplicht celibaat en is het
de Stationstraat. Na een
drievoudig ambt opengesteld
De Sint Vitus is één van de
brand in 1958 is de kerk
voor vrouwen.
weinig overgebleven neo
gerestaureerd. Gebrandschil
barokke kerken in ons land.
derde ramen en beschilderde
Het is een kruisbasiliek,
panelen maken het interieur
al even indrukwekkend als
>>>17
C11. DE HOF
op de zerkenvloer van de
lag inmiddels middenin de
C12. TORENLAANKERK
adres
kerk. Het zijn platte
bebouwing en kreeg een
adres
Oude Torenstraat
zerken, zij aan zij gelegen,
openbare groenbestemming.
Torenlaan 25
architect
met drie voet ertussen.
Stichting De Hof sprong in
architect
onbekend
Tussen vier vlakken met
1996 op de bres voor het
D. Kuiper
bouwjaar
graven ligt een padenkruis
park. Sindsdien zijn hekken
bouwjaar
1793
met bomen. In 1943 werd
en muurdelen gerestaureerd
1896
oorspronkelijke functie
de begraafplaats gesloten
en worden er geregeld
oorspronkelijke functie
begraafplaats Gedenkt te
en zijn de meeste graven
culturele manifestaties
Gereformeerde kerk
Sterven
geruimd. De begraafplaats
gehouden.
huidig gebruik
huidig gebruik
Uitgeverij Verloren
stadspark
status
status
gemeentelijk monument
gemeentelijk monument De Torenlaankerk is een Stadspark De Hof is oor
voormalige gereformeerde
spronkelijk aangelegd als
kerk, gelegen in een klein
begraafplaats Gedenkt te
villagebied dat vanaf 1873
Sterven. Vanwege het ruim
is ontwikkeld door bouw
tegebrek rond de Grote Kerk
bedrijf De Groot. Dit villa
kwam er rond 1792 een
gebied groeide uit tot
nieuwe begraafplaats voor
villapark Boomberg. Kuiper
de Hervormde Gemeente aan
koos, in weerwil van de
de toenmalige Doodweg, nu
toen populaire neostijlen,
de Oude Torenstraat. Een
voor sobere classicistische
statige laan met een dub
bogen en zadeldaken. De
bele rij iepen leidde naar
daken zijn afgewerkt met
de hoofdingang. Gedenkt
houten daklijsten in land
te Sterven is één van de
schappelijke stijl. In de
1886 af van de meer vrij
bibliotheek en winkel.
eerste begraafplaatsen die
gevel zijn ter decoratie
zinnige, Nederlands Her
Ook het archief van de
buiten de bebouwde kom werd
verschillende metselver
vormde Kerk, om meer
Historische Kring Albertus
aangelegde voordat Koning
banden verwerkt. Ook de
invloed vanuit de kerkge
Perk is in de Torenlaankerk
Willem I dit in 1829 wet
gemetselde steunbeer
meenten te kunnen uit
ondergebracht.
telijk bepaalde. Het verbod
elementen aan de gevel
oefenen. De Torenlaan
op het begraven in kerken,
hebben een decoratieve
kerkgemeente voegde zich
en op begraafplaatsen
functie. De kerk behoorde
in 2001 bij die van de
binnen de bebouwde kom,
tot de Gereformeerde Kerken
Regenboogkerk, waarna in
kwam voort uit hygiënische
Nederland, een genootschap
2002 Uitgeverij Verloren de
overwegingen. Gedenkt te
dat in 1892 werd opgericht
Torenlaankerk in gebruik
Sterven werd in 1813 uit
na enkele fusies in de
nam. De uitgeverij publi
gebreid, waarbij de oude,
beweging van Afgescheidenen
ceert over geschiedenis
gemetselde muur werd ver
en Dolerenden. Deze genoot
en aanverwante disciplines
legd. De plattegrond van de
