[)E I?ROOSDIJKOERIER. December 2004 jaargang 20 nummer 4. Herinnering aan vroeger

[)E I?ROOSDIJKOERIER December 2004 jaargang 20 nummer 4

Herinnering aan vroeger

Coloron 'De Proosdijkoerier' is een kW3l1aaluitgave van de Historisehe Vereniging 'De Proosdijlandcn' geregistreerd onder rSSN 1388-7165 Redactic: Joop Frankenhuizen (eindredacteur) Jan Rouwenhorsl Fred de Wit Redactieadres: l.A. Frankenhllizen, Tri1gras 16, 3648JO Wilnis. Tel: 0297-282938 e-mail: jfrankenhuizen@hetneLnl Bestuur: J. Meliistce, voor'.litter Conineksmeer 5. 3645WG Vinkeveen. Tel: 0297-264494

H. Stmbbe, secretaris Kievitslaan 20, 3645KL Vinkevecn. Tel: 0297-262560 C. Westerdijk. penningmecster Molenwiek 98, 3642 BT Mijdreeht. Tel: 0297-283339

Mw. B. van Tol-Burgers. 2~ pcnningmeester en genealogie. Burg. Padmosweg 38. 36488G Wilnis. Tel: 0297-284213 A. Hagen, bibliotheek, doclllllcntatic en internet. Toennalijn I. 3643AA Mijdrecht. Tel: 0297-287550

Mr. A. G. van Solinge, cultuur- en reehlsgesehiedenis en publieaties Zorggras 15,3648 HT Wilnis. Tel. 0297-289126 E. Swaab. public relations Dorpsstraat 6, 3641 EC Mijdrecht. Tel: 0297-287469 Mw. W. Dijkxhoorn, archeologie, monllmentcn. excllrsies en lezingclI Botdrager 13, 3641 LA Mijdrecht Tel: 0297-285373 Ledenlldministratie L.M. Rcmmelcnkamp. Rozenobel27, 364INl Mijdreehl Tel. 0297-286170 Postadres vereniging: PostbliS 65. 364821-1 Wilnis Bankrckening nummer 369618505

Bij de voorplaat Op deze voorplaat een persoon. Dit is nog niet voorgekomen maar in het kader van de uitgave yen het derde boek van de Stichting Proosdijer Publicaties wei verklaarbaar. Immers dat boek gaat over de verdwenen middenstand en middenstanders in De Ronde Yenen en dat zijn er velen. In de dorpen waren tientaIlen winkeItjes in aIlerlei branches en in de loop van de vorige eeuw zijn die vrijwel aIlemaal opgegaan in grootwinkelbedrijven. Al deze meestal eenmans- of familiebedrijfjes werden gerund door mensen en vooral over mensen gaat het boek. Aan de buitenkant leken het welvarende mensen maar het was sappelen om het hoofd boven water te houden. Er werd in die kringen dan ook armoede gel eden. Men was afhankeIijk van een kieine kiantenkring die bovendien aIlerminst draagkrachtig was. Het op 'de pof' leveren van goederen was dan ook meer regel dan uitzondering en er moest moeite worden gedaan om de betalingen binnen te krijgen. Aan de andere kan is het natuurlijk jammer dat dergelijke zaken niet meer kunnen bestaan. De winkeltjes namen veel meer dan nu ook een sociale plaats in. De boodschappen werden aan huis gebracht en de besteIler bracht het dorpsnieuws over. Dienstverlening tot in huis! Een van de meest kleurrijke middenstanders was de drogist Abraham Broere in Wilnis die dan ook op de voorplaat prijkt. Enerzijds wellicht enigszins nostalgie maar aan de andere kant toch een sluk dorpsgeschiedenis dat is verdwenen. Het is daarom goed dat dit boek is verschenen en de titel spreekt voor zichzeIf: "Anders nog iets?".

Prettige feestdagen Het bestuur van de Historische Yereniging "De Proosdijianden" wenst aIle Iezers, relaties en beiangsteIlenden bijzonder prettige kerstdagen en een meer dan succesvol nieuwjaar toe. Ook in 2005 wil de historische vereniging De Proosdijianden uw thuishonk zijn om met regionale geschiedenis te werken. Op onze aigemene vergadering in november presenteerden we aan de aanwezige Ieden onze speerpunten voor het nieuwe jaar. U bent daar nauw bij betrokken. Zoais u dat ook was bij de presentatie van ons nieuwe boek 'Anders nog iets?' op 8 november. Een succesvoIle Iancering van een nieuwe publicatie, die door heel veeI dorpsgenoten bijzonder wordt gewaardeerd. Daar zijn we trots op. Dank voor uw enthousiaste reacties.

Website: www.histver-pl.nl

E-mailadres:[email protected] Lidmalltschal): Lid worden kan door aanmelding bij de ledenadministratie op bovenSlaand adres.

Dleveren kopij voor het maartnummer v60r 7 februari 2005 en dan graag in platte teks' !

COlltributie €. 15.00 per jaar Losse numl11crs € 4.50

I)oelstelling:

OJllagc: ea.950 Opmaak vcrzorgd door de eindredacteur. Drukwerk: Drukkerij Avanti Wilnis

De vercniging stelt zich tot doel belangstclling te wekken voor de geschiedenis van De Ronde Vellen en cen stilllulcrcnd aandccl te levercn in de ontwikkeling van de regionale en plaatsclijke geschiedcnis in de ruimste zin

98

aanwezigen wellicht cen bijdrage aan de herkcnning humen leveren. U komttoeh ook'!!

Van de voorzitter Gcschicdcnis bocit Tclkcns herinneren wij u aan de verschillende rcdenen waar0111 we de rcgionalc geschiedcnis onderzoeken. Een bclangrijke reden Jigl in het leit

Actic!" zijn De historische vereuiging is een club mel honderden leden. Een aantal daarvan is ook direct aetief als bestuurder, redaeleur of werkgroeplid. Onlangs kregen \ve van een tweetal leden het aanbod om actief mee te gaan draaien in onze organisatie. Op onze Icdenvergadering van november hebben wij de hercn Harry van den Dungen en .Jan van 1.,00 aan u voorgesteld als nieuw bestuurslid. Nalllurlijk zijn we bijzonder verheugd met de initiatieven van beide heren en we wensen hcn een bijzonder plezierige tijd in ons bestllur loe. Zoals bijna gebruikel(jk wil ik graag afsluiten met de \vcns dat u maar vee I mag genicten van \vat het verieden ons biedl. Mel genoegen k(jk ik persoonlijk bijvoorbecld terug 01' een bezoek aan tc)rt Nigleveehl. Ook mocht ik kennis nemen van de 'Krijn Kroon Krant', een leuk werkstukje van de t1ul1iJie van deze onlangs tachtig jaar geworden Vinkevener. Geschicdenis zoals we die dagelijks zclfbeleven. Tot ziens 01' onze bijeenkomsten.

dat we door het kijkcn naar de verhalen van vrocgcr

nag cens kunnen gcnietcn van onzc mOOIC historischc omgeving en de gcbcurtcnisscl1 die ooit hebben plaatsgevonden. l

We zijn niclI\vsgierig naar hoc het vrocgcr was we l

zijn bcnicll\vd naar de omslandighcdcn vvaarin onzc ouders en voorouders geleefd hebben. Het is Icuk om daar mee bezig ie zijn, 0111 daarovcr te lC2cn en om daar zcIf ondcrzoek naa1' te docn.

Daarnaast dient de geschiedenis nog andere doelen. Geschiedenis wordt mec!c bestudeerd om ons te bchocdcn voor het opnieuw maken van ccrder

gcmaakte fouten. Als \:ve als maatschappij in staat zijn om te leren van de {cJulen uit hel verleden, kunnen we cms in de toekomsl hehoeden yoor hct maken van diezelfde missers. De geschiedenis wil cen waarschuwing zijn naar

011ZC

jongere gencraties.

Via de gesehiedenis willen we begrip en respecl kwcken voor anderen. Iloe betel' je de ander kent, deste betel' je de ander ook begrijpl. Kennis over vroeger, over hoe de mensen leefden en hoe zij dachten, leidt tot een betel' wederzijds begrip en het stelt ons in slaat om te ijveren voor het behoud van wat het verleden cms heef! gegeven. We doen cms bcst om de eigen familiehistorie te bcwaren.Mooic verhalen vcrtcllcn over \vat vrocger was, om nog eens te genieten, om de avontllren van toen nog cens te bdeven, om te hOlldcn van wat vroeger geweest is. Door te wijzen 01' de goede voorbeclden kan de bcstlldering van de gesehiedenis bijdragen aan onze opvocding. We willen leren om leiten en de inlerpretalies hiervan goed te onderscheiden, in principe gerichl 01' begrip en tolerantie. Korlom dc gesehicdcnis stelt ons in staat om ems leven van 1111 te veraangenamen. Door aetief of passief deel te nemen aan de activiteiten van onze vercniging draagt 1I daar eveneens aan bij. Ik v"/ens voor nog hed lang.

Jaap Mellistee, voorziller.

Programma Lezingen en excursies 2005 Dinsdag J J jalluari 2005 Nicuwjaarsreceptie met een herkenningsavond van foto's "HIl 'toen' . Locatic: I-J[:J{VORMD VERENlejJNGS GEBOUW, l-!crcl1\vcg 207 in Vinkcvccn ~ aanvang: 20.00 Llllr Maandag 28 februari 2005 Lezing over 'De geschiedenis van de tas door de t~eU\"cu heen' . Locatic BUURTHUIS ONS STREVL:N, Engcllaall 3 in Amstelhock aanvallg 20.00 um Vrijdag 25 maart tot 28 mei Tentoonstelling OWl' de '''''CI'ken van Anton Picck i.s.m. met het Museum in de VCCJlell Localic MUSEUM IN DE VEENr:N. Hcrcnwcg 240 in Vinkcvccn

Receptie Graag zien \VC 1I in persoon op de niellwjaarsreeeptie van onzc vereniging. Dinsdag 11 janllari a.s. willen we in het Hervormd Verenigingsgebollw aan de Herenweg 207 in Vinkcvcen vanaf 20.00 Ullr iedereen In dc gelegenheid stellen om de nieuwjaarswensen uit tc wisselen. Een beetje een uitgeslelde bijccnkoJ11st, want 01' die ayond tonen we ems historisch fotomateriaal, \vaarop diverse groepen mensen staan afgebeeld, zoals \ve dat vorig jaar al aankondigden. r~oto's met mensen, van wie we niet aile mUllen kennen en waarvan we hopen dat de

99

Tcnminstc zo vcrging hct mij na het lezen van een artikel in de Proosdijkoerier, dat handelde over een Cholera-uitbraak, die niet aileen landelijk maar ook in onze omgeving danig huis heen gehouden. Kort en goed het verhaal van de herberg aan de Sehans liet mij niet los, Mogelijk was dit een gevolg van het feit dat gedurende deze epidemic ook enkele van mijn voorouders slachtoffer waren geworden. Puttend uit raadsverslagen werd mij al snel duidelijk dat het voor de vele ingezetenen in deze regio een tragedie moet zijn gewees!. Restte mij dus de vraag: "Wat was cholera nu eigenlijk en hoc zijn de mensen er destijds mee omgegaan?"

symptomen waren ontdekt trad hinnen enkele dagen en "oms zeUs binnen luttele uren de dood in. Ongetwijfeld zal deze voor de diepbedroefde achterbJijvcrs in velc gevallen als 'n verlosscr zijn verwelkomd,

En wat deed men er aan? Weinig (maar dat kunnen we nu gemakkelijk zeggen). Om dit betel' in dc context te plaatsen gaan we terug naar een der ecrste uitbraken van Cholera in 1832-1833. Feit was dat de noodzakelijk gewenste medische kennis onvoldoende aanwczig \vas en \vetenschappers elkaar v()ortdurend tegenspraken. Zo kregen de overheden een gelegenheid aangereikt de oorzaak ervan uit te leggen als een sociaal en maatschappelijk probleem en vanuit dat gezichtspunt vervolgens handel end te kunnen optreden. Een der verklaringen bijvoorbeeld die er aan meegegevcn werd paste zonder enige tegenspraak bij de levenswandel en de omstandigheden van die tijd. Want naast "bedorven luchten", wat het meest voor de hand lag, zou er ook sprake zijn geweest "van een aanwezige onbalans van Jichaamssappen of het vcle eten van onrijp f1-uit en zure drankjes". Van dit laatste is in icder geval een bevestiging terug te vinden in de notulen van de gemeenteraad van Mijdrecht, dic de ernst ervan ondersehrijft en zich vervolgens gaat buigen over de te nemcn maatregclcn. Dc raad werd gestcund door een sehrijven van Zijne Excellentie de Minister van l3innenlandse Zaken, de dato 21 Mei 1832, waarin duidelijk gesteld werd dat het eten van onrijpe kruisbessen een zeer nadelige invloed kan hebben op de gezondheid. In vergadering bijeen op 14 juJi 1832, besluit de raad van de gemeente Mijdreeht dan ook, het verkopen of te koop aanbieden van kruisbessen door kooplieden en groenteverkopers door middel van een pubJieatie per direct te verbieden op stralfe van n. 1,00 bocte. Een maand later echter wordt het mencns als de "Aziatisehe braakloop", zoals de cholera ook wei werd gcnoemd, zich aan de gcmeentegrcnzen heen gemeld en verdere ingrijpende maatregelen noodzakeJijk worden geach!.

