E-BRIEF Jaargang 2013

E-BRIEF

Jaargang 2013

Brugs Ommeland vzw - KONINKLIJKE HEEMKUNDIGE KRING MAURITS VAN COPPENOLLE

Verantwoordelijke: Yvette Kemel www.geschiedenisbrugge.be [email protected]

E-BRIEF

NUMMER 19 ● januari 2013

Brugs Ommeland vzw - KONINKLIJKE HEEMKUNDIGE KRING MAURITS VAN COPPENOLLE CONTACT E-BRIEF: Yvette Kemel Vestingstraat 71/17 8310 Brugge

Nieuw bestuur van het Brugs Ommeland vzw/Kon.H.K. Maurits Van Coppenolle Raad van bestuur Voorzitter Ondervoorzitter Secretaris -webmaster Documentatiecentrum Penningmeester Daguitstappen Bibliotheek Boekenverkoop Bestuursleden

Vancoppenolle Ewald Duyck Johan Kemel Yvette Vanaelst Ronny De Vlam Leo Dendooven Karel Lambert Christian Colenbier Eric De Velder Frank Heyns Dirk Ryckaert Marc

Algemene vergadering Colenbier Eric, de Vlam Leo, De Velder Frank, Dendooven Karel, Dhondt Jan, Gymonpré Willy, Heyns Dirk, Kemel Yvette, Lambert Chris, Ryckaert Marc, Van Coppenolle Ewald, Vanaelst Ronny, Vandenabeele Monique, Verschelde Marijke

Nieuws uit het Brugse stadsarchief Bijna 200.000 akten van de burgerlijke stand van de stad Brugge, ouder dan honderd jaar, doorzoeken en bekijken kan voortaan online. Je hoeft je dus niet langer te verplaatsen naar onze leeszaal. Voortaan kan je van thuis uit volledig kosteloos akten opzoeken, consulteren, afdrukken of in je eigen dossier bijhouden. Om dit alles te kunnen doen, moet je je wel registreren. Geen paniek: dit duurt slechts enkele seconden en is volledig gratis. Registratie is gratis voor iedereen.

Bij de lancering van deze website zijn volgende akten van de burgerlijke stand beschikbaar: - Geboorten Brugge, 1796-1910 (158.035 akten) - Huwelijken Brugge, 1796-1910 (35.360 akten) De overlijdensakten van Brugge, 1796-1910 zullen vanaf het voorjaar 2013 beschikbaar zijn. Daarna volgen de akten van de Brugse deelgemeenten. Neem eens een kijkje op: http://www.archiefbankbrugge.be/

Woordenboek van de Vlaamse dialecten gaat digitaal Annemie Vanthienen | 2013 Op voorstel van Vlaams viceminister-president en minister van Innovatie Ingrid Lieten heeft de Vlaamse Regering ingestemd met een subsidie van 600.000 euro aan de Vakgroep Taalkunde, afdeling Nederlands van de Universiteit Gent om het Woordenboek van de Vlaamse Dialecten (WVD) volledig te digitaliseren. Sinds het einde van de 19de eeuw wordt in ons land al onderzoek gedaan naar onze dialecten. Dialectische woordenschat heeft daarbij altijd op heel veel belangstelling kunnen rekenen. Vanwege het grensoverschrijdende karakter van de grote dialectlexicografische projecten kwam de Nederlandse Taalunie bij monde van Vlaams minister van Cultuur Joke Schauvliege en Vlaams minister van Onderwijs Pascal Smet met bijkomend 200.000 euro over de brug. De traditionele dialecten in Vlaanderen zijn in snel tempo aan het verdwijnen. Dankzij de nieuwe subsidies kan het onderzoek van de voorbije jaren worden afgerond en digitaal ontsloten. Het bedrag van 800.000 euro wordt in de eerste plaats besteed aan het inzamelen, verwerken, verifiëren en bewaren van de gegevens opdat zoveel mogelijk dialectwoorden en uitdrukkingen verzameld kunnen worden voordat de dialectsprekers niet meer beschikbaar zijn. Daarnaast zal een gegevensbank ontwikkeld worden en zullen de gegevens ter beschikking gesteld worden van een breed geïnteresseerd publiek. Dat er interesse is in het Vlaamse dialecterfgoed bewijst alvast de petitie die door meer dan tienduizend Vlamingen werd ondertekend. “Het belang van dit naslagwerk voor taalkundig en cultuurhistorisch onderzoek in Vlaanderen mag niet onderschat worden. Het WVD borgt een uitstervend immaterieel erfgoed, de traditionele streektalen, omdat wij het als gemeenschap waard vinden om door te geven en levendig te houden”, zegt Vlaams minister van Cultuur Joke Schauvliege. Dialectgegevens maken het mogelijk om theorieën te toetsen over hoe het Nederlands in de loop der tijden geëvolueerd is en om de taalgeschiedenis zelf te beschrijven. Ze laten toe om plaatsen eigennamen te verklaren. Kennis van dialecten helpt bij de studie van oudere Nederlandse teksten, ook literaire teksten (bijvoorbeeld

Gezelle, Boon). De woordenschat van vele, nu verdwenen industriesectoren en beroepen, bestaat grotendeels uit dialectenwoorden (bv. de vlassector). Vele uitingen van volkscultuur (overgeleverde liederen) zijn opgesteld in dialect. Eenmaal de gegevens van het WVD gekoppeld zijn aan de zusterwoordenboeken van de Brabantse en Limburgse dialecten en aan het Woordenboek van de Zeeuwse Dialecten, ligt het materiaal klaar voor een woordatlas van het zuidelijke Nederlands en kunnen voor het volledige gebied ten zuiden van de 'Moerdijk' dialectstudies opgezet worden. Ook vergelijkende studies in Europees verband worden mogelijk. En ook de burger krijgt weer meer belangstelling voor dialecten, wat zich vertaalt in lokale initiatieven van heemkundige kringen. Meer info over dialectologie en het WVD vindt u op de website van de Vakgroep Taalkunde, afdeling Nederlands van de Universiteit Gent. http://www.wvd.ugent.be/

Bezoek Arte Grossé georganiseerd door de heemkundige kring Is volledig volzet. Wie dit wenst kan zich op de reservelijst plaatsen. Indien voldoende belangstelling kan de activiteit in het najaar 2013 herhaald worden.

Het oorlogsdagboek van brouwer Leon De Meulemeester (1914-1918) Voordracht: Maandag 25 februari 2013 om 20.00 uur In het lokaal De Zorge Moerkerkse Steenweg 194 Sint-Kuis Spreker: Adries Van de Abeele Leon De Meulemeester (1841-1922) was de baas van de Brouwerij Den Arend (later

Aigle Belgica) aan de Langerei en in de Carmersstraat. Tijdens de Eerste wereldoorlog stond hij er tamelijk alleen voor om de zaak te runnen. Hij was al vele jaren weduwnaar en zijn twee zoons waren met hun familie naar Engeland gevlucht. Zijn kleinzoon André werd een beroemd gevechtspiloot. Vanaf 1915 begon hij de eenzame avonden en weekends te vullen door op te tekenen wat er allemaal in Brugge was gebeurd. Het omvangrijke handschrift bevat honderden kleine en grotere berichten over het dagelijkse leven in de bezette stad. Persoonlijke getuigenissen over het dagelijkse leven in Brugge tijdens de Grote Oorlog zijn hoogst zeldzaam. Daarom is dit dagboek, dat in 2013-2014 in verschillende afleveringen in het Brugs Ommeland zal worden gepubliceerd, een waardevolle bijdrage voor de geschiedenis van onze stad. In zijn voordracht laat Dries Van den Abeele, die het dagboek uit het Frans heeft vertaald en voorzien van bijkomende informatie en commentaar, een eerste kennismaking toe met dit boeiende ooggetuigenverslag. Leden van het Brugs Ommeland vzw - Kon. H.K. Maurits Van Coppenolle en Familiekunde Vlaanderen afdeling Brugge gratis. Niet leden 3 euro. Erfgoeddag 20 en 21 April thema: Stop de tijd. Ook dit jaar werkt het Brugs Ommeland vzw/Kon. H.K. Maurits Van Coppenolle mee aan erfgoeddag. Wij vullen het thema in met een kijk op ons eigen documentatiecentrum. Foto’s, affiches en documenten vertellen hun verhaal. Om het verhaal boeiend te maken zoeken wij nog wat aanvulling. Gezocht:  Een exemplaar van het Werkerswelzijn van 5 of 9 juni 1912. Een portret van Marcel Van Acher neergeschoten op 4 juni 1912.  Informatie over de inhuldiging van een beeldje Onze-Lieve-Vrouw van Fatima 24 juli 1948 in de Klaverstraat.  Schoolfoto’s van leerlingen die school liepen in de Lagere- en Bewaarschool Zusters Coletinen Coletinenstraat in Brugge 1905-1944

De heemkundige kring in ”the cloud” Ook een heemkundige kring gaat mee met de nieuwe methodes voor het doorgeven van informatie en communicatie met de leden. De vereniging heeft al sinds januari 2011 een Facebook pagina. Daarop worden evenementen en nieuwtjes geplaats die wij tussendoor ontvangen. Ook onze eigen komende activiteiten worden daar geplaatst. Je vindt er ook een aantal fotoreportage op van wat er bij ons gebeurd. Sinds midden vorig jaar heeft de vereniging ook een Pinterestpagina. Daarop worden allerlei foto’s geplaatst of gepind over Brugge en de randgemeenten. En natuurlijk is er ook onze website. Ook daar kan je de laatste nieuwtjes over onze activiteiten vinden.

Dankzij de inzet van onze vrijwilligers kunt u er ook terecht voor de inventarissen van wat er in ons documentatiecentrum zit. Je vindt er ook uitgebreide informatie over onze werkgroepen en waarmee ze bezig zijn. Maar ook informatie over diverse onderwerpen bijvoorbeeld: Willy Lusterhouwer en Benny Scott, elk met een fragment uit hun werk. Of het rapliedje in het Brugs dialect van Bram Lagast. Verder staan er een paar eindwerken op die men digitaal kan inkijken zoals het leven en werk van Frederick Roderburg of de geschiedenis van de Dominicanen te Brugge. Je kunt er zoeken in de West-Vlaamse databank van heemkundige- en geschiedkundige tijdschriften. Intussen zitten al meer dan 75.000 titels in de databank. Het zoekformulier staat op onze homepagina. Voor degene die op zoek zijn naar een oud recept of een naai- of breimodel kan men een kijkje nemen in onze databank vrouwenbladen. In ons documentatiecentrum hebben we een aantal oude damesbladen van 1930 tot 1988, deze zijn al voor de helft ontsloten op titel. Ook de fotocollectie is de moeite om eens in te zien, ze bevat intussen al meer dan 3000 foto’s ook deze inventaris vindt u op de website. De vereniging bezit ook een groot aantal liedjesteksten ook deze collectie is ontsloten en staat op de website. Onze website heeft ook een directe link naar de beeldbank van de provincie West-Vlaanderen en het Geheugen van Brugge. Zo kunt u zoeken wat u nodig hebt zonder van site te veranderen. Onder de rubriek “links” vind u de weg naar tientallen sites die met geschiedenis, erfgoed, familiekunde of heemkunde ten maken hebben. Neem eens een kijkje op de website, wordt vriend op onze Facebook pagina of volgt ons op Pinterest. http://geschiedenisbrugge.brugseverenigingen.be/Home http://www.facebook.com/pages/Brugs-Ommeland-vzw-Kon-Heemkundige-KringMaurits-Van-Coppenolle/176772119024807 https://pinterest.com/brugsommeland Onbekende foto: wie herkent deze straat? Neem contact op met Yvette Kemel. [email protected]

Nieuwe publicatie verschijnt binnenkort

E-BRIEF

NUMMER 20 ● februari 2013

Brugs Ommeland vzw - KONINKLIJKE HEEMKUNDIGE KRING MAURITS VAN COPPENOLLE CONTACT E-BRIEF: Yvette Kemel Vestingstraat 71/17 8310 Brugge www.geschiedenisbrugge.be

Brugs Uurtje Binnenkort valt het nieuwe nummer van de Heemkundige Bijdragen weer in de bus. De naam van de gast kwam net te laat binnen om nog te vermelden. Voor de laatste berichten kunt u ook terecht op onze website. Het Brugs Uurtje is een initiatief van onze werkgroep Brugs dialect en vindt plaats op zondag 10 maart 2013 van 11 uur tot 12 uur in ‘t Oud Handbogenhof, Baliestraat 6, Brugge. Onder leiding van Nico Blontrock, Leo de Vlam en Ewald Vancoppenolle. Leden gratis, niet-leden 3 euro. Onze gast is Emiel 'Mieltje' Pauwels. Hij werd op 22 december 2012, 91 jaar. Hij bracht zijn jeugd door in de Carmersstraat en startte zijn carrière als atleet bij Rust Roest. Hij behaalde in Belgische, Europese en Wereldkampioenschappen een zestigtal medailles, waarvan ruim de helft goud. Op het voorbije WK outdoor in Finland in 2012 pakte Mieltje Pauwels vijf medailles, maar geen enkele gouden. "Het was de eerste keer in 40 jaar dat ik geen enkele wedstrijd heb kunnen winnen", vertelt hij. Hij praat graag en goed over zijn jonge jaren in de Carmersstraat, in een der armste wijken van Brugge, waar hij opgroeide. Het wordt weer een boeiend uurtje.

Foto: Yvette Kemel

Digitaal nieuws in 2013 Vier federale instellingen laten in hun kaarten kijken D. Vandamme Benieuwt hoe het stratenplan van jouw woonplaats er in de middeleeuwen uitzag? Of na de ravage van de wereldoorlogen? Dankzij het Cartesiusproject krijgt iedereen straks online toegang tot de grootste cartografische collectie van België en Midden-Afrika. Cartesius is het resultaat van de samenwerking tussen vier federale instellingen: het Rijksarchief, de Koninklijke Bibliotheek, het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika en het Nationaal Geografisch Instituut (NGI). Cartesius staat in voor de digitale ontsluiting van het cartografisch patrimonium van die vier instellingen voor het grote publiek. Het gaat om de grootste cartografische collectie over België, zijn grensgebieden en Midden-Afrika. “Alles samen beslaan de collecties honderdduizenden kaarten, stadsgezichten, luchtfoto’s, orthofoto’s, schetsen en tekeningen”, zegt Rink Kruk, de projectleider van Cartesius bij het Nationaal Geografisch Instituut. De oudste dateren uit de veertiende eeuw. “Dat er veel vraag is naar de kaarten en foto’s van de instellingen blijkt onder meer uit de succesvolle uitgave – in atlasvorm – van de beroemde Ferrariskaarten uit de achttiende eeuw”, stelt Marc Carnier van het Rijksarchief. Net zoals de plot-on-demand van zowel bijzondere oude, als nieuwe kaarten van het Nationaal Geografisch Instituut. Dankzij Cartesius krijgt iedereen straks online toegang tot de cartografische collecties van de vier instellingen, via een gemeenschappelijke portaalsite. Zo komt het cartografisch erfgoed niet alleen binnen handbereik van de burgers, maar ook van het onderwijs en de wetenschap. “Studenten vragen vaak om kopieën van kaarten”, zegt Hubert Lardinois van het NGI. “Straks kunnen ze die via het portaal online raadplegen.” Belangrijk is daarbij dat de collecties doorzoekbaar zijn aan de hand van geografische zoektermen, en niet enkel aan de hand van trefwoorden. Complementaire partners Intussen zijn er al duizenden documenten gedigitaliseerd, maar er blijft nog heel wat werk te verzetten. Dat het project snel vooruitgang boekt, is het gevolg van de nauwe samenwerking tussen de betrokken overheidsdiensten. “Elke instelling legt andere accenten”, zegt Benoît Pigeon van de Koninklijke Bibliotheek. “Wij waren altijd meer op conservering van de documenten toegespitst. Het NGI heeft meer ervaring rond geolokalisatie.” Dat zijn de technieken die toelaten om de exacte, werkelijke locatie te koppelen aan wat op een kaart, tekening of foto staat afgebeeld. “Zo kunnen wij bijvoorbeeld onze collectie luchtfoto’s als het ware over een huidige kaart leggen”, vertelt Olivier Pierre van het NGI. “Zo zie je niet alleen hoe een dorp of stad er vroeger vanuit de lucht uitzag, maar kun je je ook makkelijker oriënteren en de vergelijking maken met de huidige toestand.” In het Cartesiusproject fungeren de betrokken overheidsdiensten op heel wat punten als complementaire partners. De instellingen stellen hun scanningfaciliteiten aan elkaar ter beschikking, delen hun kennis en ervaring rond de gebruikte methodes, ontwikkelden samen de nodige software, enzovoort. “Overleg is daarbij cruciaal,” zegt Franck Theeten van het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika. “Er bestaan niet echt veel standaarden die het correct combineren van historische gegevens en geografische gegevens, zoals coördinaten, toelaat. We hebben dan ook veel gepraat over de manier waarop we de collecties op een uniforme manier beschrijven en catalogeren.” Het Belgische bedrijf SIGGIS won de aanbesteding voor de bouw van het portaal. Verder is de Nationale

Loterij een belangrijke partner want die financiert het project via het Federaal Wetenschapsbeleid. “Eenmaal alles goed werkt, kunnen we aan verdere uitbreiding denken”, zegt Daniel Baudet van het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika. “Er zijn immers nog vele interessante collecties van oude kaarten, denk maar aan de collecties van het Legermuseum, of de FOD Buitenlandse zaken waar de officiële documenten over de landsgrenzen bewaard worden.” Op termijn kunnen ook kadasterkaarten en andere patrimoniumkaarten in aanmerking komen voor ontsluiting via Cartesius. In de loop van 2013 wordt de portaalsite van Cartesius officieel gelanceerd.

Funerair erfgoed vanaf nu online Via het GIS-systeem kan men, per kerkhof, het graf van een overledene terugvinden of een historisch grafmonument opsporen. Als pilootproject werd dit uitgewerkt voor de begraafplaats van Sint-Michiels. Het is de bedoeling dat er elk jaar 2 extra begraafplaatsen geïnventariseerd en dus online geplaatst worden. Het inventariseren is een heus titanenwerk. Gelukkig werken hier ook enkele vrijwilligers aan mee. Deze vrijwilligers maken deel uit van de commissie voor graftekens, die onder andere instaat voor het behoud en beheer van merkwaardige graftekens op de Brugse kerkhoven. Via het GIS-systeem kan iedereen nu deze graftekens opzoeken en er meer over te weten komen. Via www.brugge.be kiest men voor het “burgerzaken” en van daaruit “begraafplaatsen”. Hier wordt de deelgemeente geselecteerd waar men een opzoeking wil doen. Voorlopig kan er enkel gezocht worden voor Sint-Michiels. Rechtstreekse link: http://begraafplaatsen.brugge.be/gimwebgis/bin/view/BegraafplaatsSM

Etienne Dewulf en Roland Marcus werkten als vrijwilliger mee aan de inventarisatie van de begraafplaats van Sint-Michiels.

Stage "Bouw zelf je oven" 2013 Houd je ook zo van de geur van brood, vers gebakken in een met hout gestookte bakoven? Altijd al gedroomd van zo’n oven in uw tuin om brood of pizza in te bakken? Dan is de stage “Bouw zelf je oven” iets voor jou! Sinds 2005 organiseert het MOT die succesvolle driedaagse stage om de twee jaar. De deelnemers krijgen eerst een volledige uitleg over de bouw van een oven. Vervolgens gaan ze in groepjes van vier en onder toeziend oog

van een ervaren ovenbouwer stap voor stap zelf aan de slag. De verschillende bouwstadia van ovenvloer, ovengewelf en ovenmond worden uitgelegd en in de praktijk omgezet. Op de laatste dag wordt een oven warm gestookt en wordt er brood gebakken. Na de stage kunnen de deelnemers thuis zelf aan de slag gaan. Praktische info: Van maandag 17 juni tot en met woensdag 19 juni 2013, telkens van 9 u. tot 18 u. In het MOT Guldendal, Guldendal 20 te 1850 Grimbergen. Prijs € 250. Inschrijven noodzakelijk kan vanaf maandag 4 maart: 02 270 81 11.

Familiekunde Vlaanderen regio Brugge Het lokaal van de genealogische vereniging Familiekunde Vlaanderen regio Brugge in de Kleine Hertsbergestraat 3 is een tijdje gesloten wegens renovatiewerken. De stand van zaken kunt u volgen op hun website http://familiekundebrugge.brugseverenigingen.be/HomeFamiliekundeBrugge

Rijksarchief België genealogische bronnen online in testfase De gedigitaliseerde parochieregisters en registers van de burgerlijke stand zijn in test beschikbaar op de website search.arch.be. We nodigen jullie graag uit om 'mee te testen'! Wie toegang wil krijgen tot de beelden moet beschikken over een login en een paswoord, die gratis kunnen worden aangemaakt. Om de akten te raadplegen is inloggen verplicht. Om de parochieregisters te raadplegen: http://search.arch.be/nl/tips/98-parochieregisters Om de registers van de burgerlijke stand te raadplegen: http://search.arch.be/nl/tips/101-burgerlijke-stand

De leeszaal in het nieuwe gebouw van het Rijksarchief te Brugge is open. Sinds donderdag 3 januari 2013 is de leeszaal van het nieuwe Rijksarchief te Brugge open voor publiek. Dit is gelegen Predikherenrei 4A, 8000 Brugge. Voor reservering van documenten of inlichtingen kan je het Rijksarchief Brugge enkel bereiken via e-mail: [email protected] of gsm 0487/544 578.

Foto: Michiel DMN

1

E-BRIEF

NUMMER 21 ●april 2013


Erfgoeddag 2013 Stop de tijd Tentoonstelling Een document, foto of affiche een moment in tijd Lokaal De Zorge Moerkerkse Steenweg 194 Sint-Kruis Zaterdag 20 april van 13.30 tot 18.00uur Zondag 21 april van 10.00 tot 12.00 uur - 13.30 tot 18.00 uur

De vereniging Brugs Ommeland / Kon. Heemkundige Kring Maurits Van Coppenolle beheert een documentatiecentrum met daarin heel wat interessante documenten, foto’s, prenten, affiches, menukaarten enz. Met erfgoedag 2013 willen we dit in de kijker plaatsen door een aantal “topstukken” in de kijker te plaatsen. Een aantal documenten werden geselecteerd en het verhaal van het document wordt in de tentoonstelling verteld. Bijv. een foto van een gebeurtenis en het verhaal daarrond. We vertellen het verhaal van het ontstaan van het Boudewijnpark, de afbraak ven het tijdelijke gemeentehuis van Sint-Kruis, het huwelijk van Louise van Caloen en Joseph van Outryve d’Ydewalle aan hand van facturen, een dubbelhuwelijksfeest in Sint-Kruis, de onverwachte dood van Marcel Van Acker, de kleuter- en basisschool van de zusters Coletinen en nog veel meer. Ook willen de diversiteit van de heemkundige kring in het voetlicht plaatsen. Deze tentoonstelling is samenwerking van alle werkgroepen. Het Brugs Kokkerellen, Werkgroep Heemkunde Sint-Kruis, Werkgroep Erfgoed Sint-Andries en Werkgroep Erfgoed Sint-Michiels. Dit alles onder leiding van Brugs Ommeland vzw / Kon. Heemkundige Kring Maurits Van Coppenolle die ook instond voor een paar verhalen.