schappen scheidden zich in
en heeft een toegankelijk
begraafplaats is gebaseerd
respectievelijk 1834 en
publieksgedeelte met een
>>>18
>>>19
Buitenwijken
>>>NOORD
adres
N4. VERRIJZENISKERK
N5. REMONSTRANTSE KAPEL
De Kupstraat 1
adres
architect
’s-Gravelandseweg 144
adres
H.M. Koldeweij
architect
Joh. Geradtsweg 113-115
bouwjaar
A. Salm
architect
1961
bouwjaar
B.H. Bakker en C.M. Bakker
oorspronkelijke functie
1898
bouwjaar
Rooms-katholieke kerk
oorspronkelijke functie
1937
huidig gebruik
koetshuis Quatre Bas
N6. DE SCHUILHOF
muziekruimte in afwachting
huidig gebruik
adres
van sloop voor nieuwbouw
Vrijzinnige geloofs
Dalweg 8A
N1. NIEUW APOSTOLISCHE KERK
Hersteld Apostolische
N2. NOORDER BEGRAAFPLAATS
N3. APOSTOLISCH GENOOTSCHAP
Zendingsgemeente in de
adres
adres
woningen
gemeenschap
architect
Eenheid der Apostelen
Laan 1940-45 2
La Rivièrestraat 9
status
status
P. Bügel (oorspronkelijke
huidig gebruik
architect
architect
niet beschermd
rijksmonument
gebouw), Schipper, Verbeek,
Nieuw-Apostolische Kerk
W.M. Dudok
architectenbureau
status
bouwjaar
Hartman en Eylers
Het gebruik van lichtge
Het voormalige koetshuis is
bouwjaar
niet beschermd
1929
bouwjaar
kleurde baksteen en accen
geheel in hout opgetrokken,
1962 (oorspronkelijke
oorspronkelijke functie
1971
ten in beton zijn typerend
met uitbundig decoratief
gebouw), 1989 (herbouw
De gebouwdelen en het glas-
algemene begraafplaats met
oorspronkelijke functie
voor de wederopbouw archi
houtsnijwerk. Het totaal
en uitbreiding)
in-lood zijn een sobere
bijgebouwen
Apostolisch Genootschap
tectuur. De sobere kerk
ontwerp vertoont invloed
oorspronkelijke functie
compositie van rechthoekige
huidig gebruik
huidig gebruik
ligt op een uitgesproken
van noordelijke stijlen.
Gereformeerde kerk
volumes. Een luifel en
algemene begraafplaats met
Apostolisch Genootschap
locatie, heeft een geper
De klok werd in de toren
Vrijgemaakt
blauwe stenen markeren de
bijgebouwen
status
foreerde voorgevel met
gehangen toen de Remon
huidig gebruik
hoofd- en achteringang.
status
niet beschermd
diepliggend glas en een
stranten het koetshuis in
Gereformeerde kerk
Het boogvenster boven de
rijksmonument
ranke, vrijstaande klokken
1953 lieten verbouwen tot
Vrijgemaakt
toren.
kapel.
status
oorspronkelijke functie
De kerk is een compacte
hoofdingang en de laagbouw
Zijlstra (herbouw)
kap contrasteren met de
De gebouwen en grafvelden
verzameling van recht
strakke moderniteit van het
vormen een monumentaal
hoekige bouwdelen, waar
complex.
geheel, dat aangenaam blijft
onder een vrijstaande
Deze teruggelegen kerk ligt
door de kleine maatvoering.
toren. De ramen en ingang
midden in een villawijk.
Eenheid wordt ondermeer
lijken terloops deel uit
De lage ingangspartij, het
bereikt door herhaalde
te maken van de gevels. Ook
hoge bovenraam van de zaal
toepassing van een zwart-
de bakstenen zijn weinig
en de kleuren wit en blauw
witpatroon. De grafclusters
nadrukkelijk aanwezig, al
zijn bepalend voor het
worden met beplanting ge
verschilt de kleur en voeg
exterieur. De zaal had
ordend. W.M. Dudok ligt
per bouwdeel.