Cholera in de negentiende eeuw. De cholera uitbrakcn van 1832-1833, 1848-1849, 1853-1855,1859,1866-1867, J874 en tenslotte die van J892-1894 maakten heel veeI slaehtoffers in Nederland. Armoede, eenzijdige voeding, gebrekkige hygiene en lichamelijke verwaarlozing waren direct verantwoordclijk voor de uitbraak van talrijk zeer besmettelijke ziekten zoals o.a. cholera. Het keerde herhaaldelijk terug. Dc gebrekkigc kennis van onderzoekers en praktiserende geneesheren over cholera, tyfus, pokken, tuberculose, mazelen, kinkhoest of influenza was debet aan de grate aantallen slachtoffers die vielen. Opgemerkt dient wei te worden dat de veroorzakers van deze epidemische ziekten zoals bacillen en virussen toen nog onbekend waren. Maar wat was Cholera? Het zou tot 1883 duren voor dat de Duitse onderzoeker Koch de veroorzaker van deze vreselijke ziekte, de Vibrio cholerae, zou gaan ontdekken. I-let is een zeer ernstige ziekte van de ingewanden, die wordt veroorzaakt door verontreinigd water of voedsel, de ziekte kan eehter ook van mens op mens worden overgebracht. Wei is het zo dat "slechts" een relatief klein deel van de patienten echt ziek wordt, terwijl deze mensen wei degelijk drager en/of verspreider kunnen zijn. Bchandeling van patienten kon er toe leiden dat ongeveer de helft hiervan genas. Voor cle anderen moct het een hel geweest zijn. Na een zogenaamdc ineubatietijd van twee tot vijf dagen kregen zij tc maken mct heftige diarree en braken, waardoor de zieke heel veel vocht verloor cn langzamerhand uitclroogdc. Verdcr restte hen een oulesbare dorst en hevige krampen, het gezicht vicl in, de ogen puilden uit en de 11Uid ging verkleuren. Nadat deze eerste

Aanbevelingen, maatregelen en publicatie. Na kennisneming van de aanbcvclingen 111 genocmde raadsvergadering wordt het wcnselijk geacht de ingezetcnen per direct te informcren over de "niet besmettelijkheid" van de ziekte en tevens te waarschuwcn; "tcgcn hcvigc gemoedsbewegingcll 100

Aansluitcnd gaal men over lot hel herindelen van de wijken en bekend maken van de namen van de wijkmeesters.

De herindeling en benoemingen. wi.ik l.Van het Drichuis tot aan de polderbrug in Bozenhovcn, zijndc 45 huisgezinnen. Benoemd: Wil!em van den 13os, Jan van Leeuwen en Pieter de Chaaf Wijk 2. Vanafde polderbrug tot en met de huizing no. 64 zijnde Wed. D. de Groot, zijnde 45 hllisgezinnen. Dirk de e;root Jacobsz, \Villem van Zijl en I-Icndrik de Groot Wijk 3. Van de Wed. D. de Croat lot het dol'p (de Imizen op de laan er onder inbegrepen) tot en met no. 81, zijnde 44 huisgezinnen. Jan Stigter, Pieter den I-han en Jan de Graaf Wijk 4. Van W. Quant no. 85 in 'I dmp tot en met no. 116 van Rolleman ell de huizen in de Kcrkstraat aan de Zuijdzij tot en met de pastoriehuizing, 47 huisgezinnen, Klaas van Wieringen, Hendrik van Beijeren en Picter van Doesburg Wijk 5. In 't dorp de noordzij van de Kerkstraat, de IlUizen in de Molensteeg en voorts tot de dorpsbrug, 39 huisgezinnen. Adrianus Z\vart (gcnKs:mteraad), H. van Wieringen en K. van BlIlIren. Wijk 6. Van de dmpsbl'ug het Hofland 01' tot en mel de hllizing no. 182 bewoond bij Lammert Post, 40 hllisgezinnen. Bendrik Westveen (gemeentc.@ad), C. van Wieringen en Jakob Rijnsburg. Wijk 7. 01' hel Holland van de huizing no.183 van Willem Stigter tot het end, ook de Kerkvaartmolens hicrbij inbegrepen, 33 hllisgezinnen. Arie Dam, Bend. Verweij en Willem Stigter. Wijk 8. Dc gehele Kade bcnoordcn de Zuwe, 42 huisgezinnen.Jozeph Kerkho1~ Jan van Zwicten en Jan Bakker. Wijk 9. In de Mennonictenbullrt, 37 hllisgezinnen. Pieter van Zwieten (gemccnteraad), Pieter de Bruijn en Govert van del' Geer. Wijk to. In de Krommc Mijdrecht, 26 huisgezinnen. MarceJis de Jong (a~~_Q..,'?1mr!wi:?!JJQll..~1y.r),Arie de Graal' en Pieter Nap. Wijk It. Aan den hoefvan de Pondskoekermolen tot het eiland no. 326,22 huisgezinnen.Gerrit Kwinkelcnberg, Pieter Kamper en Jan Korver. Wijk 12. Aan den hoe1' van het eiland tot het end, 30 huisgezinnen.Gijsbcrt de GraaC Jan van Pijlcn cn Jan JanmaaL \Vi.ik 13. In Binnen Blokland, zovele woningen aan de Niellwvecnschc weg en aan de Vrouwcnakker staan, 23 hllisgezinnen. Johannis van del' Velden, Erncstus de Ridder en Pieler Nockenstorm. Wijk 14. In Blokland langs het water van Jan Stooftot Jan Verham, J J huisgezinnen. Abram Burggraaf (g9JJ~gL11gl1.lli.Q) ell Gerrit Nap. Wijk 15. In Blokland langs het water van Jan Verhaar tot Jan Verlaan, hierbij de \voningen van binnen Blokland achier den hoe1' van L. van den 130s en W. Verhaar, 16 huisgezinnell. Jan VerJaan en Maartcn Janmaat

Dc dood nOl11nte mcc, maar die was niet zichtbaar

en angslvallige vreze, en legen onmaligheid in hel gebruik van spijs en drank. Tevens opgave Ie doen aan wal zij voornamelijk Ie waehlen hebben en dat zij in opzigt 101 kleding de reinheid en hel bewaren van zuivere lueht in hunne woningen in acht zullcn nemen.VcrvoIgens \verd ook nog eens de

verbodsbepa]ing bevestigd over de verkoop van onrijpe boomvruchlen en wat dies meer zij. Tevens de herinnering aan de bestaande verbodsbepa]ingen van de politic opzigtelijk de gezondheid en reinheid, no pens de sluiting van de herberg en tapperswinkels tien ure".

0111

Hel eoneepl van deze uil Ie geven publicatie werd vervolgens door de burgcmcester en scerctaris Verdam voorgelczen en door de raad gocdgckclll'd,

om vervolgens vast te slellen hoeveel afdrukken noodzakelijk waren om aan ieder huisgezin te kunnen uilreiken. Tegelijkertijd zou aan de leraren van de Godsdienst worden verzoeht "hllnne Gcmeente op tc wekken tot

een welwillende onlvangsl dezer publiealie en zo veeI mogelijk Ie doen opvolgen". En lenslotle aehtle de gemeenleraad hel wenselijk om de bestaande gemeenlewijkcn kleiner op te gaan dden. In deze kleinel'e wijken

zOllden "de meest Gegoeden en

Gesehiklslc burgers lot Wijkmcesters worden aangesteld, om hel oog Ie kunnen houden op de zieken en daarvan dadelijk kennis te geven aan de

Burgemeester. ]ndien gewensl bij het uilbrekcn del' Cholera direel de nodige hulp te kunnen bieden aan zieken en aehl te willen geven op alles wat bevorderlijk kan zijn voor gezondlleid, reinheid en na]eving del' bepalingcn van politic. Tenslotle moeslen deze Wijkmeeslcrs geslrengelijk loe zien op het wegwerpen del' as en zorg dl'agen voor het opschonen van welcringen en binnenslotcn".

]0]

Bovcngenoemde Wijkmeesters wcrden aldus het aanspreekpunt van de 500 huisgezinnen die in Mijdrecht woondcn. Om dit te bckraehtigen werd hen vcrvolgens het vcrzock gcdaan om de uitgegeven onderstaande verklaring te willen ondertekenen.

Klaasje van del' Enden, Weduwe H. van Rijn en de VroLlw van H. Brummer.

Aan het Water (De Hoef en Mennonietenbllurl red.) werden vier mannen en twee vrollwcn gckozen; Cornelis Barends, Maehiel Graas, Cornelis Spruit, Johannes van Dipten, Matje Spellider en Ka Verheu!. Het voorstel tot het houden van een eolleete 1'001' de Cholera werd eehter nog niet noodzakclijk geoordecld en men besloot te waehlen tot dat de ziekte werkelijk zieh zou opcnbarcn. 01' voorhand werd cehter wei de jaarlijks te houden kermis verboden.

"Bij Besluit van het Gcmeentebestuur van Mijdreeht dato 14 juli 1832, zijn .. ,. ,. ,. en ,..,. en ,. . geeoll1mitteerd om in Wijk .,. . werkzaam te zijn ten einde de Wetten van Politic worden nagekoll1en, opzigtelijk de gezondhcid en de reinheid, en toe te zien dat de lijken binnen de gesteide tijd worden begraven en dat daartoe des noodig burenhulp worden verleend, dat de zieken in de Wijk die hulp noodig hebben van die hulp voorzien worden, om dadelijk bij het kennisdragen van ziekte in de Wijk, Zoo er kentekenen van de Cholera of van besmettelijke Ziekten mogte wezen direet de Burgemeester daarvan kennis te geven, ten einde gezamenlijk te overleggcn omtrent de toetebrengen hulp. Eindlijk om werkzaam te zijn in aile del' verderc Gell1eentebelangen welke hen mogten worden opgedragen. Mijdrecht 14 juli J832

Wat hebben ze er mee berelkt? Ais je statislieken bcschouwt eigenlijk niet zo veel, want desondanks stiervcn er gedurcndc deze ccrste epidemic landelijk meer dan 10.000 mensen aan cholera, waarvan meer dan de helft in hel dichtbevolkte ZlIid Holland. Terwijl er een kleine 800 slachtoiTers werden geteld in de provineie Utrecht. In Mijdreeht moet "hct wei meegevallen zijn" gezien de aanwczige aantallen ovcrlijdensakten van 1832-1833, in vergelijking met eerdere en later verstrektc jaaropgaven. Deze veronderstelling valt op te maken uit het arlikel 6 del' behandelde raadsnolulen van Zaterdag 13 April 1833, in het Regthuis van Mijdreeht.

Tel' ordonnantie van het Gemeelltebestuur

"01' Woensdag 17 April aankomend zal worden overgcgaan tot vcrkoop van het nag aanwezig ameublement in het cholerahospitaal, oorzakelijk, omdat gene andere opslag voorhandcn is en in de bedden die met kaf gevuld zijn reeds ongedierle vall

(get) J. Verdam Burgermeester en Secretaris.

De verzorging der zieken. Besproken en besloten werd om het llUis van Jan Hommel, op het l-lolland te huren, om dit vervolgens in lokalen te delen en in te richtcn als Cholera hospitaal 1'001' dc zicken van hct Dorp. De raadsleden Zwart en Westveen zouden er 01' toe gaan zien dat Iwast de twee badkuipen en vier kribben, tevens de nodige wollen dekens, potten en andel' noodzakelijk zieken materiaal zou worden aangcschaft.

