e jaargang

Tijdschrift voor

Verloskundigen

Thema ICM congres Praag 1-5 juni 2014

5 / 2014 Uitgave van de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen

39e jaargang

FINANCIEEL ADVISEURS VOOR VERLOSKUNDIGEN Sibbing & Wateler is een onafhankelijk financieel adviesbureau, gespecialiseerd in de praktijkbegeleiding van vrije medische beroepsbeoefenaren, waaronder verloskundigen. Wij bieden u een gevarieerd dienstenpakket voor al uw financiële zaken, nu en in de toekomst.

Telefoon: (0318) 544 044 - www.sibbing.nl

Voor de vierde keer organiseert Talmor een uniek symposium, met deze keer als thema: GRENZEN VERLEGGEN IN DE GEBOORTEZORG We komen allemaal grenzen tegen in het contact met zowel collega’s, cliënten als (zorg)verzekeraars, we komen grenzen tegen op ethisch en juridisch vlak en de cliënt komt grenzen tegen bij ons.

PRAKTISCHE INFORMATIE TalmorSymposium Over grenzen verleggen in de geboortezorg Datum: Donderdag 30 oktober 2014 Tijd: 09:15 – 17:15 Locatie: De Fabrique, Westkanaaldijk 7 te Utrecht

Om deze grensgebieden gezamenlijk te kunnen onderzoeken zorgt Talmor tijdens dit symposium voor een gelijke verdeling van deelnemers uit de eerste/ tweede-derde lijn.

Deelnemers: Gynaecologen, (klinisch) Verloskundigen, AIOS

Wij nodigen u uit om hierbij aanwezig te zijn op: 30 oktober 2014 in De Fabrique in Utrecht.

Punten: Accreditatie (A punten) is aangevraagd bij de KNOV en de NVOG

Het vierde TalmorSymposium zal worden voorgezeten door Drs. Eric Hallensleben (gynaecoloog Gouda) en Ruth Evers (verloskundige).

Inschrijven: www.talmor.nl

Kosten: €495 per koppel bestaande uit een zorgverlener uit de eerste lijn en een zorgverlener uit de tweede of derde lijn. Individuele deelname: €295 per persoon.

INHOUD

TIJDSCHRIFT Uitslagen enquête over het tijdschrift

5

Wil van Veen

Zoet eten, zoet praten

6 7

Linda Rentes

Pensioen en overlijden

Failure to progress is failure to wait

9

Suze Jans

Risk talk Aafke Bruinsma

11

Martje van der Brug

Vaginale stuitbevalling: is het tijd voor een opvolging van Bracht?

13

Overgewicht en maternale stress

15

Het Nederlandse twinning-initiatief als mooi voorbeeld

Joke Koelewijn

52

Het twin2twinproject

22

Tineke de Backer

On speaking terms; over kiezen met de vrouw in plaats van voor de vrouw

24

Mariet van Diem

25

THEMA ICM CONGRES PRAAG

54

PRAKTIJK

57

De gereedschapskist Beppie Benschop

58

Wat komt er na de PAN?

27

Reineke Oosterhuis et al

Jan Jaap Erwich

60 61

Gezocht 45 praktijken!

29

Leonie ’t Jong et al

Onverwachte lessen uit de VS

50

Linda Rentes

Mariet van Diem

Student en twin

48

Council Praag ICM 2014

21

Zoveel zielen, zoveel zinnen

Het ICM congres door de ogen van studenten

47

Mariet van Diem

Nic van Son & Joyce Kors

Interactieve training onderhandelen

45

Franka Cadee

ONDERWIJS

Vroedvrouwelijke wijsheid: de unieke inbreng van de verloskundige

44

Pien Offerhaus

WETENSCHAP

The Lancet Midwifery serie: wat betekent die voor u?

40 41

Marjan van Huis: bedankt!

Weegpunten voor het goed omgaan met sponsoring

Kennispoort Verloskunde

39

Maudy Dettingmeijer

Marjolein Pepers

De rol van de huisarts tijdens de zwangerschap

38

Kristel Zeeman

Public Health in Engeland: talking health during pregnancy

KNOV De kleine Kloosterman

De ontsluiting vordert ook als wij haar niet voelen

Seks in de praktijk Kristel Zeeman

30

62

Casus van juli

Greta Rijninks

Wat te doen in derde tijdperk?

31

Alieke de Roon-Immerzeel

De wereld heeft ons meer dan ooit nodig!

33

Karlijn van Driel

Een reactie op het artikel van Diana Koster ‘Impact en gevolgen van een traumatische baring’

63

BERICHTEN

Foto impressie congres KNOV-stand in het hart van het ICM congres

FORUM

37

Dutch Moroccan Night op 30 oktober! Personalia Geslaagd!

64 65 66

4V6s+./6

3

TIJDSCHRIFT Redactie Mariet van Diem, Suze Jans, Wil van Veen (hoofd- en eindredactie), Kristel Zeeman Medewerkers nr. 5 / 2014 Tineke de Backer, Beppie Benschop, Nienke Bijen, Esther Blok, Aafke Bruinsma, Martje van der Brug, Franka Cadée, Ton van de Coevering, Maudy Dettingmeijer, Karlijn van Driel, Jan Jaap Erwich, Karin Gottmer, Tamara van Halen, Rosemiek Harrewijn, Leonie ‘t Jong, Maira van der Knaap, Joke Koelewijn, Bas Köhler, Joyce Kors, Chantal Lusink, Pien Offerhaus, Reineke Oosterhuis, Marjolein Pepers, Redactie Kennispoort, Linda Rentes, Greta Rijninks, Alieke van Roon-Immerzeel, Tianda Snijder, Nic van Son, Simone Valk, Jolanda Zocchi Redactieadres Tijdschrift voor Verloskundigen Wielingenweg 318, 1826 BX Alkmaar E: [email protected] E: [email protected] T: 06 53359153 Facebook: Tijdschrift voor Verloskundigen Abonnementen, personalia en adreswijzigingen KNOV, Jolanda Zocchi Postbus 2001, 3500 GA Utrecht T: 030 282 3115, F: 030 282 3101 E: [email protected] Personeelsannonces Wil van Veen T: 06 53359153 E: [email protected] Advertentie-exploitatie Ovimex bv, Frank Dijkman T: 0570 674240 E: [email protected] Cross Media Nederland T: 010 - 7421023 E: [email protected] Vormgeving Annemiek Voogd, Ovimex bv Druk Ovimex bv, Deventer Abonnementsprijzen Abonnementsprijs voor niet-leden van de KNOV: € 137,- per jaar (10 nummers); Europa € 164,-; buiten Europa € 192,-. Voor studenten (buitenlandse opleiding): € 110,Los nummer: € 20,Voorzitter KNOV Linda Rentes Foto’s Henny van Nieuwpoort, Den Haag Nationale Beeldbank Science Photo Suze Jans Wil van Veen Wim Stappenbelt Serena Debonnet © 2014 Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen Mercatorlaan 1200, 3528 BL Utrecht T: 030 282 3100 Oplage: 4100 ISSN 0378-1925

4

4V6s+./6

Cover foto De sjaaltjes, een M4M product, waren tijdens het congres niet aan te slepen. Het was het hebbeding tijdens dit ICM congres. Aan de rand van de sjaal waren rondom symbolen van verloskundige zorg aangebracht uit beide culturen, Marokkaans en Nederlands. Een deel van die symbolen vindt u op de cover van dit tijdschrift. Het ontwerp is van Ella Cadée.

Het Tijdschrift voor Verloskundigen wordt uitgegeven door de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen (KNOV), opgericht op 22 september 1975. De vereniging is tot stand gekomen uit een fusie van de Bond van Nederlandse vroedvrouwen (opgericht 8 juni 1926) en de Nederlandse R.K. Vereniging van Vroedvrouwen (opgericht 8 juli 1921). De KNOV stelt zich ten doel de bevordering van de verloskundige zorg in zijn geheel in Nederland, de versterking van de positie die de verloskundige daarin inneemt, alsmede de belangenbehartiging van alle verloskundigen in Nederland. Een van de manieren om dit doel te bereiken, is het uitgeven van het Tijdschrift voor Verloskundigen. Het Tijdschrift voor Verloskundigen is in de eerste plaats een vakblad op het gebied van de verloskunde en verwante wetenschappen. Het beoogt verloskundigen op de hoogte te stellen van relevante feiten en ontwikkelingen. Daarnaast is het een forum voor discussie over de verloskunde en verwante disciplines. In het redactionele beleid wordt ernaar gestreefd een zo ruim mogelijke reeks aan onderwerpen te behandelen. De redactie van het tijdschrift handelt onafhankelijk van de KNOV. In de tweede plaats is het Tijdschrift voor Verloskundigen een verenigingsorgaan en als zodanig is de rubriek KNOV een middel voor het hoofdbestuur van de KNOV om in contact te treden met de leden. In dit kader dient het Tijdschrift voor bestuur en leden als forum om van gedachten te wisselen. Inzenden kopij en advertenties De redactie nodigt de lezers uit om reacties, artikelen en opiniebijdragen in te zenden. Bij voorkeur speciaal voor het Tijdschrift voor Verloskundigen geschreven kopij, maar ook elders aangeboden of gepubliceerde bijdragen zijn welkom; onder vermelding van bladtitel, jaargang en nummer. Kopij aanleveren als platte tekst, dus zonder speciale bekopping, voetnoten, paginacijfers, tabs, tabellen en ontdaan van hyperlinks, in Word via e-mail: [email protected]. Van tabellen of grafieken daarom alleen de onderzoeksgegevens aanleveren; deze worden door de vormgever opgemaakt. Referenties in de tekst tussen vierkante haakjes (geen superscript). Beeld apart aanleveren, bij voorkeur digitaal en in hoge resolutie. Bij tekstwijziging pleegt de redactie overleg. Ingezonden brieven worden zo nodig bekort. De KNOV en de redactie zijn niet verantwoordelijk voor de inhoud van geplaatste reacties en opiniebijdragen. Het auteursrecht van artikelen berust bij de individuele auteur. Citeren met bronvermelding is toegestaan, mits binnen de wettelijke regels. Overname van (langere delen van) artikelen is uitsluitend toegestaan na toestemming van de redactie en de auteur. Personeelsadvertenties van leden voor het volgende nummer tot 29 september 2014. Gelieve bij de plaatsingsopdracht het gewenste formaat en het factuuradres te vermelden. Voor commerciële advertenties: zie colofon. Het zesde nummer verschijnt op 15 oktober 2014.

REDACTIONEEL

Uitslagen enquête over het tijdschrift Voor de vakantie is u gevraagd om deel te nemen aan een enquête over de toekomst van het tijdschrift. Uiteindelijk gaven 551 leden/abonnees hun mening. Vanuit de eerste lijn reageerden 333 verloskundigen, vanuit de tweede lijn 43. Onder de studenten en docenten beantwoorden 80 personen de vragen. De redactie is blij met de respons en dankt u hartelijk voor uw medewerking. U waardeerde het tijdschrift met een 7,3 en u bent een trouwe lezer: 40% van u leest het tijdschrift altijd en bijna volledig. Wanneer u niet alles hebt gelezen, komt dat doodgewoon door gebrek aan tijd. Als u het tijdschrift ontvangt, duikt een overgrote meerderheid direct op de column van de rubriek Praktijk. Daarna stort u zich op de rubriek Wetenschap. Bestuurlijke zaken scoort het laagst in belangstelling en waardering. Uiteindelijk blijkt u de meeste waardering te hebben voor de rubriek Wetenschap. Daarna volgen Innovatie, Praktijk, Kennispoort Verloskunde, uit de PAN en Onderwijs. U (75%) wilt ook in de toekomst het papieren tijdschrift blijven ontvangen. U beleeft in overgrote meerderheid plezier aan het lezen van het tijdschrift en

Agenda 9 september 2014 Arnhem – Voorlichting Leidraad protocol positie klinisch verloskundigen

bent van mening dat het tijdschrift u op de hoogte stelt van relevante feiten en ontwikkelingen in de verloskunde en aanverwante wetenschappen. U ervaart het tijdschrift niet als een forum voor discussie. Minder dan de helft van u voelt zich door het tijdschrift verbonden met bestuur en werkorganisatie van de KNOV. U ervaart niet of onvoldoende de onafhankelijke positie van het tijdschrift ten

10 september 2014 Beverwijk – Voorlichting Leidraad protocol positie klinisch verloskundigen

opzichte van de KNOV. Terwijl het tijdschrift – weliswaar betaald door de KNOV

15 september 2014 Platform klinisch verloskundigen

bezoekt u maar matig (30% van u) de pagina van het tijdschrift op Facebook.

15 september 2014 Kringvoorzittersoverleg najaar 2014

tijdschrift. U waardeert de onderwerpen die wij posten op Facebook. U wenst die

17 september 2014 Drachten – Voorlichting Leidraad protocol positie klinisch verloskundigen

slechts beschikbaar mag zijn voor leden/abonnees.

18 september 2014 Weert – Voorlichting Leidraad protocol positie klinisch verloskundigen 18 september 2014 PLAZA

– een statutair onafhankelijke redactie kent. U (65%) vindt het belangrijk dat het tijdschrift onafhankelijk is én blijft. U maakt veel gebruik van sociale media (80%), Facebook scoort hoog. Toch Van degenen die dat wel doen, vindt 75% dat Facebook iets toevoegt aan het pagina echter niet te gebruiken om te discussiëren met uw collega’s. Het tijdschrift zelf wilt u niet op de sociale media, sterker nog: u vindt dat het digitaal Als u gevraagd wordt naar de kenmerken (11) van het tijdschrift scoren informerend, deskundig, inspirerend en kritisch het hoogst. Over de cover zijn de meningen verdeeld. Een kleine meerderheid wil het houden zoals het nu is, maar wel met de hot items uit het blad op de cover. Die verdeeldheid geldt ook de thema’s: wel of geen thematische opzet houden elkaar in evenwicht, wel gaat de voorkeur van 55% van u uit naar één duidelijk hoofdartikel. De redactie speelt met de gedachte om in het nieuwe tijdschrift van veel artikelen alleen de samenvatting en leerpunten in het papieren tijdschrift te zetten. De rest vindt u dan via een link op de website. U (68%) ondersteunt dit idee.

U onderschrijft het belang van een duidelijk wetenschappelijk katern (87%) waarbij aandacht geschonken wordt aan commentaar en uitleg (62%). ‘Nieuwe’ onderwerpen als ondernemerschap, bezinning/inspiratie, zwangeren en samenwerkingspartners aan het woord, best practices scoren hoog. Ruim 90% waardeert onze rubriek ‘Casus van de maand’. Een nieuw idee van een artikel met een geaccrediteerde toets is eveneens een goed idee, vindt 80%. Belangrijk aan de nieuw te ontwikkelen website vindt u het kunnen vinden van verdieping en een goede archieffunctie van het tijdschrift. Ook wil 60% van u graag dagelijks verloskundig nieuws vernemen en vraagt u aandacht voor de plaatsing van vacatures. U vindt informatie uit het bestuur het minst belangrijk. We interpreteren uw mening als volgt: informatie uit de KNOV -organisatie en het bestuur zijn te vinden op de KNOV-website, vakinhoudelijke informatie hoort in het tijdschrift. U trekt een duidelijke lijn. Wij zijn daar blij mee. Wil van Veen 4V6s+./6

5

KNOV

6

4V6s+./6

KNOV

Zoet eten, zoet praten Gedurende de ramadam vasten gelovige moslims. Op de eerste dag van de tiende maand – sjawwal -, is de ramadan voorbij en wordt het Suikerfeest of het ‘kleine feest’ uitbundig gevierd. Dit jaar was dat van 29 juli tot en met 31 juli. Sommigen vieren het feest gedurende een dag, voor anderen duurt het drie dagen, afhankelijk van de Islamitische groepering waartoe iemand behoort. Tijdens deze drie dagen komen er veel zoete lekkernijen op tafel, zoals Turks Fruit, Baklava, etc. Ook worden er cadeaus gegeven en is het gebruikelijk om arme mensen, maar ook vrienden en buren om je heen iets te geven. Het motto van het Suikerfeest is: ‘Zoet eten, zoet praten’. Tijdens de ramadan vasten moslims één maand om hun ziel te zuiveren. Maar ook om zelfdiscipline te ontwikkelen en te leven zoals de armen. Voor moslims behoort de ramadancircumcisie of mannenbesnijdenis tot één van de vijf zuilen van het geloof. Het lijkt mij niet gemakkelijk om te vasten. Maar ik vind het wel een mooie manier van zelfreflectie.. Tussen haakjes: zwangeren hoeven niet te

Vervolg agenda 23 september 2014 Platform klinisch verloskundigen najaar 2014 dag 1 24 september 2014 Gorinchem – Voorlichting Leidraad protocol positie klinisch verloskundigen 25 september 2014 Zwolle – Voorlichting Leidraad protocol positie klinisch verloskundigen

vasten. En wij Nederlanders kunnen hier zeker wat van leren. In het buitenland liggen voor de verloskunde soms nieuwe ideeën voor het oprapen. Van collega’s hoor ik regelmatig dat ze op vakantie een kijkje nemen op een verloskunde afdeling of in een verloskunde praktijk! Om te kijken en te leren van ervaringen van anderen. Zo spreek ik regelmatig mijn buitenlandse verloskundecollega’s. Samen met de beroepsorganisaties in Engeland, Duitsland en Zweden werken we aan een gezamenlijke implementatie van een handleiding over “Midwifery led continuity of care”. Door goed naar elkaars kwaliteiten en

30 september 2014 Utrecht + Zaltbommel Training Onderhandelen VCO (i.s.m. Schouten-Nelissen) 1 oktober 2014 Utrecht - Training Onderhandelen VCO (i.s.m. Schouten-Nelissen) 3 oktober 2014 Minisymposium geboortezorg asielzoekers 6 oktober 2014 Platform internationaal Twin Workshop 6 oktober 2014 Zaltbommel - Training Onderhandelen VCO (i.s.m. Schouten-Nelissen)

13 oktober 2014 Zoetermeer – KNOV regiotour 15 oktober 2014 Roermond – KNOV regiotour

© Nationale Beeldbank

8 oktober 2014 Utrecht – KNOV regiotour

4V6s+./6

7

KNOV Vervolg agenda 20 oktober 2014 Drachten – KNOV regiotour 22 oktober 2014 Zwolle – KNOV regiotour 27 oktober 2014 Twin2twin-workshop najaar 2014 27 oktober 2014 Utrecht - Seks in de verloskundige praktijk (zie artikel pagina 61)

best-practices te kijken, komen we samen tot een goed zorgmodel. Daarbij maken we gebruik van de recente The Lancet-midwifery serie. Voor wie hier nog niet van heeft gehoord: deze wetenschappelijke serie artikelen – die door een grote groep internationale auteurs geschreven is - laten de positieve impact van verloskundige zorg zien: vakkundige, betrokken en doelmatige zorg. Met het volgende tijdschrift worden deze artikelen in vertaalde vorm als bijlage meegestuurd. Eind november organiseert Tijdschrift voor Verloskundigen samen met een aantal enthousiaste verloskundigen en gynaecologen een congres over The Lancet Midwifery serie. Ik adviseer u daar zeker heen te gaan voor nieuwe inspiratie! Niet alleen van West-Europese landen kunnen we leren, ook elders in de wereld

28 oktober 2014 Utrecht - Training Onderhandelen VCO (i.s.m. Schouten-Nelissen)

is er waardevolle input te halen. Zo leren we op dit moment veel van Marok-

29 oktober 2014 Breda – KNOV regiotour

stichting midwives4mothers het project gestart waarin we nauw samenwerken

30 oktober 2014 Platform Internationaal samen met the working party on international safe motherhood

zwangere vrouwen worden verbeterd. Maar ook wij leren van de Marokkaanse

3 november 2014 Amsterdam – KNOV regiotour

organisatie) deelneem kijken we op welke wijze we de voorlichting over

5 november 2014 Utrecht + Zaltbommel Training Onderhandelen VCO (i.s.m. Schouten-Nelissen)

een goed geinformeerde keuze kan maken over het wel of niet deelnemen

10 november 2014 Arnhem – KNOV regiotour 11 november 2014 Eindhoven - Seks in de verloskundige praktijk (zie artikel pagina xxx) 11 november 2014 Zaltbommel - Training Onderhandelen VCO (i.s.m. Schouten-Nelissen) 12 november 2014 Utrecht - Training Onderhandelen VCO (i.s.m. Schouten-Nelissen)

kaanse verloskundigen. In Marokko sterven tien keer zo veel vrouwen als in Nederland tijdens de zwangerschap en bevalling. In dat kader zijn we met met Marokkaanse verloskundige collega’s. Hierdoor kan de zorg aan Marokkaanse gewoonten en manier van werken. Ik ben een van de twintig ‘twins’ die meedoen aan dit project. In een groep waar ik samen met mijn ‘twin-verloskundige’ uit Marokko (Khadija Habibib, voorzitter van de Marrokaanse beroepsprenatale screening kunnen verbeteren zodat deze groep vrouwen in Nederland prenatale screening. De meeste moslims gaan op de laatste dag van de Ramadan naar de moskee voor het uitspreken van het feestgebed. Na het gebed kan het feest beginnen. Ook wij gaan in oktober een feest organiseren om de de sterke banden tussen Marokko en Nederland te vieren. Onze ‘twins’ uit Marokko zijn dan in het land. Alle verloskundigen die aan het project werken zijn uitgenodigd. We nodigen ook prominenten uit - vanuit de politiek, consulaat, Marokkaanse gemeenschap, geboortezorg, zorgverzekeraars en onze KNOV-medewerkers. Het belooft een mooie avond te gaan worden waarin we zeker zoet gaan praten en eten! Natuurlijk bent ook u van harte welkom en kennis te maken en ideeën op te doen. Q Linda Rentes

18 november 2014 Utrecht - Training Onderhandelen VCO (i.s.m. Schouten-Nelissen) 21 november 2014 Algemene Ledenvergadering

© Nationale Beeldbank

Kijk voor meer agendainformatie op www.knov.nl of www.kennispoort-verloskunde.nl.

8

4V6s+./6

KNOV

Pensioen en overlijden Marjolein Pepers Als verloskundigen zijn we voortdurend met nieuw leven

In een serie artikelen legt Stichting Pensioenfonds

bezig. Dat is het mooiste aspect van ons beroep. Maar

voor Verloskundigen (SPV) uit hoe het zit met uw

door ons werk weten we ook hoe broos het leven kan

pensioen. In het vorige artikel hebben we toege-

zijn. Dat geldt niet alleen voor sommige pasgeboren

licht hoe het met pensioen en scheiden zit. In deze

kinderen. We hebben waarschijnlijk allemaal wel voor-

uitgave van Tijdschrift voor Verloskundigen besteedt

beelden van mensen die vroegtijdig van ons zijn heen-

SPV aandacht aan pensioen en overlijden. Zo weet

gegaan. Het is iets waar u liever niet over nadenkt. Toch is

u waar u op moet letten bij uw pensioen bij SPV en

het goed om te weten dat onze pensioenregeling ervoor

komt u (en uw nabestaanden) niet voor verrassingen

zorgt dat uw nabestaanden niet financieel onverzorgd

te staan.

achterblijven als u zou overlijden.

Pensioen voor uw partner en kinderen

weten of uw pensioen straks voldoende is om plezierig te

In onze serie artikelen benadrukken we elke keer weer

kunnen leven. Wanneer we het hebben over pensioen,

hoe belangrijk pensioen is. Het is belangrijk om nu te

dan denken we in de eerste plaats aan ouderdomspensioen. Dat is de levenslange maandelijkse uitkering die u krijgt nadat u met pensioen bent gegaan. Maar de

Contact: [email protected]

pensioenregeling heeft nog meer onderdelen. Er is een

© Nationale Beeldbank

Marjolein Pepers (Syntrus Achmea) in opdracht van SPV

4V6s+./6

9

KNOV partnerpensioen voor uw partner en een wezenpensioen

krijgt uw partner 70% van het op dat moment geldende

voor uw kinderen tot 21 jaar als u zou komen te overlijden.

ouderdomspensioen. Het partnerpensioen wordt jaarlijks verhoogd met de onvoorwaardelijke toeslag van 2%.

Zorg dat uw partner is aangemeld bij het pensioenfonds

Scheiding heeft invloed op uw partnerpensioen

Om in aanmerking te komen voor een partnerpensioen is

Als u tijdens uw loopbaan als verloskundige gescheiden

het in de eerste plaats belangrijk dat uw partner is

bent, moet u er rekening mee houden dat uw ex-

aangemeld bij het pensioenfonds. Wanneer u gehuwd

partner(s) recht heeft/hebben op een deel van het

bent of een geregistreerd partnerschap bent aangegaan,

opgebouwde partnerpensioen. In de vorige editie van dit

hoeft u niets te doen. Aanmelding gaat dan automatisch

tijdschrift hebben we een uitgebreid artikel opgenomen

via de gemeente waar u woont. In andere gevallen moetu

over de gevolgen van scheiding op het pensioen. Zeker

zelf uw partner aanmelden, bijvoorbeeld wanneer u in het

als dit voor u van toepassing is, verdient het aanbeveling

buitenland woont. Daarbij is het van belang of uw partner

om dat artikel nog eens goed te lezen.

voldoet aan de voorwaarden zoals die in het reglement staan. Dat reglement vindt u op de website van het

Wezenpensioen voor kinderen tot 21 jaar

pensioenfonds: www.pensioenfondsverloskundigen.nl.

De pensioenregeling biedt een pensioenuitkering voor uw

Wanneer u gaat samenwonen nadat uw pensioen al is

kinderen tot 21 jaar. Dit geldt ook voor stiefkinderen die

ingegaan, komt uw partner niet meer in aanmerking voor

u als eigen kinderen opvoedt. Wanneer u komt te

een partnerpensioen.

overlijden – voor of na uw pensionering – krijgen uw

Als u overlijdt, krijgt het pensioenfonds daar automatisch

kinderen voor zover die nog niet de leeftijd van 21 jaar

bericht van. Behalve wanneer u in het buitenland woont,

hebben bereikt, een wezenpensioen. Dat krijgen ze vanaf

dan krijgen we daarvan geen gegevens door.

de maand na uw overlijden tot de laatste dag van de maand

Als er een recht is op partnerpensioen en/of wezen-

waarop ze de leeftijd van 21 jaar bereiken. De hoogte van

pensioen, neemt het fonds contact op met uw

het wezenpensioen per kind is 20% van het volgens het

nabestaanden om de uitkering te regelen.

pensioenreglement vastgestelde partnerpensioen. Heeft u geen partner, dan wordt het wezenpensioen berekend

Hoogte van het partnerpensioen

alsof u wel een partner zou hebben. Er is een grens aan

Het partnerpensioen gaat in op de eerste dag van de

het wezenpensioen. SPV stelt een bedrag aan wezenpen-

maand na uw overlijden en eindigt op de laatste dag van

sioen beschikbaar ter grootte van maximaal de uitkering

de maand waarin uw partner overlijdt.

aan drie kinderen. Als en zolang er meer dan drie

De hoogte van het partnerpensioen hangt af van het

kinderen zijn die recht hebben op wezenpensioen, wordt

moment waarop u overlijdt. Laten we eerst kijken naar de

het totaalbedrag over alle kinderen gelijk verdeeld.

situatie dat u vroegtijdig zou overlijden terwijl u nog werkt als verloskundige en dus nog pensioen opbouwt. Dan

Mogelijkheid tot uitruil van partnerpensioen

krijgt uw partner een partnerpensioen van 70% van het

Uw pensioenregeling biedt verschillende keuzemogelijk-

ouderdomspensioen dat u zou hebben opgebouwd als u

heden. Een ervan is het uitruilen van het partnerpensioen

tot uw pensioendatum was blijven werken als verloskun-

tegen een hoger ouderdomspensioen. Als u geen partner

dige. De uitkering wordt dan gebaseerd op de laatst

heeft, gebeurt dit automatisch als u met pensioen gaat.

vastgestelde pensioengrondslag (het deel van uw salaris

U zou voor uitruil van partnerpensioen kunnen kiezen als

waarop uw pensioenopbouw wordt berekend). Verder

u een partner heeft die zelf een goed pensioen heeft

wordt het partnerpensioen jaarlijks verhoogd. Die

opgebouwd. Uw partner moet schriftelijk toestemming

verhoging is 2% per jaar (onvoorwaardelijke indexatie) en

geven voor de uitruil. Andersom kunt u ervoor kiezen om

kan eventueel hoger zijn als de financiële positie van het

een deel van uw ouderdomspensioen uit te ruilen tegen

pensioenfonds dat toelaat.

een hoger partnerpensioen. Uw partner is dan na uw

Overlijdt u voor uw pensioendatum maar werkte u

overlijden verzekerd van een wat hogere uitkering. De

inmiddels niet meer als verloskundige, dan is het partner-

keuze voor uitruil kan gemaakt worden op het moment

pensioen 70% van het ouderdomspensioen dat u had

dat u met pensioen gaat. Q

opgebouwd tot het moment dat u stopte met uw werk

10

als verloskundige. Ook hierbij geldt dat het opgebouwde

Wilt u meer lezen over dit onderwerp of over andere

pensioen jaarlijks wordt verhoogd met de 2% onvoor-

keuzemogelijkheden die onze pensioenregeling biedt: kijk

waardelijke toeslag. Als u overlijdt na uw pensionering,

dan op onze website www.pensioenfondsverloskundigen.nl.