oorspronkelijk een vijf
hier begraven. >>>20
niet beschermd
hoekige plattegrond. >>>21
>>>OOST O1. ALFATH MOSKEE
O3. DE MORGENSTER
O4. ONTMOETINGSKERK
adres
adres
Seinstraat 2
Minckelersstraat 163
adres
architect
architect
Simon Stevinweg 48
Jonkman en Klinkhamer
Architectenbureau
architect
bouwjaar
C. Trappenburg
onbekend
2000
bouwjaar
bouwjaar
oorspronkelijke functie
1960
1949 (garage), 1985 (moskee)
Samen-op-weg
oorspronkelijke functie
oorspronkelijke functie
huidig gebruik
Gereformeerde kerk
garage
Protestantse gemeente te
huidig gebruik
O5. SINT JOSEPHKERK
huidig gebruik
Hilversum
vrouwen afdeling Alfath
adres
Marokkaanse Vereniging en
status
moskee in afwachting
Pelikaanstraat 32
Moskee Alfath
niet beschermd
van sloop voor nieuwbouw
architect
woningen, waarbij de toren
N. Andriessen, Jonkman en
Een niervormige sokkel met
bewaard blijft
Klinkhamer
daarop een vierkant volume
status
bouwjaar
Het pand is voor de moskee
met geknikt dak, lopen in
niet beschermd
1936, 1994
verbouwd en uitgebreid met
het interieur van de zaal
status niet beschermd
een was- en kleedgelegen
O2. HEILIG HARTKERK
heid en toegangspartij.
oorspronkelijke functie
in elkaar over. De neven
De vensters zijn gevat in
Rooms-katholieke kerk
O6. REHOBOTHKERK
adres
functies zijn ondergebracht
langwerpige, betonnen
huidig gebruik
adres
De groeiende gemeenschap
P.J.H. Cuypersplein 5
in de sokkel. De kerk staat
schubben. Aan de straatkant
appartementen
Kleine Drift 63
kampt met ruimtegebrek en
architect
op het voormalige terrein
is een glas-in-lood raam
status
architect
zou graag uitbreiden op
J.H. Valk
van de Nederlandsche
met grillige, betonnen
rijksmonument
Architectenbureau H. Geels
de tweede verdieping. De
bouwjaar
Seintoestellen Fabriek.
vlakscheiding. De open
vrouwenafdeling is elders
1928
constructie van de vrij
De kerk en het naastgelegen
1959, 1971 (uitbreiding)
ondergebracht op een tijde
oorspronkelijke functie
staande toren contrasteert
hof zijn gebouwd in de
oorspronkelijke functie
lijke locatie.
Rooms-katholieke kerk
met het gesloten karakter
traditionalistische stijl
Christelijk gereformeerde
huidig gebruik
van het hoofdgebouw.
van de Delftse School.
kerk
Rooms-katholieke kerk
Andriessen was een
huidig gebruik
status
Hilversumse woningbouw
Christelijk gereformeerde
gemeentelijk monument
architect die meestal
kerk
expressievere ontwerpen
status
De Heilig Hartkerk is een
maakte. De aanpassingen
niet beschermd
robuuste combinatie van
ten behoeve van de nieuwe
romaanse en gotische stijl
functie zijn ingetogen.
>>>22
bouwjaar
De voorgevel van de
elementen. Het is een
Rehobothkerk valt binnen
gesloten gebouw, hoewel de
de rooilijn van de overige
zuiltjes bij de pastorie
bebouwing aan de straat.
deur verwijzen naar het
De ingang bevindt zich
interieur. De kerk ligt in
in een groot portiek. De
een ruim plantsoen. Valk
vensters zijn gevat in een
was een gespecialiseerde
honingraatmotief en bestaan
kerkenbouwer.
uit geel, gebobbeld glas. >>>23
>>>ZUID Z1. ZUIDERKERK
Z2. KONINKRIJKSZAAL adres
Z5. DIEPENDAALSE KERK
Frans Halslaan 55
adres
adres
architect
Diependaalselaan 138
Neuweg 146
H. Bunders, J. Kuiler en
architect
architect
W. Smijtink
D.A. van Zanten
A. de Maaker, RAU
bouwjaar
bouwjaar
bouwjaar
1932
1925
1922, 2003-2007
oorspronkelijke functie
oorspronkelijke functie
oorspronkelijke functie
Koninkrijkszaal van
Hervormde kerk
Gereformeerde kerk
Jehovah’s getuigen
huidig gebruik
adres
huidig gebruik
huidig gebruik
Protestantse gemeente te
Geuzenweg 27
Hilversum International
Koninkrijkszaal van
Hiversum
architect
Christian Centre in
Jehovah’s getuigen
status
H.H. van Zeeland
afwachting van ingrijpende
status
bouwjaar
aanpassingen t.b.v.