Een zelfdc strekking gold voor het IlUis dat gehuurd ging worden van Buuslens in de Mennonielenbuurt. Dc leden van de gemeenteraad, de Jong, de Bruin en van Zwieten kregen aida'll' de lIitvoering toebedeeld en er 01' toe te zien dat badkllip, krib en het bcnodigdc ziekenmatcriaal aangcvocrd zou gaan worden.

Vervolgens werden 01' voordraeht de noodzakelijk gcwenstc ziekenoppasscrs/stcrs voorgcdragen en aangcwczen. Voar het Dorp waren dat ncgen manncn en zcven vrouwen; Jan Veldkamp, Antonic

I-let dagclijks rituccl, onbCwllst vall de gcvarcn.

van del' Louw, Cornel is Spijkcr, Gerrit Hak, Arie van Guilik, Jacob Boot, Jan Marsman, Gerrit Kerkhof en Dirk Groen. Anna Grootenakker, Maria Rijkenberg, Trijn van del' LOllW, Neeltje Spruit,

102

te bespeuren. Tevens zal de huur per Mei van de

aan, ten 1100rden van de kerk, inclusief overpad om de Gemeente de mogclijkheid aan tc reiken. aldaar een houten regcnbak tc laten plaatsen en daarmedc het hemclwatcr van het kerkdak op te kunnen vangen. Een dcrgelijk gcluid kwam ook uit de Gemeente Vinkeveen en Waverveen. Ecn zeer natte Augustusmaand in 1866, zorgde ervoor dat hct ovcrvloedige regenwater geiliterd werd door de vele aanwezigc mcstvaalten op de aangrenzcnde \\Ioonerven en tercchtkomt in hct oppcrvIaktcwatcL Het komI naar vorcn in een brief van Burgcmeester J.F. Caspers, vi/aarin hem vragen gesteld worden over de kwaliteit van hct bcsehikbare drinkwater in samenhang mct dc toestand van de Cholera. Hij antwoord: "I-Jet drinkwater in deze gemeente laat in het algemeen veel te wensehen over. Regenwater wordt slcehts door enkele gegoede ingezetencn gebruikt. Het wei water is slecht. Stroomende rivieren zijn hier niet. Het gebruiktc water komt meerendeels uit slooten en vaarten. Dc zuiverheid van smaak en hclderheid hangt van het Seizoen, weersgesteldheid en vecle andere omstandigheden af, hetzelve is deeltijds troebe!, onzuiver, zoutachtig en onaangcnaam van smaak"

huizinge \vorden bccindigt." Of deze beslissing iets te voorbarig is geweest,

opcnbaart zich reeds vier maanden later, \vanneer e1' opnieuw, gcvallcn van Cholera worden gemeld. Dc bestuurders melden op 19 September van dat jaar:

"De mcesten zijn hcrstellende vall ene lichic graad en

beperkend

gebleven

tot de

Grauwe

Loop.

Bovendicn ZIJl1 maatrcgclcn genOl11cn om bij onvcnl1ogcndc Jijdcrs, l110ge C1' be-hoe-ftc aan bestaall met geneeskundige of andere zorg daartoe bij te dragen". Maar of het beperkende karakter van deze epidemic cen gcYolg IS gcwccst van dc inspanningcn, die de Gemeenteraad van Mijdrecht zieh destijds getroostte of toegeschreven moet worden aan heelmeester van Doorn te Mijdrecht 01 aan zijn eollega Hendrik Sebeepens in Wilnis, durf ik niet te beweren. Missehien was het wei de grote

saamhorigheid die de boventoon vncrdc onder aIle !l1woners om hoe dan ook de afgekondigde maatregclcn ie respectercn. Een voorname oOfzaak was toch wei het ontbreken van de noodzake!ijke medische kennis. Deze droeg er mede toe bij dat aan de mogelijkhcid tot onderlinge besmetting zonder cnige waarschuwing Yoorbij leon worden gegaan.

Op 18- I I - 1866 lijkt er enige vooruitgang geboekt te zijn. Want naar aanleiding van een bespreking blijkt er bercidbeid om grond ter verkoop afte staan en het daarmee mogelijk te maken om op 's Rijkskosten twee welwaterpompen te kunnen slaan. Een op de Heul tegenover het brandspuithuisje en een andere nabij de kaatsbaan tegenover de herberg.

Tenslotte. Pas met de komst van de gezondheidswet van 1865 werd de overheid verplieht onderzoek te gaan doen naar de gezondheidstoestand van haar ingezctencn

en zich in tc gaan I.e-Hen voor verbctcringen. In de jaren daarvoor waren zowel het Rijk als de lagere overheden niet bereid geweest veel geld aan de volksgezondheid te besteden. Ook de krant hield zich er nu niet bepaald mee bezig en beperkte zieh tot summiere bcriehtgevingcn. Mogelijk was dat een gevolg van het feit dat naast Cholera bijna gelijktijdig andere epidemieen huis hiclden, zoals pokken, mazelen en roodvonk, waarbij ook vele slacbtoffers te betreuren waren. Daardoor kon de onrust onder de bcvolking langc tijd aehtcrwegc blijven. Die gelatenheid en het berusten 111, rcsulteerde er in dat er van 1832 tot 1867 ruim 65.000 mensen in Nederland aan Cholera stierven. Maar wei werd duidelijk dat er gedurende de laatste uitbraken duidelijk een kentering te bespeuren was. Niet aileen dat de medische kennis \vas tocgenomcn maar vooral omdat er een duidelijk verband gelegd werd tussen enerzijds deze vreselijke ziekte en anderzijds hygiene en schoon water. In Mijdreeht bijvoorbecld openbaart zich dat in cen lijvig rapport van Dr. Dc Bruijn die, op vcrz()ek van de raad, aanwezlge misstandcn aan de kaak stelt en aanbevclingen doct tot vcrbetering. Naast een plan van aanpak uitgcvaardigd door Bcstuurders reageren ook de Kerkvoogden van de Hervormdc Gemcente in M ijdreeht. Deze biedcn namelijk een stukje grond

Op 20 November 1866 laat Provincialc Staten van Utrecht de Gemecnten weten het niet langer noodzakelijk te vinden hen de wekelijks verplichte opgavc van dc Cholera te doen toekomen. De laatste meidingen gcvcn namelijk aan dat het ergste Iced gelcden lijkt te zijn. Maar voor vclcn kwam het aIIemaaI te Iaat. Want toen mcn eind 1866 in Mijdreeht de balans ging opmaken, kwam men uit op 102 slachtoffers die aan cholera overleden waren. (bijna 5% van haar totale bevolking). Wilnis telde 70 choleradodcn cn Vinkeveen en Wavcrveen verloren 50 mannelijke en 47 vrouwelijke inwoncrs aan deze vreseJijke ziekte. Het trieste verhaal van haar eerste zes slachtoJfers, die binnen enkele dagen sticrven in de herberg aan de Sehans, werd U reeds eerder verteld. Bronncn: In en Ullgaandc stukkcn en notulcn van de gClllccntcracicll van Mijdrccht en Vinkevccn 1832, 1833, 1865 en 1866. Utrecht ell de Cholera 1832-1910 door P.D.'! Hart. Provinciaal Verslag 1866 RAU tocgang R··79/218

103

Veranderende tijden door loop Frankenhuizen Op di! moment verschUncn in her gebied van Dc Ronde Venen icdere H"cek zes slreekbladen. AI deze bladen publicercl1 plaatsel{jk n;eUH'S en borduren voor! OjJ de veronderinp;en die in dejaren zeslip; van de vorige eeuw zUn ingezef. Ben sncl veranderende maafschappU el1 lezers die weI op de hoogre willen bl{jvcn van plaatselUk gebeurtcnissen, maar cr nie! )Joor lviI/en belalen. J1lanneer b!Uk/ dal de adverleerder:\' dal weI willen, versch!jncn de eersfe gratis hl-lL,,'-aan-huisbladcn. E'en terugblik faal zien hoe p/aalsel[jke l1ieuIVsgaring vrocger il1 elkaar ,\,'fak

1891 Ons Weekblad.

",.• ·i:<·.::··:··\.:··\~.)\~~]·r:~:g;~~~~~~,)·

:l:-N9;:'l7mt- '{#'l·:-\l:(;'J.·:j·,~,,-.,;za.terdsg:JJ:'AprIl192S

J4c Jntt.gtl.ug

AbYf~~f'%~~~oor~IJ~ % ~~~ UIJgeycJl:;t.k2pl:WYE~~~, ?('YAN:J:1.§R J~,BR"L':'c::~Jitll-~!2:-

'. _

Bet is II april 1925. Een weekblad getiteld 'Ons Weekblad' valt bij abonnees 111 de bus. De kop verl11cldt 34" jaargang. Dus voor het eerst versehenen ergens in 1891. Bet is een nieuws en advertentieblad op een in vieren gevouwen A2-tje gedistribueerd in Uithoorn en de Kwakel met nieuws uit Mijdreeht, Vinkeveen en Wilnis. De uitgever is Lodewegen en Van der Neut in LJithoorn. Op de voorpagina staat veelal nieuws uit de streck. Zoals in dat aprilnul11mer over een slager die met zijn klomp de grate ruit van zijn slagerij vernielde toen hij zijn hond wilde sehoppen. De klomp sehoot los en de ruit was aan diggelen. Een ander herieht meldt dat de ledenraad van de 130erenleenhank (nu Rabohank) de heren Pierrot en Th. Vrcdendaal, heiden uit Vinkeveen, hcnoemd heen tot lid van de raad van toezieht en de heer P. van Zwieten tot bestuurslid. Dc hank heen tevens een voorstel aangenomen om de presentiegelden te verhagen zodat de direeteur jaarlijks 100 gulden toegekend kan worden.

1895 De Ronde Veenen .

.\0. :H.

DE RONDE

VEENENu

Vier jam na het versehijnen van 'Ons Weekhlad' komt drukkerij Joh. Verweij uit Mijdreeht met een wekelijks nieuws en advertentieblad voor Mijdrecht. Wilnis, Vinkeveen en Waverveen onder de titel 'Dc Ronde Veenen'. Bet eerste nummer versehijnt op zaterdag 3 augustus van dat jam. Over de grootte en de uitvoering is weinig bekend. want aileen de kop is hij ()JJS bewaard gebleven.

104

1901 De Drie Provincien.

"
:l!J.

Z~ll'"l'dag

;l ,\Ug-ustIlS Ijl()l.

wi t[:.o~,for: lvH: ~!$lW!ll, ~rll:!CH,

",.•" .." ...•,.", ". ,.(<>, ..•.., ,,,, ""N"""'"'''''''''''''''''''J."" A'''''~''"" "'.,, "~<">'~ '''~'';,> ».. ,.~

f

"',~.~.,~~~. ~.r·

Na zeven jaar 'Dc Ronde Veenen' breidt drukkerij Joh, Verweij de berichtgeving uit over een groter gebied en komt met 'Dc Drie l'rovincien' Een wekelijks nieuws en advertentieb]ad voor Mijdreeht,

Wilnis, Vinkcvccn, Wavervcen, UithoOfl1, Nicuwvcen, Zcvenhovcl1, Nieuwkoop, NOOl"den en 01115t1'ekcn. T'ocvallig of niet, het ccrste I1Ul11mcr onder die nicuwe naam is net als zevcn jaar tcrug gedateerd zatcrdag 3 augustus. Dc abonnementsprijs, toen nng ]3 cent per kwartaal, is opgelopen naar 30 cent. De oplaag is groteI', het verspreidingsgebied is groter en dat kost geld,

1936 De Ronde Venen. ('io. , .

:!tI OCnllJEIl 1<J3')

De' Ronde' Venen Wookplad voor Mijdrecht, Wilnis," Vinkovoon, WavorVOGn en Do Hoof MCl(,lsl I.l0!ozon IJlod in bOV(lflOOflOOmdo plallt~on

,,, .

'"'k.''.''"''''''' .,,,.,~'"

,.~.".,,,,*,,,,

. ,'" ...,., . ,."

"""""""~"""\""''''

ButollU:

Sool:hand(ll on Drukkorlj VOfwoil T,llol."INo. ::3

• ..,. ",,,,,,, W,,"..

....