4V6s+./6

KNOV

Weegpunten voor het goed omgaan met sponsoring Interview met Ferdinand Strijthagen van de Landelijke Borstvoedingsraad Martje van der Brug

Zorgprofessionals die met aanstaande en jonge moeders werken, hebben ook te maken met producenten van kunstvoeding. Dat roept soms vragen op. Wat is wel en niet toelaatbaar? De Landelijke Borstvoedingsraad (LBR) geeft nu antwoord met de folder ‘Weegpunten voor het omgaan met sponsoring’. “Je ziet voortaan in één oogopslag wat toegestaan is – en wat niet,” zegt LBR-voorzitter Ferdinand Strijthagen.

niet is toegestaan,” zegt hij. “Het is belangrijk om te weten wat er aan kunstvoeding te krijgen is. Maar er is wel een verschil tussen informatieverstrekking en harde marketing.”

Baby Friendly Hospital Initiative “Iedere aanstaande moeder staat voor de keuze om wel of geen borstvoeding te geven. Het is belangrijk dat zorgprofessionals de juiste informatie geven over de voordelen van moedermelk,” zegt Ferdinand Strijthagen. De LBR baseert zich op de principes van het Baby Friendly Hospital Initiative. “De WHO/Unicef zet zich wereldwijd in om borstvoeding te bevorderen en ouders en professionals voor te lichten. Lactatiekundigen en de meeste verloskundigen en kraamverzorgenden weten er natuurlijk alles van. Maar we willen breder informeren over borstvoeding.” Volgens Strijthagen is borstvoeding om verschillende redenen de beste voeding voor zuigelingen. “De afweer is beter, en borstvoeding zorgt voor een goede hechting tussen moeder en kind. Melkproducten van de commerciële kunstvoedingsindustrie zijn een bruikbaar alternatief. Maar niet de optimale keuze.”

Aandacht voor sponsoring Strijthagen benadrukt dat de LBR niet dogmatisch is. “Er kunnen fysieke redenen zijn om geen borstvoeding te geven. En ouders kunnen natuurlijk zelf een andere keuze

Handige folder schept duidelijkheid

maken.” De LBR richt zich vooral op de kwaliteit van de

Strijthagen: “Het kan voorkomen dat zorgprofessionals

zorg. “Zorgprofessionals hebben vaak te maken met

samenwerken met de industrie. Zeker nu de budgetten

sponsoring door de voedingsindustrie. Zij worden

onder druk staan. Maar let erop dat de invloed van

uitgenodigd om presentaties te houden op gesponsorde

producenten niet verder gaat dan normale voorlichting.

congressen en/of ontvangen gratis proefverpakkingen

Ontwikkel een sensitiviteit voor reclame. Je hebt te

kunstmelk. Daar waarschuwen wij voor, omdat het vaak

maken met de Warenwet en de WHO-code. Als je samenwerkt met de voedingsindustrie kun je die onbedoeld

Martje van der Brug, Voedingscentrum

overtreden.” 4V6s+./6

11

KNOV De wet- en regelgeving is complex. Hoe weet je als

Tijdelijk meldpunt overtredingen

professional nu wat er mag en wat verboden is? “Bekijk

Ondanks de huidige wet- en regelgeving is er slechts

de Weegpunten-folder van de LBR,” adviseert Strijthagen.

een beperkt wettelijk kader rond sponsoring door de

“Die maakt je bewust van de kaders waar je rekening

voedingsindustrie. Zolang er geen handhavende instantie

mee moet houden. Je ziet snel of je in strijd handelt met

is aangewezen, inventariseert de LBR de overtredingen op

de Warenwet of de WHO-code. Vervolgens kun je

het gebied van sponsoring door de voedingsindustrie.

zelf beoordelen of je verder wilt gaan met een

Ongewenste sponsoring kan worden gemeld via

fabrikant of niet.” Kijk voor meer informatie op

[email protected]. Q

www.borstvoedingsraad.nl.

LBR: breed front voor borstvoeding

Verkrijgbaar bij de deelnemende organisaties

Unicef en het Voedingscentrum hebben twee jaar

Het concept van de folder is getoetst in een ron-

geleden het initiatief genomen tot de oprichting

detafelconferentie bij vertegenwoordigers van de

van de LBR. Intussen hebben ook de beroeps-

betrokken beroepsverenigingen en daarnaast ook

verenigingen van kinderartsen, verloskundigen en

bij de Vereniging van Nederlandse Fabrikanten van

lactatiekundigen zich aangesloten, net als ACTIZ

Kinder- en Dieetvoeding. Het ‘Weegpunten-docu-

en BTN, de Stichting Kind en Ziekenhuis, en het

ment’ wordt verspreid via de bij de LBR aangesloten

Nederlands Centrum Jeugdgezondheid. De Stichting

organisaties en is ook verkrijgbaar via de webshop

Zorg voor Borstvoeding is adviserend lid. De LBR wil

van het Voedingscentrum.

bewerkstelligen dat alle instellingen die ouder- en kindzorg bieden kwalitatief goede, toetsbare zorg rond borstvoeding verlenen. De nu gepubliceerde ‘Weegpunten voor het omgaan met sponsoring’ is het eerste product van de Raad.

Hoeveel tijdschriften in 2015? Met de ontwikkeling van een nieuw tijdschrift en een website komt de vraag boven naar de omvang en frequentie van het tijdschrift. Voor 2015 worden 480 pagina’s tijdschrift begroot. De vraag aan u: heeft u dan liever tien tijdschriften van 48 pagina’s of zes tijdschriften van 80 pagina’s?

U mag het zeggen via [email protected] Onder de beantwoorders van deze vraag worden vier toegangskaarten voor de Dutch-Moroccan Night verloot. Sluiting reacties: 16 september 2014

12

4V6s+./6

WETENSCHAP

De rol van de huisarts tijdens de zwangerschap

Referaat

Joke Koelewijn Feijen-de Jong EI, Baarveld F, Janssen DEMC, Ursum J, Reijneveld SA, Schellevis FG. Do pregnant women contact their general practitioner? A register-based comparison of healthcare utilisation of pregnant and non-pregnant women in general practice. BMC Family Practice 2013, 14:10.

Weinig huisartsen verlenen nog verloskundige zorg. Zij zien echter wel zwangeren op hun spreekuur. Hoe vaak en waarvoor zwangeren bij de huisarts komen, is echter niet bekend. Verloskundige Esther de Jong-Feijen heeft hier, samen met enkele huisartsen, onderzoek naar gedaan in de Nederlandse huisartsenpraktijk.

niet-zwangeren 4,5 keer was. Met wat voor vragen of klachten kwamen deze vrouwen? Onder ‘zwangeren’ én niet-zwangeren was de vraag naar anticonceptie de meest voorkomende reden voor een consult (6,3 versus 5,5 per 100 vrouwen). Bij ‘zwangeren’ volgden hierna in afnemende frequentie van 3,2 naar 2: buikpijn, zwangerschapsbraken/-misselijkheid, lage rugpijn, constipatie en ‘andere zwangerschapsklachten’.

Methode

Niet-zwangeren kwamen met een afnemende frequentie

De studie maakte gebruik van gegevens uit het Neder-

van 2,6 naar 2,1 per 100 vrouwen wegens: moeheid,

landse Informatienetwerk voor de Huisartsenpraktijk

verkoudheid en lage rugpijn. Voor andere klachten kwam

(LINH). Dit legt longitudinaal gegevens vast over consul-

minder dan 2% van de vrouwen op consult.

ten, voorschrijvingen en verwijzingen van alle patiënten

De meest gestelde diagnose bij ‘zwangeren’ was

uit 84 huisartsenpraktijken en is representatief voor

‘zwangerschap’ (41% van de vrouwen), gevolgd door

Nederland. Voor déze studie werden in de periode juli

urineweginfectie (9%). Bij niet-zwangeren werd

2006 tot juni 2010 gegevens van 15.123 zwangere en

urineweginfectie het meest gediagnosticeerd (4%). De

102.564 niet-zwangere vrouwen verzameld, afkomstig

diagnoses ‘niet nader gespecificeerde ziekte’, ‘geen

uit 74 praktijken van huisartsen die geen verloskundige

ziekte’, ‘vaginale candida-infectie’ en ‘bovenste-lucht-

zorg verleenden. Hun zorggebruik werd in kaart gebracht

weginfectie’ stonden bij beide groepen in de top 10 van

vanaf 294 voor tot 42 dagen na de geboorte van hun

meest gestelde diagnoses, maar werden bij zwangeren

kind, totaal 336 dagen, en vergeleken met dat van een

vaker gesteld (5-6%) dan bij niet-zwangeren (2-4%). In

controlegroep, bestaande uit alle niet-zwangere vrouwen

de top 10 bij ‘zwangeren’ vielen verder nog aambeien en

van 15-45 jaar uit dezelfde praktijken gedurende een

mastitis op (3%).

random periode van 336 dagen. Moeders van preterme

Van de ‘zwangeren’ die op consult kwamen kreeg 52%

en doodgeboren kinderen werden geëxcludeerd, evenals

medicatie voorgeschreven versus 84% van de niet-

vrouwen met een abortus.

zwangeren, vooral antibiotica (16% versus 12% bij niet-zwangeren), en medicatie wegens anemie en

Resultaten

vaginale infecties (beide 11%).

De studiegroep en de controlegroep waren vrij goed vergelijkbaar qua leeftijd, urbanisatie van hun woon-

Bespreking

gebied en sociaaleconomische status. Etniciteit was niet

Dit is de eerste Nederlandse studie naar het zorggebruik

vastgelegd. Zwangeren en vrouwen die net zwanger

van ‘zwangeren’ bij de huisarts. De auteurs benoemen als

geweest zijn (verder te noemen ‘zwangeren’) kwamen

kracht van deze studie het gebruik van een grote,

significant vaker bij de huisarts dan niet-zwangeren:

representatieve en behoorlijk complete dataset.

gemiddeld 3,6 versus 2,2 consulten. Van de ‘zwangeren’

Vrouwen komen tijdens de zwangerschap tot zes weken

kwam 65% tenminste één keer op consult en van de

post partum vaker bij de huisarts dan daarbuiten. De

niet-zwangeren 50%; de ‘zwangeren’ die op consult

extra bezoeken betreffen voornamelijk vragen en

kwamen, kwamen gemiddeld 5,6 maal terwijl dit voor de

klachten rondom zwangerschap (vaak alleen vaststellen van de zwangerschap, maar bijvoorbeeld ook braken/

Dr. Joke Koelewijn is verloskundige n.p. en vervult een aantal

misselijkheid), anticonceptie en urineweginfecties. De

functies op het gebied van onderwijs en onderzoek

auteurs veronderstellen dat zwangeren daarnaast meer 4V6s+./6

13

WETENSCHAP bezorgd zijn over hun gezondheid en een lagere drempel

obstetrische spoedsituaties. Uit hun studie blijkt overigens

hanteren om naar de huisarts te gaan. De cijfers onder-

niet dat de verloskundige scholing van huisartsen nu

steunen deze gedachte mijns inziens nauwelijks: vrijwel

onvoldoende is, al heeft geen van de huisartsopleidingen

alle klachten, symptomen en diagnoses die de huisarts

verloskunde structureel opgenomen in het onderwijs [2]

vaker ziet bij zwangeren, komen ook daadwerkelijk vaker

(uiteraard kan het wel in de stage aan de orde komen).

voor in deze groep. Alleen de extra consulten wegens

De huisartsopleiding Groningen is inmiddels gestart met

buikpijn passen op het eerste gezicht niet helemaal in het

het implementeren van een nieuw curriculum waarin ook

rijtje, maar zijn mogelijk te verklaren door bandenpijn,

verloskunde een (bescheiden) plek krijgt.

Braxton-Hickscontracties of urineweginfecties.

Tenslotte zien de auteurs samenwerking en uitwisseling

Waarom kiezen vrouwen bij een bepaalde klacht voor de

van informatie tussen huisartsen en verloskundigen als

huisarts en niet voor de verloskundige zorgverlener? De

onmisbaar. Een geïntegreerde digitale omgeving zou

auteurs geven als mogelijke verklaringen dat een zwangere

hiervoor betere voorwaarden kunnen scheppen. Daar

de huisarts beter kent, dat vrouwen niet goed weten

hoeven we echter mijns inziens niet op te wachten. Elke

welke klachten bij de zwangerschap horen, dat vooral

huisarts of verloskundige kan zelf initiatieven ontplooien

een gynaecoloog lastiger te bereiken is dan de huisarts of

om elkaar beter te leren kennen als eerste stap naar een

dat vrouwen medicatie nodig hebben. Ik denk ook dat de

betere samenwerking en betere zorg voor zwangeren. Q

verloskundige vrouwen naar de huisarts verwijst, bijvoorbeeld voor anti-emetica of bij een urineweginfectie. Dat

Referenties

gebeurt vermoedelijk niet altijd met een verwijsbrief/-

1. Beentjes MM, Weersma RLS, Koch W, Offringa AK, Verduijn MM, Mensink PAJS,

telefoontje.

Wiersma Tj, Goudswaard AN, Asselt KM van. NHG-Standaard Zwangerschap en Kraam-

Opvallend is dat bij slechts 41% van de vrouwen de

2. Trompert CA, Boek M, Groenier KH, Koelewijn JM, Baarveld F. Algemeen verloskun-

diagnose ‘zwangerschap’ gecodeerd is. De auteurs geven

dige taken van de huisarts: een onderzoek naar de behoefte aanverloskundig onderwijs

hieraan twee interpretaties: de huisarts weet niet dat

tijdens de huisartsopleiding. Tijdschrift voor MedischOnderwijs 2010;4(29):245–251

iemand zwanger is of weet dat wel, maar legt het niet

hhuihuisartsenopleidinghuisartsopleiding. Tijdschrift voor Medisch Onderwijs,

vast. Vermelding van zwangerschap in het dossier is uiteraard heel belangrijk. Volgens de door NHG en KNOV uitgebrachte NHG-standaard Zwangerschap en Kraamperiode stelt de verloskundige de huisarts op de hoogte van een zwangerschap [1]. Het lijkt me de moeite waard uit te zoeken of huisartsen en verloskundigen deze en andere samenwerkingsafspraken in de standaard ook daadwerkelijk naleven en zo niet, wat de verklaring hiervoor is. Huisartsen zijn terecht terughoudend bij het voorschrijven van medicatie aan zwangeren. Toch krijgt de helft van de zwangeren die bij de huisarts komen, medicatie voorgeschreven. Uiteraard is dit bij een urineweginfectie, anemie of een vaginale infectie terecht. Een meer specifiek onderzoek naar welke medicatie specifiek wordt voorgeschreven lijkt me echter zinnig, evenals naar de vraag of de verloskundige zorgverlener hiervan altijd op de hoogte is. De auteurs bevelen nader onderzoek aan naar de redenen van zwangeren om de huisarts en/of de verloskundige zorgverlener te consulteren. Met deze kennis zouden zorgverleners beter kunnen aansluiten bij de behoeften van (specifieke) zwangeren. De auteurs werken dit niet nader uit, maar deze kennis is bijvoorbeeld van belang om zwangeren heldere instructies te geven bij welke klachten/symptomen ze welke zorgverlener moeten consulteren. Aangezien zwangeren frequent de huisarts bezoeken, doen de auteurs de aanbeveling huisartsen (bij) te scholen over problemen tijdens de zwangerschap, inclusief 14

periode (tweede herziening). Huisarts Wet 2012:55(3):112-25.

4V6s+./6

2010:29(4): 245-.

Nieuwsbrief / september 2014 / Jaargang 9

Facebook ondersteunt anticonceptie voorlichting Kofinas JD, Varrey A, Sapra KJ et al. Adjunctive social media for more effective contraceptive counseling. A randomized controlled trial. 2014; 123:763-770

lisatie, en langwerkende anticonceptie via implantaat of spiraal. In vergelijking met de controlegroep ontwikkelt de interventiegroep significant meer kennis over anticonceptie, tevredenheid over de voorlichting en voorkeur voor langwerkende anticonceptie. Onder de groep vrouwen die geen anticonceptie gebruiken of een condoom gebruiken versterkt de interventie significant de voorkeur voor een implantatiestaafje, maar niet voor het spiraal. Deze gerandomiseerde gecontroleerde studie onderzocht of Facebook de kennis over anticonceptie vergroot van een multiculturele groep Engelssprekende vrouwen tussen 18 en 45 jaar. Zij bezochten het spreekuur van een verloskundige kliniek in New York. De interventiegroep (n= 69) kreeg vijftien

minuten individuele mondelinge voorlichting en dertig minuten interactieve voorlichting via Facebook. De controlegroep (n=79) kreeg dezelfde mondelinge voorlichting en ontving een folder. Alle voorlichting, mondeling en via Facebook en folder, ging over hormonale middelen, condooms, steri-

De conclusie is dat sociale media zoals Facebook een effectieve aanvulling zijn op de persoonlijke voorlichting van zorgverleners, ook voor multiculturele groepen. Het daadwerkelijke gebruik van anticonceptie en de lange termijn effecten moeten onderzocht worden in grotere onderzoekspopulaties.

Screening van psychosociale risicofactoren voor ongunstige zwangerschapsuitkomsten Quispel C, van Veen MJ, Zuijderhoudt C et al. Patient Versus Professional Based Psychosocial Risk Factor Screening for Adverse Pregnancy Outcomes. Matern Child Health J 2014; DOI:10.1007/s10995-014-1456-5

Psychopathologie, psychosociale problemen en middelengebruik (PPM) tijdens de zwangerschap zijn risicofactoren voor zwangerschapsuitkomsten. Het Erasmus Medisch Centrum ontwikkelde twee screening- en adviesinstrumenten voor PPM als voorspellers van ongunstige zwangerschapsuitkomsten. De Mind2Care (M2C) is een digitale vragenlijst voor de zwangere vrouwen en de Rotterdam Reproductive Risk Reduction (R4U) is een korte checklist voor zorgverleners in hun gesprek met de vrouwen. Deze observationele studie vergeleek de resultaten van beide instrumenten door 164 zwangere

vrouwen in twee Rotterdamse verloskundigenpraktijken te screenen met achtereenvolgens M2C en R4U. In de diverse vergelijkingen komen de bevindingen van beide instrumenten redelijk tot goed overeen, maar het minst bij psychiatrische symptomen. Gebrekkige overeenkomst tussen de instrumenten wordt vooral verklaard door opleidingsniveau en etniciteit, maar er is geen systematisch patroon in de relaties tussen opleidingsniveau en etniciteit en de verschillende risicofactoren. Voor triage zijn de instrumenten onderling inwisselbaar bij vijf of meer vastgestelde PPM risicofactoren. Hoe meer vastgestelde

PPM risicofactoren, hoe groter de kans is op ongunstige zwangerschapsuitkomsten, zoals SGA, kunstverlossingen, pijnbestrijding en maternale complicaties. Bij meerdere vastgestelde risicofactoren identificeren de instrumenten 55-75% van de vrouwen met een verhoogd risico op ongunstige zwangerschapsuitkomsten. De meerderheid van de vrouwen is tevreden met beide instrumenten. De conclusie is dat de instrumenten onderling inwisselbaar lijken voor triage vanaf vijf vastgestelde risicofactoren, en dat ze elkaar aanvullen bij het geven van adviezen voor zorg op maat per specifieke risicofactor.

15

www.kennispoortverloskunde.nl

Gezonde zware zwangeren goed af bij de verloskundige Daemers D, Wijnen H, Van Limbeek E et al. The impact of obesity on outcomes of midwife led pregnancy and childbirth in a primary care population: a prospective cohort study. BJOG 2014; DOI:10.1111/7471-0528.12684

In dit onderzoek is beschreven hoe de zwangerschap verloopt van zwangere vrouwen met obesitas in (BMI vanaf 30 kg/m2) de eerste lijn. De onderzoekers vergeleken de uitkomsten van de zwangerschap en het aantal spoedverwijzingen bij deze groep vrouwen met zwangere vrouwen met een normaal gewicht. Zij analyseerden gegevens van 1.369 Kaukasische vrouwen in de regio Eindhoven uit de Kempen V-studie. Dit is een prospectieve cohortstudie uit 2002-2004 naar de relatie tussen schildklierfunctie en obstetrische uitkomsten en maternaal welbevinden. De primaire uitkomst was het doorlopen van het hele zorgtraject bij de verloskundige. Van de geanalyseerde vrouwen is

55,2% (n=756) op normaal gewicht bij de eerste controle, 30,1% (n=412) heeft overgewicht, 10% (n=137) heeft obesitas klasse I en 4,7% (n=64) heeft obesitas klasse II of III. De achtergrondkarakteristieken zijn normaal verdeeld, behalve het opleidingsniveau dat lager ligt bij vrouwen in obesitas klasse II en III. Van de 756 vrouwen met een normaal gewicht heeft 75% de zwangerschapscontroles in de eerste lijn. Dit percentage neemt af naarmate de vrouwen een hoger BMI hebben (55% in klasse II en III). Gecorrigeerd voor verschillende factoren hebben vrouwen in obesitas klasse II en III minder kans op volledige zwangerschapscontroles in de eerste lijn (OR 0.38;0.21-0.69). Ook

geven overgewicht en obesitas een lagere kans op een bevalling onder leiding van de verloskundige (OR 0.63;0.44-0.90). Vooral hypertensie, stagnerende ontsluiting en pijnstillingsverzoek zijn redenen van verwijzing die significant vaker voorkomen bij een verhoogd BMI. Spoedverwijzingen tijdens de bevalling komen daarentegen niet vaker voor bij overgewicht of obesitas evenals slechte perinatale uitkomsten. Alleen Large for Gestational Age baby’s worden vaker geboren bij vrouwen met overgewicht of obesitas. De onderzoekers concluderen op basis van deze gegevens dat er een juiste risicoselectie plaats vindt door verloskundigen bij vrouwen met obesitas.

Migraine en zwangerschap en lactatie David P, Kling J, Starling A. Migraine in pregnancy and lactation. Curr Neurol Neurosci Rep 2014 DOI:10.1007/s11910-014-0439-7

Amerikaanse onderzoekers hebben een niet-systematische literatuurstudie verricht naar migraine in de zwangerschap en de periode erna. Van de vrouwen die kampen met migraine heeft het merendeel vaak minder of zelfs geen klachten tijdens de zwangerschap. Cijfers over de precieze daling wisselen sterk tussen studies en het type migraine speelt daarin een rol. Bij vrouwen met migraine zonder aura nemen de klachten sterker af dan bij vrouwen die migraine hebben met aura. Ook

16

zijn er vrouwen die voor het eerst migraine ervaren in de zwangerschap: dit is het geval bij 3-6% van de vrouwen met migraine in de zwangerschap. Na de bevalling komt de migraine bij de meeste vrouwen weer terug. Het geven van borstvoeding beschermt tegen migraineklachten. De onderzoekers doen de suggestie om vrouwen met migraineklachten te adviseren borstvoeding te geven. Vrouwen met migraine in de

zwangerschap hebben meer kans op hypertensie en pre-eclampsie. In dat geval is de kans op vermindering van de migraineklachten kleiner. Migraineklachten rondom de bevalling worden geassocieerd met myocard infarct, diepe veneuze trombose en trombofilie. Tijdens de zwangerschap is het belangrijk om het onderscheid te maken tussen primaire migraine en migraine als gevolg van onderliggende (obstetrische) pathologie. Behandeling van primaire migraine tijdens de zwangerschap kan bestaan uit leefstijladviezen (slaap- en stressmanagement, lichamelijke oefeningen en regelmatige voeding). Ook behandeling met biofeedback en ontspanningstraining is bewezen effectief. De Amerikaanse onderzoekers doen suggesties voor medicamenteuze behandeling in de zwangerschap alhoewel in de VS alleen medicamenten mogen worden voorgeschreven die volkomen veilig zijn voor de foetus (categorie A). Tijdens de borstvoedingsperiode is migraine veiliger medicamenteus te behandelen dan in de zwangerschap.

www.kennispoortverloskunde.nl

Water als ‘pijnstiller’ geeft minder verwijzingen durante partu Lukasse M, Rowe R,Townend J et al. Immersion in water for pain relief and the risk of intrapartum transfer among low risk nulliparous women: secondary analysis of the Birthplace national prospective cohort study. BMC Pregnancy and Childbirth 2014; 14:60

Het gebruik van een bad/douche als pijn reducerend middel durante partu vermindert het aantal verwijzingen: vanaf thuis naar een ziekenhuis met 12%, vanaf een zelfstandig geboortecentrum (FMU) met 41% en vanaf een verloskundige unit binnen het ziekenhuis (AMU) met 22%. Dit is de uitkomst van Engels onderzoek waar data geanalyseerd zijn van alle bevallingen in drie verloskundige eerstelijns praktijken (Birthplace study april 2008 tot april 2010). Er zijn 16.577 nulliparae geïncludeerd, waarvan

er 4.013 thuis, 4.831 in een FMU en 7.733 in een AMU de bevalling startten. Pijnstilling in bad/douche is gebruikt bij 50% van de bevallingen thuis, bij 54% in een FMU en bij 38% in een AMU. De overige nulliparae zijn gebruikt als referentiegroep. Naast een reductie in verwijzingen zijn er bij zwangeren die een bad/ douche gebruikten 20% minder sectio’s en bevallen vrouwen vaker ongecompliceerd vaginaal (RR 1.05; 1.02-1.09). Er is geen

associatie met een lagere apgarscore of met neonatale verwijzingen postpartum. Het grootste voordeel van badgebruik is te zien bij vrouwen die bevallen in een FMU: 39% minder sectio’s, 39% minder spoedverwijzingen en 36% minder gebruik van een oxytocine infuus. Zowel in de FMU als AMU wordt 36% minder vaak verwezen voor overige pijnstilling zoals epiduraal anesthesie. Het kleinste effect van het gebruik van het bad/ douche durante partu treedt op bij een thuispartus.