niet beschermd
2003
woningen, supermarkt en
oorspronkelijke functie
parkeergarage
De Koninkrijkszaal is een
moskee Turkse islamitische
status
laag gebouw met een steile,
gemeenschap Hilversum
niet beschermd
hoge kap en een bijzonder
Z3. KAPEL EVANGELISCHE OMROEP
metselverband. Het portiek
O7. MEVLANA MOSKEE
huidig gebruik
Z4. STAD GODS
niet beschermd
adres
De decoratieve metsel
Soestdijkerstraatweg 151
patronen hebben een strakke
architect
opbouw, kenmerkend voor
Nic. de Jong
protestantse kerkbouw uit
adres
bouwjaar
deze periode. In de toren
moskee Turkse islamitische
De Maaker combineerde op
is summier versierd met
Oude Amersfoortseweg 79
1954
is het metselwerk expres
gemeenschap Hilversum
curieuze wijze romaanse
groen en zwart geglazuurde
architect
oorspronkelijke functie
siever. De kerk heeft hoge
status
elementen met baksteen
baksteen. In 1992 is er een
H. Nieuwenhuyzen
klooster van de zusters
kappen en markeert de kop
niet beschermd
patronen en nadrukkelijke
wooneenheid gebouwd op de
bouwjaar
Augustinessen van
van de Elzenlaan.
kappen. De vorm van de
verdieping.
1909
St. Monica
Het ontwerp van de nieuw
toren is typerend voor de
oorspronkelijke functie
huidig gebruik
bouw is zowel eigentijds
Amsterdamse School. Van de
kapel Aartsbisschoppelijke
klooster van de zusters
als geënt op de Grieks-
ingetogen kerk kunnen de
Kweekschool St. Ludgerus
Augustinessen van
orthodoxe kerken van
toren en de buitenmuren
huidig gebruik
St. Monica
Anatolië – de latere mos
behouden blijven.
kapel omroepgebouw EO
status
keeën. De minaret en koepel
(vanaf 1972)
niet beschermd
zijn geprefabriceerde,
status
kunstof elementen. Het
niet beschermd
naburige pand is deel van
Landschappelijke, classi cistische en moderne ele
de moskee en werd in 2003
De sobere neo-gotische
menten lopen naadloos in
verbouwd.
kapel vormt het oostelijke
elkaar over en vormen een
bouwdeel van de voormalige
eigentijds geheel. Een
school en wordt betreden
opvallende, hoge plint van
via de centrale hal van het
ongelijkvormig metselwerk
hoofdgebouw. De EO gebruikt
wordt herhaald in het bal
de kapel als studio, onder
konvlak, de vrijstaande
meer voor de uitzending van
muurtjes en de sokkel van
kerkdiensten.
het beeld.
>>>24
>>>25
Z6. BEGRAAFPLAATS ZUIDERHOF
>>>WEST
Kolhornseweg 13/19
W1. GEREFORMEERDE GEMEENTE
architect
adres
W.M. Dudok
Albertus Perkstraat 4
bouwjaar
architect
1958-64
B.H. Bakker
adres
oorspronkelijke functie
bouwjaar
Algemene begraafplaats
Z8. CLEMENSKERK
huidig gebruik
adres
oorspronkelijke functie
W3. DE ANTENNE
Algemene begraafplaats
Bosdrift 55
Gereformeerde gemeente
adres
status
architect
huidig gebruik
Boomberglaan 6
niet beschermd
J.W.A. van Gils, J. Cuypers
verbouwing tot onzelf
architect
(uitbreiding)
standige zorg-wooneenheden
Bureau voor architectuur
bouwjaar
en gemeenschappelijke
en stedenbouw P. v. Loo
1914, 1922 (uitbreiding)
voorziening
en S. v.d. Mei
oorspronkelijke functie
status niet beschermd
Het plein en de U-vormige
1921-38
begraafplaats een groots
Z7. BEGRAAFPLAATS ST. BARBARA
en statig karakter. Deur-
adres
Rooms-katholieke kerk
en raamopeningen bieden
Nieuwlandseweg 40
huidig gebruik
W2. DOOPSGEZINDE KERK
een doorkijk naar de achter
architect
in afwachting van
adres
kerkgebouw
gelegen begraafplaats –
onbekend
herbestemming
Boomberglaan 14
huidig gebruik
ofwel naar de andere dimen
bouwjaar
status
architect
Kerk van de Zevende Dag
sie. Bij de grafvelden zette
1922, 1960 (aula met kapel),
rijksmonument
B.H. Bakker en C.M. Bakker
Adventisten
Dudok weinig architec
2000 (urnenmuur)
(pastorie G.B. Salm 1891)
status
tonische middelen in.