'~h

" ",,,,,,,,., ._" ,., , h" ~ .. ,,', " " . " n",

1-" \, fu'

]n 1936 verschijnt de eerste jam'gang van 'Dc Ronde Venen' courant voor Mijdrecht, Wi]nis, Vinkeveen, Waverveen en De Hoef. De uitgever is wederom boekhandcl en drukkerij Verweij. Waarom 'De Ronde Venen' de uitgaven opnieuw is gaan tellen weten we niet. De abonnementsprijs is 35 cent per kwartaal waarvoor men iedere \veek t\:vee paginals plaatselijke informatie en twee paginals advertcntics krijgt. Alles staat 01' twee gevouwen A2-tjes. Het nieuws omvat het wei en wee van de p]aatselijke verenigingen, berichten uit de burgerlijke stand en soms een uitvoerig verslag van een vergadering van de gemecnteraad of het watcrschap, Er is aandacht voor openbare aanbestedingen vall bouwwerken en de insehrijvers worden met naam en ingesehreven bedrag genoemd. ]n 1937 had Mijdreeht ongeveer 50 telefoonaansluitingen. Dokter van den Berg had telefoonnummer ], het gemeentehuis moest het doen met nummer 4. Het waren de jaren van de veldwaehter, van orde en gezag en strenge straiTen. lcmand die een motorfiets heeft gestolen en deze doorverkoopt krijgt 8 maanden gcvangenis. De krant van II september 1937 meldt onder de kop "StraJ]-eehterlijke vervo1ging" het volgende bericht: "Naar \vij vernen1en zal door Blirgemecstcr en Wcthollders een strafi'eehtvervolging worden ingesteld tegen eenige huiseigenaars welke tot IllI toe geweigerd hcbben hun huizen te laten aansluiten 01' het net van de Drinkwaterleiding, Zoals bekend is dit aansluiten bij gemecntclijke verordcning verplicht". De krant van 20 oktober ]939 meldt een grote verbetering. Er is weer een treinverbinding tussen Amsterdam en Utrecht en aile oude 3" klasse wagons zijn vervangen door 2" klassc wagons. Even verdeI' blijkt dat de enige verandering die deze \vagons hebben ondergaan het veranderen is van het klassel1ummcr. 2 wordt 3, "Naar OI12e meening zal dit er ongetwijfeld toe meedragen dat het reizigersvervoer opgevocrd wo"rdt", 1aat de redactic optimistisch wcten.

]05

1945 Ons Weekblad.

S WE

Tijdens de oorlogsjaren is het vier jaar stil geweest. Het eerste nummer van 'Ons Weekblad' na de bevrijding verschijnt 01' 19 juni 1945. Dc kop vermeldt 50'- jaargang. Dc vier oorlogsjaren worden dus niet meegeteld. In verband met de algehele schaarste na de oorlogsjaren is de krant gereduceerd tot twee pagina's tekst 01' een enkel A3-tje. Het blad versehijnt desondanks wekelijks. Dc kop venneldt nieuws en advertentieblad voor Uithoorn, Mijdrecht en Dc Kwakcl e.o. Dc uitgever en drukker is nog steeds de firma Lodewegen en Van der Neut. Dc redaetie is in handen van B. Lodewegen, Julianalaan 8 en S. van der Neut Thamerlaan 13 te Uithoorn. Een abonnement kost 60 cent per kwartaal en voor een advertentie betaal je 7 Yo cent per mm. Dc uitgave van 19 juni 1945 mcldt ook de reden waarom het blad vierjaar lang niet is versehenen. "In het begin van de oorlog viel een aangetekende brief 01' de mat van het z.g. bureau voor persreorganisatie met het bevel te stoppen met het blad. Men traehtte in onze omgeving andere bladen in te werken die bereid waren door de toenmalige bezetter gedicteerde propaganda 01' te nemen. Dc bevolking nam dat niet en al spoedig moest 'Dc Drie Provincien' stoppen wegens gebrek aan betalende abonnees. Wij voelen ons gesterkt in deze afwijzende houding en zijn onze lezers in stilte dankbaar", aldus de redactie. Dc uitgave van 3 juli 1945 meldt de veljaardag van Prins Bernhard. V]OS speclt vaderlandse liederen in de tuin van notaris Van der I-leijden. (01' die plaats stond aan de Raadhuislaan in Mijdreeht het voormalige bankgebouw van de ABN) 01' woensdag 22 en donderdag 23 augustus 1945 worden bevrijdingsfeestcn gevierd. Als blijvend onderdeel zal in het wandelpark van mevrouw van Wieringen een monument geplaatst worden. (dit staat nog steeds tegenover Nieuw Avondlieht) Het is ontworpen door J. Th. Vermeulen te Breukelen. Volgens het ministerie van handel en nijverheid is er 01' 15 juli

weer stroom voor particuJicrcn. Voorlopig gcrantsoenecrd, Tot dan zaten de Rondcvccnse gemcenten zonder. Dc stroom is aileen bestemd voor verlichting en huishoudelijk gebruik. 13ij rantsoenoversehrijding voIgt veertien dagen afsluiting. Een tweede oversehrijding betekent drie maanden aj~luiting. Af~luiten elektra betekent oak afsluiten gas en omgekeerd. I-let elektrieiteitsbedrijf zal tussentijds meters opnemen! De uitgave van 10 juli 1945 bestaat uit vier pagina's 01' A3 l{)l'lmlat. (Een dubbelgevouwen A2-tje aan twee zijden bedrukt) Dc telcl{lOnVerbindingen zijn hersteld. "Tussen aanvraaguLtr en gesprek ligt een tijdsduur waarin men de boodschap per voet kan overbruggen", laat 'Ons Weekblad' weten. Met ingang van 9 juli zijn biljetten van 100 gulden geen wettig betaall11iddell11cer. Inleveren voor zaterdag 4 juli bij de bank. Dc bank opent dan een renteloze rekening die voorlopig geblokkcerd blijft. Dc tegoeden zijn niet overdraagbaar. Bonande houders van de biljetten hoeven niet bang te zijn voor de lliteindelijke bcstel11ming van hun bczit. Men zal dadelijk met het salek) van de geblokkeerde rekening belasting kllnnen betalen, stelt de regering. Na de verpliehte in levering van briel]es van ]()OO en 500 in 1942 blijkt het aantal honderdjcs te zijn verdubbeld tot I Yo l11iljoen. lOr is cen advieseol11l11issie opgericht VOO1' de zuivcring van pcrsoncel in ovcrhcidsdicnst. In het belang van de wcdcropbollw

]06

kunnen klachten over personecl, dat vanal' 10 mei 1940 in dienst was, worden ingebraeht en dat gebeurl. Dc uitgavc van 24 juli 1945 meldt dat voor Mijdrccht en Wilnis een winkeliersvereniging is opgeriehl. Voorzitter is M, van het Hart, seeretaris is 'r, Trcur en penningmeester is C. Rijkenberg. C. TwaalfllOven is gewoon lid. Dc vereniging dankt zijn ontstaan aan de distributiebepalingen. Zodra de nicuwe bonnen bckcnd waren gingen \vinkclicrs er namclijk op uit om de collega's de Hering vonr de neus weg te kapen om op die manier de klandizie te waarborgen. Overeengekomen is op zaterdag (dag van uitgifte bonnen) niet al' te leveren noeh gehoord te worden. Dc huismoeders wordt verzoeht de bonnen al'geknipt klaar te leggcn. Dat seheelt kostbare tijd. De uitgavc van 20 mei 1960 meldt de 67" jaargang van Ons Weekblad. De abonncmentsprijs is i1. 1,per kwartaal. Het verschijningsgebied heeft Nessersluis en Nes aid Amstel cr bij.

1961 Het Streekblad De Drie Provincien

Roerdompbrug nadert zljn VOBtOOIRIUi in 1961 verandert de naam van 'Ons Weekblad' in 'Het Streekblad Dc Drie Provineicn' In 1976 wordt het distributiegebied uitgebreid met Nieuwveen, Zevenhoven en Noorden. Kennelijk is het blad gratis

gcworden want er wor<.h gcen abonncmcntsprijs meer gcnocmd. In september 1975 meldt uitgever Lodewegen dat 'Het Streekblad Dc Drie Provineien' er na 81 jaar mee stopt en over gaat naar Randstad Publicaties.

1945 De Dorpsstem.

DE DORPSSTEM !

Naast 'Ons Weekblad' verschijnt 'Dc Dorpsstem' I-let eerste nummer versehijnt 14 juli 1945. Het is een nieuws en advertentieblad voor Mijdrecht, Vinkeveen, Wilnis, Waverveen , De l-Ioel~ UithoornAbeoude, Baambrugge, Nigtevecht, Nederhort den Berg, Vreeland, Loenen, Locndersloot, Ter Aa, Breukclen, Kockcngen, Kamerik, Zevenhoven, Noorden, Nieuwkoop, Nieuwveen, Nicuwervecn, Langeraar en Ter Aar Het blad verschijnt op woensdag en zaterdag. Dc abonnementsprijs bedraagt 1,35 gulden per kwartaal. Dc administratie en de redactic zitten op Raadhuisplcin 182. (oude llummering!) te Mijdrecht. Het tclcf{lOnnummer is 3. De cindredactie is in handen van de accountant I-U.I-I. van der Heijdell. Hij is ·cen van de drie zoons van de bekende Mijdreehtse notarisl'amiJie Van dcr Heijden. Dat eerste nummer vcrmcldt o.a.:

107

"Door het militair gezag is benoemd tot bcheerder van drukkerij Verweij de heer A.C. Blankenstein, direeteur van de grafische school." Opvallend is verder een omlijste ingezonden mededcling in de Dorpsstem van 18 juli 1945: "Is het weI in orde gcwcest Vinkeveners dat de THANS nog aanwezige politic te Vinkeveen: • heen meegewerkt aan wapendroppings • tientallen Vinkeveners uit de handen van de Feldgendarmerie heen gehouden bij gelegenheid van de naehtelijke overval bij Bunsehoten • zeer zware represailles hedi vcrhinderd van Duitsche zijde bij gelegenheid van het

necrschietcn van eenige landwachtcrs • • •

Op de Ter Aase zuwe bij het vindcn van wapcns op de Groenlandsche kade gevangenen van den Landwacht op eigen risico heen bevrijd. De bevolking voortijdig waarsehuwde bij op handen zijnde razzia's waarvan de politic altijdalthans onder het burgemeesterschap van wijlen den heer Hctlema- kennis drocg De Sichcrheitsdienst op een dwaalspoor bracht wanneer onderduikers uitgeleverd moesten worden

•

Zorgde voor distribuliestamkaarten voor onderduikers valsehe rapporten opmaakte ter verkrijging van nieuwe of vervalsehte persoonsbewijzen en altijd paraat was elk gevaar voor Vinkeveen op te vangen.

Voelt u waarde Vinkeveese lezer het versehil tussen een open raadhuisdeur en een pliehtsbetraehting zooals hierboven IN HET KORT weergegevcn". In de vijftiger en zestigcr jaren verandert het formaat van de krant nauwelijks. De redactie slaagt er vaak in 2 A2-tjes te vullen. Maar niet altijd. Op 3 juli 1946 klaagt 'De Dorpsstem' over sleehte treinverbindingen. "Wij vragen niet eens een extra trein, maar aileen een nonnale aansluiting. ledere trein welke Mijdreeht verlaat mist aansluiting op Uithoorn ofNieuwersluis. Dat betekent meestal I uur waehten." 2 juli 1947 P.M.J. Heijman (oud burgemeester van Mijdrecht en Wilnis) is voor het tribunaal te Utrecht wegens lidmaatsehap van de NSB, dienst als hulplandwachtcr en betrokken bij de arrestatie van T. Boellaard en onnnederiandsehe uitlatingen waarvan sehriftelijk bewijs aanwezig na erkenning van de feiten veroordeeld voor de tijd van internering met ontzetting uit het kiesreeht en boete van 150 gulden. Hij werd onmiddellijk in vrijheid gesteld. 24 juni 1965. Laatste Dorpsstem onder H.J.H. van der Heiden. 19 maart 1964 19' jam'gang. Versehijnt op donderdag. Dc uitvoering van De Dorpsstem is veranderd. Het blad werd 18 jaar gedrukt bij uitgeverij Verweij. Gaat nu over naar Randstadpublieaties te Aalsmeer en wordt gedrukt op de persen van de Aalsmeerder courant. Nog steeds 4 pagina's A3 op een enkel A2-tje. In oktober 1964 blijkt de oplage nog maar 7000 stuks te bedragen. Op donderdag 28 december 1967 versehijnt 'Dc Dorpsstem' onder de naam "Mijdreehtse Courant- Dc Dorpsstem- Dc Vinkeveense courant. Dc redacteur is Mej. M.K. v/d I'uij. Oorpsstraat 25. Uitgave Randstadpublicaties Aalsmeer, Stationsweg 38 Aalsmeer. Een abonncment kost 11 2,- per kwartaa!' Dit lijkt het einde van' Dc Oorpsstem' in het oude fonnaat.