Extra aspirine suppletie levert niets op Schisterman E, Silver R, Lesher L et al. Preconception low-dose aspirin and pregnancy outcomes: results from the EAGeR randomised trial. Lancet april 2014 DOI.org/10.1016/S0140-6736(14)60157-4

beide groepen kregen 400 μg foliumzuur dagelijks maximaal zes cycli. Er zijn vragenlijsten bijgehouden door participanten en elke twee weken zijn er urine- en bloedtesten gedaan en zijn de vragenlijsten besproken met de onderzoekers. Het aantal levendgeborenen is in de onderzoeksgroep 309 (58%) en in de placebogroep 286 (53%). Een miskraam treedt opnieuw op bij 68 (13%) vrouwen in de aspirinegroep en bij 65 (12%) in de placebogroep. Beide uitkomsten zijn niet significant.

Bij in-vitrofertilisatie wordt aspirine gebruikt om endometriumgroei en vascularisatie te stimuleren. Helpt preconceptionele behandeling met aspirine ook om bij vrouwen met miskramen de zwangerschapsuitkomsten te verbeteren? Dit is onderzocht in de EAGeR-studie (Effects of Aspirine in Gestation and Reproduction) door vier universiteits-medische centra in Amerika tussen 2001-2011. Vrouwen

van 18-40 jaar met één miskraam onder de 20 weken in de voorgeschiedenis werden geïncludeerd (n=294). Door trage werving werd het inclusie-criterium verbreed naar twee miskramen en is ‘zwangerschapsduur’ losgelaten. Uiteindelijk zijn er 535 vrouwen geïncludeerd in de aspirinegroep (81 mg/ dag) en 543 in de placebogroep en

In de aanvankelijke onderzoeksgroep (n=492) wordt een significant verschil gezien: 151 (62%) vrouwen krijgen een levend geboren kind in vergelijking met 133 (53%) vrouwen in de placebogroep. Geconcludeerd moet worden dat het preconceptioneel geven van aspirine aan vrouwen met één of meerdere miskramen niet geassocieerd is met meer levend geboren kinderen en met een daling in het aantal miskramen.

17

www.kennispoortverloskunde.nl

Proefschriften: Tijd voor richtlijnen bij obstetrische noodsituaties Obstetric Emergencies in Primary Midwifery Care in the Netherlands Marrit Smit, Universiteit van Leiden, 26 juni 2014

Op 26 juni promoveerde Marrit Smit, die in het dagelijks leven als klinisch verloskundige werkzaam is in het Leids Universitair Medisch Centrum. Ze onderzocht voor haar promotie hoe obstetrische noodsituaties in de eerste lijn verlopen en voorkomen kunnen worden. Daartoe bekeek ze talloze cases van complicaties bij de (thuis)bevalling, zoals een uitgezakte navelstreng en overmatig bloedverlies (HPP). Na analyse van medische dossiers en ambulancegegevens bleek de plaats van het optreden van de complicatie niet van invloed op de uitkomst. Geen van de onderzochte vrouwen was bijvoorbeeld in acuut gevaar door ambulancevervoer, ongeacht of de 45 minuten norm was overschreden. Toch valt er nog heel wat te verbeteren, om te beginnen het formuleren van een multidisciplinaire HPP-

richtlijn. Ze onderzocht alvast 25 kwaliteitsindicatoren, waarvan er 5 verbeterpotentieel hebben: routinematig toedienen van uterotonica tegen bloedverlies (oxytocine), het kwantificeren van bloedverlies door middel van wegen, tijdige doorverwijzing naar de tweede lijn en de behandeling van HPP en het gebruik van zuurstof. En als er doorverwezen wordt, is het belangrijk om actief te communiceren over de toestand van de ingezonden cliënt, zodat in het ziekenhuis direct het juiste team klaarstaat. Overigens blijkt al 59% van de eerstelijns verloskundigen standaard oxytocine toe te dienen na iedere bevalling, tegen 10% in 1995. In het ziekenhuis gebeurt dit in 19 van de 20 gevallen. Een typisch voorbeeld om de noodzaak van een HPP-richtlijn aan te tonen. Daar-

naast laat het zien dat verloskundigen in de eerste lijn steeds meer gewend raken aan 'functionele medicalisering'. Het gebruik van een zuurstofsaturatiemeter om doorlopend de conditie van baby's te kunnen meten is een ander voorbeeld van nuttige ondersteuning. Verloskundigen weten waar ze aan toe zijn, ouders worden gerustgesteld en verwijzingen vinden alleen plaats als het nodig is. Als het aan Smit ligt, kan ook dit opgenomen worden in de richtlijnen. Het onderzoek bevat nog diverse andere interessante uitkomsten, waarvoor we graag verwijzen naar de download van het proefschrift op Kennispoort Verloskunde. kennispoort-verloskunde.nl noodsituatie

Aandacht voor seksuele klachten na prolaps of stressincontinentie Sexual dysfunction in urogynaecology. Anne-Marie Roos, Erasmus Universiteit Rotterdam, 25 april 2014

Het proefschrift van Anna Maria Roos snijdt een gevoelig en achtergesteld probleem aan: Hoe om te gaan met ontbrekende of verminderde seksuele respons als gevolg van verzakkingen van de inwendige geslachtsorganen (prolaps), stressincontinentie en bekkenbodemchirurgie? Meer dan een op de tien vrouwen ondergaat op enig moment in haar leven een operatie voor prolaps of stressincontinentie en 48-64% van de seksueel actieve vrouwen binnen deze groep heeft last van seksuele disfunctie. Kwalitatief onderzoek door AnneMarie Roos in Engeland geeft te zien dat prolaps- en stressincontinentieklachten vooral een negatieve impact hebben op het huidige seksleven, door het eigen lichaamsbeeld van 18

de vrouwen. Vrouwen met prolaps hebben een negatief beeld van hun vagina wat tot onzekerheid leidt over de seksuele ervaring van hun partners. Deze groep maakt zich zorgen over de prolaps tijdens de seksuele activiteit, ervaart pijn en verminderde genitale sensibiliteit. Dit leidt tot verminderd verlangen en opwinding en moeilijkheden met het bereiken van een orgasme. Vrouwen met stressincontinentie schamen zich voor hun incontinentie(verband) en zijn bang dat zij naar urine ruiken. Angst voor incontinentie tijdens geslachtsgemeenschap beïnvloedt verlangen, opwinding en orgasme en kan dyspareunie tot gevolg hebben. Slechts één op de vijf vrouwen met een seksueel probleem zoekt contact

met een zorgaanbieder. Dit kan het gevolg zijn van schaamte, het gevoel dat de zorgaanbieder geen hulp zou kunnen bieden en de opvatting dat seksuele problemen geen echt gezondheidsprobleem zouden zijn. Seksuele problemen worden daarom vaak alleen ontdekt als de zorgaanbieder hier actief naar vraagt. Roos pleit dan ook voor het actief uitvragen en bespreken van dit onderwerp op het spreekuur van (uro)gynaecologen. Haar proefschrift bevat een nieuwe vragenlijst die daarvoor gebruikt kan worden.

kennispoort-verloskunde.nl roos

www.kennispoortverloskunde.nl

Pathologisch onderzoek naar de pathofysiologie van preeclampsie Penning ME, Baelde JJ, Bloemenkamp KWM. Pre-eclampsie en actieve placentafragmenten in de maternale long. NTOG 2014;127:116-120

van vrouwen die tijdens de zwangerschap overleden waren, afkomstig uit de landelijke database van het Nederlandse Pathologie Register (PALGA). Er zijn syncitiële fragmenten in de longen van zes patiënten met PE (n=9) in vergelijking met zes van de 26 uit de controlegroep. Het aantal fragmenten is significant hoger in de longen van vrouwen met PE en de fragmenten bevatten in de longen nog steeds het SFlt-1-eiwit. Syncitiële fragmenten zijn gevonden in patiënten die tot dertien dagen post partum waren overleden. Pre-eclampsie (PE) is een ernstige zwangerschapscomplicatie die wordt gekenmerkt door endotheeldisfunctie. De endotheeldisfunctie is vermoedelijk te wijten aan de verstoorde balans tussen pro- en anti-angiogene factoren. De placenta is de belangrijkste bron van circulerende anti-angiogene factoren in zowel de normale als de pre-eclamptische zwangerschap. Vooral tijdens pre-eclampsie vormt de syncitiotro-

foblast zogenaamde ‘knoppen’, die grote hoeveelheden van anti-angiogene eiwit (SFlt-1) bevatten en kunnen loslaten in de maternale ciruculatie. De onderzoekers vergeleken de expressie van SFlt-1 in placentamateriaal van patiënten met PE (n=32) en controlepatiënten (n=37). De expressie is zes keer hoger in de placenta’s van patiënten met PE. Tevens verzamelden de pathologen obductiemateriaal van de longen

De onderzoekers concluderen dat er een significant verband is tussen de aanwezigheid van syncitiële fragmenten in maternale longen en PE en dat deze fragmenten nog steeds het anti-angiogene eiwit SFlt-1 tot expressie brengen. Dit zou ook kunnen verklaren dat symptomen en complicaties van PE aanhouden of aanwezig blijven tot enkele dagen na de bevalling.

Bekkenpijn op de lange termijn: geen verschil na sectio of vaginale baring Blomquist JL, McDermott K, Handa VL. Pelvic pain and mode of delivery. Am J Obstet Gynecol 2014;210:423.e1-6

Pijn in het bekken is een algemeen voorkomende klacht en is goed voor 10% van de gynaecologische consulten. De onderzoekers gingen na of de wijze van bevallen, vaginaal of per sectio, van invloed is op de prevalentie en de ernst van bekkenpijn zes tot elf jaar na de eerste bevalling. De onderzoekers gebruikten gegevens uit een longitudinale cohort studie onder vrouwen die van hun eerste kind bevielen in het Greater Baltimor Medical Centre. De vrouwen (n=1.115) vulden zes tot elf jaar na hun eerste bevalling een gevalideerde vragenlijst

in over bekkenpijn. De lijst bevat vragen over drie soorten bekkenpijn: dysmenorroe, dyspareunie en bekkenpijn die niet samenhangt met de menstruatie of coïtus. Bekkenpijn op de lange termijn komt even vaak voor bij vrouwen die (minimaal één keer) vaginaal bevielen als bij vrouwen die uitsluitend per sectio bevielen. Onder de vrouwen die vaginaal bevielen, en minimaal één bevalling per forceps of één kind met een geboortegewicht ≥4 kg hadden, komt dyspareunie vaker voor. Er is geen relatie gevonden tussen perineum laesies en dyspareunie op de lange termijn.

Colofon: Kennispoort Verloskunde is een initiatief van de Samenwerkende Opleidingen Verloskunde (SOV). Deze nieuwsbrief verschijnt ook als emailversie. Aanmelden kan gratis op: www.kennispoort-verloskunde.nl/registreren, het grootste kennisplatform voor Nederlands verloskundig onderzoek. SOV (VAR), Postbus 25035, 3001 HA Rotterdam e-mail: [email protected] www.facebook.com/kennispoortverloskunde @kpverloskunde Hoofdredactie: Paul Heere (Limetree Business Refreshment) Redactieraad: Elies de Geus (AVAG), Anne-Marieke Smit (AVAG), Irene Korstjens (AVM), Stans Verschuren (VAR), Bernadette Kroon (AVAG), Karine Essink (ZGT Almelo).

19

ONAFHANKELIJKE NASCHOLINGEN VOOR VERLOSKUNDIGEN

counselen over prenatale screening hormonale anticonceptie waterinjecties hands on trainingen vitaal bedreigde neonaat lage rugklachten bij zwangerschap

Wilt u op de hoogte blijven van onze nascholingen? Of een nascholing met ons organiseren voor uw VSV? Neem dan contact op met Femke Moerbeek via e-mail: [email protected] of telefoon: 072-5279100. Ga voor ons actuele nascholingsaanbod naar de website: www.dokh.nl

ONDERWIJS

The Lancet Midwifery serie: wat betekent die voor u? 20 november 2014 van 13.30-17.30 uur, Radboudumc, Nijmegen Midwifery Midwifery, vertaald in het Nederlands als verloskundigenzorg, betekent meer dan alleen de zorg door verloskundigen. Deze vier in The Lancet gepubliceerde June, 2014

Midwifery An Executive Sum mary for The Lanc et’s

www.thelancet

.com

Series

artikelen, waaraan is gewerkt door onderzoekers uit de hele wereld, gaan in op de rol die verloskundigenzorg kan hebben op het terugdringen van maternale en perinatale mortaliteit en morbiditeit en het verbeteren van de kwaliteit van zorg. In oktoberbesteedt Tijdschrift voor Verloskundigen aandacht aan deze serie. Tijdens het minisymposium op 20 november a.s. bespreken we de belangrijkste topics met u.

“Midwifery is a vital providing high-q solution to the challenges of ual for all women and ity maternal and newborn care newborn infants , in all countries”

Topics sWat betekent deze serie voor de vrouwen om wie het gaat? sWat is het belang van deze serie voor de Nederlandse verloskundige zorg? sWaarom is het belangrijk om hier multidisciplinair naar te kijken? sWat kan de invloed van de series zijn op de opleiding tot gynaecoloog of verloskundige? sWat betekent deze serie voor beleidsmakers? sWat is de plaats van deze serie in uw dagelijkse praktijk?

Programma Petra ten Hoope-Bender, verloskundige n.p., medeauteur en coördinator van de Lancet midwifery serie licht de achtergronden en inhoud van de serie toe. Aansluitend wordt deze reeks beschouwd in het licht van het rapport ‘Een Goed Begin’ van de stuurgroep Zwangerschap en Geboorte. Ten slotte gaan de deelnemers in workshops, geleid door een verloskundige en een gynaecoloog, in op bovenstaande topics en vragen.

Doelgroepen Verloskundigen (en student verloskundigen), gynaecologen (en -in opleiding), opleiders, huisartsen, beleidsmakers en natuurlijk de belanghebbenden: zwangeren met hun partners.

Accreditatie Accreditatie wordt bij de KNOV en NVOG aangevraagd. PAO Heyendael heeft een instellingsaccreditatie voor bij-en nascholing voor huisartsen.

Informatie en registratie www.paoheyendael.nl/lancet. 4V6s+./6

21

ONDERWIJS

Vroedvrouwelijke wijsheid: de unieke inbreng van de verloskundige AVAG maakt de kernwaarden van de verloskunde expliciet in haar nieuwe curriculum Nic van Son en Joyce Kors

In de rubriek ‘Onderwijs’ schrijven de drie opleidingen verloskunde – AVAG (AmsterdamGroningen), VAR (Rotterdam) en AVM (Maastricht) – om en om over verschillende aspecten van het opleiden van nieuwe verloskundigen. Aan de orde komen onder meer onderwijsvernieuwingen, leren in de praktijk, de combinatie werken/onderzoeken, de visie en ervaringen van studenten verloskunde en de voorbereiding op het werken in een dynamisch en veranderend werkveld. In dit artikel: de plaats van vroedvrouwelijke wijsheid binnen het nieuwe curriculum van AVAG. Met het nieuwe curriculum, dat vanaf dit studiejaar in gebruik wordt genomen, wil AVAG studenten opleiden tot verloskundigen die continuïteit van zorg én zorgverlener bieden en in medium-risk situaties binnen een

barende vrouwen. Heel belangrijk is altijd geweest dat ze

interprofessioneel team kunnen werken. Aan de ene kant

daarbij naar de vrouw als geheel kijken, en binnen haar

wordt van de verloskundige verwacht dat ze binnen zo’n

eigen directe omgeving. Wil je als vroedvrouw (man of

team met andere professionals kan samenwerken,

vrouw) een vrouw echt kunnen helpen, dan moet je

gezamenlijk beleid voeren en zorg bieden; aan de andere

ervaringen en emoties kunnen en durven delen. Je moet,

kant wordt van de verloskundige een eigen, unieke

kortom, een wederkerige relatie kunnen aangaan, waarin

professionaliteit binnen het team verwacht. Die unieke

je de vrouw krachtiger maakt, zodat ze zich zelfstandig voelt

professionaliteit wordt binnen het curriculum aangeduid

en vertrouwen in zichzelf heeft. Dat was en is nog steeds

als ‘vroedvrouwelijke wijsheid’.

een van de kernwaarden van de vroedvrouwelijke wijsheid.”

Vrouw krachtiger maken

Unieke inbreng

Elies de Geus is docent en lid van het projectteam dat het

Een ander kernpunt uit de vroedvrouwelijke wijsheid is de

nieuwe curriculum heeft ontwikkeld. Zij is ook een van de

fysiologische benadering van zwangerschap en bevalling.

schrijvers van het basisdocument waarin AVAG heeft vast-

De Geus: “Binnen de integrale zorg krijgt de verloskun-

gelegd wat zij onder vroedvrouwelijke wijsheid verstaat.

dige meer en meer te maken met medium-risk situaties.

“Vroedvrouwelijke wijsheid kun je historisch bekijken,” zo

Zij heeft daarbij oog voor het belang van een medische

steekt De Geus van wal. “Vroedvrouwen – letterlijk: wijze

interventie, maar blijft wel kijken naar de fysiologische

vrouwen – hebben altijd veel kennis gehad van hoe ze

mogelijkheden. Dat is de unieke inbreng van de verlos-

begeleiding en zorg kunnen bieden aan zwangere en

kundige in het integrale zorgteam: het bewaken en bevorderen van de fysiologische benadering. Ook als

Nic van Son is freelance tekstschrijver en Joyce Kors is verbonden

medisch ingrijpen is aangewezen, kan er altijd nog

aan de Academie Verloskunde Amsterdam/Groningen

gezorgd worden dat bijvoorbeeld een deel van de baring

22

4V6s+./6

ONDERWIJS zo natuurlijk mogelijk verloopt. En de blijvende aanwezig-

kwamen allerlei emoties bij los. Groot verdriet om dat

heid van de verloskundige binnen die medische omgeving

kindje. Maar dat dit nieuwe kindje er gewoon mag zijn,

kan zorgen voor rust en het verlagen van stress bij de

dat het geen vervanging is. Het gesprek bracht de nodige

vrouw.” Volgens De Geus gaat het om het zoeken naar

rust. Tien minuten later werd de baby geboren. Noem het

een subtiele balans tussen richtlijnen en evidentie

intuïtie of ervaring, maar dit is volgens mij vroedvrouwelijke

enerzijds en ervaringskennis anderzijds. “Bij het verlos-

wijsheid. Weten wat je op zo’n moment kunt doen. En ik

kundig redeneren en handelen, maken we gebruik van

besef, het is een glijdende schaal: als verloskundige heb je

richtlijnen die zijn gebaseerd op evidentie. Maar alleen

een basisvertrouwen in de bevalling als natuurlijk proces,

richtlijnen volgen is onvoldoende: omdat de context

terwijl je toch in de gaten houdt wanneer ingrijpen wel

telkens anders is, moet je die meewegen. Je maakt samen

nodig is.

met de vrouw bepaalde afwegingen, stelt een beleid vast dat rekening houdt met gevolgen op de korte en de lange termijn. Daar gebruik je ook kennis of ervaring voor die niet altijd expliciet ergens vastligt.”

Kern van ons vak Omdat studenten hun beroep voor een groot deel buitenschools leren, betrekt AVAG via diverse scholingsdagen ook haar stagebegeleiders nauw bij het onderwerp ‘vroedvrouwelijke wijsheid’. Een van die stagebegeleiders is Minke de Vroomen, die al zo’n twaalf jaar begeleiding geeft aan stagiaires. “Ik ben heel blij dat dit onderwerp op de kaart is gezet,” zegt zij. “Wat mij betreft had dat tien jaar geleden al gekund. Vroedvrouwelijke wijsheid is echt de kern van ons vak. Het is een gevoel van binnenuit, noem het intuïtie of opgedane ervaring, waarmee je het vertrouwen uitspreekt in de zwangere en barende vrouw.” Voor De Vroomen betekent vroedvrouwelijke wijsheid in het curriculum onder meer dat de opleiding weer meer oog krijgt voor best practices. “In de tijd dat ik mijn opleiding volgde, kregen we veelal les op basis van ‘best practice’. Nu wordt er vooral veel getoetst op basis van ‘evidence’. Dat is niet alleen binnen de verloskunde, het is een tendens in de hele maatschappij: we accepteren

Enorme groei

minder risico, baseren ons handelen op richtlijnen

Ervaring is belangrijk, vinden zowel De Vroomen als De

waardoor het lijkt of we steeds minder eigen verantwoor-

Geus. “Je ziet bijvoorbeeld vaak bij studenten die eerder

delijkheid durven te nemen. Maar best practices, op basis

als verpleegkundige hebben gewerkt, dat de sociale en

van opgedane ervaring, zijn net zo belangrijk. Die moeten

emotionele ondersteuning van de cliënte hen makkelijker

we studenten ook meegeven, ook al zijn ze, ik weet het,

afgaat,” zegt De Vroomen. “Maar het is ook niet zo dat

vaak minder tastbaar en meetbaar dan op evidentie

je die vroedvrouwelijke wijsheid pas na tien jaar werken

gebaseerde richtlijnen.”

opdoet. Vertrouwen krijgen in wat je kunt, is belangrijk; dat vertrouwen geven, dat kan een opleiding heel goed.”

Weten wat je kunt doen

De Geus beaamt dat: “In vier jaar tijd maken onze

De Vroomen haalt een voorbeeld uit haar eigen praktijk

studenten een enorme groei door naar volwassenheid.

aan. “Met een student begeleidde ik een bevalling bij een

In de opleiding leren ze het belang inzien van de weder-

mevrouw die al twee keer was bevallen. Haar eerste

kerige relatie met hun cliënten. Daarvoor leren ze een vak,

kindje was aan leukemie overleden, haar tweede gelukkig

maar ze leren ook zichzelf kennen, hun eigen emoties,

gezond. Bij deze derde bevalling stagneerde de ontsluiting

normen en waarden, persoonlijkheid. Het is zowel een

terwijl er wel voldoende weeën waren. Dan kun je naar

professionele als persoonlijke groei. In feite kun je het zo

het ziekenhuis verwijzen, maar de vraag is of dat de beste

zien: wat verloskundigen hun cliënten bieden – een

oplossing is. Met de student vroeg ik mij af: kunnen we

veilige en bekrachtigende omgeving waardoor je je

iets anders bedenken? Wij hebben de tijd genomen om

zelfstandiger en sterker gaat voelen – bieden wij als

met de vrouw over haar overleden kindje te praten. Daar

opleiding net zo goed aan onze studenten.” Q 4V6s+./6

23

ONDERWIJS

On speaking terms Over kiezen met de vrouw in plaats van voor de vrouw Mariet van Diem

Marianne Nieuwenhuijze promoveerde op 20 mei 2014 aan de Radboud Universiteit op haar proefschrift On speaking terms. Choices and shared decision-making in maternity care. In het symposium voorafgaand aan de promotie bogen internationale sprekers zich over vragen als: Kan dat, samen met de vrouw zorgkeuzes maken? Hoe zit het met de autonomie van de vrouw? Zijn alle zorgkeuzes ook in de praktijk mogelijk? Wie of wat beïnvloedt de zorgkeuze?

…. and is also willing to reflect on their own functioning including the basis for their decisions.”

Theorie en praktijk Dat de weg van theorie naar praktijk lastig is, illustreerde professor Debra Bick, verloskundige en hoogleraar Evidence based practice aan het King’s College in Londen. Zij stelde dat op landelijk niveau veel krachten, zoals de media of de organisatie van de gezondheidszorg, invloed hebben op de keuzes in de zorg. Zij haalde de NICE-richtlijn over intrapartum zorg aan. Deze beveelt aan dat vrouwen de keuze voor plaats van de bevalling voorge-

Voornamelijk verloskundigen, maar ook een aantal

legd krijgen en dat vrouwen met een laag risico op

gynaecologen en docenten kwamen af op dit symposium

complicaties in een geboortecentrum of thuis bevallen.

met nieuwe inzichten over de rol van zorgverleners én

De pers berichtte direct na het uitkomen uiterst negatief

cliënten bij keuzes in de verloskundige zorg.

over de richtlijn en waarschuwde voor de gevaren van de thuisbevalling. Daarnaast liet zij zien, dat in Midden- en

Paternalisme en maternalisme

Zuid-Engeland het maar op enkele plaatsen mogelijk is

Professor Raymond de Vries, socioloog en hoogleraar

thuis of in een geboortecentrum te bevallen. In Noord-

Midwifery Science in Maastricht waarschuwt in zijn betoog

Engeland en Schotland blijken hiervoor helemaal geen

voor extreem anti-paternalisme, waarbij beslissingen

mogelijkheden te zijn. Zoals zij zelf zei aan het begin van

volkomen aan cliënten worden overgelaten. In feite, zo

haar voordracht – een wat cynisch verhaal – zet zij

zegt hij, overlaadt de zorgverlener hierbij de vrouw met al

kanttekeningen bij de keuzemogelijkheden van vrouwen.

dan niet objectieve informatie en stuurt haar vervolgens

Hoe de theorie in de praktijk uit kan pakken illustreert

het bos in om geheel alleen belangrijke beslissingen te

associate professor Lisa Kane Low van de Universiteit van

nemen, zoals wel of niet thuis bevallen of wel of geen

Michigan. Zij vormt met tien andere verloskundigen een

prenatale diagnostiek. De ultieme autonomie dus, waar

praktijk binnen de universitaire kliniek. Zij en haar

wij allemaal de mond zo vol van hebben, maar die bij

collega’s geven women-centered care en proberen

nadere beschouwing toch niet zo ideaal lijkt te zijn. De

beslissingen over de zorg altijd samen met de vrouw te

Vries pleit voor een vorm van zorgzaam en beschermend

nemen. Zij beschrijft de bevalling van een vrouw, die vanaf

paternalisme – hij noemt dit maternalisme – met respect

het begin van de zwangerschap duidelijk maakt absoluut

voor de vrouw, haar sociale omgeving met daarin haar

geen pijnbestrijding of andere interventies te willen. De

partner, vriend(inn)en, collega’s, gebeurtenissen in haar

partus eindigt na een zeer moeizame ontsluiting,

leven, haar waarden en haar autonomie. Dit betekent

verscheidene beslismomenten voor interventies en

niet dat de zorgverlener het altijd eens hoeft te zijn met

achtenzestig uur gebroken vliezen in een sectio caesarea.

de vrouw, maar – zo stelt de Vries tot slot, citerend uit het

Een constante dialoog met de vrouw over haar opties,

proefschrift van Marianne Nieuwenhuijze – “to achive

keuzes en uiteindelijk haar besluit gingen vooraf aan de

optimal care, the maternity care system needs care

sectio caesarea. Het geduld van deze ervaren verloskun-

professionals who discuss with a woman what is and is

dige en vooral haar respect voor de vrouw en haar

not needed for optimal care and what are wise and

beweegredenen maakte dit mogelijk. Daarnaast hield de

unwise decisions. This type of professional will pay close

verloskundige medisch inhoudelijk en als pleitbezorger

attention to the involvement and responsibility of women

voor de wensen en keuzes van de vrouw steeds contact met de gynaecoloog. Het uiteindelijke resultaat was een tevreden moeder en een gezond kind.