2

Belgisch noodgeld uit de Eerste Wereldoorlog Het Museum van de Nationale Bank van België bezit een belangrijke collectie noodbiljetten uit de Eerste Wereldoorlog: 4514 exemplaren van 2488 verschillende types (04/02/2013). Deze verzameling van bijna-honderdjarigen is, na het goederengeld, de tweede deelverzameling van het Museum die online te raadplegen is. http://www.nbbmuseum.be/catalogs/necessity/start_nl.htm http://www.nbbmuseum.be/nl/catalogue/necessity-money Tijdens de oorlog had België, vooral voor het kleine betalingsverkeer, met een groeiend geldtekort te kampen. Daarom namen een 600-tal gemeentebesturen en honderden weldadigheidsinstellingen en ondernemingen hun toevlucht tot de uitgifte van noodgeld, meestal in de vorm van papiergeld, maar soms ook van metalen munten. Aanvankelijk diende dat voor het betalen van militievergoedingen, militaire opeisingen, wedden, leveranciers en andere gemeentelijke lasten. Later werd daarmee het gebrek aan pasmunt verholpen en de allernoodzakelijkste levensmiddelen en goederen (bijvoorbeeld kleren en steenkool) aangekocht. Ook de talrijke steun- en hulpcomités (onder meer het Nationaal Hulp- en Voedingscomité) gingen tot zulke nooduitgiften over. Fabrieken en firma’s gaven salaris- en aankoopbons uit. De ‘gemeentebons’ hadden enkel binnen de gemeente of in een of ander magazijn betaalkracht. Hier en daar werden ze nochtans, bij onderling akkoord onder de gemeentebesturen, ook elders aanvaard. Om de biljetten van een bepaalde gemeente terug te vinden, klikt u op de kaart van België eerst de provincie aan waartoe de gemeente vandaag behoort. Eenmaal de provincie gekozen, klikt u in de dropbox de gemeente aan die u zoekt. De naam van de gemeente is deze die van kracht is sinds de fusie van 1977. Per gemeente staan, bij wijze van overzicht, alle biljettentypes verkleind afgebeeld die het Museum van deze gemeente en van haar deelgemeenten bezit. Een muisklik op de afbeelding van uw keuze brengt u ten slotte naar een meer gedetailleerd beeld van de voor- en keerzijde van het biljet, vergezeld van een korte beschrijving. Voor wie zich verder in het fenomeen van het oorlogsgeld wil verdiepen, is de algemene bibliografie beslist een aanrader. Tot slot is deze catalogus ook gemakkelijk te raadplegen via smartphone of tablet.

Voorbeeld uit Brugge 1917

3

Oude Izegemse kranten digitaal raadpleegbaar dankzij heemkring Ten Mandere Heemkundige Kring Ten Mandere heeft verschillende oude Izegemse kranten gedigitaliseerd. Ze zijn te raadplegen via www.tenmandere.be. http://www.tenmandere.be/krantenstart.html De kranten zijn per jaar in PDF opgeslagen waardoor het eventjes duurt vooraleer een jaargang opent. Het bestuur van Ten Mandere nam tijdens de jaarwisseling het besluit om de oudste Izegemse kranten te digitaliseren. Met de steun van o.a. de provincie West-Vlaanderen slaagden ze erin dit te doen voor alle Izegemse uitgaves uit de periode 1894 tot en met 1920. Concreet gaat het over de volgende edities: •De Gazette van Iseghem (1894-1914) •Boos Iseghem (1912-1914) •Ons Iseghem (1919-1920) •Het Iseghemsche Volk (1912-1914) Je kan de kranten in PDF formaat downloaden via de website. Om het geheel te vergemakkelijken, kan je ook eerst een database downloaden waarin je kan zoeken naar een Izegems krantenartikel. De database gaat tot 1950. De edities die niet op het net staan, kan je raadplegen in het Ten Mandere-archief. De edities zijn opgeslagen per jaargang waardoor het eventjes kan duren vooraleer een pdf opent. Door de werkbalk te openen kan je gemakkelijk op trefwoord zoeken.

Uurrooster van de trein uit de Gazette van Iseghem 1894. Grapje uit Boos Iseghem van 1912.

4

Twee extra tips voor Erfgoeddag De tijd bevroren - genealogische documenten doen je stamboom herleven Zaterdag 20 april tussen 14 en 17 uur Zondag 21 april van 10 tot 18 uur. Waar: Hallen (Garemijnzaal), Markt 7 Ook dit jaar doet Familiekunde Brugge mee aan erfgoeddag. Zij presenteren het project digitaliseren van rouwberichten en tonen het tweede leven van een rouwbericht. Veel mensen hebben tegenwoordig interesse in genealogie. Het is beslist een leuke hobby die je inzicht geeft in het wel en wee van je voorouders. Elke vondst in de puzzel van jouw familie is een overwinning. Moest je daar vroeger voor in stoffige archieven duiken op zoek naar doodsbrieven, rouwprentjes en kiezerslijsten; dan kan dat nu online. Er wordt getoond hoe je die documenten kunt bewaren en digitaliseren en ook hoe deze databank kunt consulteren. Wedden dat je zin krijgt om ook op zoek te gaan naar je roots?

Dudzele in de donkere kamer Tentoonstelling Zondag 21 april van 10.00 tot 18.00 uur. Heemkundig Museum "De Groene Tente" Amaat Vynckestraat 2, 8380 Brugge-Dudzele Door de lens van Dudzelenaar Louis-Frans Monbaliu krijgen men oude, authentieke foto's te zien van het polderdorp Dudzele anno 1900. Zij belichten eveneens de figuur van deze amateur-fotograaf en enkele fototoestellen uit deze periode.

Archiefbank Vlaanderen Onlinedatabank van private archieven http://www.archiefbank.be Welke archieven? Archiefbank neemt gegevens op van private archieven: dat zijn archieven van personen, van families of van privaatrechtelijke verenigingen, organen, bedrijven of instellingen. Voorlopig worden dus geen archieven van openbare instellingen geregistreerd. Het begrip "archief" wordt ruim ingevuld. Archiefbank verzamelt niet alleen informatie over de gekende "papieren" archieven, maar evengoed over foto-, film of afficheverzamelingen, architectuuren kunstenaarsarchieven, mondelinge getuigenissen, elektronische bestanden enz.

5

Gemengde verzamelingen (bv. archief en documentatie) worden opgenomen en globaal beschreven. Alle private archieven bewaard in Vlaanderen en Brussel worden opgenomen, evenals de in het buitenland bewaarde archieven die verband houden met Vlaanderen of Brussel. Er is geen chronologische begrenzing. Welke informatie? Voor het beschrijven van de archieven gebruikt Archiefbank een internationale standaard, met name ISAD(G) (General International Standard for Archival Description). Er zijn 26 velden voorzien om de informatie over bewaarplaats, titel, archievormer, inhoud, toegangen, raadpleegbaarheid enz. een plaats te geven. Slechts vijf velden zijn verplicht. Archiefbank biedt met andere woorden de mogelijkheid om enkel basisinformatie over archieven op te slaan, maar kan evenzeer uitgebreide beschrijvingen op bestandsniveau opnemen. Het systeem biedt ook de mogelijkheid om online links te leggen naar andere zoeksystemen. Een project in opbouw Archiefbank is een project met een lange-termijnperspectief. Begin 2012 telt de databank ca. 8.000 archiefbeschrijvingen, waarvan er ongeveer 6.000 raadpleegbaar zijn in de publiekscatalogus. Voor de verdere aanvulling van dit partieel overzicht rekent Archiefbank op de blijvende inbreng van de partners in het erfgoedveld. Er worden dagelijks nieuwe beschrijvingen toegevoegd. Consulteer regelmatig de databank voor een laatste stand van zaken. Gebruik van de gegevens Bij gebruik van de gegevens van Archiefbank Vlaanderen geldt de volgende gespecificeerde Creative Commons licentie: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/2.0/be/deed.nl. Voor de uitgebreide licentietekst zie: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/2.0/be/legalcode.nl. Digitaliseringsprojecten zitten in de lift. Enkele voorbeelden zijn: •Itinera Nova van het Leuvens Stadsarchief •Digitalisering van bronnen in het AMVB •De Bijbel van Anjou uit de Maurits Sabbebibliotheek van Leuven •Europeana

Detail uit de bijbel van Anjou 1314.

6

E-BRIEF

NUMMER 28 ● augustus 2013

Brugs Ommeland vzw Koninklijke Heemkundige Kring Maurits Van Coppenolle CONTACT E-BRIEF: Yvette Kemel Vestingstraat 71/17 8310 Brugge [email protected] www.geschiedenisbrugge.be

Nieuwsflits Het aantal deelnemers is beperkt tot 25. Vorming: ‘Digitaliseren, digitaal bewaren en online publiceren’ Deze tweedelige vorming van Heemkunde Vlaanderen i.s.m. Packed, het Expertisecentrum Digitaal Erfgoed, wil je wegwijs maken in de wereld van het digitaliseren, digitaal bewaren en online publiceren van je documentaire collectie. Heel wat erfgoedverenigingen en erfgoedvrijwilligers zijn geïnteresseerd in de digitalisering van hun documentaire collectie. Maar hoe begin je aan zo’n digitaliseringproject? In deze les leer je hoe je documenten het best organiseert en waar je rekening mee moet houden. Ook de technische kant komt aan bod: welk materiaal is het best geschikt en hoe ga je praktisch aan de slag? Na het digitaliseren volgt het archiveren en ontsluiten van al deze digitale bestanden. Al de scans, audio- en videobestanden moeten veilig bewaard worden. We bespreken hoe je zo’n digitaal archief opzet en hoe je het online kan publiceren. Hierbij komen zowel technische aspecten als de problematiek van het auteursrecht aan bod.

Praktische informatie Lesgever is Henk Vanstappen (Packed vzw). Deelname is gratis, wel op voorhand inschrijven. Een basiskennis in het gebruik van een computer is vereist voor het volgen van de lessen. Voor meer informatie over de vorming kan je terecht bij Hendrik Vandeginste via [email protected] of 015 20 51 74. Beide vormingsavonden vinden plaats van 18u30 tot 21u30 in Lokaal De Zorge, Moerkerkse Steenweg 194, 8310 Brugge. Data •Maandag 7 oktober 2013: Digitaliseren •Maandag 14 oktober 2013: Digitaal bewaren en online publiceren Inschrijven op: http://www.heemkunde-vlaanderen.be Doorklikken op: Vorming: Digitaliseren, digitaal bewaren en online publiceren.

E-BRIEF

NUMMER 23 ● april 2013


Nieuwsflits Bezoek aan de tentoonstelling “Liefde & Devotie” Op vrijdag 26 april om 10 uur. Gids Leen Lietaer. Afspraak aan Gruuthuse Museum Voor deelname inschrijven verplicht bij Ronny Vanaelst Gsm 32477 357497 of e-mail [email protected] Bruggelingen € 2 gidskosten, niet-Bruggelingen € 6. Maximum 20 deelnemers Bij een bezoek aan deze merkwaardige tentoonstelling begrijp je duidelijk dat de stad Brugge de frustratie van het niet verwerven van dit handschrift poogt ter zijde te schuiven. Het handschrift werd omstreeks 1395-1408 in onze stad neergepend en bevindt zich nu in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag en mag voor een korte periode terug naar zijn geboortestad Brugge. Het behoorde tot 2007 toe aan een adellijke familie uit het Brugse en werd aan de meestbiedende verkocht. Brugge had een te krappe begroting en moest vaarwel zeggen en het handschrift vertrok naar Nederland. Het perkament in kalfslederen band uit de 19de eeuw telt 99 bladzijden en bevat heel wat gedichten, liederen en gebeden. Op het tweede folio prijkt het wapen van de familie Gruuthuse. Om de tijdsgeest voor te stellen heeft men de tentoonstelling verrijkt met schilderijen, boeken, muziekinstrumenten en voorwerpen uit ongeveer dezelfde periode. Het zal de gids weinig moeite kosten om al deze illustraties en attributen voor te stellen, zij zal een keuze moeten maken. Het museumteam is er zeker in geslaagd het sociaal-cultureel leven van het begin van de 14de te duiden en naar ons toe te projecteren. Het handschrift is een belangrijke bron van de Middelnederlandse literatuur en werd, nu het in een openbare instelling is, grondig onderzocht en geanalyseerd. Heb je de intentie een bezoek te brengen aan dit manuscript raadpleeg even internet voor een paar belangrijke weetjes. (evc) Voor de digitale versie van het handschrift: http://www.kb.nl/bladerboeken/gruuthusehandschrift

E-BRIEF

NUMMER 24 ● mei 2013


Stadswandeling Georganiseerd door Brugs Ommeland vzw / Kon. Heemkundige Kring Maurits Van Coppenolle Thema: “Ambachten en ambachtshuizen te Brugge” op vrijdag 24 mei om 14 uur. Onder leiding van Leen Lietaer, stadsgids. Afspraak aan het standbeeld van Simon Stevin, inschrijven niet nodig. Leden: 2 euro, niet leden 3 euro. Een ambachtsgild is een organisatie van vakgenoten ontstaan in de 11 de en 12de eeuw. Na een belangrijke bevolkingsgroei en bij de verstedelijking van de stad werden de ambachten in 14de en 15de eeuw een vaste waarde in het politieke gebeuren. Zij werden hoekstenen van de stedelijke economie en streefden ernaar om een politieke macht te vormen in het beslissingsniveau van de stad. Gedurende eeuwen is hen dat ook gelukt tot op het ogenblik dat de staat meer en meer de macht centraliseerde en niet toeliet dat kleinere beroepsverenigingen de plak zwaaiden. De economie versnelde en werd beroepsmatig ingewikkelder en men kreeg een meer landelijk concurrentie om zich heen. De opleiding kan je vergelijken met het huidig systeem van de leerplicht. Vier jaar in dienst van een specialist. De voorschriften om iets te produceren werden zo streng en zo in detail beschreven dat het initiatief belemmerde. De ambachtshuizen straalden macht uit maar verloren hun strijd tegen het centraal gezag. In onze huidige sociale verhoudingen kennen wij nog de benaming “De Gilde” een organisatie die het welzijn van de arbeiders behartigt. (Ewald Vancoppenolle)

Links: Voormalig ambachtshuis van de Huidenvetters aan de Rozenhoedkaai. Rechts: Voormalig ambachtshuis van de metselaars in de Steenstraat.

Enscenering Romeins huwelijk in Oudenburg Met steun van Ginter, intergemeentelijke cultuurpartners, ensceneert de stad Oudenburg op zaterdag 18 mei een echt Romeins huwelijk. Goed nieuws: iedereen is uitgenodigd om aan te schuiven voor deze plechtigheid, met aansluitend feestmaal en animatie! Onder de titel ‘Ginterhappening’ bieden acht steden en gemeenten uit onze regio om beurt een evenement aan dat typerend is voor hun lokale aanbod en waaraan iedereen op een laagdrempelige manier kan deelnemen. Oudenburg koos – als Romeinenstad – uiteraard voor een activiteit die kadert binnen dat historische thema. De Arnoldusstede gaat de uitdaging aan om op zaterdag 18 mei zowaar een authentiek Romeins huwelijk te ensceneren. Het gaat om een gebeurtenis die niet vaak voorkomt en die je dus onder geen beding mag missen, noch als kenner noch als leek in de materie. Wie aan dit spektakel wil deelnemen, dient zich op zaterdag 18 mei naar het Romeins Archeologisch Museum in Oudenburg te begeven. Daar start om 18 uur de Romeinse huwelijksplechtigheid, gevolgd door een grandioos feest met muziek, dans en animatie uit de Antieke Oudheid. Ook het feestmaal is uiteraard geïnspireerd op de Romeinse tijd: aperitief met hapjes, speenvarkentje met mediterrane groenten en een homp tarwebrood, en Apiciaanse pannenkoeken als dessert. Deelnemers dienen vooraf in te schrijven via [email protected] of tel. 059 56 84 00 (deelnameprijs 20 euro per persoon, feestmaal inbegrepen). Deze ‘Ginterhappening’ kadert in het Oudenburgse ‘Romeins weekend’ dat dit jaar aan zijn vijfde editie toe is. Op zondag 19 mei wordt een volledig Romeins kampement opgetrokken waar je o.m. een schoenlapper ontmoet, Romeins schrift leert, brood bakken en letterkappen zelf kunt uitproberen, wapenbroeders tegen het lijf loopt, enz. Er zijn ook gidsenbeurten, voordrachten, workshops, gladiatorengevechten, een slavenmarkt, een Romeinse begrafenis, enz. Op maandag 20 mei wordt alles nog eens over gedaan, maar dan specifiek voor de kinderen. De toegang is gratis, enkel de workshops zijn betalend (vooraf inschrijven). Meer info op www.oudenburg.be.

Nieuwe vondsten in oude brieven Hoe je historische teksten geschikt maakt voor taalkundig onderzoek Ze werden bij toeval ontdekt in Londense archieven: duizenden brieven, die in de 17de en 18de eeuw werden geschreven tussen zeelieden en thuisblijvers. Na een taalkundige voorbewerking kunnen we hier veel uit leren over de geschiedenis van onze taal. Ijck wyns min lijeve man so fel goedenacht alser sijnne starren ijnde hemel Ik wens mijn lieve man zoveel goede nachten als er sterren aan de hemel staan Dit is een regel uit een brief aan een zeeman, lang geleden gestuurd door zijn geliefde thuis. De brief maakt deel uit van een collectie van 38.000 persoonlijke en zakelijke brieven en documenten van Nederlanders op zee of in verre oorden aan hun thuisfront, en andersom. De brieven werden bij de kaapvaart in de 17de en 18de eeuw buitgemaakt en hebben eeuwenlang in Engelse archieven opgeslagen gelegen. In 1980 zijn ze herontdekt en een deel is in Nederland beschikbaar gekomen voor onderzoek door historici en taalkundigen.

Een groet van Gilles Andriesen aan zijn familie; 9 februari 1665. Marijke van der Wal/Brieven als buit

Taal van gewone mensen De meeste historische teksten die we kennen, komen van geletterde mensen die welbewust volgens de schrijftaalnorm schreven. Dat geldt niet voor deze brieven. De taal van deze briefschrijvers laat zien dat velen ervan niet erg gewend waren te schrijven. Weliswaar staan aan het begin en eind vaak conventionele formules zoals: ik hoop dat het ook met u goed gaat. Als dat niet zo is, dan zou het mij van harte leed zijn, maar verder zijn er talloze spellingen, woorden en zinsconstructies die nauw bij het mondelinge taalgebruik van toen aansluiten. En hierin schuilt juist de waarde van de brieven: wat we hier aantreffen, is de ongepolijste taal van gewone mensen. Dit was tot nu toe nog niet in zo grote hoeveelheden beschikbaar.

Onderzoek naar taalvariatie In Leiden wordt in het project Brieven als buit een deelverzameling (een corpus ) van zo’n 1000 brieven onderzocht. De Leidse taalkundigen richten zich met name op taalverschillen die

samenhangen met sociale klassen. Ook kijken ze naar taalverandering tussen het 17de-eeuwse en het 18de-eeuwse deel van het corpus. De onderzoekers willen het corpus ook voor verder onderzoek beschikbaar stellen; er resteren immers nog allerlei vragen over bijvoorbeeld spelling, dialectvormen en zinsbouw. Computers spelen daarbij een belangrijke rol. Hoe maken we een zo diverse tekst geschikt voor taalkundig onderzoek? De eerste stap is het nauwkeurig overtikken (transcriberen) van de handgeschreven tekst. Maar alleen dat is niet voldoende. Om snel en volledig allerlei woorden en zinspatronen op te kunnen vragen is een extra bewerking nodig. Op het Instituut voor Nederlandse Lexicologie (INL) te Leiden wordt het corpus taalkundig verrijkt. Dat betekent dat er aan de getranscribeerde woorden allerlei taalkundige informatie wordt toegevoegd, zoals over spelling en woordsoort.

De kapitein Wikimedia Commons

Meer dan 100 spellingen Omdat er in de tijd van de brieven nog geen officiële spellingafspraken waren (zoals nu in het Groene Boekje) kon eenzelfde woord op allerlei manieren geschreven worden. Het woord kapitein bijvoorbeeld, komt wel in meer dan honderd spellingen voor, o.a. als captijen, kappeten en katyn. Een ander voorbeeld is bootsman, dat ook als bosman en boosman werd gespeld, en zo voor ons dus moeilijk herkenbaar is. Bij de taalkundige bewerking worden de moderne spellingen kapitein en bootsman aan deze oude spellingvarianten gekoppeld. Die moderne standaardvorm heet lemma, en het proces lemmatiseren. Zo kunnen we alle oude spellingvarianten in één keer verzamelen. In de brieven vinden we ook los geschreven woorddelen, op schrift bijvoorbeeld, in plaats van opschrift. Bij het lemmatiseren wordt aan deze twee losse woorden samen het lemma opschrift gehecht. Zo onderscheidt het zich van dezelfde woorden in op schrift stellen, waarin elk woord een eigen lemma krijgt. Het toevoegen van zo’n modern lemma maakt de tekst ook begrijpelijker.

Piet oom of oom Piet Behalve een modern lemma wordt ook een woordsoortaanduiding aan de oude woorden toegevoegd. Er wordt dus aangetekend of het woord een zelfstandig naamwoord, bijwoord, werkwoord etcetera is. Namen krijgen daarbij een speciale code. Zo kunnen we ontwikkelingen in de functie van woorden onderzoeken, en ontwikkelingen van woordvolgordes nagaan. Een voorbeeld: in de brieventeksten worden veel familierelaties genoemd. Veel briefschrijvers doen de groeten aan (of van) hun broers en zussen, neven en nichten, tantes en ooms. De voornamen komen dan niet zelden vóór de relatieaanduiding: Piet oom, Jan neef of Maaike moei (moei = tante). Maar het omgekeerde komt ook voor: nicht Geesje of oom Dirk. Door te zoeken naar oom/neef/moei voorafgegaan door een eigennaam, of erdoor gevolgd, kunnen we snel zien of de ene volgorde vaker

voorkomt dan de andere. Vervolgens kunnen we ook bepalen of dat gebonden is aan tijd, plaats of sociale klasse.

Brugge Ook in Brugge werkt men aan een taalproject. Binnen de vzw Levend archief werken een aantal vrijwilligers aan het project materieel erfgoed in oude documenten. Daarvoor werden staten van goed, processen en arresten die voorwerpen opsommen getranscribeerd en in een speciaal daarvoor ontworpen database ingevoerd. In het najaar van 2013 volgt meer informatie over dit project.

Wie kan ons helpen? Heeft u een verklaring voor één van deze voorwerpen neem dan contact met [email protected] forestier (voorwerp) gappe in de salette of salon keercanpullekins in tin klabout in het schotelhuis mastelaar op het hof musselstock in de keuken outgoust staat vermeld bij suiker in een winkel pusselainge met parels en vergulde tekens snaerte in de ontvangzaal sticht coetskin susse met drie ringen vaghels in de winkel vierdegale in de ontvangzaal

Stukje uit het arrest van de goederen van Gooris Gloribus 1574 eerst vyf bedden metten oorpuelen, vier oorpuelene, vier oorcussene met zes fluwynen, vyf paer slaplakens, zes chaegen onder tapytsche groene witte ende roo, een zwarte laken samane met fluweel gheboort, een fluweel befken, een witte rechtbanck, vyf thinne plateelen onder groot ende cleene

Oerdieet ontdekt dankzij scheikunde Het was een technologische innovatie die een grotere impact had dan nu de iPad: aardewerk. Dankzij aardewerk konden mensen meer voedingsstoffen uit hun voedsel halen, bijvoorbeeld via voedzame stoofpotjes, ze konden giftige planten eetbaar maken en taaie kost in zacht babyvoedsel omzetten. En wij kunnen nu uit die potten achterhalen welke eetgewoonten de oermensen er op na hielden.