108

1983 De Mijdrechtse Courant.

drechtse Cod

01' 26 april 1983 verschijnt het eerste nummer van de 'Mijdreehtse Courant'. Een gratis advertentienummer door en van de Handels Vereniging Mijdreeht teneinde in de omliggende dorpen meer bekendheid te geven aan Mijdrecht als koopcentrum. De oplage is 19500 01' 28 augustus 1983 geen de BV. Utrechts Nieuwsblad een gratis nieuw weekblad uit met als bijlage de hant van de HVM. Dc hant heet De Mijdrcchtse Courant. De BV. is een onderdecl van uitgeverij Wegener. Gaandeweg wordt de HVM bijlage een serie advertenties van de plaatselijke middenstand.

1989 Dc Proosdijlandcr. Omdat de vlag de lading niet meer dekt verandert uitgever Wegener na de samenvoeging van Mijdrecht, Wilnis en Vinkeveen in de gemeente Dc Ronde Venen de naam 'Mijdrechtse Courant' in 'Dc Proosdijlander'. 1995 Het Witte Weekblad. In 1995 stopt Wegener met de uitgine van een h.a.h. blad in het hun inziens onrendabele Noord-West Utrecht. 'Dc Proosdijlander' wordt verkocht aan uitgeverij Dc Echo. Deze uitgcver verzorgt plaatselijk nieuws in Noonl en Zuid Holland in vcertien edities onder de titel 'Het Witte Weekblad'. Editie 63 verschijnt momentecl in de Rondcveense dorpen.

1982 De Nieuwe Meerbode.

De 'Nieuwe Meerbode' dateert van 1888. Het blad is gestieht door verliehte geesten die rond die tijd vooral in de Anti Revolutionaire Partij een grote 1'01 speclden. Al snel is de 'Nieuwe Meerbode' dan ook een van de partijorganen van de ARP. Twee keer per week hijgen aile leden van de kieshingen Noord- en Zuid-Holland het nieuwsblad gratis thuisgestuurd. Grote namen uit die partij zorgen voor draagvlak en geven het blad bekendheid. Bekend zijn de minister-presidenten Colijn en Biesheuvel. Ollder nog is 'Dc Meerbode' met een kleiner versehijningsgebied en zonder politick raakvlak. Dit blad dateert van 1882. Bij het begin van WOIl wordt aan aile hanten een verschijningsverbod opgelegd mits ze beriehten aangedragen door de bezetter willen plaatsen. De 'Niellwe Meerbode' weigert dit. Het is in strijd met de beginselen van de ARP. Het gevolg is dat het blad in ] 941 moet stoppen. 'Dc Meerbode' eehter wil doorgaan. Het gevolg daarvan is dat deze hant na de oorlog als straf cen versehijningsverbod krijgt opgelegd. Dit is een zodanige ingreep dat de lIitgever er meteen definitief mee stopt. In de jaren zestig komt het versehijnsel huis-aan-huisblad opdagen. De eerste h.a.h. bladen verschijnen in Amsterdam. Het zijn 'Hct Wierings Weekblad' en 'Dc Echo'. Dc reden van die opkomst is een economischc. Gebrllik de tijd dat de drllkpcrsen van de landelijke dagbladen stilstaan om er regionale bladen mee te drllkken. De adverteerder in die regionale bladen betaalt de extra kosten. In de jaren zeventig van de vorige eellw komt een eind aan de binding tussen politieke partijen

109

en hun nieU\vsbladen. "Niet mcer van de2c tijd", is dc a!gcl11cnc opinie. Dc aandcclhouders worden uitgekocht en de 'Nieuwe Meerhode' gaat verder als onafllankelijk nieuwsblad. In 1982 verschijnt het blad als editie 2 voor het eerst in de Rondeveense gemeenten.

1894 De Ronde Vener?

de ronde vener WHnis trots op eerste "eigen' hurgcmcestcr

C''''',/,\,'

"",,<,,"0'/,"",'" ",,' '."""','"

BRAND BIJ FABIOLA

Anno 2004 meldt De Ronde Vener in haar eolofon "Onalhankelijk nieuwsblad voor Mijdreeht, Wilnis, Vinkeveen, Waverveen, Dc Hoef en Amstelhoek" Dc uitgever is Weekmedia BV en dat is weer een onderdeel van de IMCA Mediagroep. Ooit was dat anders. De gesehiedenis van het blad is niet helemaal duideIijlc 'De Ronde Vener' van lJ oktober 1971 kopt dat Wilnis trots is op de eerste 'eigen' burgemeester. Dat klopt, want sinds 1795 hebben Wilnis en Mijdrecht steeds 66n burgemeester gehad. Bij het lezen van die kop rijst dan onwillekeurig bij ingezetenen de vraag: "Zou dat missehien de nauwe band tussen Wilnis en Mijdreeht verklaren?" Immers Vinkeveen en Waverveen hebben vanaf 1795 tot aan de hcrindeling in 1989 steeds een eigen burgervader gehad, terwijl Wilnis als maar moest delen. Dc uitgever van 'De Ronde Vener' in 1971 is Randstad publicaties te Aalsmecr. Het blad meldt de 28' jam·gang. Teruggerekend zou het eerstc nummer dus ergens in 1943 zijn versehenen. 'De Ronde Vener' van 3 juli 1974 meldt echter de 26' jam·gang. Dc uitgcverij is nog steeds Randstad publieaties te Aalsmeer. Dit zou betekenen dat het blad van 1948 dateert. Drukfout? Op 30 december 1980 verschijnt 'Het Streekblad De Ronde Vener' met hetzelfde kenmerk aehter de titel als hierboven afgebeeld. Het blad vermeldt nu ineens 86' jaargang en worch verspreid in de ons omliggende dorpen. Dc uitgeverij is nog steeds Randstad Publieaties Aalsmeer. Het blad zou derhalve 1110eten dateren van 1894. Telfout? 'De Ronde Vener' van 4 juli 1984, "waarin opgenomen de Amstellander", meldt de 90" jaargang. De lIitgever heet Illl Weekmedia BV. De telling lijkt correct.

i

",.,'_U'iW$M_qK/J.5~rN

:

p;-d~,,~~iZ;jdY;~

1

iiili!M$:o;.1 \'Nf,mm C:mNll~1

de Ronde

!

.-. .

5,'~'·;·:';.L

• • • • • •·.•• •.·

:~".~".""

w::.••.

. • •:.••

Raad eist krachtig optreden tegen Dekker I~ml 'Dc Ronde Vener' van 24 febrllari 1993 meldt 99" jaargang. Dit ZOll kloppen met het hierboven gcmelde jaartal 1894. Maar.. Wie kent de cehte gcschiedenis van de Ronde Vener met zijn uitdagende koppen nOli eeht'! We hebben hierover gebeld met de redaetie en zouden terllggebeld

worden)

110

Tussentijds

.(1 1

en ~. .f rLJLJ· b VVI e

Il

f

H-G_U_D_i,

~(,II

L:,iJi

/}i

... -'.{,

In de 20' eeuw bebben met wisselend succes ook

! andere bladen geprobeerd een stukje van de b.a.b.

/71'1

markt in de ons omringende dorpen te veroveren. Zo

Ii

'?:V 1tI1l./tI\./t

kcnnen we in de jaren negentig van de vorige eeuw bet 'AmstelJands Nieuwsblad' van Week media. 'Het Streekblad Dc Ronde Yenen en Aalsmeer' van uitgeverij lSA uit Andijk. Maar bel oudsle weekblad is ongelwijfeld 'Hel Nieuws' uil 1880. Dil blad verscheen roncl 1938 en werd (kcurig nctjcs in alfabctischc volgorde vcrmcld) versprcid in Abcoude, Baambrugge, Diemen, Duivendrecbl, Mijdreebt, Nieuwer Amslcl, Ouder Amstel, Yinkeveen, WaveI've-en, We-esp, Wccspcrkarspcl en Wilnis. Het bc\vijs staat hie-ronder. "

Misschien zijn cr nog weI ouderc en andere bladen gcwecst, maar daar hebbcn wij geen wect van. We-len onzc Ie-zers hie-rover mecr ?? Bijvoorbceld antwoord op de vraag: Was 'Dc Ronde Yener' tussen 1975 en 1983 bet enige overgebleven wekeJijks verscbijnende b.a.b. blad in de Rondeveense

c!orpcn of waren cr mee.r?

D1NSDAG 21 JUNI 1938

58ste JAARGANC No. 48

HETNIEUWS

VOOR ABCOUDE. BAAMBRUGGE. DIEMEN, DU!VENDRECHT, MIJDRECHT. N)EUWllR-AMSl'EL. OUDER-AMSTEL. VINKEVEEN. WAVERVEE». WEESP. WEESPERKARSPEL EN WILNIS HET ABONNEMENl' Kosr·

,.., '"'' '-'A.""'.~.

Va,,' "H Wlm;wm

_

._ .. fl." ,'"

J. TROUW

ABCOUDE

~~\.:_~~f5TA.~~..._~~:~.~~.~DtN _--=:~~ I-Ict 50 woningenplan op ,,'t I\..farkvclt van Han de Ho ogstrant

Bronnen: Oudc kranlen in hel arehie/' van de historische vercniging Nicuwc Mcerbodc. Waarvoor dank.

Grote linde - kleine winkel

Cll

Allcon"

herinncringcn van de heer Van der Ouw van De

nl! niet meer bestaande 'Kerklaan' en 'Hoofdstraat'. Onduidelijk blijft of deze laalsle wellicbt later omgedoopl is in 'Dorpsslraat'. Wei zeker is dat de Kerklaan in 1917 opges!okt werd door de geslaag llildijende Lindeboom-gebollwcn. De firma, die inmiddels cen N.V. was geworden, kochl hel Jaantjc gewoon van de gemeenle, voor 5.239 gulden. Wei met recht van ovcrpad voor het aldaar nog gevc-stigde sigarenfabriekje van Piencman en voor de plaatsclijke brand weer. die zlJn 'brandspuitenhuisje' moeSl kunncn berciken.

Zoals het 7.0 vaak gaat, ontstond ook 'de Lindeboom' (de naam werd gcYnspireerd door een grote voor het winke-lhuis staande linde) uit een klein nerinkje. In 1826 begon ene Pieter van Doesburg, samen met z'n vrouw Arnolda van Heufeld een bakkerij annex kruidenierswinkel en fabriekje van snijkoek, 'kcrmiskoek' en vooral, wal aJ gam\' zijn specialiteit en' succcsartikcl zou worden, sllikcrkllssentjcs. Hij vesligde zieb op de boek van de Kerkslraal en de tcgcnwoordige Dorpsstraat in MijdrechL Dc archieven spreken overigcns ook. tocn de laterc kockhlbrick er inmiddels was opgetrokkcn, van de

Maar cerst terug naar het begin 1826. Van Does burg sJoot ' n acht jaar durend huurkoopconlract voor de

III

Dc koekfabriek dOlllineerde het becJd van het centrum van Mijdrecbt (foto 1920)

Frou Frou en andere frivole koekjes

somma van 227 guldens en 5 centen per jaar, Lodat bij 1'001' 1816,40 gulden bet pand uiteindelijk in bezit kreeg. Bakkerijen waren 1n die dagen nag geen gemeengoed; brood bakken deden de mensen (vooral de boeren) nog vaak zelC 1'oeb waagde van Doesburg de stap omdat bij vooral brood zag in een 'lanverwant artikel; koekUes) in aBc maten en soorten. En oj~cboon zijn tijd niet bekend staat om welv'lart voor en hang naar luxe van de gewone man, bing bij kennelijk toen al bet adagium aan 'als bet eebt lekker is verkoop je aitijd goed'. Hij waebttc daarbij trouwens niet tot de klanten nam bem toebvamcn, maar trok er op uit met handwagen en 'hondenkar', en later met 'een grooten bcstclwagen'. In 1842 lict Pieter een door bemzelf bandgesebreven verklcuing (akte) aanvullcn en gocdkcurcn door 'Den Ontvanger' (van bclastingcn?) voor 'n tie-nta! jaren (1) tcvoren van z'n buurman Willem de Groot gekoebt scbuurtje van' I roede en 12 ellen voor de somma van twintig guldens'. Pieter -of ie-mand anders- had zeker de Staatscourant nl'. 29 gelezcn hij ve-rwijst el' explieiet naar in zijn verklaring waarin duidelijk \vcrd gcmaakt dat oye-rdracht van eigendom toeb eebt scbril1elijk vastgelcgd moest worden. Dat kostte bem wei 20 cent 'rcgt', 20 cent zegel en 50 cent salaris.