Mariet van Diem is lid van de redactie 24

4V6s+./6

ONDERWIJS Voorbereiden en vertrouwen

Maar kiezen doet de vrouw niet alleen, zo stelt hoogleraar

Gezamenlijke besluitvorming vraagt van de zorgverleners

Ethics of Care, Marian Verkerk van de Rijksuniversiteit

andere competenties en van vrouwen een andere visie op

Groningen. Zij introduceert het concept van de relationele

haar rol hierbij, zo stelt professor Sandra Beurskens. Zij is

cliënte. De individuele cliënte is immers altijd ingebed in

fysiotherapeut en onder andere hoogleraar Doelgericht

betekenisvolle relaties met onder andere haar partner,

meten in de dagelijkse zorgpraktijk aan de Universiteit

ouders, kinderen en familie die haar keuzeproces

van Maastricht. In de dagelijkse praktijk zijn soms

beïnvloeden en soms maken dat zij datgene kiest dat

verschillende beroepsgroepen betrokken bij een cliënte.

voor haar relaties goed is. Deze visie op de cliënte, zo

Dit resulteert vaak in verschillende zorgplannen met

stelt zij, vraagt dan ook om een dialogisch zorgproces,

dilemma’s voor de cliënte als deze niet op elkaar aansluiten.

waarin aandacht voor de ander, verantwoordelijkheid

Beurskens pleit voor interprofessioneel opleiden. Hierdoor

voor elkaar, competentie en responsiviteit de belangrijkste

leren toekomstige zorgverleners meer over en van elkaar

morele dimensies zijn. Belangrijk bij gezamenlijke

en ontstaat er een basis voor een effectievere samen-

besluitvorming is je te realiseren dat het niet altijd bij

werking en geïntegreerde zorgplannen. Daarnaast, zo

voorbaat duidelijk is wat iemands kernwaarden zijn,

stelt zij, hebben vrouwen vaak andere doelen dan de

behandelingen verschillen in baten en kosten, die

zorgverleners. Daarom moeten ook vrouwen voorbereid

wederom door de cliënte verschillend gewaardeerd

worden om mee te denken en actief deelnemer te zijn bij

kunnen worden. Er is niet een enkel juist antwoord voor

de gezamenlijke besluitvorming. Op die manier zullen

iedereen. In de communicatie staat – verbaal en vooral

zorgkeuzes, ook haar keuzes zijn.

non-verbaal – ‘vertrouwen scheppen’ centraal. Q

Interactieve training Onderhandelen Wilt u stevig(er) aan de onderhandelingstafel zitten? Neem dan deel aan de gratis training Onderhandelen.

verbanden (VSV), bij de ontwikkeling van protocollen/ richtlijnen en bij de inrichting van de integrale zorg lopen de visies van de verschillende partijen soms sterk uiteen. Daardoor worden onderhandelingsgesprekken uitdagender.

Voor een sterkere positie aan de onderhandelingstafel organiseert de KNOV in samenwerking met

Hebt u vaak met onderhandelingen te maken, hebt u een

Schouten&Nelissen de interactieve training Onder-

vertegenwoordigende functie en wilt u graag uw

handelen voor haar leden.

onderhandelingsvaardigheden verbeteren? Meldt u dan aan via uw kringvoorzitter of coöperatiedirecteur voor de

Ontwikkelingen in de verloskunde zorgen voor complexere

training Onderhandelen. Alle CVO-leden hebben een

onderhandelingen. In de Verloskundige Samenwerkings-

persoonlijke uitnodiging ontvangen voor een training Onderhandelen met CVO-gerelateerde onderwerpen en de klinisch verloskundigen zijn uitgenodigd via het Platform Klinisch Verloskundigen. Per kring/coöperatie/vereniging/regio/VSV kunnen maximaal twee verloskundigen aan de training deelnemen. Dit kunnen zowel eerstelijns verloskundigen als klinisch verloskundigen zijn.

Meer informatie Voor meer informatie over de training kunt u contact opnemen met Anke Oostveen, per e-mail [email protected] of telefoon 030 - 282 31 23. Q

Neem deel aan uitdagende onderhandelingen 4V6s+./6

25

Midwives Improving women’s health globally

International Confederation of Midwives

30th Triennial Congress 1-5 June 2014, Prague www.midwives2014.org

International Confederation of Midwives Strengthening Midwifery Globally

ICM CONGRES PRAAG

Het ICM-congres door de ogen van studenten Reineke Oosterhuis, Rosemiek Harrewijn, Nienke Bijen, Karin Gottmer, Maira van der Knaap, Tianda Snijder

Het begon allemaal een jaar geleden. Op de opleiding kregen wij de opdracht om uit te werken wat het ICM inhoudt. Wij kwamen er op deze manier achter dat het ICM-congres elke drie jaar wordt georganiseerd in een ander land en dat het congres in 2014 zou plaatsvinden in Praag. Onze toenmalige werkgroepbegeleider gaat zelf regelmatig naar het congres en stimuleerde ons om er (ook) naar toe te gaan, zeker nu het congres in Praag zou gaan plaatsvinden.

Helping Mothers Survive Bleeding After Birth en Helping Babies Breathe Wij wisten van het bestaan van deze projecten af, maar niet wat deze inhielden. Wij wilden graag de workshops volgen om te ontdekken wat de projecten betekenen voor de verloskunde. Helping Mothers Survive Bleeding after Birth is een project dat verloskundigen in ontwikkelingslanden leert om te gaan met een fluxus post partum en Helping Babies Breathe[cursief] leert verloskundigen in ontwikkelingslanden te reanimeren. Tijdens de workshop hebben wij gezien hoe verloskundigen getraind worden hoe te handelen bij een fluxus en ook zagen we een

Het leek ons erg inspirerend om te ontdekken hoe de

reanimatie van een pasgeborene. Voor deze twee projec-

verloskunde wordt uitgeoefend over de hele wereld en

ten zijn de MamaNatalie en de NeoNatalie ontworpen.

wat de invloed van verschillende culturen op het beroep

MamaNatalie is een uitrusting die een fluxus kan

is. Binnen de opleiding leren we hoe de verloskunde in

nabootsen en NeoNatalie is een reanimatiepop. Wij

Nederland wordt uitgevoerd en wij wilden graag ons

vinden de projecten een erg goed initiatief en zouden

blikveld vergroten om zo meer over verloskunde in relatie

zelf later ook wel trainer willen worden bij één van deze

tot andere culturen te leren. Enkelen van ons hebben de

projecten.

ambitie om het onderzoek in te gaan. Het congres is een uitgelezen kans om te zien hoe onderzoek in de praktijk wordt toegepast, omdat er wetenschappelijke presentaties bijgewoond kunnen worden. en er een ruimte is waar wetenschappelijke posters hangen Een week later waren wij, zes tweedejaars studenten uit Groningen, ingeschreven voor het congres. Door een jaar van tevoren de tickets te kopen, kregen wij een vroegboekkorting van honderd euro. Daar bovenop kregen wij studentenkorting. Dit samen zorgde ervoor dat het congres voor ons betaalbaar werd. Voor studenten is het uiteindelijk toch een flinke uitgave maar door de tickets, de reis en het verblijf verspreid te boeken en te betalen, konden wij geld sparen om deze reis te bekostigen. Na een jaar van vooruitkijken

De studenten van Groningen met hun Neo Nathalie

was het dan eindelijk zover. Op zondag 1 juni was de spectaculaire opening van het congres. In een smeltkroes

Tijdens de workshop Helping Babies Breathe raakten wij

van culturen en religies heerste er een gezamenlijke

in gesprek met een trainster van het project. Zij vertelde

passie voor verloskunde en een sterk gevoel van saam-

ons dat NeoNatalie gevuld wordt met water van 37°C,

horigheid.

waardoor de lichaamstemperatuur van een neonaat

Tijdens het congres hebben wij verschillende workshops

wordt nagebootst evenals de spiertonus van een neonaat

bezocht.

die reanimatie behoeft. Ook kan met behulp van een pompje een hartslag worden nagebootst die te voelen is in

De auteurs zijn allen tweedejaars studenten Verloskunde Academie

de navelstreng en die met een stethoscoop te beluisteren

Groningen

is. NeoNatalie kan huilen en er is een klik te horen

Correspondentie: [email protected]

wanneer de borstkas ver genoeg wordt ingedrukt bij een 4V6s+./6

27

ICM CONGRES PRAAG reanimatie. Wij waren erg enthousiast over deze moge-

richten. Via deze groep wordt al nagedacht over een

lijkheden en tot onze grote verrassing kregen wij een

manier om bij volgende congressen meer studentgerichte

NeoNatalie cadeau voor de opleiding in Groningen!

activiteiten te organiseren. In de toekomst hopen we dat er meer mogelijkheden komen om ideeën uit te wisselen

Student meeting

over hoe we de opleiding tot verloskundige wereldwijd

De opkomst van studenten op het ICM-congres was nog

kunnen verbeteren en elkaar kunnen inspireren om

nooit zo hoog geweest als dit jaar. Dit vond de ICM een

bijvoorbeeld projecten op te zetten.

goede reden om een student meeting te organiseren.

Door dit congres zien wij in dat we niet alleen verloskun-

Er was een ontmoeting met de ICM-president Frances

digen in Nederland zijn, maar een deel zijn van een grote

Day-Stirk. Ze vertelde ons dat er binnen de ICM geen

gemeenschap van verloskundigen uit de hele wereld. We

organisatie was die studenten met elkaar verbindt. Het

werken samen aan de rechten van vrouwen en de

was dan ook haar grote hoop dat wij als studenten bij

vorming van gezonde, veilige gezinnen. Van buitenlandse

deze meeting een platform konden creëren om met

verloskundigen hebben wij gehoord dat bijvoorbeeld de

elkaar in contact te komen. Vervolgens hebben we

verloskundige in Canada en België het kind niet zelf mag

besproken waar wij als studenten tegenaan lopen in onze

aanpakken tijdens de partus en dat de verpleegkundige in

opleiding en wat voor het land algemene problemen zijn

status boven de verloskundige staat in Turkije. Hierdoor

binnen de verloskunde. Zoals verwacht hebben veel

beseffen wij hoe waardevol onze onafhankelijke positie

buitenlandse studenten moeite om thuisbevallingen mee

als verloskundige in Nederland is en zullen wij er des te

te maken en is het vinden van stageplekken in ieder land

harder voor werken om deze positie te kunnen behouden.

een uitdaging. In Peru is geen wettelijk erkende opleiding

Wij hebben dit congres als enorm inspirerend en leer-

tot verloskundige en in Oostenrijk krijgen verloskunde

zaam ervaren. Het is daarom zo jammer dat wij de enige

studenten een zwangere maar één keer tijdens haar

studenten uit Nederland waren. Via deze weg willen wij

zwangerschap te zien.

elke verloskundige en student verloskunde aanbevelen om het ICM-congres te bezoeken. Het is ons elke euro

We hebben aan de oproep van Frances Day-Stirk voldaan

meer dan waard geweest om aan dit congres deel te

door aan het eind van de meeting met alle studenten de

nemen. Toronto 2017 en Bali 2020 staan al in onze

Facebookgroep “International midwifery students” op te

agenda’s! Q

Nederlandse studenten met de voorzitter van ICM Frances Day-Stirk

28

4V6s+./6

ICM CONGRES PRAAG

Student en twin Leonie ’t Jong, Tamara van Halen, Esther Blok

Samen met 17 andere verloskundigen, docenten en KNOV-medewerkers maken wij vanuit Nederland deel uit van het twin2twinproject met Marokko. Als onderdeel van dit projectprogramma hebben wij, als student, het ICM-congres bezocht. Esther en haar twin Siham

Na bijna een jaar e-mailcontact ontmoetten wij onze twins voor het eerst in Praag. Een mooi moment! Tijdens het congres zijn we samen opgetrokken en waren we aanwezig op het prachtige gala. Tijdens het feest werden we verrast door het Marokkaanse danstalent! Naast het reguliere congresprogramma hadden wij als twins ook workshops van ons eigen project. In deze workshops zijn projectplannen geschreven en gepresenteerd voor de projectfase van het twin2twinproject. In de projectfase wordt gewerkt aan de doelstellingen van de KNOV en de AMSF. Vanuit onze eigen opleiding hebben we hier al ervaring mee en het was leuk om die ervaring met anderen en onze twins te delen. Naast de twin2twin-activiteiten was het inspirerend om

Leonie en haar twin Islam

samen met bijna vierduizend verloskundigen van over de hele wereld samen te zijn en na te denken over het hoofdthema: ‘Midwives: Improving Women’s Health Globally’. Zoveel mensen, zoveel meningen. Maar het was inspirerend om te merken dat iedere verloskundige zich op haar eigen werkplek sterk wil maken voor de fysiologie en het recht van de vrouw op autonomie in het proces van zwangerschap en geboorte. Daar konden we elkaar in bemoedigen. Er heerste een open en saamhorige sfeer. Ons viel op dat het Nederlandse verloskundig systeem absoluut als voorbeeldfunctie dient. Laten we ons er sterk voor maken dit systeem te behouden! We mogen er heel erg trots op zijn. Het was een prachtige aftrap voor de projectfase van het twin2twinproject. Wij hebben enorm genoten, deze ervaring zal ons en onze twins altijd bijblijven! Het volgende congres is in 2017 in Toronto, dus als u een kans ziet… Q

Leonie ’t Jong, tweedejaars student Verloskunde Academie Amsterdam; Tamara van Halen, vierdejaars student Vroedkunde Thomas More Turnhout, België (in december 2014 afgestudeerd); Esther Blok, vierdejaars student Verloskunde Academie Groningen (in juli 2014 afgestudeerd)

Tamara en haar twin Souad

Correspondentie: [email protected] 4V6s+./6

29

ICM CONGRES PRAAG

Onverwachte lessen uit de VS Promotie van de fysiologische benadering van de baring als de standaard voor kwaliteit van zorg: een nationale strategie Greta Rijninks

Tegen de achtergrond van een zeer gemedicaliseerde geboortezorg hebben de verloskundigen in de Verenigde Staten (VS) de handen ineengeslagen. Het uitbrengen van een position statement ‘Supporting healthy and normal physiological childbirth’ is de start van een nationaal programma om ervoor te zorgen dat de fysiologische benadering van de baring weer de nationale standaard wordt voor de verloskundige zorg.

Nationaal programma Position statement

Toolkit promotie fysiologische benadering

Birth Tool Kit voor zorgverleners

Consumenten statement

Promotie & lobby

Het doel van het programma is de gezondheid van

sBEGELEIDENDCONSUMENTENSTANDPUNT

moeder en kind bevorderen en onnodige en dure

sPROMOTIETOOLKITVOORZORGVERLENERSOMDEFYSIOLOGISCHE

interventies vermijden door: sEENBEKNOPTEDElNITIETEBIEDENVANDEFYSIOLOGISCHE baring; sOPTIMALEPROCESSENENUITKOMSTENTEBESCHRIJVENDIE horen bij de fysiologische baring; sBEVORDERENDEENBELEMMERENDEFACTORENTEIDENTIlCE-

benadering van baring en geboorte te bevorderen; sDE"IRTH4OOLKITVOORZORGVERLENERS sPROMOTIEACTIVITEITENVOORZOWELLOBBYALSIMPLEMENTATIE van het programma. In de workshop werd per onderdeel de werkwijze en de uitkomst toegelicht. De praktische werkwijze en door-

ren voor de fysiologische baring, gebaseerd op het

dachte constructie zijn daarbij opvallende elementen. De

beste beschikbare wetenschappelijke bewijs;

nadruk ligt op de voordelen van de keuze voor de

sEENSJABLOONTEMAKENVOORSYSTEEMVERANDERINGENVOOR

normale fysiologische benadering en niet op de nadelen

(klinische) praktijk, opleiding, onderzoek en gezond-

van het huidige systeem. Er is gekozen voor een stappen-

heidsbeleid.

plan om de cultuur langzaam aan te passen. Het programma is beschikbaar voor iedereen en bevat foto’s van

De normale fysiologische baring wordt gekarakteriseerd

vrouwen met verschillende etnische achtergronden in

door een spontaan begin én verloop van de baring, met

verschillende situaties. Doel is om de kwaliteit van de

aandacht voor positieve biologische en psychosociale

individuele zorgverlening aan moeder en kind te verbete-

omstandigheden die deze processen bevorderen;

ren, niet om de verloskundige te promoten. De woord-

resulterend in de spontane vaginale geboorte van het

keuze is subtiel: bij de ondersteuning tijdens de ontslui-

kind en de placenta en fysiologisch bloedverlies. Het faciliteert de optimale transitie van het kind door huid-op-huid contact, het snel aanleggen aan de borst en de nabijheid van moeder tijdens het kraambed.

www.midwife.org

Programma Het programma bestaat uit vijf elementen: sPOSITIONSTATEMENT’Supporting healthy and normal physiological childbirth’;

Greta Rijninks is verloskundige en secretaris van de wetenschapscommissie 30

4V6s+./6

www.mana.org

www.nacpm.org

ICM CONGRES PRAAG ting spreekt men bijvoorbeeld over coping in plaats van

zwangeren en hun partners is er angst voor de bevalling

over pijnstilling.

en ligt de nadruk op problemen. Het ziekenhuis en de gynaecoloog staan voor veiligheid. Helaas ten onrechte:

Birth Toolkit

het hoge percentage sectio’s gaat gepaard met een hoge

De Birth Toolkit bevat sleutelelementen uit het position

maternale mortaliteit en suboptimale zorg. Tussen 2000 en

statement. Ieder element is op dezelfde manier opgebouwd

2008 is er geen reductie van deze ‘adverse events’ bereikt.

en bestaat uit een wetenschappelijke onderbouwing, een

De veiligheid van moeder en kind moet verbeterd worden.

stappenplan voor implementatie en een methodiek voor

Door de herintroductie van de normale fysiologische

monitoring. De sleutelelementen kunnen afzonderlijk of

baring hopen Amerikaanse verloskundigen en hun

in groepen geïmplementeerd worden. De zorgverlener

zwangeren een nieuwe balans te vinden: “Avoid

kan zelf bepalen hoe hij de Toolkit gebruikt. Naast de

underuse, avoid overuse, eliminate misuse. ”

hoofdonderwerpen ‘Focus op fysiologie’, ‘Kwaliteitsraamwerk’ en ‘Cultuur’, is het menu voor verandering

Nawoord

een belangrijk onderdeel. Hier vind je subthema’s als de

Vol vooroordelen stapte ik dit symposium binnen,

ontsluiting, de uitdrijving en comfort&coping. Binnen de

beschaamd én bemoedigd ging ik er weer uit. Wat

subthema’s kun je gebruikmaken van een toolbox.

hebben wij als verloskundigen in Nederland veel laten

Hierin is alle informatie te vinden die kan helpen bij de

liggen! Wat een prachtig programma hebben onze

verbetering van de kwaliteit van zorg, vanuit de fysiologi-

collega’s samen met hun zwangeren ontwikkeld. Wat

sche benadering. Er staan verhalen uit de praktijk,

denkt u: copy-paste? Ik ben al overtuigd, kijk zelf eens! Q

auditinstrumenten, stroomdiagrammen, praktische scholing, onderbouwing en position statements. De

Position Statement Normal Physiological Birth

referenties van wetenschappelijke artikelen zijn hier

http://nacpm.org/documents/Normal-Physiologic-

eveneens te vinden.

Birth-Statement.pdf

Lobby De Amerikaanse geboortezorg wordt gekenmerkt door een groot aantal interventies. De angst voor juridische aansprakelijkheid is groot bij de zorgverleners. Voor

Consumenten Statement Physiological Birth http://nacpm.org/documents/ NormalBirth_ConsumerDoc%20FINAL.pdf Tool Kit – http://birthtools.org/ (zie hieronder)

4V6s+./6

31

ICM CONGRES PRAAG

Wat te doen in derde tijdperk? Alieke de Roon-Immerzeel

Centraal in de workshop van Elaine Gray en Lesley Dixon uit Nieuw-Zeeland staat wat we als vroedvrouwen doen in het derde tijdperk, dus tussen de geboorte van het kind en de geboorte van de placenta. En wat daarvan de mogelijke gevolgen zijn. De workshop op het ICM-congres bood een afwisseling van discussie in kleine groepjes, plenaire discussies en lezingen door de workshopleiders. In totaal waren er ongeveer zestig verloskundigen aanwezig. Na de introductie wordt er in kleine groepjes over het eigen beleid van de deelnemers tijdens het derde tijdperk gediscussieerd. Wordt er actief geleid, primair of secundair? Wat en hoeveel wordt er gegeven? Doet iedereen aan Controlled Cord Traction (CCT) en wanneer wordt er afgenaveld?

Alieke De Roon-Immerzeel met jongste spruit tijdens de opening van het ICM congres

De plenaire terugkoppeling geeft een gevarieerd beeld van heel erg hands-off naar heel erg hands-on. Een

Grey geeft een presentatie over de geschiedenis van

Iraanse vroedvrouw geeft zelfs aan het ridiculous te

medicatiegebruik tijdens het nageboortetijdperk. Aan het

vinden als vroedvrouwen niet actief zouden leiden. Niet

einde van de 16e eeuw ontdekten artsen dat ergot, een

actief leiden zorgt volgens haar immers voor meer fluxus

schimmel die groeit op roggeplanten, bruikbaar was voor

en dus voor een onnodig hoog risico op problemen. Het

het stoppen van nabloedingen. Ergometrine is de

onderdeel wordt afgerond met een definitie van actief

synthetische vorm en wordt nog altijd toegepast. Vanaf

leiden. Drie bordjes met de onderdelen van actief leiden:

1960 kwam synthetisch oxytocine beschikbaar, Syntocinon™

medicatie, afnavelen en CCT worden door de zaal in deze

of Pitocin™. Dit kon ook worden gebruikt voor het

volgorde gezet. Duidelijk blijkt dat de meningen verdeeld

opwekken van de bevalling en gaf minder bijwerkingen

zijn over of alle onderdelen altijd moeten, of dat ook een

dan ergometrine. Inmiddels is synto-gebruik volledig inge-

deel, bijvoorbeeld alleen medicatie, of afwachten volstaat.

bed in de zorg door zowel gynaecologen als verloskundigen.

Dixon geeft een interessante presentatie over de fysiologie

Dixon besluit met een evidence review, waarover zij

van het nageboortetijdperk. Ze pleit voor een verticale

publiceerde in het decembernummer van het Nieuw-

houding, omdat dat de geboorte van de placenta

Zeelands tijdschrift voor verloskundigen (beschikbaar via

vergemakkelijkt. De placenta laat los langs zijn langste

http://www.midwife.org.nz/resources-events/nzcom-

pool; namelijk daar waar de druk van het retroplacentair

journal/issue-48/). Duidelijk blijkt dat laat afnavelen, dus

hematoom het grootst is. Een verticale houding versterkt

‘pas’ na een aantal minuten, een niet tot nauwelijks

dit proces. Daarna gaat ze uitgebreid in op hoe hormonen

verhoogd risico geeft op een fluxus bij de moeder. Het

en neurohormonen samenwerken tijdens de zwanger-

heeft echter grote voordelen voor het kind, omdat het

schap, de baring en in de kraamperiode. Ze laat zien dat

een natuurlijke bloedtransfusie krijgt. Verder reageert

de mindset van de vrouw en hoe ze zich voelt veel

(het lichaam van) de vrouw beter op natuurlijke dan op

invloed heeft op het verloop van de baring. Wanneer

synthetische oxytocine en lijkt het erop dat oxytocine-

vrouwen gespannen zijn doorbreekt dit de afgifte van de

receptoren die aan synthetische oxytocine zijn blootge-

neurohormonen, waaronder oxytocine en endorfine. Dit

steld minder vatbaar zijn voor de eigen neurohormonen,

heeft invloed op de duur van de baring en de pijnperceptie.

waaronder oxytocine en endorfine. De workshop maakt duidelijk dat de fysiologie (bewaken)

Alieke de Roon-Immerzeel MSc, verloskundige en beleids-

niet achterhaald is, integendeel. Misschien is het zelfs

medewerker KNOV

onzin om bij alle vrouwen actief te leiden… Q

32

4V6s+./6

ICM CONGRES PRAAG

ICM congres Praag 1-5 juni 2014

De wereld heeft ons meer dan ooit nodig!

4V6s+./6

33

ICM CONGRES PRAAG

Tijdens de openingsceremonie dragen veel deelnemers de traditionele kledij van hun land. Ook werden we vedrrast met spectaculaire optredens

Veel landen organiseren tijdens hun congres Onze eigen Twinning stand in het centrum

een eigen borrel waar je elkaar in een wat

van het congresgebeuren had aan belang-

rustiger omgeving bij een hapje en drankje

stelling niet te klagen. Ons eigen M4M stond

kunt ontmoeten. De congresgangers vanuit

daarbij opvallend in beeld.

Sierra Leone en onze eigen twins waren daar natuurlijk ook.

34

4V6s+./6

ICM CONGRES PRAAG

Koptelefoon over de oren, haakwerk altijd mee. Vijftien jaar geleden zag je dat bij ons ook nog tijdens een ALV. Tijden veranderen, maar er ging wel een rust van haar uit.

De foto’s in dit thema zijn van Serena Debonnet, Suze Jans, Wim Stappenbelt en Wil van Veen

4V6s+./6

35

ICM CONGRES PRAAG

36

4V6s+./6

ICM CONGRES PRAAG

KNOV-stand in het hart van ICM congres Karlijn van Driel

De KNOV had voor het twin2twin-project tijdens ICM een centrale plek bemachtigd in het congrescentrum. Er waren veel kijkers en kopers en dit maakt dat we terugkijken op een succesvolle week. De stand leverde niet alleen veel inkomsten op voor de stichting (€ 3.100,-) maar zorgde ook voor verbroedering. Ontmoetingsplek De centrale plek tussen alle andere stands in, zorgde voor een continue stroom mensen. Veel Nederlandse verloskundigen zagen de stand als een ontmoetingsplek om andere verloskundigen tegen te komen. Ook voor de twintig twins uit Nederland en Marokko was de stand een verzamelplaats.

Twins aan het werk De stand was er voornamelijk om fondsen te werven voor midwives4mothers, maar ook om informatie te geven over het twin2twin-project en de KNOV. De stand werd

Onze stand leek soms wel een beetje op een Souk in Medina

gedurende de hele week bemand door de Marokkaanse en Nederlandse twins. Alle duo’s gingen enthousiast aan

Al het opgehaalde geld gaat naar de stichting

de slag met het verkopen van spullen zoals speciaal

midwives4mothers. Tegelijkertijd zorgde deze samenwer-

ontworpen ‘twinning sjaals’ uit Marokko, zelfgemaakte

king ervoor dat de twins elkaar beter leerden kennen.

Nederlandse schorten, armbanden, baby mutsjes en sokjes. Vooral de sjaal vond gretig aftrek.

Twinning onder de aandacht De stand – die we deelden met de Britse, Australische en

De schorten dateren nog uit het twin2twinproject met de SMLA.