Ongeveer vijftienduizend jaar oude pot uit Niigata, Japan. Tokamchi city museum

Traditioneel is de uitvinding van aardewerk in het Nabije Oosten gesitueerd, ongeveer gelijktijdig met die andere grote uitvinding: de landbouw. Maar sinds enige tijd is er steeds meer bewijs dat aardewerk zo’n 20.000 jaar geleden (tegen het einde van de laatste ijstijd) is uitgevonden door jager-verzamelaars in het Verre Oosten. Deze uitvinding had enorme gevolgen voor de gezondheid, en leverde nieuwe culinaire mogelijkheden op. Nu laat nieuw scheikundig en natuurkundig onderzoek zien wat deze jager-verzamelaars in hun potten klaarmaakten. En wat nog belangrijker is, dit onderzoek helpt ons te begrijpen waarom deze jager-verzamelaars aardewerk zijn gaan gebruiken. De resultaten zijn net gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature. Peter Jordan, die in februari aantrad als de nieuwe directeur van het Arctisch Centrum van de Rijksuniversiteit Groningen, is een van de auteurs. Aardewerk is veel gebruikt om eten in te bereiden en de scherven van kookpotten bevatten soms restanten van de inhoud. Tot nu toe keken archeologen vaak naar de aan- of afwezigheid van melk van gedomesticeerd vee in het aardewerk van Neolithische boeren. Dat is veel eenvoudiger dan het identificeren van voedingsmiddelen verzameld uit de natuur, zoals wilde planten, vis en landdieren, uit 15.000 jaar oude etensresten. Zo’n complexe analyse was nog nooit geprobeerd bij het oudste bekende aardewerk. Jordan: ‘We hadden geen idee of de vetten nog aanwezig zouden zijn, of we ze uit het aardewerk konden isoleren en of we konden identificeren uit welke bron ze kwamen.’

Vetten op potscherven Collega’s van Jordan van de universiteit van York (Engeland) slaagden erin om met gaschromatografie de lipiden (vetten) te identificeren uit voedselresten op potscherven van aardewerk uit Japan. Vet van vissen of zeezoogdieren geeft een ander spectrum aan lipiden dan

bijvoorbeeld vet van landdieren. De lipiden analyse liet zien dat de jager-verzamelaars zeedieren hadden bereid, zoals vis. Bovendien liet de analyse zien dat de vetten tot boven 270 graden Celsius waren verhit. Dit bewijst niet alleen dat het inderdaad om kookpotten ging, maar ook dat de vetten niet een vervuiling zijn, afkomstig uit de grond waarin de potscherven zijn gevonden.

Jagers-verzamelaars Science Linx | RUG

Een tweede techniek bevestigde deze resultaten: de wetenschappers maten ook stabiele isotopen van koolstof en stikstof in de oude monsters. Stabiele isotopen zijn atomen van hetzelfde element maar met verschillende gewicht. De meeste koolstof atomen hebben bijvoorbeeld een atoomgewicht van 12, maar er bestaat ook een zwaardere variant, koolstof-13. Dat heeft een extra neutron in de kern. Planten en dieren verwerken deze isotopen op een verschillende manier, zodat ze een specifieke isotopen-vingerafdruk krijgen waarmee je bijvoorbeeld zeedieren kunt onderscheiden van landdieren, of herkauwers van niet-herkauwers.

Direct bewijs ‘De ontdekking die we beschrijven is belangrijk want het is de eerste keer dat we direct bewijs hebben voor de manier waarop dit soort zeer vroeg aardewerk is gebruikt’, legt Jordan uit. ‘Het ziet er naar uit dat jager-verzamelaars het aardewerk gebruikten om vis uit zoet- en zoutwater te verwerken.’ Dat deden ze in een tijdperk van snelle klimaatverandering.

Prof. dr. P.D. (Peter) Jordan. Science Linx | RUG

Het oudste aardewerk is gemaakt voor het einde van de laatste ijstijd, maar het gebruik ervan groeide explosief in het Holoceen, de periode waarin het klimaat inmiddels warmer en stabieler was. Aardewerk werd mogelijk gebruikt om optimaal te profiteren van de overvloed tijdens sommige

seizoenen, zoals de grote hoeveelheid vis die beschikbaar was wanneer zalmen een rivier opzwommen om kuit te schieten. ‘Onze resultaten verhelderen het beeld van de dynamische relatie tussen mens en milieu tijdens een periode van grote klimaatsverandering’, aldus Jordan. Bovendien laat het onderzoek zien dat het mogelijk is om organische voedselresten op het oudst bekende aardewerk ter wereld te analyseren. Jordan en de rest van het team zien er dan ook naar uit om die techniek in te zetten om meer te weten te komen over de manier waarop prehistorische jager-verzamelaars hun aardewerk gebruikten. Maar ook willen ze achterhalen hoe de kunst om aardewerk te maken vanuit oost-Azië via Siberië en Rusland in Noord-Europa is terechtgekomen.

E-BRIEF

NUMMER 25 ● juni 2013

Brugs Ommeland vzw KONINKLIJKE HEEMKUNDIGE KRING MAURITS VAN COPPENOLLE CONTACT E-BRIEF: Yvette Kemel Vestingstraat 71/17 8310 Brugge [email protected] www.geschiedenisbrugge.be

Bezoek Rijksarchief Brugge Op zaterdag 29 juni 2013 om 9.30 uur organiseert Familiekunde Vlaanderen regio Brugge in samenwerking met de heemkundige kring een bezoek aan het Rijksarchief Predikherenrei 4 in Brugge. Er zijn nog een aantal plaatsen vrij. Wie mee wilt kan zich inschrijven bij Johan Vandeghinste liefst per mail naar [email protected] of telefonisch op 050/355136. Samenkomst aan het archief.

Het verleden vanuit de lucht Al meer dan 30 jaar worden archeologische sites opgespoord via luchtfotografie, voornamelijk door de vakgroep Archeologie van de Universiteit Gent. De luchtfoto's voor Beernem zijn nu geïnventariseerd en in een databank ingevoerd. Dit onderzoek werd gefinancierd door Raakvlak met ondersteuning van de provincie West-Vlaanderen. De resultaten zijn spectaculair. In Beernem is er een dichtheid van sporen die uitzonderlijk is voor West-Vlaanderen. Er werden 4188 foto's geïnventariseerd en 1476 archeologische sporen werden in kaart gebracht. Op dit moment loopt in de bibliotheek van Beernem de tentoonstelling "Het verleden vanuit de lucht" waarin een selectie van de mooiste luchtfoto's is te zien. De tentoonstelling is gratis te bezoeken vanaf woensdag 29 mei tot zaterdag 29 juni. BIBLIOTHEEK BEERNEM C. Marichalstraat 1, 8730 Beernem openingsuren: Maandag 17.00 – 20.00 u Dinsdag15.00 – 18.00 u Woensdag 14.00 – 18.00 u Donderdag 15.00 – 18.00 u Vrijdag 10.00 – 12.00 u 17.00 – 20.00u Zaterdag 9.00 -12.00u

Ugent, luchtfotocollectie J. Semey, dia 40325, dia 146929)

Programma 14.30u

Ontvangst

15.00u

Inleiding door Sonja Vanblaere, administrateur-generaal van het agentschap Onroerend Erfgoed

15.10u

Leven en werken aan zee. Archeologisch onderzoek te Raversijde 1992-2005 door Marnix Pieters, agentschap Onroerend Erfgoed

15.40u

Vissen in een vissersdorp: een overzicht door Wim Van Neer, Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen en Anton Ervynck, agentschap Onroerend Erfgoed

16.10u

Raversijde strand van onder het zand. Hernieuwde blik op haar begraven verleden door Ine Demerre, agentschap Onroerend Erfgoed en Tine Missiaen, Universiteit Gent

16.40u

Pauze

17.00u

Romeinse Votiefaltaren uit de Oosterschelde door Sven Van Haelst, agentschap Onroerend Erfgoed

17.30u

Bouldnor Cliff and the submerged landscapes of the Solent (UK) door Garry Momber, Hampshire and Wight trust for Maritime Archaeology

18.00u

Pauze met koffie, frisdrank en gebak

18.30u

Inleiding op de Voorstelling van het boek Het archeologisch onderzoek in Raversijde (Oostende) in de periode 1992-2005 - monografie over het archeologisch onderzoek in Walraversijde, door Myriam Vanlerberghe, gedeputeerde bevoegd voor cultuur en welzijn provincie West-Vlaanderen

18.45u

Een bloemlezing uit de monografie over Raversijde door Marnix Pieters, agentschap Onroerend Erfgoed

19.15u:

Receptie aangeboden door de provincie West-Vlaanderen

Wanneer

Vrijdag 14 juni Locatie

Vrijstaat O. Zeedijk 10 8400 Oostende - wegbeschrijving: www.vrijstaat-o.be > praktisch > route Parkeermogelijkheid

Parking Zeeparking nabij het Stedelijk Zwembad: Koninginnelaan 8400 Oostende Inschrijven

Indien je graag aanwezig wil zijn op dit evenement, kan je voor 12 juni inschrijven via dit inschrijvingsformulier. Indien online inschrijven niet lukt, kan je via Raversyde inschrijven op het nummer 059 70 22 85.

/ ATLANTIKWALL / ANNO 1465 / NATUURPARK Provinciedomein Raversyde | Nieuwpoortsesteenweg 636, 8400 Oostende T 059 70 22 85 | F 059 51 45 03 | E [email protected] | www.raversyde.be

E-BRIEF

NUMMER 26 ● juli 2013


Donderdag 4, 11, 18 en 25 juli is het documentatiecentrum De Zorge open van 14.00 tot 17.00 uur zowel voor leden als niet-leden. De inventarissen staan op de website.

Fietstocht Ongekende waterlopen achter de “achtertuinen van Brugse huizen” Verdwenen waterlopen van Brugge-Zuid Zaterdag 6 juli 2013 om 14.00 uur (max. 20 personen) Zaterdag 20 juli 2013 om 14.00 uur (max. 20 personen) Gids: Omer Timmerman Afspraak: Aan de Kerk St.-Michiels (hoek Rijselstraat/Dorpsstraat) Deelname: Inschrijven verplicht bij Ronny Vanaelst Tel. 0477 35.74.97 of e-mail [email protected] Leden gratis, niet leden € 3 ter plaatse betalen Aan Ronny meedelen welke dag het U past. We starten met de Kerkebeek te St.-Michiels. We fietsen naar het Coegat, het beginpunt van de Roya of oude Reie. Aan de Ketsbrug wordt de waterniveau’s uitgelegd voor regelen van alle waterniveau’s in de Brugse binnenstad, de binnenvesten en de buitenvesten. We bezoeken de plaats waar de Oude Reie voor 1305 de stad binnen vloeide. Aan de Oostmeers en het Zonnekemeers bekijken wat nu nog overblijft van die tien meter brede Oude Reie sinds de werken van 1947. We leggen de werking van de “steeghere” en de “vuule grippe” uit, gebouwd bij de aanleg van het Minnewater en de aanleg van Bakkersrei tussen het Minnewater en de Dijver (in de 14 e eeuw). Tenslotte fietsen we via de bedding van de St.-Trudobeek (het Trudoleden) vanaf de Katelijnestraat langs de Vispaanstraat richting het Pandereitje om via de Gempersteeg in de Nieuwe Gentweg en het Kattenpoortje langs de bedding van de Cavenbeek aan de Gentpoort te eindigen tegen 17 uur.

Kerk Sint-Michiels Hoek Rijselstraat - Dorpsstraat

De wattman die de Nazi’s haatte Voordracht en boekvoorstelling Het leven in Vivekapelle gedurende de Tweede Wereldoorlog of de wattman die de Duitsers haatte.

Maandag 29 juli 2013 om 20 uur Lokaal De Zorge Moerkerkse Steenweg 194 Brugge Sint-Kruis Spreekster: Brigitte Danneels 1940, het onooglijke Vivenkapelle, een dorp zoals ze er op dat moment in Vlaanderen wel een stuk of honderd kennen. Paula Vyncke is achttien en droomt van uitgaan, van jongens, kortom van de dingen waar wel meer jongevrouwen van achttien over dromen. Maar dan vallen de Duitsers binnen. Pastoor Carbonez probeert de kalmte te bewaren maar het dorp staat in rep en roer. Wie kiest welke kant? Voor pa Fons, in 1914 wattman op de Brugse trams, is het simpel. Zeggen dat hij de nazi's haat is nog zacht uitgedrukt. Sinds de Eerste Wereldoorlog kan hij geen Duitsers meer horen of rieken! Het belet niet dat de Vynckes worden meegesleurd in de verpletterende logica waarmee oncontroleerbare gebeurtenissen zich voltrekken en ravages aanrichten. Van krijgsgevangen zoons tot ingekwartierde moffen, van de jacht op voedsel tot het smokkelen van aardappelen, van mobilisatie tot bevrijding: De wattman die de nazi's haatte schetst hun leven tijdens de oorlogsjaren, het leven van een doodgewoon gezin.

Studiebezoek Izegem - Uitdagingen voor technische collecties Op vrijdag 9 augustus 2013 organiseert ETWIE, i.s.m. het MOT Grimbergen, het Openluchtmuseum Bokrijk en de Stedelijke Izegemse Musea, een inspirerend studiebezoek aan Izegem. Tijdens deze dag zal vooral aandacht zijn voor de uitdagingen rond het beheer van technische collecties. De dag is een uitstekende gelegenheid om kennis te maken met de collecties rond borstel- en schoeiselnijverheid van de Stedelijke Izegemse Musea, en met het recent geopende privémuseum Vangroenweghe, dat focust op houtbewerking en schrijnwerkerij. Je krijgt ook een voorproefje van het nieuwe bezoekerscentrum in de voormalige schoenenfabriek Eperon d’Or. De activiteit is bedoeld voor iedereen die geïnteresseerd is in technisch erfgoed, en op zoek is naar inspiratie om hierrond actief aan de slag te gaan. Programma  9.30u Ontvangst met koffie (Borstelmuseum)  10.00u Introductie Welkomstwoord en korte toelichting over de technische collecties van de Stedelijke Musea Izegem door conservator Hilde Colpaert.  10.30u Museumbezoek 1 Museumbezoek naar keuze: Borstelmuseum / Schoeiselmuseum / Privémuseum houtbewerking Vangroenweghe  12.00u Lunch (Resto Royal)  13.30u Museumbezoek 2 Museumbezoek naar keuze: Borstelmuseum / Schoeiselmuseum / Privémuseum houtbewerking Vangroenweghe  15.00u Bezoek werf Eperon d’Or De beschermde schoenfabriek Eperon d’Or wordt momenteel gerestaureerd en herbestemd tot nationaal schoen- en borstelmuseum, inclusief een ruimte voor het streekbezoekerscentrum en een tentoonstellingsruimte. Conservator Hilde Colpaert licht alvast een tipje van de sluier.



16.00u Panelgesprek ‘Uitdagingen voor technische collecties’ (Borstelmuseum) Welke inspiratie kunnen we uit de technische collecties in Izegem halen? Hoe gaan we ook in de rest van Vlaanderen innovatief aan de slag met het roerend en immaterieel technisch erfgoed? Panelleden (onder voorbehoud): Hilde Colpaert (conservator Stedelijke Musea Izegem), Steven De Waele (het MOT Grimbergen), Raf Schepers (Openluchtmuseum Bokrijk).  17.00u Napraten bij een drankje 18.00u Einde. Praktisch: Deelname aan deze excursie kost 20 euro per persoon (inclusief lunch). Inschrijven kan tot 30 juli via [email protected] op het nummer 015/27.23.34. Het aantal deelnemers is beperkt tot 40. Deelnemers kunnen twee van de drie musea bezoeken; gelieve bij uw inschrijving uw voorkeur voor twee musea aan te geven. De verplaatsing naar Izegem gebeurt met eigen vervoer. Izegem is ook gemakkelijk te bereiken met het openbaar vervoer.

Nieuws van onze collega's De heemkring Dudzele heeft een beeldbank opgestart over Dudzele. Neemt een kijkje op: Beeldbank Heemkring Dudzele

Nieuwe internet links in verband met historische wetenschappen                 

P.P. van S., De Seldsaame en Noit Gehoorde Wal-Vis-Vangst, Voorgevallen by St. Anna-Land in't jaar 16.. Twee Iournalen, Het Eerste gehouden by de Seven Matroosen, Op het Eylandt Mauritius, in Groenlandt De Noordsche weereld vertoond in twee nieuwe, aenmerckelijcke, derwaarts gedaene reysen (1685) Moby Dick, De Walvischvangst, Tooneelen op Zee. Naar het Fransch van E.D. Forgues (1853) Dutch Atlantic connections: the circulation of people, goods and ideas in the Atlantic world, 1600-17.. Gewestelijke financi••n ten tijde van de Republiek der Verenigde Nederlanden 1572-1795 Maarten Mooy: Omstandig Journaal van de Reize naar Groenland (1787) Hidde Dirks Kat: Dagboek eener reize ter walvisch- en robbenvangst (1818) Interviewcollectie Stichting Mondelinge Geschiedenis Indonesi?, interview 1284 Beschryvinge van de Noordtsche Landen, Die gelegen zijn onder den Kouden Noordt-Pool Jeldert Jansz Groot: Beknopt en Getrouw Verhaal, van de Reys van Commandeur Jeldert Jansz Groot Interviewcollectie Stichting Mondelinge Geschiedenis Indonesi??, interview 1074 C.G. Zorgdrager/Abraham Moubach: Bloeijende Opkomst der Aloude en Hedendaagsche Groenlandsche Vissche.. Pamflet: VVare Verthooning Ende afbeeldinghe van eenen dooden ende meest half verrotten Vis (1608) Dirck Albertsz. Raven: Journael van de Ongeluckighe Voyagie [ca. 1665] Jacob Segersz. van der Brugge: Overwinteringsjournaal [ca. 1665] Frederik Martens: Nauwkeurige Beschryvinge van Groenland of Spitsbergen (1710)

E-BRIEF



Tweedehandsboeken- en tijdschriften verkoop Op zaterdag 24 augustus van 14.00 uur tot 18.00 uur Thema: heemkunde genealogie en geschiedenis De Zorge Moerkerkse Steenweg 194 Brugge Sint-Kruis I.s.m. Familiekunde Vlaanderen regio Brugge U kunt nog inschrijven op onze daguitstap naar de Avesnois op zaterdag 24 augustus. Meer informatie: http://geschiedenisbrugge.brugseverenigingen.be/Activiteiten/Augustus

Van Abdij tot Regina Coeili, van bidden tot rusten Tentoonstelling over de geschiedenis van de abdijsite te Sint-Andries. Zondag 1 tot zondag 8 september van 14.00 tot 18.00 uur. Georganiseerd door onze werkgroep Erfgoed Sint-Andries. RVT Regina Coeili, Leopold III laan 4 Brugge Sint-Andries.

Met de opbouw van een maquette van de abdijsite door Hugo Vandekeere krijgt deze tentoonstelling een bijzondere uitstraling. Volgens de legende kon graaf Robrecht de Fries, tijdens de eerste kruistocht de omsingeling van de Seldjoeken in Antiochië maar doorbreken als hij de lans, waarmede Christus doorstoken was, kon vinden. En het wonder geschiedde een soldaat vond deze speer in één van de vele bijgebouwen in de stad. Met de wonderbare lans in zijn hand stormde graaf Robrecht op de Seldjoeken af en doorbrak de omsingeling. Blij met deze overwinning beloofde hij in zijn grafelijk domein een nieuwe abdij te stichten. Hij koos de stichting te laten bouwen tussen Brugge en zijn kroondomein Snellegem. De abdij bloeide maar kende ook in de 16de eeuw een verval. De geuzen vernielden de abdij maar de Franse Revolutie tekende het doodsvonnis en liet de abdij slopen en de gronden werden openbaar verkocht. Na de verkoop van gebouwen bleef de parochiekerk verweesd achter. De gronden werden landbouwgebied en kreeg een klein bewoning. Rond de eerste wereldoorlog bouwde Kanunnik De Laere een school voor wezen en in 1958 liet het bisdom een Regina Coeili bouwen een rust en verzorgingshuis. Met foto’s en teksten laten wij de geschiedenis van deze site herleven. (ev)

Kermistentoonstelling Met de vlag voorop Oproep 14-15 september 2013 Tweejaarlijks verzorgt Brugs Ommeland vzw - Werkgroep Heemkunde Sint-Kruis een tentoonstelling naar aanleiding van Sint-Kruis kermis. Tijdens het kermisweekend van 14-15 september is het opnieuw zover. Centraal staan de vlaggen en hun verenigingen. De voorbereidende zoektocht leverde al 71 vlaggen, vaandels en banieren op van 49 sportclubs, jeugdbewegingen, politieke partijen, hobbyclubs, volwassenenverenigingen, scholen, congregaties, enz… . Meer dan de helft ervan wordt in september tentoongesteld in zaal De Zorge en in de kerk van Sint-Kruis. De samenwerking met de parochies is deugddoend. Nogal wat vlaggen lagen in een sacristie of op een kerkzolder. Van acht vlaggen hebben we enkel een afbeelding op een foto. De vlag zelf is spoorloos. We hopen dat er tegen september enkele nog boven water komen. Ook foto’s waar een Sint-Kruise groep met zijn vlag op staat zijn welkom. Contact: Eric Colenbier e-mail: [email protected]. Ook onze werkgroepen Erfgoed Sint-Andries en Sint-Michiels werken aan een vlaggenproject. Voor Sint-Andries kunt u contact nemen met [email protected] en voor Sint-Michiels [email protected].