De za'lk van Van Doesburg \lifeI'd al gauw 'heinde en vcr gcnoemd en geroemd om zijn deugdzame producten', die ook 'in de naborige plaatsen een gerceden afzet vonden '. In 1866 Iiet Pieter zijn zoon Bernardus daarom een 'bloeiende alTaire' na. Deze laatste wist bet bedrijf tot 'nog grooteren bloei' te brengen. Dc zaak werd in 1895 'door een fellen brand geteisterd, doeb onverwijld, op becbter en breeder grondslag' weer opgebouwd. Bernardus overleed eehter reeds in 1897, waarna zijn \vcdmve de zaak voortzctte, omdat haar drie zoons (Arnoldus, geb. 1872, Wi11em van 1875 en Wijnand van 1882) toen nog niet gesebikt (genoeg) daarvoor werden geacbt. Maar Arnoldlls kwam begin vorige eellw toeb in beeld; door zijn uitvinding van de niet veel later wcreJdvermaarde 'Frau Frou' warel raakte de zaak in een stroomversnelling. 'In koloniCn en vde buitenJanden' wcrden rc!aties aangcknoopt cn belendende pereelen en gebouwtjes werden in boog tempo aangekocht. Dcnk ovcrigens niet dat dit in die tijd a11cmaal ZOl11aar ging. Ook tocn bcstond cr al een Hinderwet en bij clke aankoop van 'n pand of installatic van weer 'n macbine liet de plaatselijke en soms ook de landelijke overheid zicb gedllcbt gelden, getlligc de zeer pl'ecieze eisen die, op 16 jllii 190 I, gesteld werden aan de plaatsing van cen petroleum-motor; dcze 1110est in ~n nicllw gcbouw gcplaatst wordcll, n1ct cxactc aanduiding van de annetingcn van het 112

gebollw en het aantal ramen, waar en hoeveel ijzeren baJken voor extra stelln moesten zorgen, hoe de rookgassen af te voeren, ja zelfs de dikte van de mllren (ontploffingsgevaar) werd aangegeven. In 1905 kwam ook de 'Inspecteur van den Arbeid' er aan te pas (de Veiligheidswet was in het geding) bij cen uitbreicling met een stoommachinc; er was door omwonendcl1 namclijk bez\vaar tegen aangetekcnd; men zag rook, roctvorming, brandgevaar en verontreiniging van het drinbvater oj) zich afl
nog als verseh'. Misschien kwam dit wel door de aparle 'korstbakkerij' die de fabriek op zekcr moment in bedrijf steIde. Dc receptuur van steeds weer nicuwc koekjes bedacht men 2cl1'. Ze waren kennclijk allcmaal even lekker want de uitbreiding nam cen hogc vlucht; er werd cen verkoopkantoor in Amsterdam en een tweede fabriek in Duitsland gevestigcl.

Strakke marketing Ook de marketing- en verkooptechnieken warcn dik in orde, ja zelfs vooruitstrevend voor die tijd Ue ZOLI bijna van bel legenwoordig zo vaak gcbezigde 'concept' kunnen sprcken). De direetie gal' ook regelmatig bulletins uit, waarin inJ{)lmatie gedecld werd met (aI?) het personcc!. Zo blijkt uit een rondschrijvcn van januari 1933 dat men goed nadacht over \vclkc vorm 1'eclamc zou moeten hebben. Adverlenlies werden voorlaan, in dezc erisistijd, tot 'n minimum teruggebraebt. Men zag meer 111 direetc aanprijzingcn 111 winkels: 'reclameplaten met de Frou Frou koningin' (posters zegt men nu), 'opzelcartons' (displays) en 'vloeibIaadjcs voor het publiek' (leaIlets of Ilyers). Zuinig waren de bovenbazen wei: de 'heeren vertegenwoordigers' werd op het harl gedrukt genoemde spulicn slcehls te verstrekken als cr 'een gereeden kans op 'n order' bcstond. In 'n andere circuJairc aan de heren vcrkopers werd 'n llicuvv verkoopkanaal gcintroduceerd; de klan ten (vooraI bakkerijen) werden voorZIcn van halfj)(lI1ds pcrkament verpakkingen, die vervolgcns door "loopers' -met 'n vcntwagcntje- op st1'aat aan de man konden worden gebraeht. Op die manier hoefde de looper gcen kock meer af tc wegen en verpakken. Ook werden de vertcgenwoordigcrs van harte lIitgcnodigd omzctvcrhogende ideecn aan te brengen (uit weer 'n andere circulaire uit die tijd): 'Komaan Heeren, denk met ons mede! Dc enveloppe met inhoud kan ook door 1I verdicnd worden'. In een brief aan dhr. A.Plooy, op het ad res Ronde Venen 247 of 38 ('1'1) te Mijdreeht, werd deze verkoper medegedeeld hoeveel omzet hij had gercaJiseerd, met de toeYoeging: 'dezc omzct gelieve u aan te houdcn, met n-isschen moeel gaat u weer op stap' en bem werd de toen al gcbruikcIijke provisie In bet vooruilziebt gesleld. Voorldurend werden

"Lang versch" Ondertussen werd bet assortiment koekjes steeds verder uitgebreid; met frivole en exotische namen als: 'Jan Hagel en Brusselsehe Kermis' (ook nu nog le I(()op), 'Krakelet' (de Yoorloper van de krakcling'I), 'Timor, Trie Trac, JlIweeltjes, Roxy, Yo-Yo, Chomosa, Cupido' en nog tientallen in die geest. Hel grootste succes was cvcnwel genoemde FrOLl Frou; dit koekje was 111 vele landcn gepatenteerd en \verd daarom (los van de prima smaak) uitstekend verkoeht, hel moeht immers niet onder dczclfdc naam door andercn gemaakt worden. I-Jclaas gold dit niet voor Nederland, waar Froll Frou als soort- en niet als merknaam wcrd gezien. Dc kwaliteit stond buiten kijf: zeUs als 'n blik Frou Frou na 'n jaar retour kwam naar de 1~lbrick, was "de ko1'5t 113

verkoop'drives' gehouden (een focus op 'n bepaald product voor 'n bepaalde tijd), zo trachlle men op zeker moment het 'Cupido'-koekje speciale aandaeht te geven met de volgende tekst: 'Cupido heef[ in de laatste maanden heel wat pijlcn afgesehoten onder onze staf (. ... ). Geen wonder dat WIJ 'n nicuw koekje met die naam hebben gefabricccrd: aardig is de afmcting en de smaak is heerlijk. Het is 'n gevuld wafeltje, overtrokken met ehoeolade. Pikant en toeh niet machtig. Dat is makkelijk verkoopen, Heeren! Tegen n. 1,40 per kg, met de korting'. Ook de 'ballen' stonden eens in de sehijnwerpers getuige de volgende aanbeveling: 'We hebben eens met de baas uit de ballenmakerij gesproken en hij 5nakt naa1' meer werle Laten wij hem niet teleurstellen menschen! 13ijgaand vindt U 'n monsterblik met zwart/wit-botermicado-en pepermuntballen. Aan den slag l ' In een ander schrijvcn 'lan de vertegenwoordigcrs (II juni 1931) wenl hen medegedeeld dat 'U voortaan ons 20% van alle kwade posten zult hebben te vergoeden'. Wat er dan ook mee bedoeld werd, het is duidelijk dat ook het personeel onder strakke regie stond.

plaatselijke 'Avondlieht' samen met z'n kwieke cchtgenote van z(jn welverdiende rust genic!. Hij begon in 1932 (of '33, hij weet hetnietmeer preeies, zodat hij gedurende het interview nog wei eens z'n elleboog op de tafel en z'n hand op z'n voorhoofd plaatst, dam'in 'n diepe f1'ons trekt om zieh de hlbriekstaferelen beter voor de geestte humen halen -tsja beste Iczer, het is weI ruim 70 jaar geleden!-) als hulpje op de korstbakkerij annex ehoeolateerafdeling, 14 jaar jong. 'Ik ging erheen en kon er zo terecht', zegt Klijn. 'Moest weI lopen in het begin, vanar Wilnis, nog best 'n end hoor! Maar al gallw

kwa111 de baas van de afdcling naa1' me toe en zei: "Weetjc watjongen, ik 11eb nog 'n nets in de schuur staan, die kan je wei gebruiken." Joh ik heb wat afgesnoept in het begin, die koekjes waren ook zo lekker, en dan de rumstaafjes, daar zat zeker drank in! Maar dat word je 1.och gauw zat hoor. Goudli'oull'ou heb ik ook wei op, later gingcn ze daar minder spul tussen stoppen, toen hocfde ik ze

l1iet meer. Ik wist \Vat c1' tOCI1 inging zie jc~ nOli dan lust je ze niet meer.' Klijn wil ook nu nog, zell's als ik er spceifiek naar vraag, de inhoud van de vulling niet priisgeven ... Het vrouwelijk deel der werknemers bestond vooral uit 'jonge mcissies uit Amsterdam, die kwamcn met de trein, ja die stopte hier tocn nog vlakbij, enne ... d'r zaten best Icuke tussen, moet ik zeggen'. Trouwen deed KIUn eehter pas midden in de oorlog, in 1943, met z'n buurmeisje. 'Toen was ik al weg bij de koekilibriek, ik werkte soms in de zadelfabriek, waar nu de Rondweg is (het pand van Blauw, het autoverhuurbedrijfred.) maar ik moest ook vaak met m 'n vader mee turfsteken. Als ik dan wat geld verdicndc 1110cht In 'n vader gelijk l1iet mecr wcrkcn, \vant de werkvcrschaffing was streng, de gcmccntc hield je inkomsten bij, en als er dan binnen het gezin

Een oud-werknemer Sehrijver dezes bezoeht de heer G.C.Klijn, een 85jarige ex-werkncmer van 'de Lindeboom', die in het

\Vat verdicnd was, gingcn nag armerc gczinnen voor bij de verdeling van het werk. Maar in de koekL1briek werd ik best goed betaald hoor, voor die tijd, 6 gulden per week. Ik moet zeggen, Van Docsburg was best gocd yoor z'n pcr80necl, wij kregen ook gratis melk bij je brood tussen de middag. Aeh zo heb elke baas z'n voordeel, ik heb thuis ook -met de reeepten van de fabriek, die stonden op elk blik- vecl koek gebakken, heerlijk! 0 ja, voor ik 't vergeet, je moet nog 'ns gaan kijken onder de Lindeboom, waar nou die winkels zijn, want de kelder van de l11briek is er nog steeds, daar heb ik weI 'ns 101 gehad joh, kwam ik daar binnen om eieren te ha1en, begonncn die jon gens daa1' (rr mec te gooicn!