Canadese verenigingen van verloskundigen die ook

De sjaaltjes zijn van het huidige project

twinningprojecten zijn gestart – is ingezet om de verschillende twinningmethodes onder de aandacht te brengen bij andere verloskundigen in de wereld. Er waren veel geïnteresseerde verloskundigen die meer over de unieke KNOV twin2twin-methode wilden weten. In de stand hing een stroomschema waarin precies stond uitgelegd hoe de twin2twin-methode stap voor stap – gedurende drie jaar – wordt uitgevoerd. Dit heeft er zeker toe bijgedragen dat elders in de wereld deze methode wordt opgepakt. Dank aan alle verloskundigen die mee hebben geholpen aan de stand om fondsen te werven voor midwives4mothers. Twitter@midwives4m Facebook midwivesmothers

Karlijn van Driel is hoofd communicatie KNOV

website: www.midwives4mothers.nl Q 4V6s+./6

37

ICM CONGRES PRAAG

De ontsluiting vordert ook als wij er niet naar voelen Kristel Zeeman

Ontsluiting van de cervix is dé maat voor de voortgang van de baring. Het vaginale toucher (VT) is daarvoor een onmisbare interventie. Maar het is nooit bewezen dat iedere vier uur of zelfs vaker toucheren noodzakelijk en beter is dan andere manieren om vordering te beoordelen. Uit recente onderzoeken blijkt dat bestaande partogrammen, waarin de mate van ontsluiting wordt uitgezet, ook nog eens een onrealistisch beeld van de fysiologie schetsen. Denis Walsh, Hannah Dahlen en Margaret Duff vragen op het ICM-congres dringend aandacht voor een andere, meer fysiologische kijk op de actieve fase. En ze pleiten voor minder VT’s.

onderzoek” stelt ze. Onduidelijk blijft hoeveel deze vroedvrouw/onderzoeker zelf nog praktiseert, maar ze neemt in ieder geval duidelijk stelling. “Iedere vier uur toucheren is een aanbeveling die niet op onderzoek is gebaseerd”, zegt ze. Naast de systematische review deed ze ook onderzoek naar historische en klinische factoren voor het wijdverbreide gebruik van vaginale touchers [2]. “VT’s zijn de motor achter al het beleid tijdens de bevalling. Het zet andere interventies in gang. Want als de ontsluiting de actielijn van het partogram overschrijdt volgt bijstimulatie, pijnstilling, kunstverlossing wellicht. En een gestreste moeder. Maar de ontsluiting vordert, of niet, óók als wij er niet naar voelen. Tijdens fysiologische bevallingen zouden we als verloskundigen veel meer moeten varen op de andere methodes die we beheersen

Voor zorgverleners een vanzelfsprekend, breed toegepast

om de vordering te beoordelen, zoals het observeren van

onderzoek; voor vrouwen een noodzakelijk kwaad en

gedrag.” Hiermee wil ze niet zeggen dat verloskundigen

soms een traumatische ervaring: het vaginaal toucher (VT)

dit nooit doen. Maar in de praktijk ligt de focus vooral op

tijdens de baring. Het kwam in zwang nadat Friedman in

het aantal centimeters ontsluiting. Ook zouden andere

de jaren vijftig van de vorige eeuw zijn studies publiceer-

bevindingen in het VT, zoals presentatie van het voor-

de met de grafische weergave van het ontsluitingsproces.

liggend deel, de vliezen en de indaling veel meer

Toen O’Driscoll in 1973 ‘Active Management of Labour’

meegewogen moeten worden.

Is de KNOV-richtlijn niet-vorderende ontsluiting niet toe aan een update die de fysiologie recht doet? introduceerde, werden VT’s een niet weg te denken

Margaret Duff, universitair hoofddocent aan de universi-

routine. Maar zijn ze noodzakelijk tijdens een normaal

teit van Sydney, sprak over haar onderzoek naar de

verlopende baring? Hannah Dahlen, hoogleraar verlos-

signalen die vroedvrouwen oppikken tijdens de observatie

kunde aan de universiteit van Western Sydney (zie pag.

van barende vrouwen. Aan veranderingen in het weeën-

41 in dit tijdschrift) en spreker op een van de symposia op

patroon en in het gedrag van vrouwen kun je zien of de

het ICM-congres, vroeg het zich af. Samen met onder

baring al dan niet vordert. Veel vrouwen in het onderzoek

andere Soo Downe, hoogleraar aan de universiteit van

vertoonden bepaalde gedragingen die voortgang van de

Central Lancashire, verrichtte ze een systematische review

baring aanduiden, nog voordat de ontsluiting vorderde.

van de literatuur [1]. Verbeteren routinematig uitgevoerde

De conclusie van Duff luidt dan ook: “Als je alleen kijkt

vaginale touchers tijdens de aterme bevalling de uitkom-

naar ontsluiting, resulteert dit in een niet-adequate

sten voor moeder en kind? Zij vonden geen onderzoek

voorspelling van de progressie van de baring.”

dat VT’s vergelijkt met andere manieren om de progressie

Maar zelfs als de signalen aanleiding geven om te

van de baring te meten, behalve rectale touchers.

twijfelen aan de voortgang en er om die reden een VT

Dahlen is niet overtuigd van het nut van VT’s. “De

uitgevoerd wordt, dan is nog de vraag wat het vervolg-

afgelopen vier jaar deed ik drie keer een vaginaal

beleid zou moeten zijn op basis van het aantal centimeters ontsluiting. Als de ontsluiting een tijdje gelijk blijft, is er

Kristel Zeeman is lid van de redactie 38

4V6s+./6

dan sprake van een weeënzwakte of een normale

ICM CONGRES PRAAG rustfase? Denis Walsh, universitair hoofddocent aan de

Er zijn veel reacties vanuit de zaal op het verhaal van de

Universiteit van Nottingham zegt hierover: “We hebben

sprekers. Er is veel herkenning, blijdschap en complimen-

nog onvoldoende kennis over de normale variatie binnen

ten. Maar ook een gevoel van hulpeloosheid tegenover

de actieve fase. Wel zijn er aanwijzingen uit verschillende

het alles overheersende medische systeem. Een Indiase

onderzoeken van Zhang [3, 4] de afgelopen tien jaar dat de

vroedvrouw staat op en vraagt: “Help me alsjeblieft, we

actieve fase voor nulliparae pas start bij zes centimeter

moeten tijd krijgen om vrouwen te observeren”. Een

ontsluiting. Zhang stelt voor een getrapt partogram te

vraag die bij mij opkomt: is de KNOV-richtlijn niet-

gebruiken, waarin de ontsluiting niet lineair verloopt,

vorderende ontsluiting niet toe aan een update die de

maar progressieve fases en plateaus kent.” Dahlen

fysiologie recht doet? Q

illustreert dit met het verhaal dat ze eens een vrouw meemaakte die twaalf uur sliep bij volledige ontsluiting,

Referenties

toen wakker werd en haar kind naar buiten perste.

1. Downe S, Gyte GML, Dahlen HG, Singata M. Routine vaginal examinations for

Walsh is van mening dat meer onderzoek nodig is naar

assessing progress of labour to improve outcomes for women and babies at term.

weeënwwwpatronen en mogelijke plateaus, voordat een

Cochrane Database of Systematic Reviews 2013, Issue 7. Art. No.: CD010088. DOI: 10.1002/14651858.CD010088.pub2.

nieuw partogram geïntroduceerd wordt. Een Cochrane

2. Dahlen HG, Downe S, Duff M, Gyte G. Vaginal Examination During Normal Labor:

review van Lavender et al [5] toonde in 2008 aan dat het

Routine Examination or Routine Intervention? International Journal of Childbirth 2013;

gebruik van een partogram de uitkomsten voor vrouwen

3(11).

en hun kinderen niet verbetert. Ook het effect van

3. Zhang J, Landy HJ, Reddy UM. Contemporary Patterns of Spontaneous Labor With Normal Neonatal Outcomes. Obstet Gynecol 2010; 116(6): 1281–1287.

maternale stress op de aanmaak van oxytocine moet

4. Zhang J, Troenle JF, Yancey MK. Reassessing the labor curve in nulliparous women.

meer aan de orde komen in wetenschappelijk onderzoek,

Am J Obstet Gynecol. 2002 Oct; 187(4): 824-8.

aldus Walsh.

5. Lavender T, Hart A, Smyth RMD. Effect of partogram use on outcomes for women in spontaneous labour at term. Cochrane Database of Systematic Reviews 2008, Issue 4. Art. No.: CD005461. DOI: 10.1002/14651858.CD005461.pub2.

Public Health in Engeland: talking health during pregnancy Maudy Dettingmeijer In Engeland bestaat een groeiend besef dat gezondheids-

health onderwerpen. De universiteit bevindt zich in een

bevordering een steeds grotere rol gaat spelen in de

streek waarbij zwangeren met obesitas, die blijven roken

zorgverlening van verloskundigen. Er wordt van hen

en kinderen krijgen met een laag geboortegewicht

verwacht dat ze, naast de routinematige zorg, begeleiding

significant meer voorkomen dan in de rest van Engeland.

en ondersteuning gaan bieden bij onderwerpen als

In Engeland rookt gemiddeld 12% van de zwangere

stoppen met roken, bewegen, gewichtscontrole en

vrouwen, in delen van Sheffield is dit 25%. Ter vergelijking:

huiselijk geweld. Deze begeleiding moet uiteindelijk

in Nederland blijft 6,3% van alle vrouwen roken tijdens

leiden tot reductie van gezondheidsverschillen bij

de zwangerschap. In Engeland is ruim 20% van de

zwangere vrouwen.

zwangere vrouwen obees [1]. De prevalentie van obesitas

Uit onderzoek [1] komt naar voren dat verloskundigen

bij zwangere vrouwen in Nederland is 15,1% [2].

mogelijk onvoldoende kennis, vaardigheden, maar ook weinig self-efficacy [6] hebben om gevoelige onderwerpen

De gegevens over het kennisniveau en vaardigheden

als obesitas en leefstijl met zwangeren te bespreken.

moeten uiteindelijk leiden tot het ontwikkelen van

De Sheffield Hallam University is daarom, in samen-

nascholing. Met de vaardigheden die zij opdoen tijdens

werking met het Health and Social Care Research Centre,

deze nieuwe nascholing, kunnen verloskundigen

een onderzoek gestart naar het kennisniveau en vaardig-

vervolgens aan de slag om gezondheid van zwangeren te

heden van verloskundigen in het bespreken van public

bevorderen door het bespreken van leefstijl: timely, effectively and sensitively.

Maudy Dettingmeijer is beleidsmedewerker bij de KNOV 4V6s+./6

39

ICM CONGRES PRAAG Het onderzoek is ingedeeld in vier fasen. In de eerste fase

obesitas sterk wordt onderschat en dat men zich onvol-

zijn verloskundigen en stakeholders geconsulteerd.

doende bewust is van de relatie van een gezonde leefstijl

Vragen waren gericht op kennis en vaardigheden over

en zwangerschapsuitkomsten.

public health onderwerpen. De tweede fase bestond uit focusgroepinterviews onder verloskundigen. In deze

En in Nederland?

focusgroepen werd, naast inventarisatie van kennis en

In de verloskunde in Nederland is men zich al sinds 2005

vaardigheden, ook gevraagd naar de huidige praktijk van

bewust van het belang van een goede leefstijl, te

het bespreken van leefstijl-onderwerpen. In fase drie

beginnen vóór de conceptie [3]. Iets recenter, in 2009, wijst

werden verloskundigen online gevraagd naar hun

ook het rapport van de Stuurgroep Zwangerschap en

scholingsbehoefte. In fase 1 en 2 bleek dat verloskundigen

Geboorte [4] op het belang van preventie en leefstijl-

verschillende barrières, zoals een tekort aan kennis en

bevordering. Maar in het rapport ‘Mogelijkheden voor

vaardigheden, ondervinden wanneer zij de leefstijl met

verbetering geboortezorg nog onvolledig benut’ [5] van

zwangeren willen bespreken. Er is een duidelijke behoefte

het onderzoek naar de invoering van de adviezen van

aan nascholing, zowel gericht op kennis als op vaardighe-

de stuurgroep, concludeert de Inspectie voor de Gezond-

den. Verloskundigen gaven aan vooral het bespreken van

heidszorg (IGZ) dat er (nog) onvoldoende aandacht is

gewicht een lastig onderwerp te vinden. You know about

voor preventie van risicofactoren en noemt dit dan ook

alcohol and smoking, but you are not aware of eating

“gemiste kansen om gezondheidswinst te behalen”.

and weight. Het onderzoek laat zien dat verloskundigen

Het is een uitdaging voor verloskundigen om die rol in de

zich zelf niet goed in staat achten public health onder-

public health op te pakken. Dit kan niet alleen zwanger-

werpen met cliënten te bespreken en dat zij negatieve

schapsuitkomsten verbeteren, maar opent ook de

reacties van zwangeren verwachten wanneer zij gewichts-

mogelijkheid voor het gezonder opgroeien van het kind:

management ter sprake brengen. Daarnaast ontbreekt

immers zwangerschap is a window of opportunity!

kennis van bijvoorbeeld effectieve gewichtsbeheersings-

Wellicht kan het project uit Groot-Brittannië inspiratie

programma’s.

bieden om ook in Nederland op een meer structurele wijze invulling te geven aan public health in de verlos-

Het onderzoek bevindt zich momenteel in fase vier,

kunde. Q

waarin nascholing wordt ontwikkeld die de genoemde barrières bij verloskundigen moet wegnemen. Maar de

1. Furness PJ, McSeveny K, Arden MA, Garland C, Dearden AM, Soltani H. Mater-

onderzoekers denken dat er meer nodig is. Het is

nal obesity support services: a qualitative study of the perspectives of women and

duidelijk dat er een rol is voor verloskundigen in gezond-

midwives, 2012. 2. Daemers DOA, Wijnen HAA, Limbeek EBM van, Bude LM. Patterns of gestational

heidsbevordering door het begeleiden van vrouwen naar

weight gain in healthy, low-risk pregnant women without co-morbidities, 2013.

een gezonde leefstijl. Maar onderzoekers vinden ook dat

3. KNOV, Standpunt Preconceptiezorg, 2005

er een landelijke discussie moet worden gevoerd waarbij

4. Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte, Een goed begin, 2009.

de focus moet liggen op het belang van een gezonde

5. Inspectie voor de Gezondheidszorg, Mogelijkheden voor verbetering geboortezorg nog onvolledig benut, 2014.

leefstijl vóór en tijdens de zwangerschap. Zij hebben

6. Self-efficacy is het vertrouwen in eigen kennen en kunnen om, in dit geval, obesitas

geconstateerd dat vooral het risico van maternale

en leefstijl effectief te kunnen bespreken

Marjan van Huis: Bedankt! Het ICM congres in Praag was dit jaar extra bijzonder voor Marjan van Huis. In 2008 werd zij tijdens het congres in Glasgow gekozen als penningmeester voor het ICM Executive bestuur. Zes jaar lang vervulde Marjan van Huis namens de Nederlandse verloskundigen deze functie. Haar termijn zit er op. Op 5 juni jongstleden, tijdens de sluitingsceremonie van het congres, nam zij afscheid. Samen met andere afscheidnemende collega’s werd zij op passende wijze bedankt voor haar inzet. Q

40

4V6s+./6

ICM CONGRES PRAAG

Failure to progress is failure to wait Interview met Hannah Dahlen, hoogleraar Verloskunde aan de Universiteit van Western Sydney Suze Jans

Hannah Dahlen is 48 jaar oud, hoog blond, klein van stuk, een ongelofelijke hoeveelheid energie, verloskundige en hoogleraar Verloskunde aan de Universiteit van Western Sydney. Op mijn vraag wie haar ouders waren, krijg ik een onverwacht antwoord: ”Wist je dat ik mijn eerste bevalling meemaakte toen ik tien jaar oud was en mijn eerste bevalling deed toen ik twaalf was?!” Nee, natuurlijk wist ik dat niet. Het is dan ook meer een statement. Eigenlijk wil ze me via een omweg vertellen dat haar moeder ook vroedvrouw was. Haar moeder, geboren en getogen in Engeland, deed haar opleiding in Londen. Zij werkte als jonge vroedvrouw samen met Jennifer Worth, de auteur van Call the midwife in Nonnatus House, de fictieve naam voor het huis waarin de vroedvrouwen woonden [1].

Dr. Suze Jans is lid van de redactie

Hannah werd geboren in Yemen. Haar ouders werkten daar voor de christelijke hulporganisatie The Red Sea Mission Team; haar vader was daar als teamleider, maar behandelde ook kamelenbeten, trok tanden en deed andere kleine medische handelingen terwijl haar moeder druk doende was als verloskundige. De kleine Hannah kon het goed vinden met de zwangere buurvrouw. Ze ging met haar mee naar de zwangerschapscontroles en hield haar gezelschap tijdens de lange wandelingen naar de kliniek voor haar ijzerinjecties. De buurman vond het namelijk zonde om geld uit te geven aan een ritje met de auto voor zijn zwangere vrouw. Toen de bevalling zich aankondigde, vond de plaatselijke vroedvrouw dat Hannah daar dan ook maar bij moest zijn en liet haar zien hoe ze het kind kon aanpakken. Een onvergetelijke gebeurtenis die haar heeft beïnvloed voor de rest van haar leven: zij werd ook vroedvrouw!

Hannah Dahlen (derde van links) en haar praktijkcollega’s

4V6s+./6

41

ICM CONGRES PRAAG De vastbesloten Hannah Dahlen keerde terug naar

plaats in de Australische verloskundige zorg,” vertelt ze.

Australië, maakte haar middelbare school af, deed de

“Die zorgden ervoor dat vrouwen meer keuzes kregen in

verpleegkundige opleiding die nodig was om – aan de

de begeleiding van hun zwangerschap, bevalling en

andere kant van de wereld – te kunnen studeren. In

kraamperiode. Zwangere vrouwen konden voor het eerst

1991 studeerde ze af als verloskundige in het Saint

voor begeleiding door een verloskundige kiezen en de

Peters Hospital in Surey, Engeland. “I just loved it,”

rekening daarvan declareren bij de verzekering. Dit gaf

vertelt ze enthousiast, “and I especially loved the

mij de kans om een kleine caseload praktijk op te zetten

community” [eerstelijns verloskunde, red.]. “Maar ik

die ik kon combineren met mijn werk op de universiteit.”

wist dat ik thuishoorde in Australië.” Zij keerde dan ook

De praktijk werkt met zes verloskundigen en ze werken in

terug naar Australië. Om haar Engelse diploma meer

koppels. In het eerste jaar begeleidde Hannah zo’n vijftien

body te geven, besloot ze haar master te doen. “Ik werd

partus, nu zijn het er rond de acht per jaar. “Ik zou het

op slag verliefd op onderzoek doen en ik vond het zo

niet kunnen doen zonder de onvoorwaardelijke steun van

geweldig dat ik besloot er een Honours degree van te

mijn collega’s. Als het moet springen ze voor me in, maar

maken. En toen ben ik ook maar gelijk doorgegaan en

dat is tot nu toe maar één keer echt nodig geweest.” De

gepromoveerd.” Haar promotieonderzoek betrof een

eerste controle duurt een uur, rond 36 weken zwanger-

gerandomiseerd onderzoek naar het nut van warme

schap doet ze een huisbezoek en de vrouwen worden

kompressen ter voorkoming van perineumschade tijdens

uitgenodigd voor een groepsbijeenkomst, waarbij ze van

[2]

de uitdrijving .

Hanna’s moeder in Nonnatus House

elkaar leren door ervaringen te delen. De bevalling

Jennifer Worth (eerste links)bij de nonnen op het dak van Nonnatus house

42

Tijdens haar gehele studie bleef Hannah praktisch

begeleiden ze altijd met z’n tweeën: “dit beschermt

werkzaam als verloskundige. Net zoals in Engeland zijn er

zowel de barende als de verloskundige,” aldus Hannah.

in Australië meer carrièremogelijkheden voor verloskundi-

Op mijn vraag of ze met zo weinig bevallingen per jaar

gen. Ze werd eerst midwife specialist, dit is een verlos-

wel voldoende ervaring blijft houden, antwoordt ze

kundige met een specifiek aandachtsgebied. Vervolgens

schamper: “Pff hallo zeg, ik ben al 24 jaar verloskundige

een midwife consultant, die een breder takenpakket

en ik heb zoveel bevallingen begeleid, ervaring opgedaan

heeft met lesgeven en onderzoek doen. Daarna werd zij

… en in het ziekenhuis werd van ons verwacht dat we

assistent professor en uiteindelijk in 2012 volledig

iedere twee uur een vaginaal toucher (VT) deden. Dat

professor van de afdeling verloskunde (midwifery) van de

verleer ik nooit meer!”

Universiteit van Western Sydney.

Dat brengt ons meteen op haar nieuwe favoriete

Hoe krijgt ze het voor elkaar om haar drukke hoogleraar-

onderwerp: de noodzaak van het VT durante partu (zie

schap te combineren met het praktisch uitoefenen van

ook pagina 38). Volgens haar kan dat veel minder en

verloskunde? “Rond 2010 vonden er grote veranderingen

zouden vroedvrouwen meer moeten vertrouwen op

4V6s+./6

ICM CONGRES PRAAG andere observaties zoals the purple line. “Als ik een VT

ik een bevalling begeleid. Het geeft de vrouwen rust.

doe, dan is dat meestal omdat ik een vermoeden heb dat

Vroedvrouwen moeten weer leren om aanwezig te zijn.”

de bevalling niet normaal verloopt. Ik heb in het afgelopen

Zo zien we waar de basis gelegd is: bij haar moeder in

jaar vier VT’s gedaan en bij drie hiervan was een over-

Nonnatus House. Sister Monica Joan, de excentrieke non

dracht noodzakelijk.”

uit Call the midwife was immers gek op cake en breien en

Op mijn vraag of vrouwen zelf niet willen weten waar ze

hield zo de wacht naast een barende vrouw. Q

aan toe zijn tijdens de baring antwoordt ze: “Ik stel ze meestal een wedervraag: als ik je onderzoek en de

Referenties

ontsluiting blijkt één centimeter te zijn, wat ga je dan

1. Jennifer Worth. Call the midwife. Merton Books, United Kingdom. 2002.

doen? De meeste vrouwen zien dan af van een VT.” Haar

2. Dahlen HG, Homer CS, Cooke M, Upton AM, Nunn R, Brodrick B. Perineal outcomes

cliënten zijn wel een selecte groep die heel bewust voor

and maternal comfort related to the application of perineal warm packs in the second stage of labor: a randomized controlled trial. Birth. 2007 Dec;34(4):282-90.

een thuisbevalling kiest, want een thuisbevalling is nog

3. Byrne DL, Edmonds DK. Clinical method for evaluating progress in first stage labour.

steeds zeer ongewoon in Australië. Hannah wil graag

Lancet. 1990 Jan 13;335(8681):122.

meer onderzoek doen naar alle facetten van de normale bevalling. Ze is er van overtuigd dat het bij failure to progress (niet-vorderende ontsluiting/uitdrijving) vaak eerder gaat om failure to wait. “We hebben de definitie

De paarse lijn

van wat een normale bevalling is zo smal gemaakt,” zegt De paarse (of rode) lijn verschijnt tijdens de baring in de bilnaad van de vrouw. Het wordt gezien als alternatieve methode om de ontsluiting te observeren zonder dat daar een VT voor nodig is. Hoe verder de partus vordert, hoe hoger de rode lijn vanuit de anus naar boven kruipt. Wanneer de lijn de top van de bilnaad heeft bereikt is het begin van het tweede tijdperk nabij. Gedacht wordt dat deze lijn wordt veroorzaakt door vasoconstrictie aan de onderkant van het sacrum doordat het hoofd van het kind verder indaalt [3]. Bij vrouwen met een donkere huid schijnt de lijn moeilijker waarneembaar te zijn. Zie voor meer informatie de website Science and Sensibility: http://www.scienceandsensibility.org/?p=5547.

Handwerkende nonnen in Nonnatus house

ze met overtuiging. Ze vindt dat vroedvrouwen meer in the grey zone moeten kunnen dansen: het verloop van een partus is niet zo zwart-wit als sommige leerboeken en richtlijnen ons doen denken. “We moeten vrouwen individueler benaderen, omdat iedere vrouw anders baart.” Ze heeft al veel gehoord over de Nederlandse verloskunde en de veranderingen die plaatsvinden. Heeft ze nog een boodschap voor de Nederlandse verloskundigen? “Fight the fear!” zegt ze beslist. “Angst gaat over iets wat niet gebeurt, maar waarvan je denkt dat het gaat gebeuren. Heel vaak gebeurt dat waar je bang voor bent, juist niet. En als dat wel het geval is, dan reageer je en je handelt ernaar. Daarvoor ben je opgeleid! … Ik brei en ik haak als 4V6s+./6

43

ICM CONGRES PRAAG

Risk talk Aafke Bruinsma MSc

Er zijn sessies waar je voor een bepaalde spreker heen gaat – in dit geval was dat voor mij Hannah Dahlen uit Australië – maar waarbij je uiteindelijk door een andere spreekster uit de betreffende sessie geheel positief verrast wordt. Vicki van Wagner (Canada) hield in dezelfde sessie een inspirerende presentatie: ‘Doing risk talk’. Met haar presentatie liet zij zien dat ondanks dat gesprekken met cliënten vaak simpel en logisch lijken, verloskundige zorgverleners het misschien niet altijd zo handig aanpakken.

Figuur 1. Cyclus van evidence-based risk talk

Haar kwalitatieve onderzoek bestond uit interviews met 50 zorgverleners, allen werkend in de geboortezorg: verloskundigen, artsen en verpleegkundigen. Met haar onderzoek wil Vicky zorgverleners handvatten geven voor het bespreken van risico’s, voordelen en alternatieven met de zwangeren, zonder bij te dragen aan de ontstane

Sommige factoren zijn relatief simpel, maar geven

angstcultuur.

zwangeren (en hun partners) een beter inzicht, zoals het

Vicky legt risk talk uit als het proces om alternatieve

gebruik van woorden in plaats van cijfers. Ook door

benaderingen en vergelijkingen van de zwangerschap en

absolute risico’s te gebruiken in plaats van relatieve

baring te gebruiken om risicoschattingen gebaseerd op

risico’s, wordt het risico in een ander perspectief gezet.

numerieke betrouwbaarheid uit te leggen. Daarmee

Een verhoogde kans van 0,01% naar 0,02% zal anders

bedoelt ze dat een zorgverlener niet klakkeloos ruwe

geïnterpreteerd worden, dan wanneer een zwangere

cijfers op tafel legt, maar deze op een andere manier en

hoort dat ze een verdubbeling van het risico heeft, wat

in andere bewoording uit probeert te leggen die beter

veel ernstiger klinkt maar waarbij het nog steeds om een

aansluit bij alledaagse begrippen.

heel klein risico gaat.

Centraal staat ‘het risico in perspectief’. Maar welke

Daarnaast maakt de vergelijking van het risico met

factoren zorgen er nou voor dat dit perspectief zal

alledaagse risico’s veel duidelijk. Bijvoorbeeld de zwan-

veranderen tijdens het gesprek met de cliënte, de

gere die een kans van 1:1000 op een GBS-infectie heeft,

zogenaamde risk talk? Een aantal factoren worden

ondanks antibioticagebruik na een positieve kweek.

hieronder toegelicht (zie ook tabel 1).

Wanneer uitgelegd wordt dat het risico te vergelijken is met het jaarlijkse overlijdensrisico van een 40-jarige man

Tabel 1. Vervanging: gebruik woorden

(uit Canada) die niet rookt, is het voor de zwangere veel begrijpelijker en wordt het risico in een realistischer

Risico 1/1 1/2 1/10 1/100 1/1000 1/10.000 1/100.000 1/1.000.000

Gebruik woorden Zeker Waarschijnlijk Veelvoorkomend Niet vaak Zeldzaam Zeer zeldzaam Verwaarloosbaar Theoretisch

perspectief gezet. Vrouwen zullen beslissingen (moeten) nemen over hun kind. Dit is een stuk gecompliceerder dan wanneer zij een beslissing nemen over hun eigen leven. Aanstaande moeders zijn meestal zo altruïstisch ten opzichte van hun ongeboren kind, dat zij elk bijeffect of nadelig effect voor zichzelf buiten beschouwing laten, zolang er maar geen risico voor hun kind ontstaat, hoe klein dat ook moge zijn. Als zorgverlener ligt hier de kans om dat risico bespreekbaar

Aafke Bruinsma MSc is eerstelijns verloskundige & onderzoeker bij

te maken en er voor te zorgen dat zwangeren beslissin-

de Universiteit van Amsterdam

gen nemen op basis van realistisch ingeschatte risico’s.