Documentatiecentrum Moerkerkse Steenweg 194 Brugge Sint-Kruis Het documentatiecentrum is elke donderdag open van 14.00 tot 17.00 uur. Met uitzondering van de feestdagen. Voor de maand augustus zijn dat de volgende data: 1 augustus, 8 augustus, 22 augustus en 29 augustus. Niet op 15 augustus Onze-Lieve-Vrouw Hemelvaart. Voor wie inlichtingen of opzoekingen doet rond de deelgemeente Sint-Kruis is onze werkgroep Heemkunde Sint-Kruis elke 2de dinsdag van de maand in ons lokaal De Zorge van 19.30 tot 21.30 uur. Dit is voor 2013: 13 augustus,10 september, 8 oktober,12 november en10 december. Voor de inventarissen online van de werkgroep Sint-Kruis: http://geschiedenisbrugge.brugseverenigingen.be/HeemkundeSintKruis/IndexenStKruis

Ontsluiten van ons documentatiecentrum We zijn volop aan het werk om ons documentatiecentrum te ontsluiten. De al beschikbare inventarissen staan op onze website onder de rubriek Documentatiecentrum. www.geschiedenisbrugge.be Fotobestand: • Fotobestand op papier bestaat deels uit schenkingen en deels uit aankopen. Totaal: 3809 foto’s allerlei formaten volledig ontsloten. Er zijn 2 hoofdcategorieën: eigen activiteiten en heemkunde. 1 subcategorie Fonds Maurits Van Coppenolle. 207 postkaarten uit West-Vlaanderen (geen uit Brugge of dichte omgeving) uit de periode 1908-1951. Eigen activiteiten 800-tal foto’s, groot en klein formaat allemaal schenkingen. Heemkunde 2900 foto’s allerlei formaten, deels schenkingen, deels aankopen. We bezitten een aantal cd-Roms met foto’s, dia’s en digitaal materiaal dit is nog niet ontsloten. Op uitzondering van een vijftigtal dia’s die gescand zijn. Affiches: • De verzameling affiches bestaat uit 4 categorieën: Brugge, deelgemeenten, West-Vlaanderen

(waarbij zeer zeldzame geschonken door de familie Van Coppenolle) en politiek. Aantal: 385 waarvan 80% ontsloten. Liederencollectie: • 750 titels van diverse aard, volledig geïnventariseerd. Kaarten en plannen • Kaarten van Brugge en omgeving, volledig ontsloten. Filmmateriaal: • Voornamelijk over eigen activiteiten, het Brugs Uurtje, Brugge 2002, een aantal films over stoeten en processies door particulieren geschonken voor de tentoonstelling in 2003, compilaties gemaakt voor tentoonstellingen en documentaires. Hiervan zitten 219 titels in een databank, dat is ongeveer 20 %. Audio: • Voornamelijk lp’s van Willy Lustenhouwer deze zijn gedigitaliseerd. En een paar cd met dialect liederen en een speciaal project over Brugse sagen en legenden op rockmuziek. Prentjes: • Deze collectie bestaat uit bidprentjes van bekende personen of met bijzondere iconografie, religieuze prenten, communieprentjes, pausen en bisschoppen, bijbelse taferelen, bedevaartprentjes enz. Ongeveer een 1400. Waarvan ongeveer de helft gescand en ontsloten. Vrouwenbladen: • Deze collectie bevat een groot aantal vrouwentijdschriften periode 1930-1970. Het betreft Het Rijk der Vrouw, Vrouw en Huis, Beatrijs, Rosita en Libelle. Voor ongeveer de helft ontsloten op titel dat maakt een totaal van 2000 titels. Deze collectie is interessant omdat ze de evolutie in de 20ste eeuw toont van het dagelijkse leven op gebied van opvoeding, traditie, etiquette, voeding en mode. Documentatie: • Deze reeks bestaat uit een grote variëteit aan materiaal en onderwerpen, originele documenten, krantenknipsels, brochures, programmaboekjes, artikels uit tijdschriften, missalen, handschriften, schoolbrochures, oude boeken die geen plaats vonden in de bibliotheek, een kleine collectie oude voorwerpen. Al gedeeltelijk ontsloten op inhoud. Bibliotheek Onze bibliotheek bevat een duizendtal boeken op gebied van geschied- heem en familiekunde. Momenteel zijn we gestart met deze in te voeren in een databank. Brugs Kokkerellen De werkgroep Brugs Kokkerellen bezit een honderdtal kookboeken, volledig geïnventariseerd. Daarnaast heeft zij een mooie verzameling menukaarten. Wie kan helpen om de verzameling uit te breiden kan contact opnemen met: [email protected] of [email protected] Indien u documenten of foto’s heeft om te schenken of te scannen over: Sint Andries: [email protected] Sint-Kruis: [email protected] Sint-Michiels: [email protected] Alle andere documentatie of informatie: [email protected] Daarnaast loopt het project ontsluiten tijdschriften in samenwerking met Heemkunde West-Vlaanderen. Van de tijdschriften in ons eigen documentatiecentrum is ongeveer 60% ontsloten op artikel. In de databank West-Vlaanderen zitten al 77.000 titels van artikels uit heem-geschiedenis-

en genealogische tijdschriften die uitgegeven zijn in West-Vlaanderen. Deze databank is raadpleegbaar online en is zeer gebruiksvriendelijk. Is te vinden op de onderaan de homepagina van onze website. Zoekformulier West-Vlaamse tijdschriften.

Hebt u wat vrije tijd en wilt u ons helpen om onze tijdschriftendatabank aan te vullen neem de contact met: [email protected]

Boekvoorstelling Wat eten onze buren http://www.nieuwsblad.be Het boek beschrijft de eetgewoonten van nieuwe Belgische gezinnen, een Brugse schrijfster en een fotografe gluurden in de potten van de buren. Wat eten onze buren die van herkomst uit een ander land komen? Op die vraag geven Sarah Bauwens en An Vissers het antwoord in het kookboek Pottengluren bij de Buren. An Vissers kwam op het idee nadat haar zoon -Reindert (11) haar een vraag stelde over de nieuwe buren uit Kameroen. ’Mama, eten ze bij mijn nieuwe vriend Maxime (11) hetzelfde als bij ons, vroeg hij aan haar. Maar zij wist zelf niet of zij nu de Belgische keuken met een Afrikaans tintje serveren of omgekeerd. Samen met vriendin en fotografe Sarah Bauwens ging ze op onderzoek. En dat viel best mee, in totaal gingen ze aan tafel bij elf nieuwe Belgische gezinnen, uit Kameroen, Suriname, Verenigd Koninkrijk, Italië, Thailand, de VS, Brazilië, Marokko, Frankrijk en India. Het resultaat van de culinaire wereldreis in eigen land is Pottengluren bij de Buren: een fris gezinskookboek, doorspekt met weetjes over het land van herkomst en het persoonlijk verhaal van de gastkokken. An Vissers en Sarah Bauwens smulden van Eton mess uit Suriname, Indische curry en Marokkaanse donuts, maar op de vraag welk gezin de beste maaltijd serveerde, blijven ze het antwoord schuldig. De Thaise keuken heeft lekkere lichte maaltijden met veel groenten, Italiaans is dan weer zo heerlijk zomers en de Brazilianen zijn waanzinnig gastvrij. Zo werden ze meteen op een Caipirinha getrakteerd, een cocktail die zowel met als zonder alcohol te bereiden is.

Kinderopvang Pietje Pek uit Brugge speelde een belangrijke rol in het tot stand komen van het boek. Sarah Bauwens en An Vissers leerden elkaar kennen toen ze samenwerkten aan de optocht voor het behoud van de kinderopvang na klachten van de buren over geluidshinder. Pietje Pek is eigenlijk de rode draad voor het boek, want ze leerden de meeste gezinnen kennen omdat hun kinderen in daar verblijven. Pottengluren bij de Buren kost 17,95 euro en wordt uitgegeven door uitgeverij Stichting Kunstboek. Foto: Michel Vanneuville

Boekvoorstelling Boeren, boter en bezetters. Onderzoek gids landbouw, voeding en Eerste Wereldoorlog. Brecht Demasure. ICAG. Leuven, 2013 Over de militaire en politieke geschiedenis van de Eerste Wereldoorlog is al veel geschreven. De ontwikkeling van de landbouw- en visserijsector en de voedselsituatie tijdens de oorlogsjaren en de naoorlogse periode zijn echter veel minder bekend. Deze onderzoekgids brengt naast een algemene inleiding een overzicht van alle relevante archieffondsen, documentatie verzamelingen en publicaties. Er worden bovendien enkele concrete onderzoekpistes aangereikt. De onderzoekgids richt zich naar onderzoekers en andere geïnteresseerden over de geschiedenis van landbouw, platteland en voeding in de periode 1910-1920. Het boek is het resultaat van een samenwerking tussen het Interfacultair Centrum voor Agrarische Geschiedenis (ICAG, KU Leuven) en het Departement Landbouw en Visserij van de Vlaamse Overheid. Kostprijs: 10 euro + verzendingskosten 3, 65 euro. Hoe bestellen: Het boek is te koop bij het Centrum Agrarische Geschiedenis, Naamsestraat 63, 3000 Leuven. Bestellingen gebeuren via Kristel Janssens, tel. 016/32 35 25, of via het bestelformulier.

Nieuwe website voor liefhebbers van Barok http://barokinvlaanderen.vlaamsekunstcollectie.be/nl Met deze website gewijd aan barok in de Zuidelijke Nederlanden, openden Vlaams minister voor Cultuur Joke Schauvliege en de Vlaamse Kunstcollectie vzw een nieuwe thematische website om specifieke Vlaamse kunstenaars of kunstperiodes internationale bekendheid te geven. Eerder werden soortgelijke websites gelanceerd over de Oostendse schilder James Ensor, over George Minne en over de Vlaamse primitieven. Wat is barok? In de vroege achttiende eeuw sloeg de term 'barok' op de exuberantie van een ruwe, onregelmatig gevormde parel. Vanaf dan ging men er de ideologische beeldtaal mee omschrijven, waarvan het vorstelijk absolutisme, de kerkelijke contrareformatie en het burgerlijk moralisme zich in de zeventiende eeuw bedienden. Deze beeldtaal vinden we terug in de schilderen beeldhouwkunst, in de architectuur, in muziek en literatuur. Een sterk doorgedreven illusionisme, plechtstatigheid en weelderigheid moeten de toeschouwer van een inhoudelijke boodschap overtuigen. De barok wint aan overtuigingskracht door zich af te zetten tegen het rationalisme van de renaissance. Het uitbeelden van emoties is niet langer een taboe: het realisme doet zijn intrede en zal een tegengewicht bieden voor de traditionele verheven kunsttheorie. De term 'barok' dekt verschillende ladingen en zorgt soms voor verwarring, maar is vandaag stevig ingeburgerd. Ook over de afbakening van de barokperiode zijn de meningen verdeeld. Artistiek gesproken laat men het tijdvak doorgaans beginnen met de generatie van Caravaggio (1571-1610), de gebroeders Annibale (1560-1609) en Agostino Carracci (1557-1602) en Peter Paul Rubens (1577-1640), maar ook de religieuze omwentelingen van het Concilie van Trente (1545-1563) kunnen als een begin opgevat worden. In de Zuidelijke Nederlanden stemt de barok ruwweg overeen met het historische tijdvak tussen de Val van Antwerpen en de Vrede van Utrecht, wanneer het gebied van Spaanse in Oostenrijkse handen overgaat. Deze website houdt rekening met deze laatste definiëring en bespreekt kunstenaars tussen 1585 en 1713. Nico Van Hout

Hemelvaart van Maria Pieter Paulus Rubens

Jezus aan het kruis tussen twee moordenaars Antoon Van Dyck

Onbekende foto Onlangs kregen wij deze foto van de heer Freddy Clevers. Hij had geen informatie over deze foto. Is er iemand die ons kan vertellen van welke school dit uniform is? Alle informatie is welkom op: [email protected]

Nieuws van het Stadsarchief Brugge Online 200.000 akten van de burgerlijke stand van de stad Brugge, ouder dan honderd jaar, doorzoeken en bekijken. Je hoeft je dus niet langer te verplaatsen naar de leeszaal van het Stadsarchief van Brugge. Voortaan kan je van thuis uit volledig kosteloos akten opzoeken, consulteren, afdrukken of in je eigen dossier bijhouden. Om dit alles te kunnen doen, moet je je wel registreren dit duurt slechts enkele seconden en is volledig gratis. http://www.archiefbankbrugge.be/ - Geboorten Brugge, 1796-1910 (158.035 akten) - Huwelijken Brugge, 1796-1910 (35.360 akten) - Overlijdens Brugge, 1796- 1910 (150.000 akten) Nieuw Een volgende stap is de akten van de Brugse deelgemeenten.

ODIS databank De ODIS-databank bevat gegevens over de geschiedenis van het middenveld in Vlaanderen en België, meer bepaald over: organisaties of intermediaire structuren personen die in het middenveld actief waren publicaties van en over deze organisaties en personen archieven die door hen werden nagelaten

ODIS realiseert een dynamische contextuele databank. Tal van gegevensverzamelingen, instrumenten en repertoria over het onderwerp worden er samengebracht. Die gegevens worden door de partners aangevuld, geactualiseerd en met elkaar verbonden. Op 1 januari 2013 bevat de databank gegevens over: 31.831 organisaties, waarvan 6.952 beschikbaar in de OPAC 101.215 personen, waarvan 38.291 beschikbaar in de OPAC 22.652 publicaties, waarvan 15.740 beschikbaar in de OPAC 9.056 archiefbestand(del)en, waarvan 7.591 beschikbaar in de OPAC Bij het zoeken op Brugge krijgt men o.m. onderstaand hits, voor bijkomende informatie over de fondsen zie: http://www.odis.be/ned/opc/databankframe.htm Begijnhof De Wijngaard, Brugge (13de eeuw-1927) Belgisch-Nederlandse Vereniging - Brugge (1961-) Benedictijnse parochiezusters, dochters van de kerk, Brugge Bond Moyson Brugge (1892) Bond Moyson-federatie Brugge-Oostende (1968-2002) Bouwwerkersbond (Brugge) (1910-) BTB-afdeling Brugge (1913-heden) BTF-afdeling Brugge (1897-1941) BWP-afdeling Brugge (1888-) BWP-federatie Brugge Christene Volkspartij, Brugge (1891-) Church of Pentecost - Brugge Cisterciënzers - Abdij van Onze-Lieve-Vrouw Ten Duinen, Koksijde/Brugge (1138-1796) Congregatie van de Broeders van Liefde - Huis Sint-Antonius Brugge (1822-1976) Congregatie van de Broeders van Liefde - Huis Sint-Jozef Brugge (1882-1884) Congregatie van de Broeders van Liefde - Huis Sint-Juliaan Brugge (1910-1930) Congregatie van de Zusters van de Bermhertigheid Jesu, Brugge-Sint-Michiels (1842-heden) Congregatie van de Zusters van de Kindsheid van Maria 'Ter Spermalie', Brugge (1836-heden) Congregatie van de Zwartzusters van Bethel osa, Brugge (1361-heden) De Dekens, Brugge (1820-) De Verenigde Werklieden, Brugge (1861-) De Voorzienigheid, Brugge (1858-) De Vrienden van Lourdes (Bisdom Brugge) Eigen Gift, Eigen Hulp, Brugge (1912-) Eigenaars- en Landbouwersbond van het Arrondissement Brugge (1885-[1971]) Engels Seminarie, Brugge (1859-1873) Everest Nepali Society - Brugge Fabriekswerkersbond-afdeling Brugge (1919-1921) Federatie van Vlaamse Vrouwengroepen, afdeling Brugge Getoux - Brugge (2005-) Gewestelijk Comité voor Arbeidersopvoeding Brugge (1925; [1957]-[1963]) Glimlach van de hoop - Brugge (2010-) Harmonie Werkerswelzijn Brugge (1920-) Het Vlaams Kruis, afdeling Brugge Hotel- en Toerismeschool Spermalie, Brugge (1952-heden) Instituut Sint-Vincentius, Brugge (-1985) Jongeren Aktief, afdeling Brugge Jongeren Aktief, arrondissement Brugge Klooster van de Minderbroeders (Ancien Régime), Brugge (circa 1225-1796) Koninklijk Instituut Spermalie, Brugge (1836-heden)

Liberaal Bedienden Syndicaat van Brugge en omliggende (1938-) Liberaal Syndicaat voor Staats-, Spoorweg-, NIR-personeel en Openbare Diensten (Brugge) (1937-) Magdalena, Brugge (1805-1881; 1882-1891) Mannenverbond voor Katholieke Actie, bisdom Brugge (1934-) Moskee Islamic Centrum - Brugge Nieuw-Vlaamse Alliantie-afdeling Brugge Rainbow Sisters - Brugge (2007-) Redemptoristinnen - Monasterium van de Heilige Jozef, Brugge/Harelbeke (1841-2013) Reguliere Kanunnikessen van Sint-Augustinus, Sint-Trudoabdij, Odegem/Brugge/Male (1149-heden) Schippersschool Brugge (1911-[1989]) Sigarenmakersbond Brugge (1886-) Sint-Andreasinstituut Normaalschool (1859-1995) Sint-Leocollege, Brugge (1890-heden) Sint-Lodewijkscollege, Brugge (1834-heden) Sint-Lucasinstituut, Brugge (1880-) SM Werkerswelzijn Brugge (1892-) Socialistische Vooruitziende Vrouwen - Brugge Oostende (1968-) Socialistische Vrouwenbond-Brugge (1921-) SP-federatie Brugge (1978-2004) Stedelijke Academie voor Schone Kunsten, Brugge (1720-) Stedelijke Nijverheidsschool, Brugge (1854-) United Kirat Society - Brugge VEV-afdeling Brugge (1927-) VEV-afdeling Kuststreek-Brugge (1951-) VEV-Jongerenafdeling Kuststreek-Brugge ([1953]-) Vlaams Blok Jongeren-arrondissement Brugge Vlaams Blok-afdeling Brugge Vlaams Blok-arrondissement Brugge-Torhout-Kust Vlaamse Volksbeweging, afdeling Brugge (1958-) Volksuniejongeren-arrondissement Brugge ([1960]-[1980]) Vrij Handels- en Sportinstituut Sint-Michiels, Brugge (1929-) Vrij Technisch Instituut, Brugge (-heden) Vrije Evangelische Gemeente Brugge (1920 -) VTB/VAB-afdeling Brugge VVA-afdeling Brugge-Oostkust-Houtland (1970-heden) VVVG-federatie Brugge (1972-heden) Willen is Kunnen Brugge (1910-1913) Yaakaaré - Brugge (2004-)

E-BRIEF



Nieuwsflits Het aantal deelnemers is beperkt tot 25. Vorming: ‘Digitaliseren, digitaal bewaren en online publiceren’ Deze tweedelige vorming van Heemkunde Vlaanderen i.s.m. Packed, het Expertisecentrum Digitaal Erfgoed, wil je wegwijs maken in de wereld van het digitaliseren, digitaal bewaren en online publiceren van je documentaire collectie. Heel wat erfgoedverenigingen en erfgoedvrijwilligers zijn geïnteresseerd in de digitalisering van hun documentaire collectie. Maar hoe begin je aan zo’n digitaliseringproject? In deze les leer je hoe je documenten het best organiseert en waar je rekening mee moet houden. Ook de technische kant komt aan bod: welk materiaal is het best geschikt en hoe ga je praktisch aan de slag? Na het digitaliseren volgt het archiveren en ontsluiten van al deze digitale bestanden. Al de scans, audio- en videobestanden moeten veilig bewaard worden. We bespreken hoe je zo’n digitaal archief opzet en hoe je het online kan publiceren. Hierbij komen zowel technische aspecten als de problematiek van het auteursrecht aan bod.

Praktische informatie Lesgever is Henk Vanstappen (Packed vzw). Deelname is gratis, wel op voorhand inschrijven. Een basiskennis in het gebruik van een computer is vereist voor het volgen van de lessen. Voor meer informatie over de vorming kan je terecht bij Hendrik Vandeginste via [email protected] of 015 20 51 74. Beide vormingsavonden vinden plaats van 18u30 tot 21u30 in Lokaal De Zorge, Moerkerkse Steenweg 194, 8310 Brugge. Data •Maandag 7 oktober 2013: Digitaliseren •Maandag 14 oktober 2013: Digitaal bewaren en online publiceren Inschrijven op: http://www.heemkunde-vlaanderen.be Doorklikken op: Vorming: Digitaliseren, digitaal bewaren en online publiceren.

E-BRIEF

NUMMER 29 ● september 2013

Brugs Ommeland - Koninklijke Heemkundige Kring Maurits Van Coppenolle vzw CONTACT E-BRIEF: Yvette Kemel Vestingstraat 71/17 8310 Brugge [email protected] www.geschiedenisbrugge.be

Kom eens langs op één van onze tentoonstellingen! Van Abdij tot Regina Coeili, van bidden tot rusten Tentoonstelling over de geschiedenis van de Abdijsite te Sint-Andries. Zondag 1 tot zondag 8 september telkens van14.00 tot 18.00 uur. Georganiseerd door onze werkgroep “Erfgoed Sint-Andries”. RVT Regina Coeili, Leopold III laan 4 Brugge Sint-Andries.

Kermistentoonstelling “ Met de vlag voorop” De tentoonstelling “Vlag voorop!” is op zaterdag als zondag 14 en 15 september doorlopend gratis te bezoeken van 11.00 tot 18.00 Op twee locaties de kerk Heilige Kruisverheffing in Sint-Kruis en in zaal De Zorge Moerkerkse Steenweg 194 Sint-Kruis op wandelafstand van elkaar gelegen. Op kermiszondag 15 september zijn deze locaties echter niet goed te bereiken met de wagen.

Ook nog even herinneren aan onze wandeling: Van de Schouwburg naar de Ezelpoort. Wanneer: vrijdag 13 september om 14.30 uur bijeenkomen aan de Schouwbrug. Leiding: Walter Goethals. Deelname: inschrijven verplicht bij Ronny Vanaelst. Tel. 0477/35.74.97 of e-mail [email protected]. leden 2 euro, niet-leden 4 euro ter plaatse betalen.

Nieuws van onze collega’s Heemkundige Kring Arsbroek bestaat 30 jaar Tentoonstelling Poppenspel Den Uyl Heemkundige kring Arsbroek bracht de bal van Den Uyl aan het rollen. Naar aanleiding van een artikel over Gerard Schelpe (graveur en mede-stichter van Den Uyl) kwam Guido Bruyneel bestuurslid van Arsbroek in contact met diens zoon, Joost Schelpe. Die bleek nog heel wat documentatie over Den Uyl te bezitten: foto's, brochures, affiches, krantenknipsels, enz. Beiden klopten aan bij Erfgoedcel Brugge en het Bruggemuseum. De start van een mooi project...

Naar aanleiding van 30 jaar Arsbroek zal de collectie van Poppenspel Den Uyl tijdelijk de museummuren verlaten en tentoongesteld in Zaal Patria in Assebroek. Zo keert Den Uyl - meer dan zeventig jaar na zijn oprichting - eventjes terug naar zijn roots. Men kan er in primeur de prachtig gesneden poppen, de kunstig geschilderde decors en de voor die tijd indrukwekkende klank- en lichtinstallatie van Den Uyl bewonderen. Tegelijk krijgen de bezoekers een overzicht van 30 jaar werking van de heemkundige kring Assebroek. Zaal Patria, Kerklaan 37, 8310 Assebroek Zaterdag en zondag 31 aug - 1 sept en 7 - 8 sept 2013, doorlopend van 10u-18u Gratis toegang Er is ook een publicatie te koop aan 6 euro vanaf eind september in het Volkskundemuseum Balstraat 43, 8000 Brugge, de museumshop Dijver 16, 8000 Brugge of bestel online http://www.erfgoedcelbrugge.be/order.php?lang=NL

Open monumentendag Brugge Op zaterdag 7 en zondag 8 september 2013 vieren we de 25ste verjaardag van Open Monumentendag! Het wordt een feesteditie. Het zilveren jubileum wordt op een bijzondere manier in de verf gezet. Aansluitend bij het jaarthema ‘Het beste van Open Monumentendag’ werd uit de brede waaier opengestelde panden van de laatste 24 jaar een soort best of geselecteerd. Het gaat om een keur van de ‘beste’, meeste boeiende, de populairste, interessantste of bekoorlijkste panden die nu opnieuw worden opengesteld. De Bruggeling kon mee de keuze bepalen. De OMD-bezoeker kan op 7 en 8 september niet minder dan 33 totaal verschillende sites ontdekken en kiezen tussen 18 activiteiten. De keuze wordt bijzonder moeilijk. Monumenten, exclusieve openstellingen van woonhuizen, stadsgroen, themawandelingen en -fietstochten, boottochten, tentoonstellingen, en lezingen zorgen voor een bijzondere kijk op het verleden en het heden én vooral de toekomst van het erfgoed. Op deze editie gaat opnieuw speciale aandacht naar panden die op dit moment gerestaureerd en her bestemd worden. Eén tip voor liefhebbers van industrieel erfgoed een oude bakkersoven in de Ezelstraat. Ook voor gezinnen met kinderen is er een leuke tip: Op zoek naar kasteeldame Petronella. Je kunt je onderdompelen in het leven in een stadswoning en op een buitengoed. Je maakt kennis met de bewoners: van de adellijke eigenaar tot de dienstmeid en de tuinman. Huis Casselbergh in de Hoogstraat (13u-15u) en Kasteel Rooigem op Sint-Kruis (15u-18u) zijn de locaties. Je verplaatsen doe je het best met de fiets. En voor het volledige programma kan je geïllustreerde gids van OMD Brugge kopen te verkrijgen in In&Uit, het Stadsarchief en het Tolhuis voor slechts € 2,5.