De telool'gang 'Dc Lindeboom' is enkele grote tegenslagen te boven gekomen; tijdens de Eerste Wereldoorlog had men I.e kampcn met schaarstc aan grondstoffen en

114

Een goed moment, moet de direetie hebbcn gedaeht, om een 'ieder weer eens aan tc spooren 'l.ijn uitersten best te ga'ln docn', want, 'na hct eeuwigen gejammer' \vas de eonclusie getrokken dat, als je maar steeds nieuwe koekjes in de markt zet, er 'heusch beterc tijden zullen aanbreken, omdat wij tevens hebben kunnen constateeren dat niet uitsluitend het goedkoopste goed gekoeht worde, De betere tijden kwamen eehter niet meer \veerom en de crisis van de jaren dertig was toch uiteindelijk de nekslag voor de J11briek. In een krantenartikel van rond 1990 (sehrijver onbekend) staat vermeld dat vanai' 'de jaren dertig de leiding van de onderneming in onbebvame handen viel'. Dc zaken liepen steeds venier terug en wellieht daarom werd het bedrijf (inc!. receptcn) verkocht aan concurrent van Melle, maar ook die zet loste niets op, want niet lang daarna, in 1937, nadat Wijnand van Doesburg het familie-Ievcnswerk nog had teruggekoeht, viel het dock dan toeh definiticf; met aehtcrlating van honderden wcrklozen in het kleine Mijdrechl. Toeh was de J11briek tientallen jaren 'n economisehc factor van betekenis in het Rondeveense. In cen art,kel n.a.v. het honderdjarig bestaan van de Lindeboom (1926) vcrwoordde het Nederlandsch Weekblad voor Kruidenicrswaren het zo: 'Er zijn van die dorpen, die noeh om historische reelenen, nocb om eenig ander bclang, ooit kans hebben een plaats van beteekenis te worden, waar de oude gemoedclijkheid nog ongestoord hcerseht, omdat men er staat buiten het direete wereldgewoc!. Mijclrecht was en is in zeekercn zin nog immer zoo'n dorpjc. Maar haar naam wordt, dankzij de biseuitl11briek "de Lindeboom", tegen\voordig gclezcn en gespeld in schier aile werelddelen'.

bij 'n tweede grote brand (december 1916), werd de halve fabriek in de as gelegd. Maar reeds in 1917 draaidc de zaak weer. In die dagcn wcrktcn er '1,0'11 vierhonderd (vooral) man voor het bedrijf Natuurlijk had ook 'de Lindeboom' vanaf 1930 (na de grote beurskrach in oktobcr 1929) te maken met teruglopende omzel. In juni 1931 besloot de lciding de vennaardc, maar de hier tc lande overa! nagemaakte, 'Goudfroufrou' in prijs 111ecr dan te halveren: van 11. 2,25 per kg naar 80 cent. Bovendien kwa111 men met 'n variant, de 'Crcmefrou', die weliswaar maar 70 cent per kg mocst opbrengen maar, 7.0 bewccrdcn b07C (en wcllicht onaangcnaam ven"astc) tongcn, 111Ct margarine i.p.v. rool11botcr bereid was. Later ging het gerueht (ook gehoord en navcrtcld door Adriaan van der Vaarl, '11 I02-jarige Wilnisser, hcldcr vall geest maar 7.ccr hardhorend, en

Bronllen: G.Klijn, ex werknemer Archief Cicm.Mi.idreehl (Hinderwelvergunningen en ander maleriaal)

buunnan van een Ollzcr Icdcn) dal 'n cnormc zcnding Cremel1-clU 111 Engeland volkomen onbruikbaar \vas aangckomen: de margarine was 'rins' gcwordcn en werd direct rclour gestllurd. Uit het bulletin van september 1933 blijkt eehter dat de direetie niet bij de pakken (koek) neerzat getuige cen verhaalmct de titel 'Opleving'. Men bespeurde, na de jaren durcndc 'bcdruktc stemming, waarmcdc iedereen behept was, den toestand die de mensehen normaal zijn gaan vinden', cell 'I iehte opleving der verkoopen' .

Arnold van Doesburg in de allcreersle aulo van Mijdrecht, die eehler wei met paani en wagen builen het dorp gC1rokkcn Inoest worden (gemoloriseerd vcrkeer was lOen nog vcrboden ler plaalse)

115

Gerechten niet bekend in Holland Onlangs braehtcn we een bezoek aan het rijksarehief te I-Iaarlem in de hoop daar iets te vinden over de gereehten in het gebied van de rondevenen. Immel's de eartogralie leert ons dat het gcbied rond Waverveen ooit tot de Staten van Holland behool'de en de archieven daarvan worden in Haarlem bewaard. Maar dat vicI tegen. Het rijksarehief' in Haarlem blijkt zeer weinig inf'ormatie te bevatten over gerechten, zoals de voorlopers van de gemeenten in de provincie Utrecht worden genoemd. Holland kende ambaehtsheerlijkheden, Utrecht kende gerechtcn. Missehien dat we dieper hadden moeten graven dan aIleen maar in de index op de archieftoegangen. Dc enige vermelding die betrekking heeft op het gebied vinden we in de introduetie tot toegang 184 'De oudreehterlijke- en weeskamerarchieven'. Daarin staat het volgende over Amstelland:

de kaartenbak iets meer kan vertellen. In leeszaal I staat een ladenkast waarin een groot aantal oude landkaarten o.a. over Amstelland. AI bladerend door de kaarten valt het oog op een waterkaart waaroJl reehtsonder een cirkel met water omzoomd door bomen. Kan niet andel's dat hier het gebied van de rondevenen wordt bedoeld en 'lIs dan blijkt dat het een (heel oude) Iwart is lIit 1623 met westoricntatie, kan de dag nict meer stuk. Wij hebben van de kaart (tel' plekke en tegen betaling) een kopie gemaakt. Deze kopie gedigitaliseerd en van het rondeveense deel een uitsnede gemaakt. Beiden ziet 1I hieronder afgebeeld. Dc kaart toont volgens de bijbehorende vcrklaring een "tekening door Dankertszl1.de Rijszn uit eaertboeek L"B daarin vertoont werden de landen toebehoorende de Stadt Amstelredamme in den jare MDCCCIlI sommighe getekent naar verseheijden eaerten gemaakt door A.R. Kersen ende Mr. L. Janszn Sinck lantmeters. Actllm in den jare als voorn: Get. Danckersz de Rijszn."

"Amstelland was aanvankelijk een leen van de bisschop van Utrecht en is begin 14' eeuw aan de graaf van Holland gekomen.Hct baljuwsehap werd in twee reehtsgebieden verdeeld. Nieuwer-Amstel (Amstelveen) en Ouder-Amstel (Ouderkerk). Voor de criminele reehtspraak werden Diemen en Waverveen aangewezen. Dc ambachtsheerlijkheid Waveren, Botshol en Ruige Wilnis behoorde niet tot Amstelland maar had wei dezelfde baUuw als Amstelland. Dc heerIijkheid behoorde net als Waverveen tot het grondgebied van de provineie Utrecht."

Westorientatie Lat.en wij S3mcn met u eens door die l
Hiermee wijkt de schrijver af van het foit dat de ambaehtsheerIijkheid Waveren, Botshol en Ruige Wilnis tot 1624 weI degelijk deel uitmaakte van de Staten van Holland en dus Amstelland. lets dergelijks was ook het geval met WaveI'veen dat tot 1731 een deeI van Holland was en door de handel in turf met Amsterdam tot grote bloei kwam. Gemeten naar huidige maatstaven ZOll je kunnen zeggen dat de polder Groot Mijdreeht, in het noorden begrensd door de Oude Waver en als cen wig doorlopend tot aan de Wilnisser molen, altijd Hollands is geweest. Vinkeveen, Wilnis en Mijdrecht waren Utrechts.

Een waterkaart Dus wei inhmnatie gevonden over Amstelland, maar niets over de aangrenzende gebieden. Missehien dat 116

Alllstciland

allllO

Amstelland is waterland De kaart laat anno 1623 een verbazend groot aantal

\vaterwegcn zien. Bomen markeren de plaatsen waar nag menscn wonen. Maar dat zou niet lang meer duren want in beel Amstelland zijn de vervcningen begonnen en wordt land omgezet in water. Zodanig zelf's dat de bestuurders van Demmerik en Oudbuizen in 1632 bij Gedcputeerde Staten van Utrecbt toestemming vragen hun landen te mogen

inpolderen. De verveningen in de rondom gelegen gebieden en de daaraan verbonden waterbeheersing door windmolens veroorzaakt een 'aanpaersen en opstouwen van derselver wateren' zodanig dat de inwoners cr door in de problcmcn komen. Onderaan in bet midden 01' de kaart staat een eiland getekend omzoomd door bomen, Rechts dam'in staat een

opgchcven wijsvingertjc wijzend naar een sluis en links weer een vingertje. Bij dat vingertjc staat geschreven "Stoekelaars brugh". De sluis en de brug waren er dus al in 1623, Bijna vierhonderd jaar later vormcn beiden een ge1icfkoosde pleisterplaats voor fletsers 01' weg langs de pittoreske Waver. Reehts 01'

de kaart ziet u het gebied van de rondevenen. Opmerkelijk hoe breed de tekenaar de binnencirkel van waterwegen heen getekend. Brede waterwegen vanuit de Amstel en de Meijert onder aan de kaart en

vanuit de Vecht boven aan de kaart en allcmaal naar het middelpunt lopend met daarin de (veen)molen. 117

1623

De uitsnede 01' de volgende pagina Iaat allcs nog duidelijker zien. Bovenin staat Vinckeveen vermeld met rechts dam'van Denmerekcn. Boven de naam Vinekeveen staat aangegeven "Lijn del' lantseheijdinghe van veen en Abcoude." I-liermee wordt een deel van de grens tussen Holland en Utrecht aangegeven. De rest van de landscheiding ontbrcekt. Binnen de cirkcl staat de kerk van Vinkeveen getekend. VerdeI' naar rechts ziet u Outhuijsen. Daarboven loopt van rechtsboven naar linksonder een water aangcduid met de naam Bilevelt. Dit water loopt door tot aan de Amstel en vormde destijds een rcehtstreekse vaarverbinding tussen Woerden en Amsterdam, Eeuwenlang vormde de vaart de hoofdader voor de beurtschipper en de treksehllit. Delen van die nu gedempte vaart zijn 'lIs een verhoging in het landschap nog ziehtbaar langs de Veldweg in Waverveen. In de driehoek tot aan de molcn ziet u Willis met de kerk. Onder het woord I-llIijsen (van Outhuijsen) staat de Willis zuwe getekend, Daaronder loopt de Pieter Joosten Vaert. Wilnis kent de Pieter Joostenlaan 'lIs straatnaal11. Geen enkcI ander deeI van De Ronde Venen heen 20' n oude naam. Een deeI van Utrecht Met de wijzers van de klok l11eedraaiend kOl11t 1I 111 het gebied gel11erkt 'Proosclij'. Opl11erkelijk is dat de

Uitsncdc uit ]
naam Mijdrecht ontbreekt. WeI Vinkeveen en Wilnis, maar gcen Mijdrecht. De vaart vanuit het middeIpunt loodreeht naar bcneden heet 'Dc Oude Siooter Bijleveld' Links daarnaast en parallel dam'aan Ioopt de 'Meijertse Zuwe'. Het land tussen

meer land verandert in water. In de driehoek tussen de Pieter Joosten Vaert en de Oude Siooter BijleveId ziet u het proostenhuis getekend. In de driehoek links daarnaast staat 'Meijert' vermeld. OnduideIijk wat daannee bedoeld wortH.

die vaartcn is gekcnmcrkt aIs 'vervcnen proosdij'. Een deeI van Holland Gaan wc verder dan zien we parallel aan de Mcijertse ZU\ve ecn vaart met een uitstulping. Die uitstulping heet Conicksmcer. De vaart is cen van de verbindingen tussen de Amstel en ring van de rondevenen. De volgende vaart is weer de Bilevelt. Merk op dat de Nessersuis in 1623 nog niet bestaat. Ais er een sluis zou liggen zou er bij de uitloop in de Amstel een handje getekend staan. Links van de Bilevelt ligt een stuk onverveend land waarin het Potmeer en ecn cilandjc mct dc naam de Banck.

En als u goed kijkt ziet u daarin een groot aantaI,

willekeurig gcschctstc, langwcrpige waterplassen getekend. Dc landmeter wil hiermee aangeven dat de

vervenll1gcn

dan

al

111

volJc

gang

zijn.

Landeigenaren zijn bezig het veen pereeeIsgewijze af te graven om er turf van te maken en op die

manicr geld tc verdienen. Inlet mcrendeel van het land

is

rond

1623

nog

het

oorspronkelijke

bovcnland. Maar dat zal nict lang mccr durcn want ais 75 jaar later het slagturven bekend wordt komt de

vervening in ccn strool11versnelJing, waardoor nog ]] 8

Later zal dit land Waverbancken gaan beten. Daarboven Iigt Botshol. Allemaal nog onverveend land omsloten door het Lange Meer, de Waver, Waverveen en ccn mecrtje met dc naam 't Yeen Meertje'. Dwars door Botshol loopt de kaarsreehtc en kennclijk door mcnscnhanden aangelegde Beer Wetering. Al dit land behoort sinds eeuwen aan Holland. Pas na de Bataafse omwenteling in 1797 zal het bij Utrecht worden ingelijfd.