44

4V6s+./6

ICM CONGRES PRAAG Wat kreeg het publiek mee naar huis?

vraag naar interventies en technologie, het zogenoemde

Risk talk is geen neutraal proces. Zorgverleners gebruiken

‘lean to technology’ (Zie: figuur 1. Cyclus van evidence

een verscheidenheid aan gesprekstechnieken om angst bij

based risk-talk).

de cliënte en daaruit ontstane onnodige technische

Hopelijk kunnen verloskundige zorgverleners een cultuur

interventies te voorkomen. De focus op risico’s is een

creëren, waarbij zwangeren in staat zijn risico’s in

bijeffect van evidence-based practise. Dit leidt bij de

perspectief te plaatsen in plaats van deze steeds maar te

zwangeren tot een voorkeur voor en dus een stijgende

willen uitbannen. Q

Vaginale stuitbevalling: is het tijd voor de opvolging van Bracht? ICM workshop: Bette-Anne Davis over de vaginale stuitbevalling Pien Offerhaus Betty-Anne Daviss is een Canadese verloskundige, een

ontwikkelen – met een vrouw in rugligging natuurlijk –

van de vrouwen die aan de wieg heeft gestaan van het

werd hij afgeleid door een telefoontje. Vanuit een

herintroduceren van zelfstandig werkende verloskundigen

ooghoek zag hij - al bellend - de tekeningen in zijn

in Canada. Veel van haar kennis heeft zij jaren geleden

leerboek op zijn kop. Het geboortemechanisme van een

opgedaan in Zuid-Amerika waar ze met traditionele

stuit zag er opeens veel logischer uit! Zo viel bij hem het

vroedvrouwen heeft gewerkt. Van hen heeft ze het

kwartje en kwam hij op het idee om deze vrouwen juist

‘echte’ vroedvrouwenvak geleerd, zo zegt ze zelf. Vanuit

NIET op hun rug te leggen, dat zou het hele proces wel

die ervaring komt de drang om het proces van de

eens veel eenvoudiger kunnen maken. Sindsdien

normale baring zo goed mogelijk te doorgronden en de

onderzoekt hij de verticale vaginale stuitbevalling.

verworven inzichten zoveel mogelijk te gebruiken om vrouwen in staat te stellen op eigen kracht te bevallen. In Zuid-Amerika heeft ze ook geleerd om vrouwen met

Kijken, wachten en afblijven

een stuitligging in staande houding te laten bevallen. De uitkomsten en gevolgen van de Hannah trial hebben haar

Bijzonder waren de filmpjes die Betty-Anne Daviss tijdens

gemotiveerd om dit mechanisme van de vaginale

de workshop liet zien. Daar was goed op te zien hoe het

stuitligging te onderzoeken en beter te begrijpen, zodat

mechanisme van de stuitbevalling werkt in de knielende

ze deze verloren vaardigheid kan terugbrengen in de

hurkzit, waar Daviss voorstander van is. Al kijkend wordt

moderne verloskunde. Het bijzondere is de rigoureuze

het snel duidelijk waarom Daviss tijdens de workshop zei:

aanpak die ze daarbij kiest. Ze heeft veel vertrouwen in

“Vaginal breech is not for the weakhearted”. Het blijft

de traditionele kennis uit Zuid-Amerika, maar ze wil deze

een eigenaardig gezicht, een baby half geboren met

kennis van een stevige wetenschappelijke basis voorzien.

armpjes en hoofd nog onzichtbaar, een hele kunst om

Ze heeft daarom contact gezocht met gynaecoloog Frank

dan geduldig te wachten.

Louwen in Frankfurt die ook onderzoek doet naar verticaal bevallen bij stuitligging. Hoe hij op dat idee

Indrukwekkend was de manier waarop deze vrouwen

kwam is een mooi verhaal op zich.

werden begeleid. Heel duidelijk is dat bij deze bevallingen

Puzzelend op de complexe handgrepen die door diverse

het fysiologische proces hoog in het vaandel staat,

obstetrici uitgevonden zijn om het kind in stuitligging te

waarbij de zwangere zelf de volledige controle heeft. Kijken, wachten en afblijven. Dat was de grondhouding

Pien Offerhaus MSc is verloskundige n.p. en beleidsmedewerker

van de begeleidende zorgverleners. Gepraat werd er

bij de KNOV

weinig, en alleen op een rustige toon. In plaats van actief

correspondentie: [email protected]

aanmoedigen tijdens de uitdrijving was er alleen sprake 4V6s+./6

45

ICM CONGRES PRAAG van bemoedigen en geruststellen. Er vond weinig vaginaal

Daviss en Louwen zijn nu bezig om oplossingen voor

onderzoek plaats, en al helemaal geen episiotomie (dat

eventuele problemen, zoals het afhalen van opslaande

doet deze Duitse gynaecoloog gewoon NOOIT). Daar zou

armen, te bedenken en te oefenen en hun ervaringen met

menig verloskundige en gynaecoloog in Nederland nog wat

vaginale bevallingen in een verticale houding te documen-

van op kunnen steken, ook voor ‘gewone’ bevallingen.

teren. Nog even en zij zijn ‘de Bracht’s’ van deze tijd! Q

Een bijzonder onderdeel van hun gezamenlijke zoektocht laat zien hoe rigoureus beiden dit onderzoek aanpakken.

Referenties:

Zij gebruikten de MRI-scan om het bekken van 50

1. Reitter A, Daviss BA, Bisits A, Schollenberger A, Vogl T, Herrmann E, Louwen F, Zan-

zwangeren en 50 niet-zwangeren liggend en in knielende

gos S. Does pregnancy and/or shifting positions create more room in a woman`s pelvis?

hurkzit in beeld te brengen. En wat blijkt? De afmetingen

Am J Obstet Gynecol. 2014. doi: 10.1016/j.ajog.2014.06.029 (Epub ahead of print).

van het bekken zijn veel gunstiger in deze verticale houding, vooral bij zwangeren [1]. En dat is niet alleen bij

© Science Photo

stuitliggingen handig!

46

4V6s+./6

ICM CONGRES PRAAG

Overgewicht en maternale stress Mariet van Diem

Overgewicht en maternale stress hebben een negatieve invloed op de zwangerschapsuitkomst. Hoe kan de verloskundige een vrouw en haar gezin helpen een gezonde leefstijl te krijgen, zonder dat de vrouw inboet aan zelfstandigheid en zonder nog meer risicodenken te introduceren? Dat is de uitdaging, die de vakgroep Midwifery Science van de Academie Verloskunde Zuyd in Maasticht is aangegaan en waarover zij in dit goed bezochte ICM-minisymposium spraken.

Yvonne Fontein richtte haar vragenlijstonderzoek op

Darie Daemers zette overgewicht en obesitas neer als een

Multidisciplinaire samenwerking

toenemend public health probleem in de samenleving.

Multidisciplinaire samenwerking tussen eerstelijns

Een probleem ook dat vaak gezien wordt als een reden

zorgverleners komt steeds terug in de voordrachten.

om naar tweedelijns zorg te verwijzen. Zij onderzocht het

Marlein Ausems behandelde als onderwerp: hoe moet die

gewicht en de gewichtstoename in de zwangerschap van

samenwerking er volgens de professionals uitzien? Met

ruim 1400 vrouwen in eerstelijns zorg en de gevolgen

een Delphi-methode bevroeg zij hierover zorgverleners

daarvan. 30% van deze vrouwen had overgewicht en

die zich onder andere bezighouden met ongezond

15% had obesitas

[1, 2]

. Zij toonde aan dat het Nederlandse

maternale stress. Zij vroeg ook ruim honderd eerstelijns verloskundigen of deze bereid zijn zwangeren te screenen op stress, hen te ondersteunen en eventueel andere zorgverleners in te schakelen. Fontein vond dat verloskundigen terughoudend zijn om te screenen, maar wel bereid zijn te ondersteunen en door te verwijzen. Alleen de zeer ervaren verloskundigen met speciale interesse in maternale stress, die screening in het algemeen een goede zaak vinden en die zich ook in staat achten vrouwen te ondersteunen, zijn wel bereid te gaan screenen [3].

gewicht (zoals diëtisten, fysiotherapeuten, verloskundigen

verwijssysteem ook bij deze groep vrouwen goed werkt.

en huisartsen) en maternale stress (onder andere:

Veel van deze vrouwen werden verwezen naar tweede-

psychologen, verloskundigen en huisartsen). Haar studie

lijns zorg voor andere redenen dan overgewicht of

loopt nog, maar zij hoopt met deze studie zorgverleners

obesitas, zoals hypertensie of niet-vorderende ontsluiting.

een handvat te kunnen geven voor het opzetten van een

Meer dan de helft van hen kreeg eerstelijns zorg en deze

sterk professioneel netwerk voor de ondersteuning van

vrouwen hadden even goede zwangerschapsuitkomsten

vrouwen met overgewicht en stress.

als vrouwen met een normaal gewicht. Wel waren er in deze groep meer kinderen met een hoog geboorte-

Dit minisymposium en het werk van deze verloskundigen

gewicht (> p 97.7).

sluit prachtig aan bij de Lancetseries die als bijlage bij het

Astrid Merkx richtte zich in haar onderzoek op factoren

volgende tijdschrift worden meegestuurd en waarin de

die de manier beïnvloeden waarop verloskundigen

rol van de verloskundige in de verloskundige zorg, maar

omgaan met gewichtstoename in de zwangerschap.

ook in public health mooi naar voren komt. Een rol

Denk hierbij aan het belang dat verloskundigen zelf

waarmee zoveel winst valt te behalen voor de vrouw,, haar

hechten aan deze gewichtstoename of de invloed die zij

gezin en familie. Q

daarop denken te kunnen hebben. Hiervoor deed zij een vragenlijstonderzoek bij ruim honderd eerstelijns verlos-

Referenties

kundigen. Zij vond dat de meeste verloskundigen hun

1. Daemers DOA, Wijnen HAA, Limbeek EBM van, Budé LM, Vries RG de. Patterns of

cliënten wegen bij elke controle en dat zij vrouwen af en

gestational weight gain in healthy, low-risk pregnant women without co-morbidities.

toe adviseren over gewichtstoename in de zwangerschap.

Midwifery, 2013. 2. Daemers DOA, Wijnen HAA, Limbeek EBM van, Bude LM, Nieuwenhuijze MJ, Spaan-

Gezond eten in het algemeen komt wel regelmatig aan

derman MBA, Vries RG de. The impact of obesity on outcomes of midwife-led pregnancy

de orde tijdens de controles en heel soms ook bewegen.

and childbirth in a primary care population: a prospective cohort study. BJOG 2014.

Verloskundigen die al meer met een ‘public health bril’

3. Fontein-Kuipers YJ, Budé L. Ausems M, Vries RG de, Nieuwenhuijze MJ . Dutch

naar hun vak kijken en die veel samenwerken met andere

midwives’ behavioural intentions of antenatal management of maternal distress and factors influencing these intentions: An exploratory survey. Midwifery, 2013.

eerstelijns zorgverleners besteden vaker aandacht aan gezond eten en bewegen. Mariet van Diem, MSc is redacteur van dit tijdschrift 4V6s+./6

47

ICM CONGRES PRAAG

Het Nederlandse Twinning-initiatief als mooi voorbeeld Franka Cadée

De drie ICM-pijlers voor het versterken van de verloskundige zorg wereldwijd zijn de registratie, opleiding en vereniging van verloskundigen. Een van ICM’s meest succesvolle strategieën om verenigingen van verloskundigen te versterken is Twinning: het verbinden van twee organisaties van verloskundigen met als doel van elkaar te leren. Op uitnodiging van ICM vond er gedurende het congres in Praag een workshop plaats voor alle verenigingen van verloskundigen die betrokken zijn bij Twinning. Iedere samenwerking heeft zo haar eigen karakteristieken. De omvang van financiële middelen speelt hierin een grote rol. Gedurende de workshop bleek dat er evenveel manieren zijn om Twinning vorm te geven als deelnemende verenigingen. Het Nederlandse twin2twin is er slechts één van.

Buitenlandse zaken. Voor het project met Marokko moet de KNOV zelf fondsen werven, onder andere door verkoop van mutsjes, sokjes, de Marikenloop, en acties zoals ‘Op de thee met Ali B’. Jaarlijks krijgt het Nederlandse project substantiële ondersteuning van Moeder voor Moeders.

Twinning Tanzania – Canada In 2011 startte het Twinningproject tussen Tanzania en Canada, dat Umoya heet (eenheid in het Swahili). Door een strategisch plan te maken wordt de verloskundige organisatie in Tanzania ondersteunt in haar ontwikkeling. Dit gebeurt grotendeels telefonisch (elke drie maanden) en met een aantal bezoeken van de Canadezen aan Tanzania. Ook zij hebben, naar voorbeeld van de KNOV, een persoonlijke koppeling geïntroduceerd. Vijfentwintig individuele verloskundigen uit ieder land zijn gekoppeld, het doel daarvan is culturele bewustwording. Voor de

De KNOV was een van de eerste organisaties die op initiatief van ICM een Twinningrelatie startte met de vereniging van verloskundigen uit Sierra Leone in 2009.

“Twinning is not about gaining but moving together” Nester Moyo ICM Deze ervaring en vooral de uitdagingen die dit met zich

koppels zelf is weinig ondersteuning beschikbaar, de

mee bracht, resulteerde in nieuwe inzichten. Een van die

invulling van de persoonlijke koppeling wordt aan hen

nieuwe inzichten is de één op één werkwijze die we

zelf overgelaten. TAMA, de vereniging van verloskundi-

twin2twin noemen, het persoonlijk koppelen van

gen van Tanzania heeft door het project meer aanzien

(twintig) verloskundigen en hun ondersteunen in het

gekregen, onder andere bij het ministerie van Volks-

opbouwen van een betekenisvolle wederkerige relatie om

gezondheid in Tanzania. De samenwerking heeft hen ook

kennis en kunde uit te wisselen. Het doel van de koppeling

geholpen om substantiële financiële steun de krijgen van

is om leiderschap te stimuleren om zo de vereniging te

United Nations Population Fund (UNFPA), een VN-agent-

ondersteunen en te laten groeien. In het huidige

schap dat staat voor het ondersteunen van veilig moeder-

twin2twin-programma tussen de KNOV en de AMSF

schap wereldwijd. Hierdoor is er nu een kantoor met een

(Marokkaanse vereniging van verloskundigen) ligt het

permanent aanwezig staflid en worden er workshops

accent op deze persoonlijke relatie, al is er ook uitwisse-

gehouden in verloskundige spoedhandelingen. Voor

ling op organisatieniveau. Het project met Sierra Leone

Canada heeft dit project meer internationale contacten

kreeg financiële ondersteuning van het Ministerie van

en aanzien gegeven. De grootse uitdaging is een culturele: want Tanzania ervaart tot op heden Canada als

Franka Cadée is verloskundige, KNOV-beleidsmedewerker

opdringerig en omgekeerd wordt Tanzania als laks

internationaal en coördinator twin2twin-project KNOV & AMSF

ervaren.

48

4V6s+./6

ICM CONGRES PRAAG Twinning Zwitserland – Mali

Twinning Zambia – Verenigde Staten

Het project tussen Zwitserland en

Het project tussen verloskundigen

Mali – Suima – startte ook drie jaar

van Zambia en de VS startte ook

geleden gedurende het ICM-con-

in Durban ‘11, maar nog voordat

gres in Durban met een goed

de doelen duidelijk waren. Veel

uitgewerkt projectplan. Maar

activiteiten vonden ad hoc plaats.

daarna bleven alle acties uit. Het

Er was geen projectteam; wel

project stuitte op de ene frustratie

veel ideeën, maar zonder enige

na de andere. Allerlei communica-

financiële middelen of tijd voor

tiebarrières zoals taal, internetpro-

de betrokkenen.

blemen en verschillen in verwachtingen zorgden voor veel

Dit leidde uiteindelijk tot een stilstand van het project.

teleurstelling aan beide kanten. De oorlog in Mali wordt ook

Toch hebben beide verenigingen zich gedurende het

gezien als een belangrijke reden voor het falen van het

congres in Praag hervonden. Zambia heeft een strategisch

project. Mali en Zwitserland hebben geen contact meer.

plan geschreven, het is nu aan de American College of Nurse Midwives (ACNM) om de volgende stap te zetten.

Twinning Vietnam – Japan Een verhaal apart is de relatie tussen Vietnam en Japan. Deze

Twinning Verenigd Koninkrijk – Nepal, Cambodja en Uganda

verenigingen hebben een lange

Het Global Midwifery Twinning

gezamenlijke geschiedenis. De

Project van de vereniging van

Vietnamese vereniging is tot

verloskundigen in het Verenigd

stand gekomen door politieke

Koninkrijk (RCM) heeft ook

invloed en ondersteuning van de

substantiële financiële steun van

Japanners in 1995. Het verlos-

het ministerie van Buitenlandse

kundige systeem volgt het

Zaken. De vier landen; Engeland,

Japanse model. In het postcommunistische Vietnam is er

Wales, Schotland en Noord-Ierland

duidelijk veel gezag voor Japan, alleen al in de presentatie

hebben samen drie Twinningrela-

tijdens de workshop is dat duidelijk. Japan helpt Vietnam

ties. Verloskundigen van de RCM

met het schrijven van subsidieaanvragen en het oprichten

kunnen met vrijwilligerswerk van

van geboortecentra. Het is een klassiek ontwikkelingssa-

ongeveer een maand een steentje

menwerkingsproject, eenrichtingsverkeer met Japan in de

bijdragen aan de ontwikkeling van

lead. Toch doet de naam van het project – Cho Sen

de verenigingen van verlos-

– meer wisselwerking vermoeden, aangezien Cho Sen

kundigen in Nepal, Cambodia en

uitdaging in het Vietnamees betekent.

Uganda. Het project is prachtig te volgen op hun website: https://

Twinning Australië – Papoea Nieuw-Guinea

www.rcm.org.uk/content/global-midwifery-twinning-project.

Het Twinningproject tussen

Al verschillen de diverse projecten van opzet, er zijn ook

Australië en Papoea-Nieuw-

een aantal opmerkelijke overeenkomsten. Dit zat ‘m

Guinea heet Tupela. Met

vooral in de inspiratie die men ervaart, het gevoel van

financiële steun van het

saamhorigheid. Woorden als a sence of identity and

ministerie van Buitenlandse

belonging en we are sisters kwamen voor in haast alle

Zaken in Australië kon een

presentaties. De verschillen in cultuur en verwachtingen

klein gemeubileerd kantoor

worden door allen gezien als een grote uitdaging die

worden geopend voor de

meestal met enthousiasme maar soms ook frustratie wordt

verloskundigen in Papoea-

aangegaan. De rol van ICM in het proces is vooral facilite-

Nieuw-Guinea en kon een aantal verloskundigen het

rend. Er kan bijvoorbeeld een beroep gedaan worden op

congres van hun Australische collega’s en het ICM-con-

een coachende rol van ICM om de relatie open en

gres in Praag bijwonen. Vijf verloskundigen zijn gekop-

constructief te houden. Ook geeft ICM bij de opzet van

peld en wisselen kennis en kunde uit. Het project staat

een Twinningproject ondersteuning bij het ontwikkelen van

nog in de kinderschoenen, maar er is duidelijk veel

een strategisch plan. Verder kijkt ICM vooral toe en laat het

wederzijds respect.

aan de verenigingen over om de weg te vinden. Veelal een boeiende weg voor alle betrokkenen. Q

4V6s+./6

49

ICM CONGRES PRAAG

Council Praag ICM 2014 Verslag van een week internationaal vergaderen Linda Rentes

Voorafgaand aan het congres in Praag vond de ICM algemene ledenvergadering plaats. De algemene ledenvergadering vindt elke drie jaar plaats in de week voor het congres. Het is bij uitstek de plek om collega’s van andere beroepsorganisaties uit de hele wereld te ontmoeten en op de hoogte te komen van ontwikkelingen in andere landen. Leren van elkaar en krachten bundelen zijn de ingrediënten voor een succesvolle vergaderweek. Franka Cadée en ondergetekende vertegenwoordigden de KNOV, als lid van de ICM.

Waar gaat het dan over tijdens die vier dagen vergaderen en wat voor invloed heb je als Nederland hierop? Onderwerpen die op de agenda staan zijn voor een deel de gebruikelijke zaken waar de leden goedkeuring voor geven, zoals het gevoerde beleid en de begroting. Ook zijn er iedere drie jaar verkiezingen voor nieuw te benoemen bestuursleden. We hebben afscheid genomen van Marian van Huis als penningmeester (zie elders in dit tijdschrift) en Myrte de Geus is voorgedragen en met volle steun gekozen als nieuwe penningmeester van het ICM-bestuur. Dit jaar kozen we een nieuwe vicepresident: professor

Voorzitters van verloskundige beroepsverenigingen uit

Address Malata. Zij komt uit Malawi en heeft in haar

ruim 100 landen kwamen de week voor het congres

thuisland binnen vijf jaar een organisatie van verloskundi-

bijeen om mee te denken over de strategie en doelen van

gen opgezet, die aan tafel zit op het hoogste niveau als

de ICM voor de komende drie jaar. Dit congres was het

het gaat over reproductieve gezondheid. Zij hield een

mijn beurt als voorzitter van de KNOV om Nederland

wervend betoog over de betekenis die verloskundigen in

tijdens de council te vertegenwoordigen. Het was

haar thuisland hebben voor de gezondheid van moeders,

indrukwekkend om te zien wat ICM betekent voor zowel

baby’s en hun families. Wat opvalt als je haar hoort

de westerse als voor de ontwikkelingslanden. Samen

spreken is de trots die zij uitstraalt, een trots die ook tot

bouwen aan professionele organisaties van verloskundi-

uiting kwam toen na haar verkiezing haar collega in de

gen met als doel beter opgeleide verloskundigen en een

vergadering opstond en de vlag van Malawi uitrolde en

betere zorg voor moeders, baby’s en hun families.

vervolgens spontaan het volkslied begon te zingen. Voor

Om de vergadering geen Babylonische spraakverwarring

ons als nuchtere Hollanders een moment om kippenvel

te laten worden is de voertaal Engels tijdens de vergade-

van te krijgen. We kunnen nog wat leren als het gaat

ring en wordt er simultaan vertaald in het Spaans en

over trots zijn op je vak en je collega’s.

Frans.

Strategische doelen ICM Linda Rentes (rechts) in gesprek met Myrte de Geus,

ICM zet zich in voor een gemeenschappelijke doel: de

de nieuwe penningmeester van ICM

zorg voor moeders en kinderen. Het terugdringen van de moeder- en babysterfte staat hierbij centraal. ICM streeft naar een wereld waar elke vrouw toegang heeft tot verloskundige zorg zowel vóór, tijdens als na de bevalling. Uitbreiding van verloskundige zorg is een zeer effectief middel in het bestrijden van moedersterfte. Om dit doel te realiseren heeft ICM drie strategische pijlers ingericht. De eerste pijler gaat over het belang en het initiëren van professioneel opgeleide verloskundigen. De tweede gaat over het belang van goede regelgeving voor verloskundigen. De derde pijler is het belang van een sterke verloskundige organisatie. Het meest interessante deel van de vergadering was het invullen van deze strategische doelen voor de komende

Linda Rentes is voorzitter van de KNOV 50

4V6s+./6

drie jaar. In kleine groepen gaven leden input en com-

ICM CONGRES PRAAG mentaar op de pijlers en op onderdelen van de geformu-

De KNOV heeft samen met Nieuw-Zeeland, Verenigd

leerde doelen. Nieuw-Zeeland, Griekenland, Malawi,

Koninkrijk, Zweden, Duitsland en Canada het initiatief

Lesotho en Ghana zaten in de groep waar Franka en ik

genomen een internationaal platform te vormen waar we

deel van uitmaakten. Het is een uitdaging om met elkaar

publicaties gaan delen over Midwifery Led Care en gaan

doelen te formuleren die zodanig universeel zijn dat zij

proberen een implementatieplan te schrijven waarbij wij

recht doen aan al de verschillende stadia van ontwikke-

overtuigd zijn dat als verloskundigen de spil zijn in de

ling van de verloskundige zorg. Eén universeel overstij-

zorg er minder interventies, minder vroeggeboorten en

gend doel was gemakkelijk te formuleren, namelijk dat

meer tevreden moeders en baby’s zullen zijn en dat dit

overal ter wereld een respectvolle benadering van

bovendien doelmatige zorg is.

vrouwen nodig is. We waren het er over eens dat de vrouwen, baby’s en hun families in het centrum van de

Over drie jaar komt de Council weer bij elkaar in Toronto,

zorg moeten staan en hebben dit als overstijgend doel

waar aansluitend ook zoals altijd het congres wordt

geformuleerd boven de pijlers. De eerste pijler die gaat

gehouden. De ICM-council heeft Bali als locatie gekozen

over het belang van goed opgeleide verloskundigen, blijft

voor het congres dat over zes jaar zal plaatsvinden!

belangrijk voor alle landen. Een ander doel wat universeel

Terugkijkend op de twee weken in Praag moet ik

is, is het belang van het behoud van de fysiologie. Zowel

constateren dat de inspiratie die ik heb opgedaan en het

in westerse landen als in andere landen is medicalisering

internationaal netwerken met de vele verloskundigen

van verloskundige zorg een probleem.

over de hele wereld mij veel energie geeft om het werk in

Het is aan het ICM-bestuur om deze aanbevelingen uit te

Nederland voor de KNOV verder voort te zetten.

werken en aan de slag te gaan. Ik kan dan ook niet wachten om over drie jaar in Toronto er weer bij te zijn. Ik hoop wederom met een grote afvaardiging uit Nederland naar Canada te reizen. Zet u het ICM congres van 2017 alvast in uw agenda?! Q

International Confederation of Midwives (ICM)

Overleg met landen uit Centraal Europa over strategie Voorafgaand aan de strategiesessie hebben de leden van de Centraal Europese Regio (CER) van ICM met elkaar een vooroverleg gehad zodat duidelijk is waar wij in deze

De International Confederation of Midwives (ICM)

regio de accenten willen leggen voor de internationale

is de internationale vereniging van organisaties

strategie van de komende drie jaar. Uit die discussie

van verloskundigen. De ICM is een erkende niet-

kwam een heldere lijn naar voren: onze zorgen over de

gouvernementele organisatie en werkt nauw samen

verdergaande medicalisering en stijgende interventies

met onder andere de WHO, UNFPA en UNICEF. De

moeten een plek krijgen in de strategische doelen voor

ICM vertegenwoordigt wereldwijd verloskundigen

de ICM.

via de landelijke beroepsverenigingen. De ICM ondersteunt, vertegenwoordigt en adviseert

Dit heeft geleid tot het ontwikkelen van een nieuw

verenigingen van verloskundigen, organiseert

statement – wat nog niet klaar is – en aandacht voor het

congressen en workshops, informeert de beroeps-

onderwerp in toespraken van de ICM-voorzitter Francis

groep over nieuwe ontwikkelingen en zet zich in

Day Stirk. Ook op andere platforms zet ICM dit thema op

voor een betere positie van de verloskundigen.

de agenda.

www.internationalmidwives.org

4V6s+./6

51

ICM CONGRES PRAAG

Het twin2twin-project Ervaring van een projectdeelnemer op het ICM-congres Tineke De Backer

Deelneemsters aan het twin2twin-project van de KNOV waren afgelopen mei bijeen op het ICM-congres in Praag. Tineke De Backer, verloskundige uit Nederland is gekoppeld aan de Marokkaanse Amina Akdim. Vroedvrouwen leren van elkaar en wisselen ervaringen uit om een positieve bijdrage te leveren aan het verloskundig systeem van beide landen. Tineke aan het woord over de eerste ervaringen.