oorspronkelijke functie
Van Gils paste romaanse
bouwjaar
niet beschermd
Rooms-katholieke
en byzantijnse elementen
1940
zuilengalerij geven de
bouwjaar 1966 oorspronkelijke functie
begraafplaats
toe en gaf de kerk een
oorspronkelijke functie
Hoewel er sprake is van
huidig gebruik
ongebruikelijke plattegrond
Doopsgezinde kerk
wederopbouw architectuur,
Rooms-katholieke
van drie beuken met een
huidig gebruik
ontbreken de betonornamen
begraafplaats
centrale viering, wat het
Een sober kerkgebouw met
Doopsgezinde kerk
ten en is de plattegrond
status
daklandschap complex maakt.
geminimaliseerde siersteun
status
heel eenvoudig. De kerkzaal
niet beschermd
De houten vieringtoren
beren, waarvan houten
niet beschermd
ligt boven een souterrain
heeft een ongebruikelijke
ornamenten en een kleine
De begraafplaats heeft een
bekroning, de ronde luifel
toren bij verbouwingen zijn
De kerk heeft een moderne
functies. De grote ramen
langgerekte plattegrond
een sierlijst.
verwijderd. De kerk ligt
voorgevel met een opval
aan het plein geven zicht
en rechte paden. Bij de
in de langsrichting van de
lende luifel en een tradi
op deze organisatie.
ingang staat een kleine
straat. Hoewel de baksteen
tionele zijgevel met lang
kapel, met een naar beneden
architectuur traditioneel
gerekte boogvensters.
uitkragende, symmetrische
aandoet, is het patroon van
In beide gevels komen re
voorgevel.
het glas-in-lood abstract.
naissancistische speklagen
met ruimtes voor de neven
terug. Architect Bakker en zijn zoon bouwden meerdere kerken in Hilversum. >>>26
>>>27
W6. JOODSE BEGRAAFPLAATS
W7. DE WAAIER
W9. BETHLEHEMKERK
adres
adres
adres
Kerkelandenlaan 5
Loosdrechtseweg 263
Vreelandseweg 1-3
architect
architect
architect
A. van Kranendonk
D. Zuiderhoek
Publieke Werken
bouwjaar
bouwjaar
bouwjaar
1969, 1987 (vergroten
1963
1921
nevenruimten), 1999
oorspronkelijke functie
oorspronkelijke functie
(verbouwing)
Hervormde gemeente
begraafplaats, woonhuis met
oorspronkelijke functie
huidig gebruik
gebedenhuis en schuurtje
Rooms-katholieke kerk
Protestantse gemeente te
adres
huidig gebruik
huidig gebruik
Hilversum
Bergweg 14a
begraafplaats
Emmauskerk
status
architect
status
status
niet beschermd
onbekend
niet beschermd
niet beschermd
W5. GRAALSBEWEGING
bouwjaar
Betonnen lamellen creëren
1951
De oude Joodse begraaf
oorspronkelijke functie
plaats aan de Gooise Vaart
wijdingsgebouw van de
werd in 1937 geruimd.
W8. PNIELKERK
Graalsbeweging
De begraafplaats aan de
adres
herhaaldelijk kleine, rit
huidig gebruik
Vreelandseweg werd kort
Van Ghentlaan 47
mische venstergroepjes hoog
adres
wijdingsgebouw van de
daarvoor aangelegd. In 1995
architect
in de gevels geplaatst. Dit
Bergweg 6a
Graalsbeweging
is de berging vernieuwd.
C. Trappenburg
patroon keert terug in de
architect
status
Ook het bestaande bijgebouw
bouwjaar
vrijstaande toren.
J. Dullaart
niet beschermd
zal worden gerestaureerd
1959, 1990 en 1994
en uitgebreid.