West-Vlaanderen Voor wie eens buiten Brugge een kijkje wilt nemen. Constructiewerkhuis Verhaeghe-Verstraete in Adinkerke, de restauratie van het atelier met zijn dieselmotoren, boor-, zaag- en schaafmachines, een draaibank en een slijpsteen is intussen voltooid.

In De Panne houdt TTO Noordzee haar 8ste Tramfestival; de oude kusttramstellen in het tramdepot getuigen van de rijke geschiedenis van de (kust)mobiliteit. Liefhebbers kunnen in Oostende de vuurtoren ‘Lange Nelle’ beklimmen, of een laatste bezoek brengen aan de technische installaties van het voormalige RTT-station in Middelkerke. In NAVIGO-Visserijmuseum in Oostduinkerke kun je uitzonderlijk op en in het beschermde vissersschip OD.1 Martha. In Izegem kan een bezoek aan het privémuseum Vangroenweghe over houtbewerking en schrijnwerkerij gecombineerd worden met een werfbezoek aan de restauratie van de voormalige schoenfabriek Eperon d’Or. In Bissegem ontdek je tijdens een themawandeling de sporen van de vlasnijverheid, in Reningelst de gerestaureerde brouwerij Sint-Joris, en in Waregem het pompmolentje in het park Casier. Op het kasteeldomein de Lanier in Sint-Joris-ten-Distel staan onder meer demonstraties boomzagen, lattenklieven en stucwerk op het programma. De authentieke smidse Vanmaercke is dan weer een van de best bewaarde geheimen van Wevelgem. En, last but not least: in Zwevegem wordt ’100 jaar Transfo’ gevierd. Meer informatie: http://www.openmonumenten.be/nieuws

Voormalige schoenfabriek Eperon d’Or in Izegem

Kasteeldomein Lanier in Sint-Joris-ten-Distel

Kent u het Google Cultural Institute Cultural Institute Google is een samenwerking met honderden musea, culturele instellingen en archieven om de culturele schatten van de wereld online beschikbaar te maken. Google maakt met een team van toegewijde ontwikkelaars hulpmiddelen die het de culturele sector mogelijk maakt meer van haar diverse culturele erfgoed online tentoon te stellen en voor iedereen toegankelijk te maken. Hier kunt u kunstwerken, monumenten en werelderfgoed locaties bezichtigen, alsmede digitale exposities die het verhaal vertellen van de archieven van culturele instellingen overal ter wereld. http://www.google.com/culturalinstitute/collections Google gaat wereldwijd een samenwerking aan met musea, culturele instellingen en archieven. Veel culturele instellingen beschikken over uitgebreide collecties en archieven met informatie, waarvan een groot deel niet altijd aan het publiek kan worden getoond. Google Cultural Institute levert tools waarmee het materiaal kan worden geüpload, beheerd en online kan worden tentoongesteld. De partnermusea en hun curatoren stellen de expositie samen en kiezen het verhaal dat ze op het platform willen vertellen. Het materiaal wordt gepresenteerd in een tentoonstellingsformaat dat het gemakkelijk maakt de geschiedenis, context en betekenis van een collectie te verkennen. Een integratie van film, audiorondleidingen met commentaar, begeleidende teksten, gedetailleerde informatie, kaarten e.a. is mogelijk.

Voorbeeld uit de collectie van het Victoria en Albert Museum in Londen

De opstart van het GCI past in de missie van Google om alle informatie ter wereld te organiseren en universeel toegankelijk en bruikbaar te maken. Het Cultural Institute wil belangrijk cultureel materiaal via een innovatieve en interactieve manier beschikbaar maken en digitaal bewaren om toekomstige generaties te inspireren. Het publiek kan uit het aanbod een eigen persoonlijke collectie, monumenten en historische gebeurtenissen van instellingen uit de hele wereld bij elkaar brengen en vervolgens op eenvoudige wijze met vrienden delen via sociale netwerken. Naast ’s werelds gerenommeerde musea zoals the British Museum, Musée d’Orsay, Metropolitan Museum of Art, Tokyo National Museum wil Google ook kleinere en meer lokale musea een platform bieden om hun collectie in de kijker te zetten. In archieftentoonstellingen kan de bezoeker door foto's, video's, manuscripten en documenten bladeren: van de brieven die Nelson Mandela schreef in de gevangenis, de gedigitaliseerde Dode Zee-rollen tot het 'La Dolce Vita'-tijdperk in Italië. En vanaf nu kunnen bezoekers ook een inkijk nemen in een collectie van het Gentse Huis van Alijn. De online tentoonstelling Straffe Toeren! neemt een duik in het Belgische circusverleden en kwam tot stand door een samenwerking tussen het Huis van Alijn, Google en FARO.lab. FARO wil als steunpunt voor cultureel erfgoed in Vlaanderen innovatie in de culturele erfgoedsector aanmoedigen. De expo is beschikbaar in het Nederlands, Frans, Engels en Spaans. Straffe Toeren! neemt een duizelingwekkende sprong in het Belgische circusverleden. In de collectie van het Huis van Alijn worden circusaffiches, kostuums, attributen en foto’s van Belgische circusartiesten en circussen bewaard. De collectie werd in 2002 met de steun van de Vlaamse Gemeenschap in het museum ondergebracht. In tentoonstellingen, collectiepresentaties en publicaties toont het museum fragmenten uit deze unieke verzameling. Ze is het familiegeheugen van de circusfamilies die in de 20ste eeuw in België van dorp naar dorp trokken. De culturele impact van het circus honderd jaar geleden was enorm. Blikvangers uit de collectie zijn de tientallen originele lithografieën die circusartiesten en circussen lieten produceren. Ze brengen de gloriedagen van weleer terug tot leven. Circus en kermis waren lange tijd het volksvermaak bij uitstek. Ze boden een venster op de wereld en op andere culturen. Het fotoarchief bevat duizenden foto’s. Ze tonen het circusleven in zijn meest diverse aspecten in beeld, voor en achter de schermen. Eind jaren 50 viel

voor veel rondtrekkende circussen het doek definitief neer. Slechts enkele circusfamilies slaagden erin te overleven. Het circusleven is gepassioneerd, kleurrijk en spannend, maar ook risicovol en tragisch. Vele acts vragen een grenzeloze fysieke en mentale kracht waarbij soms halsbrekende toeren worden uitgehaald. http://www.google.com/culturalinstitute/exhibit/straffe-toeren/QQIL575z

Paddenstoelenhype in Natuurcentrum Beisbroek Natuurcentrum Beisbroek - Zeeweg 96 - Sint-Andries 8200 Tentoonstelling Wil je meer weten over schimmels en zwammen, dan is een bezoek aan de grote paddenstoelententoonstelling de moeite waard. De tentoonstelling start op zondag 8 september en loopt tot eind november 2013. Open van maandag tot vrijdag van 14 tot 17 uur en op zondag van 14 tot 18 uur. In de tentoonstelling is er voor kleuters weer een 'speciale' paddenstoelenkleuterhoek. Kleuters kunnen er knutselen, kleuren, knippen, puzzelen, boekjes kijken. Het bezoek aan de paddenstoelenhoek wordt gecombineerd met een paddenstoelenspel in het bos. Hiervoor moet vooraf een afspraak gemaakt worden met de Groendienst, via [email protected] of tel. 050 32 90 17. Het hele najaar kunnen scholen een begeleide boswandeling en een bezoek aan de paddenstoelententoonstelling aanvragen.

Cursus Op woensdag 16 oktober 2013 vindt de paddenstoelencursus voor beginners plaats, van 9.30 tot 12 uur (theorie) en van 13.30 tot 16 uur (excursie). De lesgever is Hans Vermeulen van Natuurpunt Educatie. Inschrijven doe je via [email protected]. Prijs: 10 euro voor de leden van Natuurpunt, 15 euro voor niet-leden.

Paddenstoelenweekend Als afsluiter van de 'Week van het Bos' is er het paddenstoelenweekend, op zaterdag 19 oktober van 14 tot 18 uur en op zondag 20 oktober van 10 uur tot 18 uur. Tijdens dit weekend wordt een grote verzameling 'wilde' paddenstoelen uit de Brugse regio tentoongesteld, i.s.m. De ZWAM (Zelfstandige Werkgroep Amateur Mycologen - Leuven), KVMV (Koninklijke Vlaamse Mycologische Vereniging) en BMW (Brugse Mycologische Werkgroep). De toegang is gratis.

Workshops Op zondag 20 oktober worden verschillende workshops georganiseerd. - De PADDENSTOELENWANDELING start om 14 uur op de parking heideveld Diksmuidse Heirweg onder leiding van Natuurpunt Brugs Ommeland. - De PADDENSTOELENFOTOGRAFIE start om 10 uur aan het natuurcentrum onder leiding van Natuur Fotowerkgroep Brugs Ommeland (NFBO). - De PADDENSTOELEN KNUTSELACTIVITEITEN start om 14 uur en om 16.30 uur : paddenstoelen schilderen, boetseren. Inschrijven verplicht via [email protected] info op tel. 050 32 90 11. Deelname is gratis.

Achttiende Molenaarscursus in 2013-2014 Op zaterdag 19 oktober 2013 start Levende Molens vzw met zijn achttiende molenaarscursus. De lessen gaan door in het bezoekerscentrum Webbekoms Broek van het provinciedomein Halve Maan, Omer Vanaudenhovelaan 48, in 3290 Diest, met mogelijk enkele lesdagen in Mol. De kostprijs bedraagt € 130,00. Dit bedrag kan overgeschreven worden op bankrekeningnummer (BE36) 4340 0148 2181 (BIC: KREDBEBB) Levende Molens vzw NSB-straat 15 B-2180 Ekeren. Dit bedrag omvat al het lesmateriaal, 15 maanden abonnement op Levende Molens , verzekering (burgerlijke aansprakelijkheid en eigen schade) vanaf zaterdag 19 oktober 2013 tot en met woensdag 31 december 2014 en koffie gedurende de pauzes. De cursus gaat over 10 volledige zaterdagen. De theoretische les loopt van 09:30u tot 12:30u. In de namiddag bezoeken de cursisten verschillende molentypes waarbij ervaren molenaars de theorie toelichten. De cursist krijgt een diploma na geslaagd te zijn in het examen theorie en praktijk en mits de nodige stage-uren en molenbezoeken. De deelnemers moeten minstens 16 jaar geworden zijn om de stage aan te vangen. De data voor de theorielessen zijn als volgt zaterdag 19 oktober 2013 Inleiding / Standaardmolens zaterdag 16 november 2013 Bovenkruiers zaterdag 30 november 2013 Weerkunde zaterdag 14 december 2013 Gaande werk en klein onderhoud zaterdag 11 januari 2014 Watermolens en hun toepassingen zaterdag 25 januari 2014 Geschiedenis / Hout zaterdag 8 februari 2014 Olieslagmolens zaterdag 22 februari 2014 Wetgeving restauratie / Wieksystemen zaterdag 1 maart 2014 Granen / Mechanische maalderijen zaterdag 15 maart 2014 Veiligheid / Herhaling en vragenstelling Inlichtingen en inschrijvingen op het secretariaat: telefoon: +32 (0)3 5420621 of met het formulier op de pagina http://levendemolens.be/?pag=cursus

Tentoonstelling Onder stroom –

100 jaar elektriciteit

De tentoonstelling belicht hoe het moderne leven de voorbije eeuw doordrongen raakte van elektriciteit en elektrische apparaten. De tentoonstelling opende op vrijdag 26 april, niet toevallig precies honderd jaar na de opening van de Gentse wereldtentoonstelling van 1913. Deze wereldexpo bracht immers een ware ode aan de elektriciteit. Er heerste in die periode een ongekend geloof in vooruitgang en innovatie. De potentiële toepassingen van elektriciteit waren immens, en er bestond een mateloze fascinatie voor dit onzichtbare en ongrijpbare natuurverschijnsel. Maar in hoeverre zijn deze beloftes vandaag waargemaakt? Op de tentoonstelling ontdek je de vele toepassingen van elektriciteit doorheen in de jaren: in werk en vrije tijd, bij ziekte en welzijn, overdag

en ’s nachts, in publieke en private ruimte… Je ontdekt de gevaren van elektriciteit, maar ook het comfort en de elektrische illusie. Een uitzonderlijke reeks oude booglampen uit de MIAT-collectie is te zien, net als een reusachtig schilderij dat in 1910 gemaakt is ter aankondiging van de wereldtentoonstelling in Gent. Je bewondert de theremin, de voorloper van de elektronische muziek, en speelt het allereerste computerspel Pong van Atari. In samenwerking met KTA-GITO Groenkouter en Eandis biedt de expo je een interactieve rondreis door de wereld van elektriciteit! De tentoonstelling ‘Onder stroom – 100 jaar elektriciteit’ loopt nog tot 29 september 2013 in het MIAT Minnemeers 9, 9000 Gent.

E-BRIEF

NUMMER 30 ●oktober 2013


Even herinneren Brugs Uurtje rond 75 jaar Angora kleinveeclub Brugge Waar: Wanneer: Leiding:

’t Oud Handbogenhof Baliestraat 6 Brugge. 13 oktober van 11.00 tot 12.00 uur. Nico Blontrock en Ewald Vancoppenolle.

Naar jaarlijkse traditie wordt in oktober gestart met het Brugs Uurtje. Bekende en minder bekende personen vertellen uit hun jeugd, hobby en werkomgeving in hun moedertaal, het Brugse dialect. Centrale gast is Hilda Vrielynck, dochter van de bekende Brugse journalist Hugo. Hij was ook kabinetschef van eerste minister Achilles Van Acker. We zullen het met haar onder meer daarover hebben, maar ook over de konijnenkwekerijen in Brugge, de rol van de angorakonijnen in de Brugse oorlogsjaren, over het feit dat haar vader net geen minister is geworden, en allerlei andere onderwerpen. Naast Hilde hebben we uitzonderlijk nog twee andere gasten die het ook zullen hebben over kleinvee en de geschiedenissen errond in Brugge.

Voordracht: Het 19de eeuwse Brugge in prent en fotografie Op maandag 28 oktober om 20.00 uur in het lokaal De Zorge Moerkerkse Steenweg 194 Sint-Kruis. Spreker is Marc Ryckaert. leden gratis, niet leden 3 euro. i.s.m. Vlaamse Vereniging voor familiekunde regio Brugge. In deze lezing wordt de hele evolutie van de Brugse prenten in de 19de eeuw geschetst, van de vroegste Engelse staalgravures over het Album Pittoresque tot de Photochrom-prenten van de Belle Epoque. De belangrijkste kunstenaars en uitgevers komen aan bod. Tegelijk illustreren deze prenten de grote rijkdom en aantrekkelijkheid van de 19de-eeuwse prentproductie in het algemeen, en van de Brugse stadsgezichten in het bijzonder. Ze zijn kortom een lust voor het oog.

SPREKEND ARCHIEF Lezingen in het Rijksarchief te Brugge, 2013-2014

Eduard Vyvey: Criminaliteit in het Brugse Vrije

Donderdag 10 oktober 2013 Aanvang: 19.30 uur Inschrijven noodzakelijk 050-337288

Rijksarchief te Brugge Predikherenrei 4A, 8000 Brugge Gratis lezing

Eerste inspiratie- en contactdag “Meer dan potten en pannen”. Reflecteren over een toekomst voor het erfgoed van eten en drinken 11 oktober 2013 I Museum aan de Stroom, Antwerpen Programma

Meer informatie en inschrijving: http://www.cagnet.be/nieuwsbrief/contactdag_voeding_2013

9u30

Onthaal met koffie

10u00

Welkomstwoord Prof. dr. Yves Segers, Centrum Agrarische Geschiedenis

10u05

Verborgen getuigen uit ons culinair verleden: het potentieel van immaterieel en materieel erfgoed voor het onderzoek naar (Belgische) eetcultuur Dr. Nelleke Theugels, VUB, FOST - Social & Cultural Food Studies

10u35

Honger & Dorst: het belang van het ‘Traject Voeding’ Davy Jacobs, Jenevermuseum Hasselt

11u00

‘Traject Voeding’, een reflectie rond voedingscollecties in Vlaanderen en Brussel Sarah Luyten, Centrum Agrarische Geschiedenis

11u50

Depotbeheer in het MAS en een blik op de collectie culinair erfgoed Bram Janssens, Museum aan de Stroom

12u20

Middagmaal

13u30

Vrij bezoek aan het depot van MAS

14u20

Erfgoedverhalen à la carte

16u00

14u20

De wortfilter - De koperen affiltratie van het brouwerijerfgoed Frank Becuwe en Bernard Duflou, Mout- en Brouwhuis De Snoek, Alveringem

14u40

De ovenpaal - What’s in a name? De zoektocht naar een eenvormige terminologie voor bakerfgoed Ina Ruckebusch, Bakkerijmuseum Veurne

15u00

De witloofriek - De depotproblematiek: wat te doen met de niet weerhouden voorwerpen? Gerry Croon, Witloofmuseum Kampenhout

15u20

De mandoline - Ook blinden hebben interesse in ons erfgoed Jozef Verckens, Heemkundig museum De 3 Rozen, ’s-Gravenwezel

15u40

De Maya vaas - De grote aantrekkingskracht van chocolade Cédric Van Belle, Choco Story, Brugge

Slotbeschouwing Marina Laureys, Agentschap Kunsten en erfgoed

Deze activiteit is een organisatie van het Centrum Agrarische Geschiedenis (CAG), in samenwerking met de leden van de klankbordgroep “Traject Voeding” en het Museum aan de Stroom (MAS).

Tentoonstelling Henry van de Velde De 150ste verjaardag van Henry van de Velde werd in België een beetje in mineur gevierd. Enkel de studenten van het Koninklijk Conservatorium brachten hem een muzikale ode en de Gentse universiteitsbibliotheek vierde de heuglijke dag met een Googledoodle. Het Jubelparkmuseum maakt dat nu ruimschoots goed met een grote overzichtstentoonstelling van deze peetvader van het Belgische design. Henry Van de Velde wordt dit jaar op vele plaatsen herdacht. Zo opent er op 13 september in het Jubelparkmuseum een overzichtstentoonstelling met als titel 'Henry van de Velde - Passie Functie Schoonheid', met onder meer het bureau dat hij in 1934-1935 voor koning Leopold III maakte. U kunt deze bezoeken tot 12 januari 2014. http://www.kmkg-mrah.be/nl/node/2107 Terugkeer van een reizend kunstenaar Passie, functie en schoonheid, dat zijn de kernwoorden waarmee het Jubelparkmuseum de grote overzichtstentoonstelling over Henry van de Velde introduceert. Voor de eerste maal wordt zo in België de carrière van deze allround kunstenaar op schitterende wijze in beeld gebracht. Toegegeven, de tentoonstelling was eerder al in Duitsland te zien, maar curator Werner Adriaenssens beklemtoont dat bezoekers die de expo in Weimar gezien hebben, in Brussel een volledig andere indruk krijgen. Vooral de nadruk op de Belgische hoofdstukken in de geschiedenis van de architect en ontwerper maken dit overzicht uniek. In een ruime zaal, zonder al te veel enscenering maar in een sfeervolle opstelling - waarbij de gedoseerde verlichting de juiste accenten weet te leggen - ontdekt de bezoeker aan de hand van de levensloop van Henry van de Velde al de verschillende aspecten van zijn lange carrière. Van zijn aarzelende eerste stappen als kunstschilder, zijn eerste huis - Villa Bloemenwerf die meteen grote indruk maakt op al de bezoekers die er over vloer komen - tot zijn doorbraak in Duitsland, waar hij mee aan de basis lig van wat later het Bauhaus zal worden. Maar ook de moeilijke jaren komen aan bod, het failliet van zijn bedrijf, de terugkeer naar België en de hernieuwde interesse in de architectuur. Een zeer geslaagd intermezzo op de tentoonstelling zet zijn belangrijkste gebouwen in miniatuurvorm naast elkaar. Op een groot interactief scherm wordt zijn hele architecturale oeuvre weergegeven. De reis door de tijd brengt ons uiteindelijk tot zijn laatste actieve periode waar hij o.a. werkt als adviserend ontwerper bij de Belgische spoorwegen. We kunnen er slechts van dromen om plaats te nemen in de treincoupés die hij voor de NMBS tijdens de jaren dertig ontwerpt. Voor de eerste maal krijgen we ook het mythische bureau van Leopold III te zien, dat van de Velde in 1937 op vraag van het koninklijk paleis laat vervaardigen bij de gebroeders De Coene in Kortrijk. Dat bureau is trouwens uitgerust met een technologische snufje dat er voor zorgde dat Leopld III in de winter geen koude voeten moest hebben. Onderaan zijn er uitsparingen waar warmtestralers ingebouwd werden. Verder is er natuurlijk aandacht voor de verschillende andere takken in de toegepaste kunsten waarin Henry van de Velde actief was. Keramiek, stoffen, verlichtingselementen en grafiek, er is geen domein van wat we nu design noemen waarin hij niet uitblonk. Deze tentoonstelling is een unieke gelegenheid om al die zaken, die voordien enkel in boeken te zien waren, nu samen in het echt en onder prima omstandigheden te zien. Een aanrader! De tentoonstelling wordt vergezeld door een zeer verzorgde catalogus, uitgegeven bij Lannoo.

Waarom werd begin april de 150ste verjaardag gevierd van Henry van de Velde, een apothekerszoon uit het Antwerpse schipperskwartier, die in 1957 in Zwitserland in vrijwillige ballingschap overlijdt? Niet omdat hij de B van de Belgische spoorwegen zou ontworpen hebben, die eer komt ene Jean de Roy toe. Henry van de Velde is wel de adviseur bij de NMBS die het ontwerp aanbeveelt. Moeten we hem dan kennen als opmerkelijk kunstschilder? Het oordeel van de geschiedenis is hierover niet onverdeeld gunstig. Zijn jeugdwerken zijn nu nog best genietbaar, maar echt onvergetelijk zijn ze niet. Is het dan omdat hij het tijdschrift 'Van nu en straks' in het begin grafisch een gezicht geeft? Hier komen we al dichter bij de kern van wat Henry van de Velde als een belangrijk lemma in onze cultuurgeschiedenis doet voortleven.