Situatie in Marokko Amina is een sympathieke vrouw. Ze is intelligent en kritisch. Ze werkt in een overheidsziekenhuis met diensten van 12 uur en met drie collega’s. Ze begeleiden ongeveer 7000 bevallingen per jaar. De verloskundigen zijn verantwoordelijk voor de zwangerenafdeling, de verloskamer en de kraamafdeling. In het ziekenhuis bevalt een vrouw alleen, zonder vertrouwde mensen om zich heen. Een barende vrouw mag niemand meenemen. Extra mensen verstoren de

“Marokkaanse verloskundigen willen werken aan het

organisatie van de verlosafdeling en vrouwen luisteren

terugdringen van de maternale sterfte in hun land die

minder goed naar de verloskundige, zo is de veronder-

daar tien keer zo hoog is als in Nederland. Het project

stelling. Het gevolg is dat menig barende vrouw in paniek

trok me aan. Eerder was ik op vakantie geweest in

raakt. Meerdere verloskundigen van het twin-project

Marokko en had daar de sfeer kunnen proeven, het

gaven aan soms gek te worden van het gegil van de

dagelijkse leven ervaren, het straatbeeld gezien en mooie

barende vrouwen. Pijnstilling is niet aanwezig. Verlos-

en minder fraaie situaties meegemaakt. In Nederland had

kundigen in het ziekenhuis voelen zich vaak overbelast.

ik ervaring opgedaan met Marokkaanse gezinnen in mijn

Ze hebben veel vrouwen onder hun zorg en hebben te

verloskundigen praktijk in Ede. Het leek mij mooi om

weinig tijd om alle zorg te kunnen bieden die ze zouden

deze ervaringen te koppelen en meer diepte te geven.

willen geven.

Mijn motivatiebrief werd geaccepteerd en ik werd gekoppeld aan mijn twinzuster Amina.” Het eerste contact verliep via email, maar bleek niet zo gemakkelijk: “Amina beheerste het Engels niet en mijn Frans was beperkt. ‘Google translate’ bood gedeeltelijk uitkomst, maar af en toe waren de berichten niet te ontcijferen. Daarnaast vond ik het moeilijk informatie uit te wisselen met iemand die ik nog nooit had gezien. In november 2013 besloot ik haar op te zoeken. Amina woont en werkt in Settat, een stad tussen Casablanca en Marrakech. Ik werd heel hartelijk ontvangen. Onze communicatie was eerst wat stroef door de taalbarrière. Met wat extra geduld raakte het gesprek op gang en konden we veel informatie uitwisselen. Zo kregen we steeds beter zicht op elkaars verloskundig systeem en

Tinedke de Backer en Amina Akdim

konden we een aanvang nemen om intensiever contact te onderhouden. Door het gezamenlijke verblijf op het

In het ziekenhuis waar Amina werkt, is het gebruikelijk

ICM-congres en de onderwerpen die daar aan bod

om een vrouw met drie centimeter ontsluiting in partu te

kwamen, viel alles nog meer op zijn plek en konden we

verklaren en dan een infuus met syntocinon te geven om

goede gesprekken en discussies voeren, ook met de

een hemorragie postpartum te voorkomen. Marokkaanse

andere twinzusters.”

verloskundigen zijn bevoegd om kunstverlossingen te doen, maar durven deze vaak niet uit te voeren uit angst om verantwoordelijk gesteld te worden bij problemen of

Tineke De Backer, is verloskundige en twin met Amina Akdim 52

4V6s+./6

een slechte uitkomst van moeder en/of kind. Daarom

ICM CONGRES PRAAG vragen zij liever de gynaecoloog aanwezig te zijn.

Traditionele vroedvrouwen zijn een belangrijke schakel en

Stuitbevallingen worden in Marokko gezien als fysio-

een geaccepteerd onderdeel van het verloskundig

logisch. Er komt geen gynaecoloog aan te pas, behalve

systeem. De traditionele vroedvrouwen zijn tegenwoordig

als de bevalling afwijkend verloopt net als bij bevallingen

voorzien van betere materialen en sterilisatiemiddelen. Als

in hoofdligging.

ze bellen voor een ambulance moet er meteen worden uitgerukt, zonder discussie.

Twins op ICM Het ICM-congres in Praag afgelopen juni vormde mede een onderdeel van het twinproject. De 39 gekoppelde verloskundigen – de twins – die aanwezig waren, trokken veel met elkaar op en deelden soms zelfs een hotelkamer. Ze bemanden de KNOV-stand (zie pagina 37 ev.) en volgden samen het speciale twinprogramma, behorend bij het project. Ze werden ondersteund door twee projectleidsters uit elk land en een tolk. “Naast het projectprogramma bezochten Amina en ik gezamenlijk enkele presentaties op het congres. De Engelse voertaal van het congres was lastig voor de Franssprekende Amina. Alleen de sessies in de grote zaal Tinedke de Backer en Amina Akdim

werden simultaan vertaald. Hoewel we zo beperkt waren in de sessies die we konden volgen, zorgde het soms voor

Het ziekenhuis in Settat is een goed geoutilleerd zieken-

verassende momenten: De sessie ‘Human Rights of

huis. Aanvankelijk was het de bedoeling om in het

Childbirth’ was een echte eyeopener.” Hermine Hayes-

uitgestrekte gebied rondom het ziekenhuis diverse

Klein, juriste en één van de sprekers, had een verhelderend

buitenposten op te zetten, maar deze voorzien van

verhaal over de rechten en keuzevrijheid van vrouwen

personeel bleek moeilijk. Daarom besloot men een aantal

wat betreft hun bevalling. Maar ook over de rechten van

jaar geleden tot de bouw van één groot ziekenhuis. Dit

vroedvrouwen om de zorg te kunnen geven die vrouwen

leidt ertoe dat er veel bevallingen plaatsvinden, maar ook

vragen. In Marokko zitten er verloskundigen in de

dat vrouwen die verder weg wonen soms al bevallen zijn

gevangenis door situaties die zijn ontstaan bij de begelei-

voor ze het ziekenhuis bereiken of toch onverwacht thuis

ding van bevallingen.

bevallen. In Settat worden alleen laagrisicozwangeren begeleid. Bij

´s Avonds waren er gezamenlijke diners. Zo ontstond er

complicaties of een verhoogd risico, worden zwangeren

intensiever contact tussen de twin-koppels en ideeën voor

doorgestuurd naar het ziekenhuis in Casablanca waar zij

gezamenlijke projecten. Ons projectvoorstel bestaat uit

ook worden geacht te bevallen. Zwangeren gaan echter

het beter informeren van Marokkaanse vrouwen over een

niet altijd zo ver op controle. Verloskundigen in het

gezonde levensstijl, wat te doen bij het optreden van

ziekenhuis van Settat worden daardoor af en toe

problemen en/of complicaties en geven van borstvoeding.

geconfronteerd met hoogrisicozwangeren die in partu

Marokkaanse zwangere en barende vrouwen weten vaak

zijn en niet meer kunnen worden overgeplaatst.

niet wanneer ze hulp moeten inschakelen, zoals met klachten van hoge bloeddruk of een retentio placenta bij

Vrouwen in het buitengebied hebben vaak weinig

een onverwachte thuisbevalling. Veel vrouwen zijn

vertrouwen in het ziekenhuis. Er doen verhalen de ronde

analfabeet. Bij het maken van informatiemateriaal moet

dat kinderen worden weggehaald na de geboorte, baby’s

hiermee rekening worden gehouden. Het plan is om een

worden verwisseld of zelfs dat baby’s worden verkocht

folder te maken met tekeningen en veel illustraties.

aan mensen die ervoor willen betalen. De moeder zou

“Aanstaande oktober worden de projecten verder

dan te horen krijgen dat haar baby is overleden. In

uitgewerkt. Dan komt een delegatie twins uit Marokko

sommige buitengebieden bevallen vrouwen daarom liever

naar Nederland. Ik kijk er nu al naar uit!” Q

thuis. Traditionele vroedvrouwen helpen hen bij hun thuisbevalling. Thuis mogen barende vrouwen vertrouwde vrouwen om zich heen hebben en staan ze er dus niet alleen voor. 4V6s+./6

53

ICM CONGRES PRAAG

Zoveel zielen, zoveel zinnen Mariet van Diem

3800 verloskundigen uit 138 landen kwamen naar het driejaarlijkse ICM-congres in Praag. Praktiserende verloskundigen, studenten verloskunde, docenten, beleidsmakers, onderzoekers, van hoog tot laag in de hiërarchie. Wat beweegt hen om de vaak lange en dure reis te ondernemen?

We denken ook dat we als verloskundigen veel van elkaar kunnen leren en onze visie verder kunnen ontwikkelen” Lennie Adeline Kamwendo is verloskundige en docent in Malawi. Daarnaast werkt zij bij de Health Services Commission, een advieserend orgaan van de universiteit van Malawi. Bovendien is zij een fervent pleitbezorger van White Ribbon, de internationale alliantie voor veilig moederschap. Ook maakt zij zich sterk voor de positie

Thembisile Khumalo en Phumile Mabura, beiden verlos-

van de verloskundigen in Malawi. Zij komt hier inspiratie

kundige en beleidsmaker uit Swaziland vertelden: “ Wij

opdoen door veel met andere verloskundigen uit landen

zijn hier vooral om ervaringen uit te wisselen en te horen

met een laag inkomen te praten.

over best practices en nieuwe ontwikkelingen. Thembisile Khumalo en Phumile Mabura, verloskundigen en beleidsmakers uit Swaziland

Claudia Leung, Cecilia Chen en Iris Lam, verloskundigen uit Hongkong

Marianne van den Hof en Esther Feijen, docenten Academie Verloskunde Groningen

Lamin Marona, verloskundige en directeur geboortekliniek Gambia

Mariet van Diem is redacteur van dit tijdschrift 54

4V6s+./6

ICM CONGRES PRAAG Marianne van den Hof en Esther Feijen, beiden docent

afgereisd om te luisteren, te kijken en te leren. Daarnaast

aan de Academie Verloskunde in Groningen, beantwoor-

is hij zeer geïnteresseerd in het derde tijdperk. Hij vertelt

den mijn vraag zo. “Ik (Marianne) wil onze Griekse

het volgende: “De WHO standaard propageert actief

collega spreken over de opzet van een gezamenlijke

beleid van het derde tijdperk. Maar hoe moet je met die

review over het evidence based practice onderwijs aan

regel omgaan als er in jouw kliniek vaak geen uterotonica

studenten.” Esther vindt het bezoek aan dit congres heel

zijn?” Op die vraag hoopt hij in Praag het antwoord te

goed om alle gebeurtenissen in Nederland weer in

vinden.

perspectief te gaan zien. Tot slot Jenny Schuhbaum uit Perth, Australië. Haar naam Claudia Leung, Cecilia Chen, Iris Lam, zijn praktiserend

verraadt haar Duitse afkomst. Zij is vooral lactatiekundige,

verloskundige in Hongkong.

maar praktiseert ook nog als verloskundige. Naast haar

Zij willen meer leren over hoe verloskundigen in andere

algemene interesse in het onderwerp van het congres:

landen werken. “Wij hebben een goed ontwikkeld

“Midwives, improving women’s health globally” is zij hier

verloskundig systeem. Wij zijn hier dus ook om anderen,

ook, omdat zij dan weer in Europa is en haar geboorte-

die het moeilijker hebben dan wij, te helpen.” Cecelia

land Duitsland en familie kan bezoeken.

heeft, sinds haar eerste ICM congres in 1987 in Nederland, bijna alle ICM congressen bezocht. Zij vindt de

Zoveel zielen, zoveel zinnen. Wie je ook spreekt tijdens

congressen nog steeds een enorme bron van inspiratie.

zo’n enorm ICM-congres, elke deelnemer heeft wel een eigen reden om ernaartoe te komen. Maar uiteindelijk

Lamin Marona, verloskundige en directeur van een

gaat het iedereen toch om goede zorg voor moeder en

geboortekliniek uit Gambia. Hij is vooral naar Praag

kind. Zo simpel is het dan ook maar weer. Q

Tot ziens op de volgende ICM in Toronto 2017

4V6s+./6

55

Nummer 1 in huidverzorging van Nederland. Nielsen: YTD48-2013

“Ik heb mij nooit zorgen gemaakt over huidstriemen, totdat ik zwanger werd. Ik wilde proberen te voorkomen dat ik huidstriemen zou krijgen. Een vriendin was net zwanger geweest en had tijdens haar zwangerschap veelvuldig Bio-Oil gebruikt. Mijn zus zei ook dat Bio-Oil het beste was om te gebruiken… daarom ben ik het vanaf het begin gaan gebruiken. Ik heb geen enkele huidstriem! Plus Bio-Oil heeft geholpen mijn huid weer elastisch te krijgen.” Theresa met Roxy

Bio-Oil® reduceert de kans op huidstriemen door de huidelasticiteit te bevorderen. Twee keer per dag aanbrengen vanaf het tweede trimester. Voor extra product informatie en details van de klinische studies, ga naar bio-oil.com. Bio-Oil® is verkrijgbaar bij alle drogisterijen en apotheken. Adviesprijs: € 12,15 (60ml), € 20,29 (125ml) en € 28,49 (200 ml). Resultaten kunnen per persoon verschillen.

PRAKTIJK

De gereedschapskist Twee bezwete hoofden hangen boven Nouree. David aan de ene kant, ik aan de andere. De verzengende hitte helpt niet mee. Naast me staat mijn visitetas en… de gereedschapskist van David. Waar ben ik nu weer in beland…? Nouree was sowieso een heel bijzondere zwangere. Bij haar eerste bevalling kon mijn collega de baarmoedermond niet vinden. Ervan uitgaande dat de baarmoeder nog wel heel sacraal zou staan, besloot ze twee uur later het inwendig onderzoek te herhalen. Omdat dit hetzelfde resultaat gaf en Nouree inmiddels meer dan goed in partu was, besloot ze met Nouree naar het ziekenhuis te gaan en de klinisch verloskundige te consulteren. Hoewel de klinisch verloskundige eerst hartelijk om mijn collega moest lachen, moest ook zij - na Nouree onderzocht te hebben - concluderen dat zij geen idee had waar de portio zich bevond. En ook de gynaecoloog, die nog nooit voor zoiets raars uit zijn bed was gebeld, sloot zich aan bij deze conclusie en besloot een sectio uit te voeren. Bij haar tweede bevalling had Nouree nog hoop gehad dat ze nu misschien wel normaal zou bevallen, maar het raadsel herhaalde zich en de tweede keizersnede was een feit. Het enige verschil tussen beide operaties was de wijze van hechten. Was er bij de eerste operatie intracutaan gehecht bij de tweede was gebruik gemaakt van nietjes. Helaas was de operateur even de tel kwijtgeraakt. In plaats van de normale 9 à 10 nietjes zaten er in de wond 24! Nouree was dan ook maar wat blij dat ik op visite kwam om de hechtingen te verwijderen… Hoewel het een dankbare klus was, was het geen prettige. De hechtingen © Ton van de Coevering

stonden op spanning en het verwijderen was pijnlijk. Bovendien bleef één van de hechtingen onvermurwbaar vast zitten. Aan het einde van het verwijderen lagen er 23 nietjes in het bekkentje, de 24ste bleek met geen mogelijkheid te verwijderen. “Ik weet het ook niet meer,” zuchtte ik. “Ik denk dat ik het ziekenhuis moet bellen.” Maar Nouree was er klaar mee en barstte in tranen uit. “Niks ziekenhuis! Ik ga niet, is er dan echt geen manier om dat laatste nietje eruit te krijgen?” “Misschien kunnen we hem met een tangetje doorknippen, opperde David?” En zo zaten we daar, allebei een pincet uit de verlostas, en ik met een tang uit de gereedschapkist. Twee bezwete hoofden boven de laatste hechting. “Nietjegoed-vast-houden-met-de-pincet-hè,” zei ik tegen David. “Bij drie knip ik hem door.” David knikt, Nouree kijkt gespannen en vastberaden. “1, 2…. 3,” zeg ik en knip het nietje door. Meteen schiet het nietje los. Ik kijk naar mijn pincet Opgelucht zie ik het stukje nietje zitten. Nu kijk ik naar David. Oh nee! Geen stukje nietje in zijn pincet. “Die is de wond in geschoten,” denk ik. Ik zie de verschrikte blik van Nouree. Dan pakt David een klein stukje niet van het dekbed. Het nietje bleek aan beide kanten een extra bocht gemaakt te hebben. Moge degene die ooit bedacht heeft nietjes in de huid van de mens te zetten deze ervaring met ons delen… Q Beppie Benschop

4V6s+./6

57

PRAKTIJK

Wat komt er na de PAN ? Naar een effectievere Perinatale Audit: wat gaat er goed, wat kan er beter? Jan Jaap Erwich in samenwerking met de rubrieksredactie

In 2010 is in Nederland de audit van perinatale sterfte in alle Verloskundige Samenwerkingsverbanden (VSV) van start gegaan. Het Tijdschrift voor Verloskundigen (TvV) en het Nederlands Tijdschrift Obstetrie en Gynaecologie (NTOG) hebben in 2013-2014 een gezamenlijk rubriek gepresenteerd, met casuïstiek en aanbevelingen uit de audit: ‘Wat komt er uit de PAN’. In dit intermezzo enkele persoonlijke bespiegelingen van Prof Jan Jaap Erwich, vooruitlopend op de komende reeks ‘Wat komt er NA de PAN’. Jan Jaap Erwich stond aan de wieg van de perinatale audit in Nederland. Zoals bij elke audit stelde hij zich, na 4 jaar perinatale audit in Nederland, de bekende vragen. “Wat ging er goed en wat kan er beter?” In dit artikel heeft hij veel lof over alle auditinspanningen in het land, maar hij spreekt ook zijn zorg uit over het gebruik van de auditmethodologie en de veiligheid tijdens auditbijeenkomsten.

De komende rubriek ‘Wat komt er NA de PAN’ wordt met medewerking van de PAN ervaringen uit regio Noord Nederland aan u geserveerd. De rubrieksredactie ‘Wat komt er uit de PAN’ wil u nogmaals van harte uitnodigen casuïstiek vanuit de perinatale audits te delen met uw collega’s in de rest van het land. Wat u heeft geleerd is ook leerzaam voor anderen! U kunt casuïstiek insturen ter discussie, ter illustratie, omdat u zelf een goede ervaring heeft met implementatie of omdat u van collegae in het land advies wilt. Want wat er uit de PAN komt moet opgediend worden! E-mail rubrieksredactie: [email protected]

gegevens uit alle regio’s is het overzicht van de SSF in combinatie met de sterfte. Dit geeft een groter inzicht in de rol van de SSF bij het optreden van de perinatale sterfte en aanknopingspunten voor verbeteringen in de zorg. In de rubriek ‘Wat komt er uit de PAN” presenteerden het Tijdschrift voor Verloskundigen en het Nederlands

Wat ging er goed?

Tijdschrift voor Obstetrie en Gynaecologie het afgelopen

Veel mensen hebben zich de afgelopen jaren ingespannen

jaar conclusies, die tot landelijke verbeteringen van de

om de perinatale audit vorm te geven. Zorgverleners in

perinatale zorg hebben geleid.

verloskundige samenwerkingsverbanden (VSV) waren

De perinatale sterfte in Nederland daalt, onder andere

sterk gemotiveerd door ervaringen met perinatale sterfte.

door een betere samenwerking en onderlinge communi-

Ze zijn vervolgens goed getraind en voorbereid, zodat ze

catie in de verloskundige keten, mogelijk door de

aan de slag konden om in hun zorg de aandachtspunten

deelname aan de perinatale audit. Tot nu toe terecht dus

en substandaard factoren (SSF) op te sporen, te analyseren

een zeer positief antwoord op de vraag, wat ging

en verbeteracties in te zetten. De stichting Perinatale

veranderen in gaat er goed.

Audit Nederland (PAN) heeft deze ontwikkeling op vele manieren ondersteund, gefinancierd door een subsidie

Wat kan er beter?

van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

Perinatale audit is een krachtig, waardevol maar wel

De redactiecommissie van de jaarlijkse rapportages van de

kostbaar instrument. Zoals bij elke kwaliteitscyclus is het

stichting PAN bundelt de resultaten van de lokale perinatale

belangrijk het functioneren van de audit te evalueren,

audits. Een belangrijke opbrengst van deze bundeling van

zodat dit het doel blijft ondersteunen en de deelnemers gemotiveerd blijven. In dit kader zijn er naar mijn mening

Prof J.J Erwich, gynaecoloog-perinatoloog in het Universitair

een aantal actuele aandachtspunten: effectiviteit van de

Medisch Centrum Groningen, is lid van het regioteam perinatale

huidige auditmethodologie, optimale omschrijving van de

audit Noord-Nederland, oud-directeur van de stichting PAN en lid

verbeterpunten en een goede implementatie van deze

van de commissie Organisatie en Implementatie van het College

verbeterpunten.

Perinatale Zorg, [email protected] 58

4V6s+./6

PRAKTIJK Figuur 1. Kwaliteitscyclus Measure baseline

Set standards Review standards

Measure practice%

Evaluate change

Compare against standards

Implement change

Identify opportunity for improvement

Suggest change

De auditmethodologie

onderzoekt de oorzaken van de SSF en draagt verbeter-

Veiligheid

punten aan, die in het VSV geïmplementeerd moeten

Tijdens een auditbijeenkomst analyseert de auditgroep

worden. Het verloop van dit proces is afhankelijk van de

stapsgewijs de casus en identificeert substandaard

ervaring en training van de auditgroep en de voorzitter.

factoren. Dit gebeurt met behulp van het chronologisch

Bij de start van de landelijke audit, vier jaar geleden, zijn

verslag en onder leiding van een voorzitter. De auditgroep

regioteams, voorzitters en alle VSV’s getraind in de methodologie van het auditproces. Belangrijke onderde-

De vijf huisregels van de perinatale audit

len van de training waren vergadertechnieken en de emotionele reacties die het spreken over mogelijke fouten kunnen uitlokken. De huisregels van de PAN worden nog vaak aan het begin van een auditbijeenkomst herhaald.

1. Alles wat hier besproken wordt is vertrouwelijk en blijft binnen deze muren.

Er zijn signalen, onder andere uit anonieme enquêtes, van

Door de presentielijst te tekenen verbindt u

minder veilige audits. Dit kan gunstig zijn: ‘deelnemers

zich moreel aan deze afspraak en gaat u hiermee

durven eindelijk te zeggen, dat ze zich onveilig voelen’,

akkoord.

maar het kan ook een uiting zijn van een duidelijk

2. Iedereen is expert in haar of zijn eigen vak.

gevoelde spanning. Het is onvermijdelijk dat de samen-

U identificeert substandaard factoren in uw eigen

stelling en de ervaring van auditgroepen variëren. Er

vakgebied en bevraagt uw collega’s uit de andere

komen immers nieuwe mensen bij. Daarnaast kan de

vakgebieden.

onderlinge verhouding tussen mensen in de multidiscipli-

3. De zorg wordt getoetst aan zoals de zorg had

naire auditgroep veranderen. Zeker nu de samenwerking

moeten zijn, niet aan eigen oordelen.

tussen eerstelijns verloskundigen en gynaecologen onder

Vraag daarom aan elkaar waar het staat, in welke

een vergrootglas ligt. Het is aan de voorzitter van de

richtlijn of protocol.

auditbijeenkomst om deze bespreking in goede banen te

4. Blijf niet te lang stilstaan bij de vraag of iets een

leiden. Uit enquêtes blijkt dat dit soms toch moeilijk is.

substandaardfactor is.

Gelukkig is het nog steeds mogelijk om via de PAN

Parkeer het punt eventueel als aandachtspunt

trainingen te volgen voor auditdeelnemers en voor de zo

voor later.

lastige rol van voorzitter [1].

5. De uitgereikte chronologische verslagen moet u aan het einde van de bijeenkomst inleveren voor

Auditbespreking

vernietiging.

Inhoudelijk is de auditbespreking nog voor verbetering vatbaar. Veel VSV’s hebben een eigen invulling gegeven 4V6s+./6

59

PRAKTIJK aan details van de methodologie, zoals een korter verslag

Tot slot

op dia’s. Dit is op zich niet zo erg, als de effectiviteit

Perinatale audit vergt veel inspanning van alle leden van

hierdoor toeneemt. Het gevaar is echter, dat de essentie

het VSV. Het is te hopen dat dit werken aan kwaliteits-

van de audit en de kans op maximale resultaten minder

verbetering, inclusief de implementatie van verbeter-

wordt. Als de groep op elkaar is ingespeeld, het verslag

acties, inderdaad als werk gezien wordt. Tijd, geld en

samen met de betrokkenen is voorbereid, moet het toch

mankracht hiervoor vrijmaken moet de normaalste zaak

mogelijk zijn om met het chronologisch verslag in een

worden. Daarmee worden de inspanningen minder

relatief korte tijd (15-20 minuten) de SSF uit een casus te

vrijblijvend en het laten liggen van SSF en niet ingevoerde

benoemen? De rest van de tijd (ruim een uur) per casus

verbeteracties minder te verdedigen. Q

kan dan gebruikt worden om te zoeken naar de oorzaken van de SSF en per conclusie, met de expertise van de

Literatuur

audit groep, een concreet verbeterpunt te formuleren.

1. www.perinataleaudit.nl 2. www.zwangerschapengeboorte-nn.nl/noordnederland 3. http://www.goedgeboren.nl/netwerk/Multimedia/Get/640

Verbeteracties Perinatale audit is onderdeel van een kwaliteitscyclus, met als belangrijke schakels de implementatie en evaluatie van verbeterpunten (zie figuur 1) Vanaf het begin van de audits blijken deze laatste stappen lastig. Zorgprofessionals zijn immers oplossingsgerichte doeners met minder ervaring in het implementatie-proces. Als verbeterpunten niet opgevolgd worden en de specifieke SSF weer terugkomt bij een volgende audit, kunnen fatalisme en demotivatie toeslaan. Daarnaast zijn vrijwilligers die, vaak in eigen tijd,

Gezocht: 45 praktijken

met enthousiasme proberen de organisatie van de zorg te

voor onderzoek naar effecten continue

veranderen, niet snel meer te motiveren voor een nieuw

begeleiding

verandertraject. Dit terwijl geslaagde veranderingen juist heel veel motivatie voor de groep kan opleveren.

Leidt continue begeleiding tijdens de baring tot meer

Gelukkig zijn hier ook voorbeelden van, zoals bij het

fysiologische baringen en minder verwijzingen? Dat wil

ACTion-project van het consortium Noord-Nederland.

de KNOV samen met EMGO dit najaar onderzoeken in

Dit consortium traint verloskundige samenwerkings-

verloskundigenpraktijken.

verbanden in implementatietechnieken in het kader van [2]

Wij zoeken nog 45 praktijken die dit najaar mee willen

het ZonMw programma Zwangerschap en Geboorte .

doen aan het onderzoek. We zoeken praktijken die al

Wat zou er niet sterker zijn dan een jaarverslag van uw

continue begeleiding bieden, maar ook praktijken die

VSV, waarin u aangeeft hoeveel casus van perinatale

het nu niet bieden maar willen uitproberen.

sterfte of ernstige neonatale morbiditeit u overkomen is, hoeveel u daarvan met elkaar besproken heeft, wat de

Wat vragen wij van u?

SSF waren, de daaruit gedefinieerde verbeterpunten en

U begeleidt ongeveer dertig cliënten continu (denk aan:

hoe en wanneer u deze heeft toegepast? Terugkoppeling

vroeg eerste bezoek en continue begeleiding).

van SSF én verbeteracties kunnen ook landelijk geschie-

U houdt voor elke cliënt een vragenlijst bij.

den. Hoewel de audit direct op de lokale situatie effect

Tien niet-geselecteerde cliënten krijgen een vragenlijst

kan hebben, hoeft niet ieder VSV het wiel opnieuw uit te

zes weken na de bevalling na continue begeleiding.

vinden. De rapporten van de PAN geven duidelijke richting.

Tien niet-geselecteerde cliënten krijgen een vragenlijst

Het bestuur van de stichting PAN bestaat uit vertegen-

zes weken na de bevalling (zonder continue begeleiding)

woordigers met mandaat namens de beroepsverenigingen: KNOV, NVOG, NVK, Huisartsen en Pathologen. Dit bestuur

Doe mee!

bestuurt de stichting en kan/moet duidelijk naar hun

Doe mee en meldt u per e-mail aan bij

achterban terugkoppelen [1]. Het College Perinatale Zorg

Wilma van Driel, [email protected] of

ziet voor zichzelf een rol om deze best-practices te

Greta Rijninks, [email protected]

verspreiden [2].