(aanpassingen)
W4. LUTHERSE KERK
bouwjaar
eenheid in de geschakelde, rechthoekige volumes van het complex. Daarnaast zijn
oorspronkelijke functie
1923
Een laag wijdingsgebouw van
oorspronkelijke functie
langwerpige, gele baksteen
De intimiteit in het
kerkgebouw met
Afdeeling Hilversum van het
met diepliggende voegen.
interieur is belangrijker
kosterswoning
Nederlandsch Luthersch
De ingang wordt gemarkeerd
dan de materialisatie en
huidig gebruik
Genootschap voor In- en
door lichtblauw geglazuurde
uitstraling van het ex
Christelijk gereformeerde
Uitwendige Zending
stenen. Binnen de Neder
terieur. In deze jaren
kerk
huidig gebruik
landse Graalsbeweging is
werd er veel geëxperimen
status
Evangelisch Lutherse Kerk
dit het enige, speciaal
teerd met ronde ruimtes
niet beschermd
status
voor hun samenkomsten
en lichtinval door hoog
niet beschermd
ontworpen gebouw.
gesitueerde ramen.
De toegang ligt aan een verhoogd bordes en wordt
Dullaart ontwierp een
benadrukt door een groot
klein, symetrisch gebouw.
mozaïek met betonnen kader.
Opvallende, gebeeldhouwde
De vrijstaande klokkentoren
consoles markeren de dak
heeft een open structuur,
aanzet. De dubbele, houten
evenals de zijgevel. De kerk
toegangsdeur ligt in een
markeert de achterliggende
getrapte rondboog.
wederopbouwwijk.
>>>28
>>>29
W10. WESTERKERK
W14. APOSTOLISCH GENOOTSCHAP
W15. VOORMALIGE EBEN HAEZERKERK
adres
adres
architect
W13. VOORMALIGE KERK HERSTELD APOSTOLISCH GENOOTSCHAP
Badhuislaan 15
Havenstraat 71
D. Egberts
adres
architect
architect
bouwjaar
Violenstraat 76
E. Verschuyl
H. van der Schaar (1923)
1955
architect
bouwjaar
bouwjaar
oorspronkelijke functie
onbekend
1912, 1971 (verbouwing
1877, 1923
Gereformeerde kerk
bouwjaar
tot kerk)
oorspronkelijke functie
huidig gebruik
1902
oorspronkelijke functie
Gereformeerde kerk,
Gereformeerde gemeente
oorspronkelijke functie
badhuis (tot ca. 1948)
Böazhuis
status
Hersteld Apostolisch
huidig gebruik
huidig gebruik
niet beschermd
genootschap
Kerk Apostolisch
winkel
huidig gebruik
genootschap
status
Het complex is gebouwd in
Constructiebedrijf Broecks
status
niet beschermd
de traditionalistische stijl
status
niet beschermd
adres Van Eedenlaan
van de beginjaren van de wederopbouw. Naast zuiltjes
W12. NIEUWE ALGEMEENE BEGRAAFPLAATS
niet beschermd
ribben rond de ramen en in
W11. VRIJE EVANGELISCHE GEMEENTE
de toren.
adres
architect
een voorportaal met houten
Taludweg 35A
L.A. Springer, P. Andriessen
daklijst. Tegelijk met
architect
(aula, hekwerk en
de kerk zijn 3 woningen
A.D.R. Blok
uitbreiding)
gebouwd, die later zijn
bouwjaar
bouwjaar
gesloopt. Broecks kocht
1931
1890, 1899 en 1912
de woningen in 1955 en de
Het voormalig badhuis van
oorspronkelijke functie
(uitbreiding)
kerk in 1970.
de Hilversumsche Bad- en
In de jaren twintig sloot
Vrije Evangelische Gemeente
oorspronkelijke functie
Zweminrichting is een
de gemeente zich aan bij
huidig gebruik
algemene begraafplaats
statig gebouw in Louis
die van de Torenlaankerk.
Vrije Evangelische Gemeente
huidig gebruik
XVI-stijl, gelegen op een
De kerk werd toen verbouwd,
status
algemene begraafplaats
heuvel. Verschuyl was een
waarbij het uiterlijk
niet beschermd
status
Hilversumse woningbouw
drastisch wijzigde. De
rijksmonument
architect. De ingang is
smalle hoge ramen, het
later aangepast.
geknikte dak en het sier
en bogen zijn er echter ook moderne, rechte beton
bouw met smalle siersteun
Bosdrift 12
beren, een geknikte kap en
De kerk staat aan de kop
>>>30
Een witgepleisterd kerkge
adres
van een korte zijstraat van
De lommerrijke begraaf
lijke voorportaal werden
de Taludweg. Het is een
plaats werd aangelegd in de
vervangen door rechte
markant gebouw met art-deco
Engelse landschapsstijl.