Als Henry van de Velde in 1893 de verfborstels definitief opbergt en zich meer en meer op het terrein van de toegepaste kunsten begeeft, komen zijn ware talenten een voor een bovendrijven. De twijfelende postimpressionist, die zich vier jaar in Wechelderzande in de Kempen heeft teruggetrokken op zoek naar zijn artistieke identiteit, komt tot het besef dat "l'art pour l'art" niet zijn ding is. Hij ontpopt zich tot een man met vele talenten.

De schilder

Zoals gezegd begint Henry van de Velde zijn carrière als schilder. Tegen de wil van zijn vader -die hem eerder als staatsbeambte ziet- schrijft hij zich in de academie in waar hij zonder veel enthousiasme les volgt bij Charles Verlat. Ook een korte episode in Parijs bij societyschilder Carolus-Duran is geen succes. Uiteindelijk trekt Henry van de Velde zich op zoek naar zijn artistieke identiteit terug op het platteland.

Hij verblijft vier jaar lang in de Kempische gemeente Wechelderzande waar zich naar analogie van de openluchtschilders van Barbizon een kleine kunstenaarskolonie gevestigd heeft. De doeken en tekeningen die hij daar maakt zijn het product van een zoekend kunstenaar die experimenteert met pointillisme à la Seurat en lijntekeningen die geïnspireerd lijken door Van Gogh. Als van de Velde tijdens zijn huwelijksreis in Nederland bij de weduwe van Theo Van Gogh de schilderijen van Vincent in het echt ziet, is zijn

besluit snel gemaakt. Hij beseft dat hij nooit een echt uitzonderlijk schilder zal worden en laat de schilderkunst voor wat ze is.

De politiek geëngageerde organisator Zelfs tijdens zijn jaren van zelfgekozen isolement in Wechelderzande verliest Henry van de Velde het contact met zijn geestesgenoten niet. De dichter Max Elskamp die hij leerde kennen op het atheneum, de socialistische denkers Max Hallet en Emile Vandervelde die hij tijdens een verblijf in Knokke ontmoet, het zijn de eerste aanzetten van een netwerk dat hem later nog goed van pas zal komen. In 1887 richt hij met enkele medestanders de kunstkring 'L'association pour l'art' op. Een jaar later wordt hij lid van 'Les XX' in Brussel. Deze vereniging van avant-garde kunstenaars en mecenassen brengt hem in contact met de "fine fleur" van de culturele elite in de hoofdstad. Hij leert er de Britse kunstenaar Willy Finch kennen die hem introduceert in het gedachtengoed van John Ruskin en William Morris. Zo komt hij onder de invloed van de "Arts and Crafts" beweging die een tegengewicht wil zijn voor de oprukkende industrialisatie. Ook van de Velde verzet zich tegen het kopiëren van historische stijlen en kiest resoluut voor een oorspronkelijke vormgeving. Hij wil de banaliteit en de lelijkheid uit de wereld helpen.

De ondernemende ontwerper In 1893 engageert hij zich in een nieuw tijdschrift. Voor de eerste twee jaargangen van 'Van nu en straks' zorgt hij voor de vormgeving. Samen met zijn vrouw werkt hij aan een groot wandtapijt, 'De wake der engelen'. Hij zet ook zijn eerste stappen op het vlak van de architectuur. Hij ontwerpt het huis voor zijn jonge gezin: 'Huis Bloemenwerf' in Ukkel. Daar krijgt hij al snel het bezoek van de Parijse kunsthandelaar Samuel Bing die hem de opdracht geeft voor de inrichting van zijn winkel 'L'art nouveau'. Als deze inrichting in het Duitse Dresden te zien is op een internationale kunstententoonstelling, is het succes enorm. De ene opdracht na de andere rolt binnen en zijn bedrijf groeit gestaag. Uiteindelijk besluit hij naar Duitsland te verhuizen. Hij wordt er met steun van mecenas graaf Harry Kessler hoofd van een nieuwe school voor toegepaste kunsten, de Kunstgewerbeschule in Weimar, de voorloper van het Bauhaus. Tijdens de Eerste Wereldoorlog verblijft hij in Zwitserland en in Nederland, waar hij later het Kröller-Müller Museum in Otterlo ontwerpt. In 1925 wordt hij benoemd in het Hoger Instituut voor Kunstgeschiedenis en Oudheidkunde van de Rijksuniversiteit Gent, waar hij van 1926 tot 1936 bouwkunst en toegepaste kunsten doceert. In 1933 krijgt hij daar de opdracht om de universiteitsbibliotheek te ontwerpen (de Boekentoren). De werken starten in 1936 maar de afwerking gebeurt pas na de Tweede Wereldoorlog en wordt wegens budgettaire redenen niet volledig volgens de oorspronkelijke plannen uitgevoerd.

De leraar Joris Minne over de oprichting van Ter Kameren Joris Minne over de oprichting van 'Ter Kameren' In diezelfde periode wordt hij ook aangezocht om in Brussel een instituut voor decoratieve kunsten op te richten. In 1926 wordt onder zijn leiding het 'Institut supérieur des arts décoratifs' (nu gekend als 'Ter Kameren' of 'La Cambre') geopend. Hier kan hij zijn ideeën die in Duitsland door de eerste wereldoorlog werden gekortwiekt opnieuw in de praktijk omzetten. Met de steun van de socialistische minister van

Schone Kunsten en Onderwijs Camille Huysmans wordt -tegen het artistieke establishment in- een nieuwe generatie ontwerpers en kunstenaars opgeleid. Henry van de Velde zal de school leiden tot 1936.

De architect Henry van de Velde is wellicht het best gekend als architect. Zo is er de al vermelde Boekentoren in Gent, het Werkbund Theater (foto boven) op de Werkbund tentoonstelling in Keulen, Villa Hohenhof (de woning voor Karl Ernst Osthaus in Hagen, Duitsland), zijn verschillende eigen woningen -Bloemenwerf in Ukkel, Haus Hohe Pappeln in Weimar, La Nouvelle Maison in Tervuren- en zijn laatste ontwerp, de technische school in Leuven (op de foto links) nu de bibliotheek Tweebronnen. Een weinig gekend gebouw dat nog steeds in bijna oorspronkelijke staat de tand des tijds heeft doorstaan bevindt zich in Polen. Daar staat in Trzebiechów een sanatorium in art nouveau stijl, waarvan een groot deel van het originele interieur nog steeds intact is. onder links: Villa Hohenhof in Hagen | onder rechts: het Kröller-Müller Museum in Otterlo

Zijn erfenis Henry van de Velde kan zonder overdrijven de vader van de decoratieve kunsten genoemd worden. Hij was samen met Victor Horta een van de eerste ontwerpers die een huis als een totaalconcept zag. Naast de voor de hand liggende onderdelen als ramen en deuren nam hij ook het beslag en zelfs de kleding van zijn vrouw voor zijn rekening. Het instituut dat hij in Weimar oprichtte is later uitgegroeid tot het Bauhaus, een van de invloedrijkste scholen die tal van kunstenaars en ontwerpers voortgebracht heeft. Ook in België is zijn invloed tot op

vandaag voelbaar. Het is geen toeval dat de jaarlijkse prijzen voor industrieel ontwerp naar hem vernoemd zijn.

Doodle "Blij dat het gebouw in Google-logo past" De bibliothecaris van de Boekentoren is blij dat het gebouw in de doodle past. Het logo van Google stond op de verjaardag in het teken van de Belgische architect en kunstschilder. Google speelt met zijn logo wel vaker in op de actualiteit. Zo ruimden tijdens de Olympische Spelen letters plaats voor figuren die atleten in verschillende sporttakken voorstelden. Het aangepaste logo wordt een "doodle" genoemd. Google en de Gentse universiteitsbibliotheek werken sinds eind 2007 samen om op termijn 300.000 copyrightvrije boeken te digitaliseren en online aan te bieden. De Belgische tekenaar François Schuiten (bekend van "De duistere steden") ontwierp de doodle voor Google. In 2003 tekende hij ook al de postzegelreeks die aan Henry van de Velde gewijd was.

Lezing donderdag 17 oktober 2013 om 20.00 uur Ortelius Door: Marcel van den Broecke Op 17 oktober 2013 spreekt Marcel van den Broecke over "ABRAHAM ORTELIUS' portretten en teksten in zijn Atlas van 1571 en Aurei Saeculi imago van 1596'. Conferentie door dé specialist omtrent Ortelius, tentoonstelling en receptie. Website Marcel van den Broecke http://www.orteliusmaps.com/

VIAA digitaliseert kranten uit de Eerste Wereldoorlog Dankzij een project van VIAA wordt een grootschalige digitalisering van kranten uit de periode 1914-1918 gerealiseerd. Met dit project wordt een eerste stap om naast het audiovisueel erfgoed ook het papieren erfgoed duurzaam te bewaren en digitaal toegankelijk te maken. Door de herdenking van de Eerste Wereldoorlog is er een hernieuwde belangstelling voor nieuwsbladen en kranten uit deze belangrijke periode. Het is een tijd waarin 'het nieuws' vooral nog op papier wordt verspreid, en deze publicaties vormen dus een zeer belangrijke bron voor de geschiedenis van het leven in België tijdens deze oorlogsperiode. Het is bovendien een kwetsbare bron, vanwege de vaak slechte papierkwaliteit waarop de bladen gedrukt werden. Digitalisering is dus absoluut noodzakelijk om de inhoud van deze documenten voor de toekomst te bewaren. Het project is gegroeid uit een samenwerking tussen VIAA, de Vlaamse Erfgoedbibliotheek, FARO en PACKED. Er zullen collecties gedigitaliseerd worden van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, de Universiteitsbibliotheken van Gent en Leuven, de Provinciale Bibliotheek Limburg, de archiefinstellingen ADVN, Amsab, AMVB, KADOC en het Liberaal Archief, en het Memorial Museum Passchendaele 1917. Op vraag van het VIAA voert de Vlaamse Erfgoedbibliotheek de eerste, inventariserende fase uit. Bij de tien deelnemende bewaarinstellingen worden periodieke publicaties uit '14-'18 geïnventariseerd. http://viaa.be/nl/nieuws/viaa-digitaliseert-kranten-uit-de-eerste-wereldoorlog/ Over de databank In Abraham vindt u Belgische kranten die worden bewaard in 96 bibliotheken en andere erfgoedinstellingen in Vlaanderen en Brussel. Abraham is een databank van de Vlaamse Erfgoedbibliotheek. Op onze website vindt u een uitgebreide toelichting bij de databank. De rubriek Kranten van onze site biedt heel wat informatie rond historische krantencollecties. De Typologie van Belgische kranten geeft een overzicht van wat voor kranten er zoal zijn verschenen in België, met een korte beschrijving en een (leesbare)voorpagina voor elk type krant. http://www.vlaamse-erfgoedbibliotheek.be/abraham http://www.vlaamse-erfgoedbibliotheek.be/dossier/abraham/deelnemende-instellingen

2e ETWIE-ontmoetingsdag: Typisch TWIE. Uitdagingen voor het roerend technisch, wetenschappelijk en industrieel erfgoed Op zaterdag 7 december 2013 organiseert ETWIE in het Congres- en Erfgoedcentrum Lamot Van Beethovenstraat 8-10, 2800 Mechelen een tweede ontmoetingsdag, met als titel ‘Typisch TWIE. Uitdagingen voor het roerend technisch, wetenschappelijk en industrieel erfgoed. Verschillende sprekers zullen een aantal aspecten van het verzamelen, beheren, onderzoeken en ontsluiten van roerend erfgoed in onze sector belichten. Ook wordt het nieuwe digitaal platform van ETWIE voorgesteld. Deze dag richt zich op iedereen die geïnteresseerd is in technisch, wetenschappelijk en industrieel erfgoed. Voorlopig programma 9.15 uur: Onthaal met koffie 9.45 uur: Overzicht van de ETWIE-werking in 2013. Peter Scholliers – voorzitter ETWIE 10.00 uur: Onbekend maakt onbemind? Naar een herwaardering van handwerktuigen. Steven De Waele – Museum voor de Oudere Technieken (MOT)

10.20 uur: Wetenschappelijk erfgoed en publiekswerking. Spreker te bevestigen 10.40 uur: Bedrijven en hun erfgoed: waar een wil is, is een weg. Johan Eeckelaert – Katoen Natie 11.00 uur: Pauze 11.10 uur: Van samenwerking gesproken: een nieuw collectieplan voor het MIAT. Pieter Neirinckx en Ann Van Nieuwenhuyse – MIAT Gent 11.30 uur: Discussiemoment 12.15 uur:Afsluitende beschouwingen en een blik op de toekomst. Daniëlle De Vooght en Tijl Vereenooghe – ETWIE 12.30 uur: Voorstelling nieuw digitaal platform ETWIE. Joke Schauvliege – Vlaams minister van Cultuur (o.v.) 13.00 uur: Lunch 14.00 uur: Facultatief namiddagprogramma met geleide bezoeken aan de Torenuurwerkmakerij Michiels of de Koninklijke Manufactuur De Wit. Praktisch Zaterdag 7 december 2013, Mechelen Deelname aan deze ontmoetingsdag is gratis. Voor het facultatieve namiddagprogramma wordt een bijdrage van 5 euro gevraagd ter plaatse te betalen. Inschrijven kan tot 31 november via de website van ETWIE. http://www.etwie.be/

Tentoonstelling De Dood in Kinderschoenen Op 7 mei 2013 werd het project 'De Dood in Kinderschoenen' bekroond met de Prijs voor Cultureel Erfgoed van de provincie Oost-Vlaanderen. Dit waardevol artistiek-educatief project bestaat onder meer uit een tentoonstelling met foto's van kindergraven. In 2011 vond een dubbelexpositie plaats in Gent. In oktober wordt dit project in een West-Vlaams kleedje gepresenteerd in de Garemijnzaal te Brugge. Wanneer: van 03/10/13 tot 13/10/13 Altijd open Waar: Jan Garemijnzaal Markt 7, 8000 Brugge Prijs: gratis Organisatie: HuisvandeMens Brugge Contact: [email protected] 050 33 59 75 Linkswww.facebook.com/events/507776759294339 www.vrijzinnigwestvlaanderen.be/dik www.brugge.be

Kindergraven worden in de kijker gezet en dat is geen voor de hand liggende keuze. Maar het project is des te interessanter. Het is een aspect van ons funerair erfgoed dat tot nog toe weinig afzonderlijk werd onderzocht. Binnen de funeraire geschiedenis hebben kindergraven een eigen verhaal. Dit zegt Anne-Flor Vanmeenen, trekker van het project: "Er wordt wel eens gezegd dat graven spreken. Dat geldt zeker voor kindergraven. Ze vormen versteende brailletekens waaruit een vergeten, verhaal van afscheid en rouw kan afgelezen worden. Desacraliseert en verwaarloosd, veronachtzaamd door onderzoekers en gekoesterd door ouders, bieden ze binnen de funeraire en maatschappelijke geschiedenis een uniek relaas. Ze zijn kleine getuigen van pijn en verdriet, verbondenheid en zingeving, troost en hoop, onverschilligheid en erkenning."

E-BRIEF

NUMMER 32 ● november 2013


Even herinneren Brugs Uurtje. Waar: Wanneer: Moderator: Organisatie:

Gast:

’t Oud Handbogenhof, Baliestraat 6 Brugge. zondag 10 november van 11.00 tot 12.00 uur. Nico Blontrock. Werkgroep Brugs Uurtje: Freddy Clevers, Frank De Velder, Leo de Vlam, Eddy Pollet, Ronny Vanaelst en Ewald Vancoppenolle. Gast is Paul Vandenbroucke, voormalig zaakvoerder van Kees Bolle Kaas, organist en levensgenieter. Hij was o.a. na de dood van Roger Danneels een tijdlang de vaste begeleider van Willy Lustenhouwer tijdens diens shows.

Voordracht: Watervoorziening van de 13de tot de 20ste eeuw Waar: De Zorge Moerkerkse Steenweg 194 Sint-Kruis Wanneer: maandag 25 november 2013 om 20.00 Spreker: Ernest Vandevyvere Zie Heemkundige Bijdragen 2013/6 die deze week in de bus valt.

Tweedehandsboekenverkoop Zaterdag 7 december in De Zorge Moerkerkse Steenweg 194 Brugge Sint-Kruis. Van 14 tot 17.30 u. Wij kregen een mooie reeks boeken aangeboden die wij te koop aanbieden. De boeken hebben als onderwerp Brugge, kunst en streekgeschiedenissen. Er is een selectie kunstboeken van Mercator maar ook een aantal toeristisch gidsen. Het merendeel is zo goed als nieuw. Een unieke kans om uw bibliotheek aan te vullen.

Open deur bij Familiekunde Vlaanderen regio Brugge vzw Familiekunde Vlaanderen (FV) organiseert en coördineert alles wat te maken heeft met genealogie en heraldiek. Ze bevordert het stamboomonderzoek en stimuleert de samenstelling van familiegeschiedenissen. FV verzamelt en inventariseert documenten die daartoe bijdragen, en maakt ze toegankelijk voor het publiek via documentatiecentra en lokale afdelingen.

De Brugse afdeling is gevestigd in de Kleine Hertsbergestraat nr.1 en nr.3. Het gebouw werd onlangs gerenoveerd. Om de vernieuwde lokalen voor te stellen wordt een Open Deur gehouden samen met de Gidsenbond en het JAC die in hetzelfde gebouw gehuisvest zijn. Iedereen is welkom op vrijdag 22 november 2013 van 14.00 tot 19.00 uur. U kunt er kennis maken met de medewerkers en het project digitaliseren rouwbrieven.

Akten burgerlijke stand België online Samenvatting van alle mogelijkheden voor genealogen online. Via FamilySearch van de Mormonen worden akten aangeboden van gemeenten in diverse provincies. Online scans van de burgelijkestand: doop, trouw en overlijden. Deze scans worden ter beschikking via de website http://www.genver.nl/be/indexvw.htm. De Belgische scans zijn nog niet geïndexeerd/getranscribeerd, dus u moet wel op basis van datum/plaats van de gebeurtenis de juiste collectie vinden en dan soms heel wat pagina's doorbladeren om de akte te vinden. Maar dan heeft u een digitale akte die u kunt downloaden en koppelen aan je stamboom. Brugge en de deelgemeente staan volledig online. Ook de meeste gemeenten van West-Vlaanderen. Naast de geboorte- huwelijks- en overlijdensakten zijn ook de huwelijksbijlagen online gezet. Om op een gerichte manier te zoeken gaat u best eerst op zoek naar de juiste datum op de site http://www.vrijwilligersrab.be/. Doordat er nog geen zoekfuncties voorzien zijn vraagt het wat geduld maar na wat grasduinen in het systeem verkrijgt men een mooi resultaat. En is het zelfs mogelijk om een stamboom op te stellen van thuis uit gestaafd met de originele documenten. Voorbeeld opgesteld aan de hand van de online akten: Dominique Jacques Vanmullem Brouwer, stoker. Geboren te Brugge Sint-Catharina op dinsdag 8 oktober 1793. Huwde wettelijk, 30 jaar oud, te Sint-Michiels op woensdag 6 oktober 1824 met Ursula Cecilia Torreborre. Info over partner: Ursula Cecilia Torreborre Geboren te Sint-Michiels op maandag 13 juli 1795. Dochter van Pieter Jacobus Torreborre en Maria Deschacht. Kinderen: 1. Augustus Vanmullem Geboren in Brugge op 20 juli 1826 2. Petrus Vanmullem Geboren Brugge 28 juni 1832 3. Alphonse Vanmullem Geboren Brugge 6 juli 1834 4. Emilius Vanmullem Geboren Brugge 16 maart 1837 5. Domicus Vanmullem Geboren Brugge 4 oktober 1839 Huwelijksbijlagen bij het huwelijk van Dominique Vanmullem en Cecilia Torreborre. De geboorteakten van beide partijen werden bij de huwelijksaanvraag gevoegd, alsook het militieattest van Dominique.

Voor de stad Brugge kan men ook terecht op http://www.archiefbankbrugge.be - Geboorten Brugge, 1796-1910 - Huwelijken Brugge, 1796-1910 - Overlijden Brugge, 1796-1910 Zoeken in het Rijksarchief in België De 'zoekrobotten' zijn dé toegang tot de archieven die bewaard worden in het Rijksarchief. De vernieuwing van deze zoekrobotten is één van de belangrijkste projecten voor het Rijksarchief. Niet alleen de technische infrastructuur maar ook de zoekmogelijkheden en de presentatie worden aangepast. Belgische parochieregisters en registers van de burgerlijke stand online. De website van het Rijksarchief maakt meer dan 15 miljoen pagina’s genealogische bronnen (parochieregisters en burgerlijke stand) gratis toegankelijk. Miljoenen akten toegankelijk in uw woonkamer. Bijna 25.000 Belgische parochieregisters (inclusief tafels), die in de verschillende depots van het Rijksarchief bewaard worden, zijn raadpleegbaar, naast enige aanvullingen ter beschikking gesteld door andere archiefdiensten. De digitalisering van de registers van de burgerlijke stand is nog niet afgerond. Naarmate de digitale beelden verwerkt zijn, worden ze aan de website toegevoegd. Waar tienjaarlijkse tafels beschikbaar zijn, werden ook deze gescand. Consultatie is gratis, maar wie toegang wil krijgen tot de beelden moet wel over een login en wachtwoord beschikken, dit kan aangemaakt worden op: http://search.arch.be/nl/component/user/register. De applicatie laat toe in/uit te zoomen en contrast en helderheid aan te passen.

Nieuws van het Gentse Rijksarchief: Inventarissen van archieven Raad van Vlaanderen en Staten van Vlaanderen online De archieven van de Raad van Vlaanderen en Staten van Vlaanderen, bewaard op het Rijksarchief te Gent, zijn een belangrijke bron voor de gerechtelijke en bestuurlijke geschiedenis van het graafschap Vlaanderen. Voor vele lokale onderzoekers bevatten ze een schat aan gegevens. De monumentale

inventarissen van beide archieven, gerealiseerd door Jan Buntinx en Michel Nuyttens werden recent op de website van het Algemeen Rijksarchief online geplaatst. Vanaf nu kan je via de zoekrobot op de website van het Algemeen Rijksarchief speuren in 34624 archiefbestanddelen van de Raad van Vlaanderen en 12326 archiefbestanddelen van de Staten van Vlaanderen. http://search.arch.be/nl (Bart Blomme)

Archief van het Bestuur der Gemeentewegen (1848-1939) Het lokale wegen- en waternet in België werd in de 19de eeuw en de eerste helft van de 20ste eeuw sterk uitgebreid, parallel met de onstuimige bevolkingsgroei, de stormachtige ontwikkeling van de economie en het daaraan gekoppelde groeiende verkeer. Dit verklaart waarom de nationale overheid in de jaren 1840 een aantal wetten uitvaardigde en een dienst oprichtte die het beleid inzake de lokale wegen en de onbevaarbare waterlopen moest coördineren. Het archief van dit "Bestuur der Gemeentewegen" werd na de regionalisering van de bevoegdheden eind jaren 1980 naar het Algemeen Rijksarchief overgebracht. Het bestand werd enige jaren geleden geïnventariseerd en recent werden de originele en zeer gedetailleerde inhoudstafels (zie hieronder de praktische tips) gedigitaliseerd. Sommige reeksen zijn daardoor quasi tot op stukniveau ontsloten. De digitale beelden zijn voorlopig enkel raadpleegbaar in de digitale leeszaal (het intranet in de leeszalen van de verschillende rijksarchieven). In de loop van de maand juli worden ze ook beschikbaar via de website http://arch.arch.be. De kern van het archief bestaat uit verschillende reeksen ingebonden koninklijke besluiten uit de periode 1848-1939 met betrekking tot buurtwegen, stadswegen, waterlopen en wateringen in heel België. Ze handelen over de aanleg, het rechttrekken, de verplaatsing, verbreding, vernauwing en afschaffing van straten met de bijhorende plannen, maar ook over onteigeningen, tolheffingen, doorgangsrechten en gemeentelijke belastingen, uitkering van subsidies aan gemeenten voor verbeterings en saneringswerken, enz. Daarnaast zijn er besluiten – overwegend van latere datum – terug te vinden rond onbevaarbare waterlopen en wateringen. Het archief documenteert zowel grootschalige projecten als kleine ingrepen. Dossiers die enige achtergrondinformatie en context bieden, zijn helaas beperkt bewaard gebleven.