Aanmelden kan tot 11 september 2014. Q

In het niet oppakken van de genoemde punten van zorg schuilt het gevaar dat de audit suboptimaal gaat verlopen, en daarmee aan het doel voorbij schiet.

60

4V6s+./6

PRAKTIJK

Seks in de praktijk Kristel Zeeman

Seks is een normaal gespreksonderwerp in de spreekkamer van de verloskundige. Tenminste, dat zou zo moeten zijn. Maar verloskundigen beginnen niet vaak uit zichzelf over seksualiteit. Omdat het lastig is om de juiste woorden te vinden en omdat zij het gevoel hebben dat ze onvoldoende kennis hebben van wat normaal is [1]. Een nieuwe website voor professionals biedt theoretische achtergrondinformatie en tips voor bijvoorbeeld gespreksvaardigheden of het opzetten van praktijkbeleid. Ook starten dit najaar trainingen speciaal voor verloskundigen.

aandacht voor vrouwen uit kwetsbare groepen. Milleke de Neef: “In de pilottrainingen waren verloskundigen positief over de uitwisseling van ervaringen, tips en trucs met collega’s”. Ook maken deelnemers een sociale kaart voor verwijzing naar instanties in de eigen regio. Q

Training ‘Seks in de verloskundige praktijk’ Data in 2014: - 27 oktober van 9.45-16.00 uur bij Rutgers WPF te Utrecht - 11 november van 9.45-16.00 uur te Eindhoven

Zwangerschap en de geboorte van een kind hebben grote invloed op de seksualiteit van vrouwen en hun

(locatie volgt). Trainers: Nilüfer Gürses (consultant/trainer Rutgers

partners. “Maar veel cliënten hebben gêne om daarover

WPF) en Dieuwke Ottens (verloskundige en

met een professional te spreken”, aldus Milleke de Neef

consulent seksuele gezondheid NVVS i.o.)

van Rutgers WPF. “Ook verloskundigen ervaren een

Kosten : € 175,- (inclusief deelnemersmateriaal).

bepaalde handelingsverlegenheid als het gaat om seks.

Aantal deelnemers: maximaal 24.

Daarom wachten ze vaak tot vrouwen zelf met vragen

Accreditatie is aangevraagd bij de KNOV

komen. Het komt erop neer dat er in de praktijk nauwe-

Aanmelding via website www.seksindepraktijk.nl/

lijks over seks gesproken wordt. Dat ervaren ook derde-

trainingverloskundigen

en vierdejaars studenten aan de verloskunde academie in Rotterdam, die wij onlangs hebben getraind.” Seks bespreekbaar maken heeft voordelen voor de

Referentie

gezondheid en de tevredenheid van cliënten en draagt bij

1. Konings, N, Ven, M van der. Wat zijn de wensen en behoeften van verloskundi-

aan een open cultuur rondom seksualiteit, waardoor

gen rond een te ontwikkelen scholingsaanbod over het bespreekbaar maken van

mensen minder last hebben van schaamte en vooroordelen. Rutgers WPF ontwikkelde daarom een website en

seksualiteit, grensoverschrijdend gedrag en anticonceptie in de verloskundigenpraktijk met aandacht voor kwetsbare groepen? Een kwalitatief onderzoek. Afstudeerscriptie Verloskunde Academie Rotterdam. 2014.

trainingen voor professionals, waarin kennis, (gespreks) vaardigheden en een open attitude rondom seks centraal staan. De website www.seksindepraktijk.nl is mooi vormgegeven, overzichtelijk en geeft antwoord op vragen als: ‘Wanneer en hoe begin ik over seksualiteit?’, ‘Waar let ik op?’, ‘Welke woorden gebruik ik?’ en ‘Hoe ga ik om met verschillen tussen mensen?’. Er zijn speciale pagina’s met tips voor de verloskundige praktijk, die samen met verloskundigen zijn ontwikkeld. De site voor professionals is gekoppeld aan de publiekssite www.seksualiteit.nl. In een eendaagse training kunnen verloskundigen hun kennis over seksualiteit en zwangerschap verdiepen en oefenen in het bespreekbaar maken van seks, anticonceptie en grensoverschrijdend gedrag. Daarbij is speciale Kristel Zeeman is lid van de redactie 4V6s+./6

61

PRAKTIJK

Casus van juli Wat vond u? “Deze baby wordt geschat als iets groter dan de eerste die

Wat speelde?

zo moeizaam geboren is. Gewicht schattingen, of ze nu

Mevrouw is G2P1, heeft een moeizame vacuüm-

echografisch of handmatig gebeuren, zijn notoir onbe-

extractie in de anamnese, kind van 3800 gram in

trouwbaar. Een afwijking van 10% is mogelijk. Als de baby

achterhoofdsligging en ruim bloedverlies. Uit een

aterme mooi indaalt, maak ik me geen zorgen. De eerste is

MRI blijkt dat ze een wat androgyne bekkenvorm

uiteindelijk in Aaa geboren, dus zo krap kan dat bekken

heeft. Deze zwangerschap is van een nieuwe

niet zijn. (Bovendien, wat is er verder uit dat MRI-onder-

partner.

zoek gekomen? Niets waar we nu dagelijks mee bezig zijn

Mevrouw wil graag weer proberen thuis te bevallen.

in elk geval.) Een bekken is in elk geval niet statisch, tijdens

Ze wonen in een niet heel toegankelijk huis.

de baring beweegt het mee en verwijdt het zich. Ik zou dit echtpaar counselen over het belang van het goed volgen van de ontsluiting. Een duidelijke diagnose stellen inzake ‘in partu’ en een partogram bijhouden. Een trage ontsluiting, vooral vanaf 5-6 cm en een hoofd dat dan niet dieper komt, is wat mij betreft een rode vlag. Maar een trage ontsluiting geeft dus alle tijd om dan naar een ziekenhuis te gaan. Dat is dan niet bepaald een spoedgeval. Als mevrouw wel vlot VO bereikt en persdrang krijgt, lijkt het me van belang dat ze niet op haar rug liggend perst, maar op handen en knieën of op de baarkruk. Ook als ze inmiddels in het ziekenhuis beland zou zijn. Bovendien zou ik hopen dat er dan een assistent of tweedelijns collega is die zich in schouderontwikkeling heeft verdiept. Ik zou mevrouw en meneer aanraden om de blogs van collega Rebekka Visser over dit onderwerp te lezen [1]. Wat betreft het bloedverlies: als ze vlot bevalt, zou ik gewoon even het bloedverlies observeren. Je weet niet wat er vorige keer uit de epi is gestroomd en wat uit de uterus. Ik heb in elk geval de synto klaarliggen, maar in principe zou ik toch een expectatief beleid voeren. Ik gun haar de kans op een ongestoord derde tijdperk. Ten slotte zou ik tijdens mijn counseling bespreken dat het handig is als ze bijvoorbeeld, in verband met de moeizame toegankelijkheid van haar woning voor hulpverleners, op de begane grond zou bevallen. Ze kunnen eventueel bedden, kamerschermen en andere benodigdheden huren, vaak is de woonkamer daarvoor ruim genoeg. Ik zou het in het VSV-overleg inbrengen met als discussiepunt: kunnen alle assistenten en tweedelijns verloskundigen een baring begeleiden in een andere houding? Vooral agnio’s zijn onervaren en hiertoe nauwelijks bereid. En

Deze keer vond geen loting plaats.

dat ondanks alle evidence. Bovendien zou ik daar ook de

De boekenbon gaat naar Simone Valk.

blogs van collega Visser weer even onder de aandacht

Vol van vakantievreugde realiseerden wij geen

brengen en misschien is het een mooie gelegenheid om

nieuwe casus

een Red Tent van Marjolein Faber over schouderdystocie op de agenda te zetten voor het VSV [2]. Q

1. http://vroedvrouwenradicaal-rebekka.blogspot.nl/ 2. https://www.facebook.com/REDTENTnederland/info

Simone Valk, verloskundige 62

4V6s+./6

FORUM

Een reactie op het artikel van Diana Koster ‘Impact en gevolgen van een traumatische baring’ Het is lovenswaardig meer aandacht te besteden aan

ervaring in diagnostiek en behandeling van traumatische

vrouwen met negatieve ervaringen rondom zwanger-

gebeurtenissen, die ook andere of aanvullende therapieën

schap en bevalling. Het is daarbij van belang deze

kunnen toepassen wanneer geindiceerd. Ter vergelijking:

kwetsbare doelgroep een evidence-based behandeling

Een psycholoog die een gedegen cursus volgt en onder

aan te bieden.

supervisie een aantal bevallingen doet zal daarna niet

Wie traumatherapie zou kunnen/mogen geven is een

hetzelfde kunnen bieden als een verloskundige die een

gevoelig punt. Het werken met cliënten met een trauma/

4-jarige HBO-opleiding heeft gevolgd.

posttraumatische stress stoornis (PTSS) vergt meer dan

Naast bovenstaande blijft de essentie van goede zorg dat

een EMDR therapie protocol volgen: een brede kennis

de verloskundige een cruciale rol heeft in de herkenning,

van de diagnostiek van psychopathologie en van alter-

erkenning en het bespreekbaar maken van negatieve

natieve behandelingen voor PTSS. Er kan meer naar

ervaringen gerelateerd aan zwangerschap en bevalling.

boven komen tijdens de behandelcontacten dan wat een

Een samenwerking tussen alle partijen kan leiden tot een

protocol omvat, en er is kennis van en ervaring met

effectieve en structurele aanpak van de gevolgen van

psychotherapie nodig om sessies, die anders lopen dan

PTSS en traumatisch ervaren bevallingen.

verwacht, toch in goede banen te kunnen leiden.

Overigens presenteren vrouwen zich vaak pas tijdens een

Ons inziens is het daarom wenselijk dat cliënten met

volgende zwangerschap met (symptomen van) PTSS of

traumatische bevallingservaringen worden begeleid/

een traumatisch ervaren bevalling. Alhoewel de effecten

behandeld door psychologen/therapeuten met ruime

van EMDR therapie voor PTSS in de literatuur al veelvuldig positief beschreven zijn, is er amper goed onderzoek naar de werkzaamheid van EMDR therapie tijdens de zwanger-

Impact en gevolgen van ee n traumatische baring

Hoe kunnen verloskundigen

schap verricht. Om hierin verandering te brengen start er

THEMA POSTPARTUM

binnenkort een gerandomiseerde studie naar de veiligheid en effectiviteit van EMDR therapie bij zwangere

vrouwen helpen?

vrouwen met angst voor de bevalling, en bij vrouwen met

Diana Koster

Diana Koster schreef het boek Perfecte moed ers bestaan niet voor moed ers, die door zwangerschap, bevalling of kraam bed uit balans (dreigen te) raken. In haar praktijk gebruikt zij naast praten en schrijv en onder andere de Eye Movement Desensitizat ion and Reprocessing methode in combinatie met Cognitieve Gedrags Therapie om vrouwen te helpen hun traumatische baring te verwerken en weer in balans te komen. Zij pleit voor een EMDR partusverwerkingsspecia list in elk verloskundig verwijsnetwerk. “Veel cliënten die bij mij komen om hun nare bevallin gservaring – soms pas na jaren – te verwerken, vinden dat ze eigenlijk niet zouden mogen klagen. Ja natuurl ijk, hun bevalling verliep niet zoals gehoopt of verwacht, maar om dat nou traumatisch te noemen? Bevallingen zijn nou eenmaal geen pretje en ze hebben er toch een gezonde baby voor terug gekreg en? Toch blijven ze over hun bevalling piekeren en dromen (nachtmerries). Ze voelen zich sinds de bevalling opgejaagd, gespannen en ‘niet zichzelf’, alsof hun alarmsy steem te strak staat afgeste ld. Vaak zoeken vrouwen pas hulp wanneer hun partner graag een tweede kindje wil of wanneer ze (hoog) zwanger zijn en gestres st raken bij het idee nog een keer te moeten bevallen.” Ik pleit ervoor om in het kraambed en bij de nacontrole extra aandacht te besteden aan de beleving van de bevalling om cliënten tijdig te kunnen verwijzen. Tevens stel ik voor om kraa mbedcontroles – indie n gewenst door cliënten – over een langere periode uit te spreiden en event ueel een tweede nacontrole in te plannen.

Diana Koster is vrouwe

ncoach en verloskundige

np

PTSS na een eerdere bevalling. De EMDR therapie zal Wanneer is er sprake van een traumatisch e bevalling? Een bevalling kan diep ingrijpen in het leven van een vrouw (en dat van haar man!), op een positiev e of op een negatieve manier. Negatie ve baringservaringen kunnen tot psychische stoornissen leiden, zoals postpartum depressie en zelfs postpa rtumpsychose. Ook kan een traumatisch ervaren partus leiden tot Post Traumatische Stress Stoornis (PTSS). Het gaat hierbij om de subjectieve beleving van de bevallin g door de vrouw en haar partner, niet om de classificatie door de zorgverleners. Een bevalling kan objectief ‘volgens het boekje’ zijn gegaan, maar voor de vrouw trauma tisch geweest zijn. Tijdens een traumatische gebeurtenis wordt een specifiek beeld aan nare gevoelens (emoties) en gedachtes (cognities) gekoppeld. Dit neurale netwerk blijft bestaan en kan door bepaalde herinneringen getriggerd worden [1]. Gevoel ens van angst, machtelooshei d, teleurstelling, hulpelo osheid en boosheid zijn normaa l na een ingrijpende gebeur tenis, dus ook na een bevallin g. De verwerking hiervan duurt gemiddeld een maand . Wanneer symptomen van

worden uitgevoerd door gekwalificeerde psychologen. Q Dr. Mariëlle van Pampus, gynaecoloog Dr. Claire Stramrood, gynaecoloog in opleiding Ruth Evers, verloskundige/coach Melanie Baas, MSc, psycholoog/coassistent Prof. dr. Ad de Jongh, gz-psycholoog en bijzonder hoogleraar angst- en gedragsstoornissen

De diagnose PTSS wordt gesteld aan de hand van zes criteria: 1. intens schokkende ervaring met bijbehorende intense emotio nele reactie 2. herbeleving

In het tijdschrift van juli stond op pagina 91 in

3. vermijding 4. verhoogde prikkelbaarh

deze rubriek Forum een bijdrage getiteld: ‘Waarom

eid 5. klachten/symptomen bestaan langer dan één maand 6. sterke beperkingen in het dagelijks functioneren

uw oplossing het probleem is’. De naam van de auteur was hierbij weggevallen. De auteur was

Bij minimaal drie criteria is er een Partiële PTSS. (bron: DSM IV-TR)

4V6s+./6

Harrie Stam, directeur Verloskundige Stadspraktijk 55

Groningen.

4V6s+./6

63

BERICHTEN

Dutch Moroccan Night! Save-the-date feest: 30 oktober 2014 De KNOV organiseert een groot feest om de sterke banden tussen Marokko en Nederland op het gebied van de verloskundige zorgte vieren.

verloskundigen in Nederland. Onze samenwerking willen we daarom vieren op donderdag 30 oktober! Tijdens de Dutch Moroccan Night kunt u genieten van een lekker Marokkaans en Nederlands buffet en swingende muziek van een DJ én zanger Ramy Lapache en

U bent daarvoor van harte uitgenodigd!

zijn band.

In Marokko sterven tien keer zo veel vrouwen als in Nederland tijdens de zwangerschap en bevalling. De

Wanneer: donderdag 30 oktober van 19.00 – 24.00 uur

KNOV is in dat kader een twin2twin-project gestart

Waar: Domus Medica, Mercatorlaan 1200 in Utrecht

waarin Nederlandse verloskundigen nauw samenwerken

Kosten: minimaal 25,- wat ten goede komt aan het

met Marokkaanse verloskundige collega’s. Hierdoor kan

feest en het Twin2Twin project. De kaartverkoop start op

de zorg aan Marokkaanse zwangere vrouwen worden

15 september via www.knov.nl

verbeterd, in Marokko maar ook in Nederland. Eind oktober zijn een deel van de betrokken Marokkaanse

64

4V6s+./6

We hopen u op de Dutch Moroccan Night te zien!

BERICHTEN

Personalia Geboren Niek, zoon van Marleen van Bekkum en Roel Scheerder, Theodorapolder 8, 3825 LT Amersfoort (05/08/2014) Suus, dochter van Jorieke en Gertjan van den Dool, Molenhof 2, 8261 LD Kampen (09/05/2014) Teun, zoon van Meta en Bas Dost Vosbergerlaan 23, 9761 AL Eelde (02/06/2014) Sjors, zoon van Carmen Duijs en Jasper Pieterse, Scheffing 40, 5406 DG Uden (16/07/2014) Guus, zoon van Moon Gubbels en Simon Tosserams, Hatertseweg 199, 6533 AE Nijmegen (15/07/2014) Siem, zoon van Hanneke en Martijn van der Heide-Brüheim, Fakkelgras 16, 2318 TC Leiden (27/07/2014) Luus, dochter van Carlijn en Lex van der Heijden, De Hoeve 14, 5534 AD Netersel (11/07/2014) Sieds, zoon van Antsje en Cornelis van der Hooft-Tuinenga, Beetgumerstraat 33, 8913 AS Leeuwarden (06-08-2014) Tabitha, dochter van Rianne en Leendert Keijzer, Bachlaan 59, 3261 WB Oud-Beijerland (20-07-2014) Febbe, zoon van Connie Laarakkers en Martijn Pennings, Schouwbroekseweg 33, 5616 NV Eindhoven (25/07/2014) Jet, dochter van Kathelijn en Joep Palstra, Hogelandsingel 77, 7512 GC Enschede (05/07/2014) Tygo, zoon van Karin en Martin Post-Douma, Oude Rijksweg 659a, 7954 GR Rouveen (13/07/2014) Siard Klaas, zoon van Rachael en Gerard Regts-Terpstra, Haven 7, 9034 HL Marsum (28/06/2014) Silas, zoon van Margriet en Martin van Schelven, Platteweg 1, 4301 NH Zierikzee (01/08/2014) Jonah, zoon van Willienke en Matthijs Westerkamp, Rademakersgilde 122, 3994 BW Houten (20/07/2014) Josephine, dochter van Lisette van der Werf en Stefan Rugenbrink, Kerklaan 5, 1427 AA Amstelhoek (15/05/2014) Florus, zoon van Annewil en Michel van ’t Zelfde, Schulk 4, 3829 EP Hooglanderveen (18/06/2014) Margot Ruth Maria. dochter van Myrte de Geus en Huub de Jong, Melchior Treublaan 14, 2313 VG Leiden (02/07/2014) Teun, zoon van Meta en Bas Berrelkamp, Vosbergerlaan 23, 9761 AL Eelde Sector NoordOost Nederland Nieuw lid (m.i.v. 01-04-2014) Mw. J. van Vlijmen, Ijsvogel 1975, 3602 XM Maarssen – VID-zhs Nieuwe leden (m.i.v. 01-07-2014) Mw. M. Hanema, van Hattumstraat 1a, 8011 MV Zwolle – WN Mw. J. Kippers, Johan van Galenplantsoen 8, 7461 GM Rijssen – WN Mw. C. Livestro, Burg. Vitringalaan 20, 3851 PM Ermelo – Asp Mw. A. Rozendom, Jan Toetlaan 3, 7955 AS IJhorst – VID-zhs Mw. R. van der Weg, Morra 126, 9204 KS Drachten – WN Mw. I. Witte, Menstraat 30, 7411 EZ Deventer – VID-zhs Mw. M. Zwoferink, Oude Deldenseweg 1b, 7468 CV Enter - BL Nieuw lid (m.i.v. 01-10-2014) Mw. D.M.S. Pijl-Folmer, Prins Willem Alexanderweg 2, 7433 DC Schalkhaar - BL

Beëindiging lidmaatschap (per 01-07-2014) Mw. L. Quittner, Graaf Adolfstraat 88b, 9717 EK Groningen - Asp SECTOR NOORDWEST NEDERLAND Nieuwe leden (m.i.v. 01-07-2014) Mw. F. Akpinar-Yildirim, Oliemolen 2, 1622 JJ Hoorn – Asp Mw. P. Bajnath-Moti, Koninginneweg 104, 3331 CH Zwijndrecht – WN Mw. L. Breman, Mr. Beerninkplantsoen 266, 2286 MR Rijswijk – Asp Mw. M. Derhaag, Lederambachstr 250, 1069 HM Amsterdam – VID-zhs Mw. D. Dossett, Waterloo 65a, Willemstad, Curacao – BTL Mw. M. Kommeren, Mussenlaan 3, 4212 EG Vuren – BL Mw. E. Malcorps, Oosteinderweg 566a, 1432 BS Aalsmeer – WN Mw. T. Man, Dorpsstraat 718, 1566 ER Assendelft – Asp Mw. M. Rovers, Venus 1, 2221 JD Katwijk – Asp Nieuw lid (m.i.v. 01-10-2014) Mw. B. Pronk, Veldweg 75, 1551 PK Westzaan - BL Beëindiging lidmaatschap (per 01-07-2014) Mw. L.W. Fransen, Churchilllaan 68hs, 1078 EJ Amsterdam – BL Mw. R. de Groot, Maasstraat 176III, 1079 BL Amsterdam – BL Mw. H. El Hamdaoui, van Ostadestraat 427, 2526 GA Den Haag – Asp Mw. M. Kooy, Dr. Jan Schoutenlaan 1, 1272 DA Huizen – BL Mw. H.R. Lust, Onze Lieve Vrouwesteeg 6, 1012 LV Amsterdam – WN Mw. S.E. Schörk, Simon van Collemstraat 128, 1325 PR Almere – VID-g Mw. I. Swijtink, Pretoriusstraat 6, 1092 GE Amsterdam – VV-m Beëindiging lidmaatschap (per 01-01-2015) Mw. I. Ayrir, Volmolenhof 25, 2807 ES Gouda – Asp Mw. M. Bisschops, Durieustraat 15, 2313 GZ Leiden - WN Voortzetting lidmaatschap (m.i.v. 01/07/2014) Mw. M.E. Vogelaar-Hund, Dopheigang 10, 1241 JL Kortenhoef – VID-ep SECTOR ZUID NEDERLAND Nieuwe leden (m.i.v. 01-07-2014) Mw. M. van den Braak, Kunerastraat 14, 5473 AL Dinther – Asp Mw. D. Hemmer, Antoon Lipkensstraat 18B12, 6221 AT Maastricht - Asp Mw. M. Liebregts, Neereindseweg 3, 5091 RC Oostelbeers – BL Mw. I. Serdons, Rode Kruisstraat 1, B-3990 Peer, België – VID-zhs Mw. T. Verbeek, Hondsruglaan 92, 5629 GB Eindhoven – Asp Nieuw lid (m.i.v. 01-10-2014) Mw. A. van Oosten, Prins Alexanderlaan 15, 2912 AJ Nieuwerkerk aan den IJssel - Asp

Artikel 1 Leden, die bezwaar hebben tegen de toelating van een kandidaat (aspirant)lid, moeten hun bezwaar met redenen omkleed schriftelijk binnen één maand na het verschijnen van het officiële verenigingsorgaan bij het Bestuur kenbaar maken.

Afkortingen VID verloskundige in dienstverband VID-ep verloskundige in dienstverband in eigen praktijk VID-g verloskundige in dienstverband in gezondheidscentrum VID-zhs verloskundige in dienstverband in ziekenhuis VV vrijgevestigde verloskundige

VV-m WN ASP BL BTL SL EL

vrijgevestigde verloskundige in maatschap waarneemster Aspirant lid buitengewoon lid buitenlands lid senior lid erelid

4V6s+./6

65

BERICHTEN

Geslaagd Verloskunde Academie Groningen Charlotte Wienbelt Conny Heijkoop Faye Vermeer Myriam Wolters Yvette Galliard Emily Holtmaat Veronique Eilander Imke Wieffer Janneke Kippers Esther Blok Laura Havenaar Nienke Mulder Verloskunde Academie Amsterdam Annemarie Aarten

Yvonne Reijnen

Iris Noordzij

Sophie van Bruinessen

Renée Tijmensen

Corlinde de Bruin

Philine Ravesloot

Nicole Starink

Daniëlle van Rijn

Laurie van der Sluis

Femke Langbroek

Tessel Man

Inge Siderius

Hanna Molenaar

Yvonne Combee

Sanne Hoep

Denice van den Berg

Fatos Akpinar

Thessa Hetem Verloskunde Academie Rotterdam

Verloskunde Academie Maastricht

Rosanne Bakx

Sanne Jordaan

Kyra Alleleijn

Nina Meulendijks

Michelle Decker

Marieke van der Lagemaat

Tamara van den Berg

Sarah Oosterhuis

Evelyne van Driel

Caren Middelkoop

Gwenny van Bree

Relinde Paters

Berna Dictus

Esther Pronk

Astrid Dellaert

Niki Pluijm

Martha Eskaros

Nicole van Rooij

Karin Deneer

Mireille Post

Dunia Gomes Timas

Lianne Smit

Eliva van Dijk

Mance Remij

Coraline Heikens

Merel Streng

Eline van Geijtenbeek

Sharon Ros

Nicky Heskes

Kelly van Winkel

Rachelle van Gennip

Sanne Smit

Suzanne van Houten

Inge Wouters

Nanda Gost

Valerie Somers

Tara Hoet

Aniek Stevelink

Mirjam Liebregts

Niké Velthuizen

Marieke van der Linden

Martje van de Weijer

Peggy Machielsen

Suzanne van Well

Nadia Maessen Masteropleiding PA klinisch verloskundige aan de Hogeschool Rotterdam

66

4V6s+./6

Hanny Dahrs

Macheld van der Noll

Mariet Haverkamp

Marieke Peulers

Lianne van der Klooster

Gea Vije

Inge Masman

Deborah van Winsum

www.infacol.nl

Darmkrampjes? lucht op! Baby’s krijgen tijdens hun voeding lucht binnen, die vast kan gaan zitten en zo buik- en darmkrampjes veroorzaakt. Gelukkig is dat tijdelijk en bovendien eenvoudig te verhelpen. Infacol is een gecertificeerd medisch hulpmiddel waarvan de veiligheid en doeltreffendheid bepaald zijn onder richtlijn 93/42/EEC betreffende Medische Hulpmiddelen. Infacol kan vanaf de

Geschikt om vanaf de geboorte te gebruiken!

geboorte én voor onbepaalde tijd worden gebruikt. Het voedingspatroon van de baby hoeft niet te worden aangepast en ook speciale dieetvoeding is niet nodig. Infacol wordt gegeven vóór elke voeding. Het is ook geschikt om bij borstvoeding te gebruiken. Infacol heeft alleen effect op het bevrijden van vastzittende lucht, zonder het natuurlijke ontwikkelingsproces van de darmen te beïnvloeden.

Infacol: bij vastzittende lucht, buik- en darmkrampjes. Infacol is een medisch hulpmiddel. Lees voor gebruik de gebruiksaanwijzing.

ForestHealthcare Infacol is een product van de makers van Sudocrem

Voor echte bofkontjes

www.sudocrem.nl

NIEUW:

TUBE

Vraag gratis samples aan!

De huid van een kleintje is erg gevoelig, die wil je dus goed verzorgen. Door afsluiting van de huid en/of door een natte luier kunnen baby's schrale, rode billetjes krijgen. Sudocrem verzacht en helpt de rode en kwetsbare huid. Sudocrem is hypo-allergeen, ruikt lekker en kan meteen vanaf de geboorte worden gebruikt. Daarom is Sudocrem het meest gebruikte middel bij luieruitslag. Laat alle baby's gratis kennismaken met Sudocrem. Mail je naam (functie en organisatie) en adresgegevens naar [email protected] en ontvang gratis samples van de Sudocrem pot.

ForestHealthcare

BESCHERMT, VERZACHT EN HELPT