hoeken en de ornamenten
glas-in-lood. In de hoge kap
Kenmerkend zijn de ovale
vervielen. De eerste nieuwe
zit één spitse dakkapel. De
en ellipsvormige patronen.
functie was Böazhuis.
eveneens spitse toren wordt
Het was het eerste begraaf
geaccentueerd door een
plaatsontwerp van de
platte schijf aan de basis
beroemde tuinarchitect
van de kap.
Springer. >>>31
>>>COLOFON
>>>PRAKTISCHE INFORMATIE
Tekst en selectie Martine Bakker
Lengte wandeling centrum Circa 4 kilometer
Redactie Museum Hilversum
Fietsverhuur Fietsenstalling Centraal
Vormgeving
Station, t. 035-6213098,
Opera Ontwerpers, Breda
open van 7.00–1.15 uur.
Productie
Openstelling en
Museum Hilversum
activiteiten In de zomermaanden zijn
Druk
sommige kerken opengesteld.
NPN Drukkers, Breda
Raadpleeg actuele informa tie.
Initiatief Stichting Kerkarchitectuur Hilversum / Werkgroep Kerkarchitectuur Met dank aan Gemeente Hilversum, Dienst Stad, afdeling Beleid Monumentenzorg Gemeente Hilversum VSB-fonds Beeldmateriaal Museum Hilversum Gemeente Hilversum, Dienst Stad, afdeling Beleid Monumentenzorg Marijnusse Architectuur
>>>32
>>>CENTRUM
>>>ALGEMEEN
>>>NOORD
>>>WEST
1 Grote kerk
1. Raadhuis, W.M. Dudok,
1 Nieuw Apostolische Kerk
1 Gereformeerde gemeente
2 Synagoge
1928-31
2 Noorder begraafplaats
2 Doopsgezinde kerk
3 Silo
2. Voormalige AVRO-studio,
3 Apostolisch Genootschap
3 De Antenne
4 Regenboogkerk
B. Merkelbach en
4 Verrijzeniskerk
4 Lutherse kerk
5 Rooms-katholieke Sint
Ch. Karsten, 1936
5 Remonstrantse Kapel
5 Graalsbeweging
Vitus
3. De Kei en kiosk,
6 De Schuilhof
6 Joodse begraafplaats
6 Onze Lieve Vrouwekerk
B.H. Bakker en
Onbevlekt Ontvangen
C.M. Bakker, 1931
7 Tesselschadekerk
4. Museum Hilversum,
8 Elim
J. Rietbergen 1880,
9 Gebouw De Vereeniging
H. Ruijssenaars 2003
10 Oud-katholieke Sint
5. Spijkerpandjes,
Vitus
reconstructie
11 De Hof 12 Torenlaankerk
6
7
1
4 3
2
7 De Waaier
8 9 2
>>>OOST
8 Pniëlkerk
1 Alfath Moskee
9 Bethlehemkerk
2 Heilig Hartkerk
10 Westerkerk
3 De Morgenster
11 Vrije Evangelische
4 Ontmoetingskerk
gemeente
5 Sint Josephkerk
12 Nieuwe Algemeene
H. Ruijssenaars 1996
6 Rehobothkerk
Begraafplaats
6. Boerderij
7 Mevlana Moskee
13 Voormalige kerk Hersteld
10
van Houtman, 1766
2
1
3
5
Apostolisch Genootschap
7. Gooiland, J. Duiker
>>>ZUID
14 Apostolisch Genootschap
en B. Bijvoet, 1936
1 Zuiderkerk
15 Voormalige Eben
2 Koninkrijkszaal
Haezerkerk
1
6
7
3 Kapel Evangelische Omroep 2
4 Stad Gods
3
1 6
5 Diependaalse Kerk 5
6 Begraafplaats Zuiderhof
3
4
5
7 Begraafplaats St. Barbara
11
4
8 Clemenskerk
1 14
4 5
12
15
6
3
6
11 12
2
13
10
2
7 1 8
9
7
5
4 5 8
3
7
4
>>>
6
Religieus Erfgoed
in Hilversum