Deelarchief ‘Dienst der Verwoeste Gewesten’ Tijdens de inventarisatie bleek het bestand een deelarchief van de Dienst der Verwoeste Gewesten te bevatten: een dienst die na de Eerste Wereldoorlog belast werd met de wederopbouw van een aantal zwaar getroffen gemeenten. Concreet gaat het om de besluiten van de Hoge Koninklijke Commissarissen tot invoering van nieuwe rooilijnplannen en de deels bewaard gebleven dossiers uit de periode 1920-1926. Ze geven zicht op het grootschalige karakter van de verwoestingen. Praktische tips Zowel voor de occasionele als de professionele onderzoekers met interesse voor lokale wegen, waterwegen en wateringen in de tweede helft van de 19de en de eerste helft van de 20ste eeuw vormt dit bestand een niet te missen bron. Wie het plan van één specifieke straat zoekt, moet weten dat enige voorkennis vereist is. De besluiten en plannen zijn chronologisch ingebonden. Geen zin om eerst tientallen of honderden inhoudstafels door te nemen? Dan kan je best bij benadering weten wanneer een straat werd aangelegd. Ook goed om weten: afhankelijk van het inwonersaantal van een gemeente maakte de wetgever een onderscheid tussen buurtwegen en stadswegen. (Huidige) straatnamen worden niet altijd in de inhoudstafels vermeld. Het advies van een heemkundige kring of een lokaal historicus inwinnen is soms de boodschap. Dat de besluiten en kaarten zijn ingebonden, kan ervoor zorgen dat een reproductie langer dan normaal op zich laat wachten en wegens afwijkende formaten hogere kosten met zich meebrengt. De inventaris is te koop in de shop van het Algemeen Rijksarchief of via [email protected]: LELOUP Geert en STRUBBE Filip, Inventaris van het archief van het Ministerie van openbare Werken, Bestuur der gemeentewegen (Inventarissen Algemeen Rijksarchief, 496), Brussel, 2010, Publ. 4907, € 3,00. Klik hier om de inventaris gratis te downloaden: http://arch.arch.be/content/view/1367/212/lang,nl_BE/

Archiefbank Vlaanderen Onlinedatabank van private archieven Schrijf je de geschiedenis van een plaatselijke voetbalclub of stel je een biografie op van een befaamd architect? Wil je weten waar je brieven, foto's of andere informatie uit de Eerste Wereldoorlog vindt? Spoor je bijkomende gegevens op voor je stamboomonderzoek? Zoek je bronnen voor een academisch artikel? Of tracht je historische informatie op te diepen voor het jubileum van jouw vereniging? Vind wat je zoekt in de onlinedatabank. Zoeken in archieven Archiefbank Vlaanderen verzamelt gegevens over private archieven en erfgoedcollecties in Vlaanderen. Die gegevens worden ondergebracht in een onlinedatabank en zijn voor iedereen raadpleegbaar via de zoekbox. Archiefbank Vlaanderen is geen verzamelpunt voor materiaal, maar een centraal informatiepunt over private archieven. Het erfgoed blijft bewaard op zijn oorspronkelijke plaats. Archiefbank toont niet de archiefstukken, maar wijst de weg er naar toe. http://www.archiefbank.be/

Voorbeeld:

Fotoarchief Brugs Ommeland-Kon. H.K. Maurits Van Coppenolle Vorig jaar kreeg de heemkundige kring een schenking van Peter Verstappen uit Deurne van 59 glasdia's van omstreeks 1900. Dit procedé werd door Véron De Deyne (1861-1920) gebruikt in het onderwijs. Véron raakte al vroeg in de ban van de fotografie en legde zich snel toe op de projectie van dia’s. Als opvolger van de toverlantaarn werden er in de tweede helft van de 19de eeuw heel wat nieuwe apparaten ontwikkeld waarmee glasplaten geprojecteerd kunnen worden. Als pedagoog zag hij algauw de interessante mogelijkheden voor het onderwijs en werd hij een van de belangrijkste voorvechters in België van het aanschouwelijk onderwijs. Hij ontwikkelt talrijke lessen waarbij dia’s als hulpmiddel ingezet worden. Deze manier van lesgeven was volgens hem ideaal om abstracte begrippen levendig te maken. In het Stedelijk museum van Ieper loopt nog tot 31 december 2013 een tentoonstelling met indrukwekkende foto's gemaakt door Véron De Deyne van Ieper voor en tijdens de Eerste Wereldoorlog. De glasplaten over Brugge werden gedigitaliseerd door Hugo Vandekeere van de firma Minimus uit Sint-Andries. Hugo is niet alleen een talentvolle maquettebouwer maar ook een gepassioneerd fotograaf. Door het materiaal (glas) was het moeilijk om deze plaatjes te scannen. Daarom werden ze één voor één gefotografeerd en bewerkt. Dit gaf een zeer goed resultaat. http://www.minimus.be

Aandacht voor het kleine monument De heemkring kreeg van Jean Remans uit Sint-Kruis, 941 digitale foto's. In 2008 trok hij door de Brugse straten op zoek naar het kleine monument in ons straatbeeld. Vaak zijn het klein juweeltjes waar we achteloos aan voorbijgaan. Deze foto's zijn genomen in de binnenstad maar ook in de randgemeenten zijn ze te vinden. Daarom deze oproep: zijn er in jullie straat mooie gevelstenen, nisbeelden, veldkapelletjes, originele hondenhokken, duiventillen, bakhuisjes enz. neem er een foto van en stuur ze digitaal naar onderstaande mail link. Vermeld wel door wie en waar de foto genomen werd. Heeft u nog oude foto's van kleine monumenten ook deze zijn welkom. [email protected] Een paar voorbeelden om iedereen warm te maken om eens rond te kijken in eigen omgeving.

Engelstraat 26 Brugge Foto: Jean Remans

Keizer Karelstraat 15 Brugge Foto: Jean Remans

Afgebroken oorlogskapel Nijverheidsstraat Assebroek Foto: Ronny Vanaelst

100 jaar Wereldoorlog I 100 jaar geleden brak een van de gruwelijkste en ingrijpendste periodes uit de geschiedenis aan. In gans België zullen vanaf 2014 verschillende evenementen georganiseerd worden om de Groote Oorlog op een gepaste wijze te herdenken. Wij plaatsen enkele stripverhalen gebaseerd op echt gebeurde feiten in de kijker. Deze werden uitgegeven door Lannoo. Afspraak in Nieuwpoort (Ivan Adriaenssens) 128 p., Hardcover Een Belgische, Franse en Engelse soldaat leren elkaar kennen aan het front van Nieuwpoort. Een vriendschap die leven en dood zal overstijgen. In de loopgraven ontmoeten drie soldaten elkaar. Ze hebben net de eerste aanvalsgolf van de Duitsers aan de IJzer afgeslagen. Op 1 november 1914 brengen ze de dag samen door en spreken ze af om elkaar exact tien jaar later te ontmoeten. Tenminste, als ze de oorlog overleven... Het verhaal van drie totaal verschillende soldaten, maar ook van de stad Nieuwpoort, die drie levens heeft gekend: voor, tijdens en na de Eerste Wereldoorlog.

De verdwijning van ingenieur Diesel (Marmus) 128 p., Hardcover Historische strip over de verdwijning van Rudolf Diesel na een bezoek aan Gent in 1913. Op zondag 28 september 1913 bezocht de beroemde ingenieur Rudolf Diesel de Wereldtentoonstelling in Gent. Daar werden in de afdeling van de Usines Carels de motoren getoond die hij had uitgevonden. De dag nadien nam hij in Antwerpen de boot naar Engeland. Maar hij zette er nooit voet aan wal... Was het een ongeluk? Of is er een andere verklaring? De lichte dieselmotor stond in 1913 immers vlak voor zijn doorbraak en kon een belangrijke troef worden in de militaire build-up aan de vooravond van de Grote Oorlog. Moest Rudolf Diesel uit de weg worden geruimd voor het te laat was?

Elsie en Mairi (Ivan Petrus Adriaenssens) 120 p., Hardcover Nieuwe historische strip over WO I van prijswinnaar Ivan Adriaenssens. Elsie Knocker en Mairi Chisholm zijn twee vrijgevochten Britse vrouwen. Tijdens de Grote Oorlog sluiten ze zich vrijwillig aan bij een ambulancekorps om gewonde soldaten te verzorgen. Ze belanden in Gent en Veurne. Noodgedwongen delen ze lief en leed, en hun vriendschapsband wordt steeds inniger. Al snel richten ze samen hun eigen verbandpost op aan de frontlinie in Pervijze, om de gewonden zo snel mogelijk te verzorgen. Hun Cellar House wordt een begrip bij de soldaten, en Elsie en Mairi worden zelfs de 'engelen' van Pervijze genoemd. Maar vier lange, slopende oorlogsjaren laten littekens na. Zal hun vriendschap de oorlog overleven? Elsie en Mairi hebben echt bestaan en auteur Ivan Adriaenssens brengt hen weer helemaal tot leven.

Nondeknul, Den Uyl is terug Het Brugse Poppenspel Den Uyl was in de jaren 1950 één van de toonaangevende gezelschappen in Vlaanderen. De originele poppen, decorstukken, het indrukwekkende lichtbord, affiches ... hebben nu een vaste stek gekregen in het Volkskundemuseum. Oud-poppenspelers getuigen over hun belevenissen en poppenspelers van vandaag spelen enkele scènes uit het rijke repertoire van Den Uyl na. Kom kijken naar Stekvooie, Meetje, Cies en andere vrienden.

Volkskundemuseum, Balstraat 43, Brugge. Dagelijks open van 9.30 tot 17.00 uur, behalve op maandag. Heel wat meer over Den Uyl leer je ook via het extra nummer van het Museumbulletin, waarvoor de Heemkundige Kring Arsbroek en het Bruggemuseum de handen in elkaar sloegen. Deze publicatie kan je hier bestellen: http://www.erfgoedcelbrugge.be/order.php?lang=NL

De erfenis van Rogier van der Weyden De schilderkunst in Brussel, 1450 - 1520 Tentoonstelling 12.10.2013 - 26.01.2014 De Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België presenteren een tentoonstelling gewijd aan de schilderkunst te Brussel in de periode tussen de dood van Rogier van der Weyden (1464) en de opkomst van een nieuwe geest in de kunst van Bernard van Orley. Brussel was toentertijd een zeer welvarende stad. Het Coudenbergpaleis was de favoriete verblijfplaats van de hertogen van Bourgondië. Het was omringd door de paleizen van hovelingen en edele families zoals de graven van Nassau of Ravenstein. Zij waren allemaal belangrijke opdrachtgevers voor kunstenaars. De expo zal een overzicht bieden van de schilderkunst te Brussel op het einde van de 15e eeuw en het begin van de 16e eeuw. Het onderwerp zal op verschillende manieren belicht worden, zowel historisch, iconografisch, stilistisch, technisch, economisch als in termen van organisatie van het werk en het exact kopiëren.

Adres Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België Regentschapsstraat 3 1000 Brussel +32 (0)2 508 32 11 [email protected] Website expo: expo-vanderweyden.be Openingsuren Dinsdag - vrijdag: 10:00 - 17:00 De kassa sluit om 16:30 Zaterdag - zondag: 10:00 - 18:00 De kassa sluit om 17:00 De musea zijn gesloten op maandag, 1 en 11 november, december, 1 januari en 9 januari. Op 24 en 31 december sluiten de Musea om 14:00 (verkoop van tickets tot 13:00).

25

Geweven, geklost en gesponnen Tentoonstelling Ggerealiseerd i.s.m. Het Documentatiecentrum en Archief voor Daensisme en hedendaagse geschiedenis van de Denderstreek (DADD) vzw en Erfgoedcel Aalst. Loopt nog tot 22 december 2013 in ‘t Gasthuys – Stedelijk Museum Aalst Oude Vismarkt 13 9300 Aalst. In ‘t Gasthuys – Stedelijk Museum Aalst loopt de tentoonstelling ‘Geweven, geklost en gesponnen’. Deze tentoonstelling belicht de geschiedenis van de textielnijverheid in Aalst. Het tweede luik van de tentoonstelling focust op de hedendaagse kant.

Aalst was van oudsher een textielstad. In de middeleeuwen was de laken- en linnennijverheid er zeer belangrijk. Al in 1241 werd een lakenhalle opgericht. Vanaf het midden van de 15de eeuw verlegde de focus zich naar de tapijt-, linnen- en vlasnijverheid en -handel. Deze tentoonstelling belicht vooral de ontwikkeling van de textielnijverheid tijdens en na de industriële revolutie. Enerzijds bleven de kleine ambachtelijke ateliers en huisnijverheid bestaan, terwijl anderzijds grote, industriële fabrieken werden opgericht. Het waren deze fabrieken in het midden van de stad die het Aalst van de 19de en 20ste eeuw totaal zouden bepalen. De tentoonstelling volgt het ontstaan, de volle bloei en tenslotte de neergang van deze nijverheidstak. Aan de hand van documenten, foto’s, objecten wordt een overzicht geboden van hoe en wat er werd geproduceerd, zonder de sociale aspecten hiervan uit het oog te verliezen. Het is niet voor niets dat het Daensisme in Aalst een grote bloei kende! Het tweede luik van de tentoonstelling wordt ingericht door Kantatelier Rosemarijn, een vereniging van vrijwilligers die zich sinds 1978 bezighouden met kant in de ruime zin van het woord. Ze volgen en geven cursussen in diverse disciplines, zowel kloskant, naaldkant en aanverwante technieken, ze ontwerpen en creëren traditionele en hedendaagse kantcreaties, restaureren waardevolle oude kanten, voeren expertises uit, en specialiseren zich in de typische technieken uit de Denderstreek. “We realiseren ons dat kant niet mag achterblijven in de inpassing in de actuele tijdsgeest. En bijgevolg gaan wij resoluut voor vernieuwing: als kant als kunstambacht wil overleven, moet het mee evolueren, zoals de schilderen beeldhouwkunst. We moeten weg van doekjes en kragen, naar objecten die passen bij de huidige tijdsgeest, maar met respect voor de oude technieken.”

Taarten van oma’s inspireren designers 84 Oma’s uit vijf Europese landen hebben voor de vzw ‘Vol-au-vent’ hun favoriete gebak gemaakt, waarmee designers aan de slag gingen. Het resultaat is te bewonderen in het Huis van Alijn. In België, Finland, Italië, Nederland en Turkije ging de vzw Vol-au-vent _ die werkt rond culinair erfgoed _ op zoek naar 84 oma’s die hun favoriete gebak wilden maken voor een filmpje. In het filmpje leggen de bak oma’s ook uit waarom ze zo zot zijn van hun gebak. Designers uit heel Europa werden opgeroepen om iets te creëren op basis van een filmpje. Dat leverde verrassende resultaten op. Franse designers maakten bijvoorbeeld een app, waarmee kinderen leren bakken. De Kroatische Hannah Vranko bedacht een terracotta afkoelschaal voor appelcakes, die nadien ook kan worden gebruikt als fruitschaal waarin je die appels kunt leggen. Maar hét origineelste idee komt wellicht van Frans designer Léa Bougeault. Zij ging aan de slag met het filmpje van de Belgische oma Gaby Bruyninckx. Haar favoriete recept is een Jan in de zak, een deegrecept dat gekookt wordt in een keukenhanddoek, en nadien bestrooid met bruine suiker. Fooddesigner Léa Bougeault maakte een kleinere versie van Jan in a bag: een linnen doek waarin verschillende gebakjes met vanillesaus gewikkeld zitten. De gebakjes kunnen bewaard worden in de diepvries. Bij een kleine honger moet je het linnen pakketje alleen nog koken.

De recepten en designs werden verzameld in het boek Grandma’s Design, Food inspires design. Alle concepten en de bijhorende filmpjes van de oma’s zijn tot 6 januari te bewonderen in het Huis van Alijn Kraanlei 65 9000 Gent.

Gaby Bruyninckx (links) en designer Léa Bougeault met hun versie van Jan in de zak.

Wordt vriend van het Brugs Ommeland! https://www.facebook.com/pages/Brugs-Ommeland-Kon-Heemkundige-Kring-Maurits-Van-Coppeno lle-vzw/176772119024807 Op onze facebookpagina wordt u op de hoogte gehouden van de laatste nieuwtje van de heemkundige kring, fotoreportages van voorbije activiteiten en van wat er zich in het zich in het Vlaamse erfgoedveld afspeelt.

E-BRIEF

NUMMER 33 ● december 2013


Tweedehandsboekenverkoop op zaterdag 7 december De Zorge Moerkerkse Steenweg 194 Brugge Sint-Kruis van 14 tot 17.30 u. De vzw Brugs Ommeland/Kon. Heemkundige Kring M. Van Coppenolle heeft een mooie reeks boeken te koop. Met als onderwerp Brugge en omstreken, kunst en streek geschiedenissen. Daarnaast ook selectie kunstboeken van Mercator alsook een aantal toeristisch gidsen. Het merendeel is zo goed als nieuw.

Een unieke kans om uw bibliotheek aan te vullen! Of een mooi geschenk voor onder de kerstboom!

Laatste Brugs Uurtje van 2013 Zondag 8 december van 11.00 tot 12.00 uur in ’t Oud Handbogenhof Baliestraat 6 Brugge De laatste gast dit jaar is Fernand Devestel, opgegroeid in Brugge, voormalige grote baas van de Broeders van Liefde. In het Brugs Uurtje laten we zoveel als mogelijk mensen met uiteenlopende achtergronden aan het woord. Als ze maar een goéd Brugs verhaal hebben (en 't in 't Brugs kunnen zeggen). Fernand Devestel is niet de minste. Geboren in Brugge in 1930, groeide hij op in West-Brugge. Fernand zal honderduit vertellen over zijn jeugd, de lapnamen, de tuin (en de hond) van de bisschop, een vliegtuig dat neerstortte bij de bisschop nadat het tegen een Brugse kerktoren was gevlogen. Maar ook over zijn "stoten", zijn schooljaren de reden waarom hij Broeder van Liefde werd. In 1967 werd hij vicaris-generaal van de Broeders, in 1976 Generaal-Overste. Hij woonde 24 jaar in Rome. (Nico Blontrock)

Nieuwe brochure belicht geschiedenis van het Tolhuis in Brugge Het Provinciehuis Tolhuis in hartje Brugge heeft een boeiende geschiedenis. Het is een verzameling van een achttal afzonderlijke gebouwen. Vier ervan hebben een middeleeuwse kern. De Provincie West-Vlaanderen kocht het complex in 1995 aan. Na grondige restauratie en verbouwing opende het op 5 oktober 2001 officieel de deuren om aan een nieuw leven te beginnen. Tot op vandaag vind je in de gebouwen de sporen van opeenvolgende verbouwingen, uitbreidingen en functies. In de rijke en complexe (bouw)geschiedenis figureren kooplui, tolbedienden, brandweerlieden, bibliothecarissen en diverse overheden. In de nieuwe brochure 'Het Tolhuis in Brugge' duiden samenstellers Jeroen Cornilly en Marc Ryckaert op een beknopte manier deze bouwgeschiedenis en de bewoners van het Tolhuis. De uitgave is gratis te verkrijgen in het Provinciaal Informatiecentrum Tolhuis (Jan Van Eyckplein 2 in Brugge) en kan ook via www.west-vlaanderen.be, via [email protected] en via 0800 20 021 besteld worden. Ze is ook online beschikbaar op de website van de Provinciale Bibliotheek Tolhuis. Er zijn ook een aantal exemplaren in ons lokaal De Zorge verkrijgbaar.

De inventaris Historische Tuinen en Parken gaat online Na de inventaris van het bouwkundig erfgoed, de orgelinventaris en de inventaris van het wereldoorlog erfgoed kan je vanaf nu ook de inventaris historische tuinen en parken online doorzoeken. Negen Vlaams-Brabantse gemeenten in de Inventaris van Historische Tuinen en Parken gaan als eerste digitaal. Sinds 1994 brengt het agentschap Onroerend Erfgoed tuinen en parken met erfgoedwaarde in kaart. Tot hier toe zijn 66 gemeenten in de provincies Limburg en Vlaams-Brabant geïnventariseerd. Dit onderzoek resulteerde in tien delen “Historische tuinen en parken van Vlaanderen” in de reeks M&L Cahiers. Deze boekdelen kan je bestellen via het bestelloket van de Vlaamse overheid. http://www.vlaanderen.be/nl/publicaties De typologie van de Inventaris Historische Tuinen en Parken is zeer uitlopend en gaat van grote kasteeldomeinen, stadsparken, villatuinen, … tot kleine voortuinen. De geselecteerde objecten kunnen diverse erfgoedwaardes omvatten, waaronder esthetische, natuurwetenschappelijke, historische, sociaal-culturele en ruimtelijk structurerende waarden. Historische kaarten, archiefstukken en literatuur aangevuld met een plaats bezoek leveren de nodige informatie. Elke tuin en elk park krijgt in de databank één of meerdere foto’s en een afbakening op kaart. Om de beschikbare informatie zo goed mogelijk te ontsluiten worden thesaurustermen specifiek voor tuinen en parken en houtig erfgoed toegekend. Ook eventuele informatie over de ontwerpers is opgenomen. Onderaan elke fiche vind je een link naar het aanwezig bouwkundig erfgoed. De gemeenten Affligem, Asse, Grimbergen, Kapelle-op-den-Bos, Londerzeel, Meise, Merchtem, Opwijk en Wemmel die als laatste geïnventariseerd werden, mogen in de nieuwe online inventaris de spits afbijten. De andere negen boekdelen worden nu één na één gedigitaliseerd.

Intussen loopt de thematische inventaris “Tuinen en parken van voor WO I in de frontzone ”. Ook deze resultaten worden stelselmatig in de databank opgenomen en staan binnenkort online. https://www.onroerenderfgoed.be/nl/actueel/nieuws/inventaris-historische-tuinen-en-parken-onlin e/

Waterpartijen bij het Hof te Zittert Foto: Deneef, Roger, 01-01-2007. ©Vlaamse Gemeenschap

Projectupdate Nieuws van de Groote Oorlog In opdracht van het VIAA inventariseert de Vlaamse Erfgoedbibliotheek momenteel de periodieke publicaties uit de Eerste Wereldoorlog bij twaalf participerende bewaarinstellingen. Deze inventarisatie vormt de eerste stap in de realisatie van een grootschalige digitalisering van periodieke publicaties (vooral kranten) uit de periode 1914-1918. Met dit project zet het VIAA een eerste stap om naast het audiovisueel erfgoed ook het papieren erfgoed duurzaam te bewaren en digitaal toegankelijk te maken. Begin deze week werd de eerste projectnieuwsbrief uitgestuurd. Via korte updates informeert de nieuwsbrief betrokken medewerkers van de deelnemende instellingen de komende maanden over het verloop van het project. In de eerste editie verneemt u meer over de werkzaamheden van projectmedewerker Tuur Van Hove die momenteel bezig is met de inventarisatie van de periodieke publicaties uit WO I. Inventarisatiefase Bij de inventarisatie wordt vertrokken van de gegevens in Abraham - Catalogus van Belgische kranten, een databank waarin het krantenbezit van bijna honderd bewaarinstellingen in Vlaanderen en Brussel is opgenomen. Tuur voert in overleg met de instellingen een analyse uit van het te digitaliseren materiaal. Per krantentitel worden enkele fysieke parameters bepaald, zoals de volledigheid van de reeks, het aantal beschikbare edities, de omvang in pagina's, de paginagrootte, etc. Ook de staat van het materiaal en de verpakking worden in kaart gebracht. Om dubbel werk te vermijden wordt ook de overlap tussen de collecties en met andere digitalisering initiatieven bepaald. Op basis van de analyse wordt uiteindelijk een prioriteitenlijst van te digitaliseren publicaties opgesteld. Die lijst dient onder meer als basis voor het lastenboek waarmee het VIAA de digitalisering zal uitbesteden aan een of meerdere firma's.

Stand van zaken Tot vandaag voerden we in de volgende instellingen een inventarisatie en materiaalanalyse uit van kranten en nieuwsbladen uit de periode van de Eerste Wereldoorlog: 

ADVN: 326 titels - 30.496 pagina's  AMSAB: 53 titels - 2.946 pagina's  AMVB: 58 titels - 5.688 pagina's  AMVC: 50 titels - 1.208 pagina's  Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience: 349 titels - 116.531 pagina's  KADOC: 43 titels - 12.875 pagina's  Liberaal Archief: 13 titels - 6.988 pagina's Momenteel werkt men aan de kranten collectie van de Boekentoren. De tussenstand: Universiteit Gent: 169 titels - 49.446 pagina's Met de ruim 220.000 pagina's die inmiddels in kaart zijn gebracht zitten we ver over de aanvankelijke inschatting van 90.000. Meer informatie Inschrijven voor de nieuwsbrief kan via dit formulier. Meer informatie over het project vindt u op de projectpagina. Bron: FARO / Eigen berichtgeving

100 jaar Wereldoorlog I In het kader van 100 jaar Eerste Wereldoorlog verschijnen heel wat publicaties. Wij hebben er drie uitgelicht. Brugge tijdens de grote oorlog. Deel 1: augustus-december 1914. door Jean-Louis Roba en Roger Lampaert Erpe-Mere, De Krijger, 2013 Brugge speelde tijdens de eerste wereldoorlog een strategische rol. Dat mag onder meer blijken uit de vele archieven die Jean-Louis Roba en Roger Lampaert konden raadplegen. In hun recentste werk ‘Brugge tijdens de grote oorlog’ hebben ze geprobeerd de sfeer in de stad gedurende deze bewogen jaren te beschrijven. Het boek – het eerste van een reeks – behandelt de laatste maanden van 1914. Het oorspronkelijke geloof in een snelle en goede afloop, het uitzwaaien van de Brugse troepen, het opsluiten van Duitse krijgsgevangenen, de doortocht van de vluchtelingen, het begin van de Duitse bezetting, het komt allemaal aan bod. Het boek beschrijft zo wat Brugge onderging in de aanloop naar de Duitse bezetting, tijdens het stilvallen van het Duitse offensief aan de IJzer en de periode waarin het keizerlijke leger zich in de stad vestigde tussen augustus en december 1914. Daarmee geeft het een unieke blik op de spanning die leeft in een bezette stad.

Het ansicht van de Grote Oorlog. WO I in 303 postkaarten. door Staf Schoeters Leuven, Davidsfonds, 2013 Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de postkaart (of ‘prentbriefkaart’) de voornaamste band tussen militairen en het thuisfront. Men leest er vaak ontroerende boodschappen tussen de soldaat en zijn geliefde, of de soldaat en zijn moeder of vader. De postkaart werd echter snel een onderdeel van wat men de ‘totale oorlog’ ging noemen. Historicus Staf Schoeters ontdekte dat tijdens WO I een wezenlijk deel van de oorlogspropaganda werd gevoerd via postkaarten. Een gedegen blik op het massaal gebruik van postkaarten in die periode is dus bijzonder waardevol. In zijn boek toont de auteur 303 postkaarten, die hij aanvulde met achtergrondinformatie. Hij wijst de lezer op allerlei frappante zaken. Enkele voorbeelden. Duitse postkaarten gaven vaak een vertekend beeld van de beschieting van Antwerpen, omdat het een fraaier plaatje opleverde te doen alsof er was geschoten vanaf de Scheldedijk. Het was ‘in’ om vrouwen op postkaarten te laten poseren in gevechtskledij, hoewel zij tijdens de Grote Oorlog geen wapens mochten opnemen. Grote kunstenaars ontwierpen postkaarten in dienst van de strijdende partijen. Zo waren er bijvoorbeeld mooie exemplaren in omloop naar ingekleurde tekeningen van Joe English, de vooraanstaande illustrator van de Vlaamse Beweging. Augustus 1914, België op de vlucht. door Misjoe Verleyen en Marc De Meyer Antwerpen, Manteau, 2013 Op 4 augustus 1914 viel Duitsland België binnen. Eind oktober liepen de fronten vast in de overstroomde IJzervlakte. De bloedige 'Grote Oorlog' kon beginnen. Maar de oorlog raakte niet alleen soldaten. Waar de Duitse troepen voorbijkwamen, trokken ze een spoor van vernieling en joegen ze anderhalf miljoen Belgen op de vlucht. Een miljoen mannen, vrouwen en kinderen trok naar Nederland, een kwart miljoen naar Engeland, driehonderdduizend naar Frankrijk, velen via West-Vlaanderen. Op de vlucht voor de oorlog, maar vooral voor de brandstichtingen, plunderingen, verkrachtingen en deportaties waaraan de Duitse troepen zich in de eerste maanden schuldig maakten. Historici Misjoe Verleyen en Marc De Meyer belichten dit nog al te vaak vergeten aspect van de geschiedenis van de Eerste Wereldoorlog.

Symposium De stof bij de naam noemen in Amerfoort, verslag Yvette Kemel Op 14 november 2013 vond in Amersfoort het najaar symposium plaats van de Nederlandse Textielcommissie. De Textielcommissie levert een bijdrage aan het behoud van het textiele erfgoed door middel van het verzamelen en verspreiden van kennis van historisch en hedendaags textiel. Daarmee zet zij de missie voort van de in 1962 opgerichte Textielcommissie Musea, waaruit zij is voortgekomen. Zij tracht haar doel te bereiken door het organiseren van halfjaarlijkse symposia,

waarvan de voordrachten gepubliceerd worden in een jaarboek. De activiteiten van de Textielcommissie.nl bieden een platform aan professionele en geïnteresseerden in textiel en uiteenlopende disciplines: conservering en restauratie, (kunst)historisch en (natuur)wetenschappelijk onderzoek, antropologie en materiële cultuur, kunstnijverheid en design, technologie en industrie, onderwijs en cultureel erfgoed. Het najaar symposium 2013 had als thema Stof bij de naam noemen. En dat deze materie veel belangstelling oproept bij zowel amateur als bij beroepslui bewijst de grote opkomst. Er waren maar liefst 175 deelnemers, de meeste waren uiteraard uit Nederland maar er waren ook deelnemers uit België, Frankrijk, Duitsland en zelfs Oostenrijk. Het werd een boeiende dag. In de textielwereld heerst heel wat verwarring over stofbenamingen. Wat een textielnaam betekend in de 16de eeuw heeft soms een heel andere betekenis in de 18de eeuw. Benamingen gevonden in oude archieven geven niet altijd een goed beeld van de stof zelf. Hoe ziet kalemink, saai of baai er uit? Wanneer weet men of een benaming slaat op het weefprocedé, de herkomst of het patroon? Daarop heeft men geprobeerd een antwoord te geven op het symposium. Zeven gerenommeerde sprekers uit Nederland, Frans Vlaanderen en Vlaanderen namen het woord. Als eerste was Simone de Waart, materiaalexpert en creatief directeur bij het Bureau Material Sense in Eindhoven aan het woord. Zij selecteerde historische en hedendaagse grondstoffen en materialen voor het inrichten van een textielwarenkast in het Textielmuseum in Tilburg. In het archief van het museum lagen honderden stalen van grondstoffen die al verzameld werden vanaf de 19de eeuw. Ieder staal had een fiche met de herkomst en waarvoor de grondstof gebruikt werd. Dit resulteerde in een prachtige materiaalkast in het museum en een boek Grondstoffen voor textiel gisteren, vandaag en morgen. Voor wie belangstelling heeft voor textiel een aanrader.

De tweede spreekster Sjouke Colenbrander, textielhistoricus, toont aan de hand van een paar voorbeelden hoe lastig het is om een beeld te krijgen van historisch textiel. Historische woordenboeken kunnen een hulpmiddel zijn maar ook een valkuil. Zoals ik al aanhaalde in het begin de benaming in de ene eeuw kan totaal verschillend zijn in een andere. Dezelfde techniek, andere kwaliteit en grondstof: de handelsnaam veranderde. De wever had een ander vocabulaire dan de handelaar die samen met de consument er nog een andere draai aan geven, toen en nu. Namen veranderen in een ander taalgebied en in een andere streek. Bijvoorbeeld wat in Rouen in 1752 een broglio heette, was in Haarlem een evenschoon. De naam evenschoon komt zowel in Haarlem als in

Leiden regelmatig voor in textielverhandelingen uit de 18 de eeuw en omvat al of niet gefigureerde weefsels zonder voor of achterkant, dus evenschoon aan beide zijden. Vijf à tien jaar zijn vaak al voldoende om van de ene naam naar een andere over te gaan of om het gebruikte materiaal en de techniek te veranderen maar de naam te behouden. Oude stalenboeken die men vaak terugvind in archieven zijn een zeer goede hulp om materialen in de juiste tijd te plaatsen. Ook de spreektaal kan voor problemen zorgen. Het gebruik van dialectwoordenboeken kan hier een hulp zijn. De conclusie van Sjouke Colenbrander was zo veel mogelijk noteren en documenteren wat je tegenkomt in allerlei bronnen. Zo krijg je een idee van wat het zou kunnen zijn maar geen volstrekte zekerheid.

Groot stalenboek met ingeplakte stofstalen, circa twee per pagina. Bij elke staal staat een nummer en een datering geschreven en soms ook een opmerking. De datering loopt van 1891 tot 1901.

De volgende spreekster was Augusta Uhlenbeck, professioneel weefster en stoffendeskundige, zij vertelde over de naamgeving van gefigureerde weefsels in het 18de eeuwse weefmanuscript Het Digtenboekje 1. Dit boekje bevindt zich in het Frans Hals museum in Haarlem. Tijdens de pauze toonde zij zelf geweven historische patronen, moderne textielstalen en grondstoffen. Wat is nu een digtenboekje? Vandaag de dag noemt men dit een stalenboek. Allerlei stukjes stof in een boek met de benaming en soms wat uitleg. Het boekje is onderverdeelt in voetdigten en trekdigten. Dit uitleggen zou ons te ver brengen maar simpel gezegd: voetdigten zijn instellingen voor een weefgetouw dat door één persoon wordt bediend en waarbij men de kettingdraden met voetpedalen bedient. Bij een trekgetouw werden de kettingdraden door een persoon of door gewichten bediend. Deze laatste methode werd vaak in Nederland, de Oosterse en Scandinavische landen gebruikt. Of dit ook in Vlaanderen in gebruik was ben ik nog niet tegengekomen. Ninke Bloemberg, conservator mode en kostuum bij het Centraal museum in Utrecht had het over de herkomst van de bleu jeans en de benamingen van de stoffen waarvan ze gemaakt zijn. De blue jeans dankt zijn naam aan de blauwe kleurstof indigo en jeans komt van de Franse benaming Gênes van Genua, de stof waarvan de eerste jeansbroeken werden vervaardigd. Later werd Denim gebruikt, deze benaming is afkomstig van het Franse serge de Nîmes, zaklinnen uit Nîmes, Frankrijk. Later sprak men over de Nîmes, wat algauw Denim werd. Deze bijzonder sterke, gekeperde katoenen stof werd voor het eerst vervaardigd voor de veehoeders uit de Camargue. Tegenwoordig gebruikt men

meestal deze stof voor jeansbroeken. De spijkerbroek is dan weer een ander verhaal. In 1847 emigreerde de Duitse Oskar Levi Strauss naar de Verenigde Staten. Daar maakte hij stevige broeken van zeildoek, canvas, voor de goudzoekers in Californië. Zijn broeken waren stug om te dragen en hadden een zwakke plek, de zakken, deze scheurden open door het gewicht van de goudklompjes. Door de canvas te vervangen door Denim en de zakken te verstevigen met klinknagels waardoor ze meer gewicht konden dragen werd de spijkerbroek een succes.

Master of the Blue Jeans. De geschiedenis van de spijkerbroek is sterk verbonden met Levi Strauss, die in de 19de eeuw zijn denimbroek introduceerde. Onlangs dook een collectie schilderijen uit de 17de eeuw op, waarop duidelijk figuren in denim te herkennen zijn. De schilder is onbekend, door deze reeks van schilderijen kreeg hij de naam Master of the Bleu Jeans.

Na de lunch was het de beurt aan Frieda Sorber, conservator historische collecties bij het Modemuseum Antwerpen. Zij had het over beschrijvingen van textiel uit archieven waarvan zij de bijbehorende stalen kon laten zien. Bijvoorbeeld Brugs satijn, dit werd niet vervaardigd in Brugge maar in Venetië. Vanwaar dan het Brugs is nog een raadsel. Petit Venise of Veneets is een ruitjesmotief in damaststoffen en werd voornamelijk gebruikt voor huishoudlinnen zoals servieten en tafellakens. Ook Rozenkrans was een damastmotief. Breinaad is dan weer kloskant, een klein geklost boordje voor versiering van kraag of mouw. Ook zij gaf de raad om zeer omzichtig om te gaan met de uitleg uit historische woordenboeken, zeker als ze in een andere periode werden opgesteld dan de periode waarin het woord in gebruik was. Gieneke Arnolli, conservator mode en textiel bij het Fries Museum in Leeuwarden, vertelde over Hindelooper bontjes die oorspronkelijk door het VOC uit India werden meegebracht. Met deze stoffen ontwikkelde Hindeloopen haar eigen kleurrijke klederdracht. Vooral de dracht voor vrouwen was opvallend door de combinatie van sits met Oost-Indische bonten. Sits is een kleurrijke, met bloemmotieven beschilderde katoenen stof en Oost-Indisch bont is een geruite stof. Beide waren oorspronkelijk uit India afkomstig. Aan de hand van het stalenboek Montre d'indiennes

Hindelopiennes, liet zij ons kennis maken met deze stof en de verschillende ruitjesmotieven in Vlaanderen beter gekend als boerenbont. Ook sits is in Vlaanderen een vaak voorkomende stof, vooral bij de adel en rijke ambachtslieden in de 18de eeuw.

Rechts: klederdracht uit Hindeloopen. Men ziet men de wenke (soort jas) in gebloemde sits en de schort en hoed in Oost-Indisch bont. Links: een open jurk in sits of chinz uit de late 18de eeuw. Oorspronkelijk ingevoerd uit India, vanaf 1760 werden er imitatie vervaardigd in Europa.

Als laatst kwam René Bekius, historicus, hij had het over Armeense immigranten in Amsterdam en hun boedelinventarissen in de 18de eeuw. Hij toonde ons heel wat lijsten van inventarissen van oosterse kooplui waarmee hij het belang van de Armeense kooplieden wou aantonen. Uit de lijst bleek echter dat het voornamelijk Iranese kooplui waren die handel dreven in Amsterdam in de 18de eeuw en er ook bleven wonen. Uit hun boedel bleek ook dat zij zich snel aangepast hadden aan het toen heersende modebeeld. Slechts een waterpijp en boeken in vreemde talen, waaronder twee in het Armeens, liet hun afkomst vermoeden.

de

Links: een portret van een Armeens koopman uit de 17 eeuw. Boven: kooplieden uit de Levant. De Levant was het gebied ten oosten van de Middellandse Zee, rondom het huidige Turkije. De zeven directeuren van deze koopliedenorganisatie hadden een kamer in het monumentale de stadhuis op de Dam in Amsterdam. 17 eeuw.

Misschien denkt u dit lijkt allemaal wat “Hollands”. Sommige onderwerpen zijn dat ook. Anderzijds zijn er ook heel wat raakpunten, in Vlaanderen werden stoffen en procedés uit Nederland ingevoerd en omgekeerd. Vanuit Vlaanderen was er uitvoer van stoffen en ambachtslui naar Nederland. Zij namen de technieken van bij ons mee om ze in Nederland te introduceren waardoor heel wat stoffen gelijke namen hebben. Wanneer in de 18de eeuw een bloeiende handel ontstaat vanuit het oosten worden dezelfde stoffen ingevoerd en bepalen ze het modebeeld aan beide zijden van de grens. Ook de werkmethode om stoffen te identificeren is overal gelijk en kunnen we van elkaars kennis veel wat opsteken. De Nederlandse Textielcommissie heeft grote plannen voor de toekomst. Ze willen een textiel Wikipedia ontwikkelen. Een zeer goed idee als er de nodige controle komt. Een eerste stap wordt het samenstellen van een werkgroep en geld vinden om een dergelijk site te ontwikkelen. We zijn benieuwd. Materieel erfgoed in Brugge en ommeland Zoals ik in een eerder artikel melde werkt men met een aantal vrijwilligers van het Levend Archief aan een project rond materiaal erfgoed. Een belangrijk onderdeel van dit project is mode en textiel. Om op een overzichtelijke manier de objecten te inventariseren werd een databank ontwikkeld. Daarin werden de diverse schrijfwijzen van de objecten opgenomen en gekoppeld aan een modern lemma. Daarnaast is er ook een summiere verklaring van het woord en bij moeilijk voor te stellen objecten werd een afbeelding geplaatst alsook een bronnenvermelding. Voor de materialen en kleuren is er een aparte lijst gekoppeld aan de voorwerpen waardoor het ook mogelijk is om op materialen en kleur te zoeken. Ook hier is, in zover mogelijk, een verklaring bijgevoegd en een afbeelding. Intussen bevat de databank 4700 oude schrijfwijzen gekoppeld aan 1800 moderne woorden. Een 400 tal materiaalbenamingen en 27 kleuren. Dit gaat uiteraard niet alleen over mode en textiel maar ook over meubels, slaapgerei, hygiëne, keukengerei, vrijetijdsbesteding, wapens, bestek en vaatwerk. Wie een vraag heeft over objecten in een staat van goed, proces of arrest kan deze kwijt via dit e-mailadres: [email protected]. Indien mogelijk met een afbeelding van de originele tekst waarin het voorwerp voorkomt.

Twee voorbeelden

de

de

Kindervalhelm 17 en 18 eeuw: gewatteerde hoofdtooi om een kind te beschermen bij het vallen. Materialen voor de buitenste bekleding zijn leer of de meer luxueuze in fluweel. Paardenhaar werd gebruikt voor de vulling en voor de voering werd zijde of linnen gebruikt.

Bij vrouwenkledij komt vaak het woord (vrouwen) klok voor. Daarmee wordt geen uurwerk bedoeld maar een mantel zonder mouwen, een cape met kap.

Onbekende foto In een recente schenking zat deze foto. Het gaat om Belgische weeskinderen in Joué-lès-Tours een gemeente in het Franse departement Indre-et-Loire. Waarschijnlijk uit de Eerste Wereldoorlog. Heeft iemand daar informatie over? mailme

Nieuw Boek en tentoonstelling Prijs 15 euro 110 pagina’s In de hal van het Stadsarchief Brugge loopt de tentoonstelling Brouwen & Mouten in Brugge in de 19de eeuw. Gratis toegankelijk van 16 november tot 5 januari, van 9.30 tot 12.30 en van 13.30 tot 17.00 uur. Dit is het resultaat van een samenwerking tussen het Stadsarchief en de vzw ’t Hamerken die haar 25 jarig bestaan viert. Naar aanleiding van het jubileum werd het boek Brugse Bierhistories uitgegeven. Het boek telt zeven rubrieken:  Ere-hoofdarchivaris André Vandewalle gaat in zijn bijdrage terug tot de 13e eeuw, wanneer de stadsrekeningen het al hebben over de brouwers. Hij beschrijft verder hoe deze brouwers het moeten opnemen tegen de wijn drinkende Bourgondiërs en hoe later in de Nieuwe Tijd huisbrouwerijen en stadsbrouwerijen opkomen.  Arnolduskenner en kunsthistoricus Jean-Luc Meulemeester verhaalt hoe de vredestichter Arnoldus het bracht tot patroon der brouwers en hoe deze brouwers tot in de 19e eeuw hun patroonheilige vierden in de H. Bloedkapel.  Erfgoedonderzoeker Industrieel Erfgoed, Frank Becuwe beschrijft hoe de industriële mouterijen in Brugge tot stand kwamen en hoe de toenmalige wetenschap de mouters hielp in de ontwikkeling van hun bedrijf.  Johan Braet, archivaris en erfgoedzorger van Zedelgem, heeft het over het ontstaan en verval







van de coöperatieve brouwerij De Lac aan het Minnewater en over de brouwers-aandeelhouders die instonden voor de oprichting en het bestuur van deze unieke en vooruitstrevende brouwerij. Historicus en medebestuurder van ’t Hamerken, Henk Anseeuw goochelt met de productiecijfers van de Brugse brouwerijen, die nauwkeurig opgetekend waren door vier generaties brouwers van ’t Hamerken. Aan de hand van die cijfers brengt hij de vroegere brouwerijen tot leven. Brouwer Paul Vanneste heeft het over de brouwers en hun toeleveringsbedrijven van 1905 tot 1935, toen de oude artisanale ambachten zoals kuipers en koperslagers nog een rol speelden naast de industriële constructiehuizen van stoommachines en met stoomkracht aangedreven brouwinstallaties. Tenslotte is er een bijdrage over de nationale brouwerijcongressen die te Brugge georganiseerd werden en waarbij de Brugse brouwers zich niet onbetuigd lieten.

De erfenis van Rogier van der Weyden De schilderkunst in Brussel, 1450 - 1520

De tentoonstelling 'De Erfenis van Rogier van der Weyden. Schilderkunst in Brussel 1450-1520' zal vanaf vrijdag 22 november 2013 definitief sluiten. De Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België meldden vorige week de vroegtijdige sluiting van de prestigieuze tentoonstelling De erfenis van Rogier van der Weyden. Schilderkunst in Brussel 1450-1520. Een moeilijke en pijnlijke beslissing om te voorkomen dat de kostbare kunstwerken waterschade zouden kunnen lijden. Door boringen in het dak boven de tentoonstellingsruimte waren lekkages ontstaan, en de museumdirectie wenste geen risico's te nemen voor de talrijke internationale bruiklenen. Meer info: http://www.fine-arts-museum.be/nl/nieuws/definitieve-sluiting-van-de-tentoonstell

E-BRIEF Jaargang 2013

Recommend Documents