Ge!ukkig zijn ze nooit drooggemalen. Nu dankt onze streek haar bekendheid aan die plassen en is bet een centrum voor tocrisl11e en watcITcereatie geworden. Onwillekcurig rijst dan dc vraag: "Hoc zou dat gev,fecst zijn (;\Is de2e plassen wel \va1'en drooggcmalen?" Zou cr dan weiland voor in de plaats zijn gekomen') Zo ja, dan hadden we kijkend over de drooggemalen Vinkeveense plassen net als de zanger .Ioseph Schmidt weemocdig kunnen zingen: "Holland, met je koetjes in je weiden, ik mag jou zou gaarne lciden l11et je 1110lens Han de vliet." Dc 11101ens zijn verdwencn, de koetjes staan op het punt tc vcrdwijnen maar ondanks alles ..... .Iou verge ten doe ik niet.

Met dit laatste eindigt onze virtuele tocht langs de rondevenen anno 1623. Dc Vinkeveense plassen bestonden toe nog niet net zomin als Botshol in zijn buidige vorm. De plassen zijn pas veel later ontstaan als gevolg van als maar doorgaande verveningen.

Bron: KaarL AmstclJand Rijksarchicf Haarlcll1.

Stamboomonderzoek Zoals bij elk verdergaand genealogiseh onderzoek is het logiseh dat u de u reeds bekende gegevens alvast duidelijk op een rijtje hebt. Uw eigen ouders en grootouders kunt u zonder hulp van het worldwide wcb nag wei traceren. Bidprcntjes, trouwkaarten, geboortckaartjes en krantcnknipsels geven u waarschijnlijk al de nodige basisinformatie. Vervolgens kunt u gebruik maken van de diverse archieven. Dc invoering van de burgerlijke stand in 1811 en het bevolkingsregister in 1850 zijn de start geweest van de belangr(jkste persoonsbronnen in ons land. Daarnaast leveren kerkclijke registers, pacbtregisters, boeken van de a1'menzorg of gildeboeken soms nog aanvullende informatie.

Paleografie Yoor het Iezen van gesehreven bronncn uit vroeger cellwen is nict zcldcn verdergaande kennis van handschriften nodig. Een on··line eursus palcografle behoort tegenwoordig tot de mogelijkheden. Op de site van geneakl1mvhOlv.nct vindt u het
belastingen, het dagelijks leven of de militaire geschicdenis is bijecngebraeht in een verzameling antwoorden op eerder gcstelde vragen.

Soorten onderzoek Stamboomonderzoek kan op diverse manieren. Elke vorm heen een elgen bel13ming. Het meest gebruiken we tegenwoordig de algemene term genealogie, die eehter ook bedoeld is voor het zocken naar nakomelingen in de mannelijke reeks van verieden naar heden. Het parentee! wordt gebruikt voor het nakomelingenonclerzoek van verleden naar heden in zowel de mannelijke als de vrouwelijke reeks. De kwartierstaat kennen we als term voor het voorouders onderl.oek van heden naar verleden, terwijl de stamreeks zieh beperkt tot de reehte mannelijke lijn van heden naar verleden. Een databank Vf;ll1 familienamen vindt U O.a, op de site van meertens.l1l, \vaarop ook de herkom5t van vck J~lmiljcnamen wordt verklaard. Dc webpagina (yndis/isl.com is ten van de g1'ootste verzamclingen van genealogisehe links. Ook duizenden persoonlijke homepages zijn aan deze site gelinkt.

FAQ Vaak gestelde vragen worden ()p diverse websites samengebraeht onder het kopje FAQ (Frequently Asked Questions). IIet komt regelmatig voor dat vroeger gcbruiktc termen uit de mode zijn geraakt. LJitleg van ter111en uit de bcvolkingsregistratie, de

119

Ecn bckcndc ;wckillachinc.

CBG

diverse thematische databases. Tens!otte is ook de homepage fhmi~Fsearch.ot:'S een internationaal befaamdc pagina met zcecn van informatie over voorouders. Op deze door de Monnonen opgezctte website kunt u via een zockformu!icr naar gegcvens van vooroudcrs (ancestors) zocken. Een !euke aanvulling hierop is de site van ellisiland.com, e/lisislandsrecord~'.org, V\faarop aIle registers zijn bijgehollden van de mensen die tllssen 1892 en 1954 de haven van New York zijn binncngekomcn,

Bet dOClIl11Cntatieccntrul11 voor stumboomondcrzoek is het Ccntraal Bureau voor Gcnealogic, website cbg.I1/. Men biedt online een onderzoeksgids met uitleg over stamboomonderzoek, uiterst gesehikt ook vool' beginnendc gcncalogcn. Ook de Nederlandse Genealogische Vereniging biedt vecI informatic. De website I1p;v,111 biedt een voor het uitwisselen van ontmoetingsplcin genealogisebe gegevens. In de leeshoek van ons archief in het gemeentehuis in Mijdrecht kunt u de tijdsehrifkn van het eBG en de NGV inzien. Aigemene portaalsites maken het mogelijk om via Dc het web snel naar inl() te zoeken. genea/ogie.pagino,l1! gecft ten reeks vall doorlinkmogelijkheden om aan stamboomonderzoek te doen. De al ecrdcr gcnoemde pagina geneak17ow!1ow,nct vertelt ons ook of er van bepaalde plaatsen al onderzocksgegevens bekend zijn. cerdere Doorklikken naar versehillende inlopagina's van de diverse provincies en gemeentes is hier mogelijk. Om cr aehter tc komen welke archieven de gcgevens op internet geplaatst hebben is een uitstapje naar de site archiefi1CI.I1/ zinvol. Elke provineie heeH cen eigen arehiefsite, die u bijvoorbeeld via dcze pagina kunt bereiken.

Gegevens vastleggen Dc computer is inmiddels ook een bijzonder handig hlllpmiddel om de gevonden gegevens te rangsehikken en te bewaren. In Nederland zijn drie stamboomprogramma's erg populair: Pro-Gen (.n!), Hazadata (.eom) en Gens-Data (.nl), deze programma's zijn overigcns nict gratis te gebruikcn. Het programma Aldllwr(.nl) is dat weI. Arehicfbezoek Aileen zoeken via internet zal lIiteindelijk niet volstaan. Een bezoek aan een van de vele arehieven die Nederland rijk is, zal noodzakelijk zijn om eerdcr gcvonden gcgevens zinvo! aan tc vullen. Voorbereiding van dit arehiefbezoek kan eehter heel goed, door tevoren reeds een aantal websites te bekijken en lIW zoekvragen zo gespeeificeerd ll10gelijk te oll1schrijven. Ook onze bestuursleden Ton Hagen en Dinie van '1'01 zijn veclal bereid u in lIW zoektocht naar het verledcn een beetje op weg te he!pen. Verwaeht eehter niet dat arehiefinedewerkers of collcga genealogen uw zoekwerk doen. En wilt 1I gebrllik makcn van de gcgevens van een ander, bicdt dan ook altijd uw mcdewerking aan of uw eigcn Wees tot slot ook onderzoeksresultaten in ruil. voorzichtig l11et auteursrechten en doc zoved mogelijk aan duidelijke bronvermelding. Sueees bij lIW digitale onderzoek.

Databases Vee! arehieven bieden tegenwoordig de mogelijkheid om online databases te raadplegen. Vaak wordt hier echter gekozen voor een seleetie van gegevens van de oorspronkelijke akten. Het raadplegcn van de cchte documenten kan dan extra in!(JrI11atie opleveren. Veelal kunt u bij het zoeken naal' gegcvcns gcbruik maken van zoekformuliercn, Heel bekend is de 'digitale sleutel tot de hUl1iliegeschiedenis', het project GcnLias. Op de geJijknamige site, gcnlia,"'.nl, staan de gegevcns van huwelijksregisters tot 1922. Zoals bij verschillende van de genoemde sites gebruikelijk is, moet u ook hier gcbruik makcn van cell wachtwoord dat u klint opgcycn via cen simpele aanmelding op de we!komstpagina. Op de internctpagina notionaalarchiefn/ staan

Voor dit vcrhaa/(/e is gebruik gemaakt van het ''Internet bU stomboomonderzock", van Yvelle Hoitink en Jerocn van Luin, Den Haag 2002.

boe/~je

IFJI:Il1I~n;;;[NJ Genelilogie it III Carte

genllos 120

De katholieke proosten

mei 1523 in Utrecht plechtig ingchaald. Op 26 juni Iegde hij de eed aI voor het kapittel en drie dagen later vond in de Mijdrechtse parochiekerk, de voormalige hervormdc kerk en nu .Janskerk, de omeiele inhuldiging 'lIs heer van de proosdijlanden plaats. Door zijn vele benoemingell was hij een groot verzamclaar van allcrlei kerkelijke funeties. I-I ij verbleef vee! in Rome cn zijn invloed aan het pauselijke hof was bijzonder groot. Toen bissehop Frederik van Baden cen poging deed om van de ingczctcncl1 van de Proosdijlanden een be!asting op de grond te helTen, wist hij dit te voorkomen. Eveneens dwarsboomde hij de plannen van keizer Karel V, die sinds 1528 "heer van Utreeht"was, en die niet wilde tolereren dat de proosdijlanden hicr buiten vielen. Door zijn invloed in het Vaticaan wist hij de keizerlijke plannen tegen te houden. Op 23 juli 1535 overleed Ingenwinekel. Zijn opvolger Albertus Pigge was niet bestand tegen de druk van de keizer. In 1538 werd door de Grote Raad van Mechelen aan de onafl1ankelijkheid van de proosdij van Sint .Jan een einde gemaakt en kreeg de keizer het souvereine gezag. Maar de proost werd in het genot gelaten van de hoge cn fage rechtspraak en de daaruit voortvloeiende inkomstcn,

Dc gesehiedenis van de Proosdijlanden hegint in 1085 wanneer bissehop Koenraad van Utrecht een ruiloycrccnkomst in gronden aangaat met proost Anselmus van het kapittel van Sint .Jan en waarbij dit kapittel niet aIleen bezittingen verwerfi in Mijdreeht en Wilnis maar ook Il1 Thamen, Kudeistaart en Zevenhoven. Het kapittel van Sint .Jan was rond het midden van de elfde eeuw gestieht door bissehop Bernold en bestond uit een gC111ccnschap vall t\vintig kanunnikcn, die voor hun levensonderhoud afhankelijk waren van het bezit vall landerijen, tienden en andere rcchtcn. In de eerste heW van de elfde eeuw hebben de Duitse keizers de hand gehad in de vorming van een eigen goedereneomplex voor de kanunniken van de Utrechtse kapittels. Dc kanunniken waren geestelijken die aan de Utreehtse Sint .Janskerk vcrbonden waren en waarvan de vcrzorging van het

koorgebed, het celebrcrcn van misscn, de vcrzorging van de sehriftlezing uit het evangelic en het zingen van het allcluja hun voornaamste taak was, zodat er nauwelijks tijd overschoot om in hun eerste levensbehoeflen te voorzien. Naast de taak in de dienst in de Sint .Janskerk had het kapittel ook een belangrijk aandeel in het wereldlijk en kerkelijk bestuur van het bisdom Utrecht. Zo kazen zij samen met de andere kapitteis de bissehop en bestuurden tijdclijk het bisdom wannccr er een bissehop was overleden. Dc Ieiding van het kapittel berustte bij de proost wiens taak het was tc zorgcn vool' het geestelijke en Iiehamelijke welzijn van de kanunniken. Daarnaast beheerde hij de eigendommen van het kapittel die hij regelmatig bezocht. Dit had tot gevoig dat de proost veeI aJ\vezig was en latcr cen aantal bevocgdheden door de deken van het kapittel werden overgenomen. Dc proosten had weI een eigen llUis in M ijdreeht maar of zij daar veel hebben vertoefd is helaas niet meer na te gaan omdat het proostenhuis in 1527 door rebellen en 1582 door de Geuzen in brand werd gestoken en daarbij waarsehijnlijk veel doeumenten verloren zijn gegaan.

Wapcn van Johan Ingenwinekel Foto l-lLJA

Johan Ingenwinckel Ecn van de proosten die veeI voor onze proosdij Ianden heeft betekend was Johan Ingenwinekel. In 1507 werd hij door de paus benocmd tot proost van het kapittcI,. maar pas eind 121

De Kwakel en Zevenhovcn zjjn toegewijd aan Johannes Geboorte en die van Uithoorn aan Johannes Onthoof~1ing. Toen in 1580 door de protestantse overheid in Utrecht de uitocfening van de katholieke godsdienst werd verboden, verloor de Sint Janskerk de f~ll1etie als kapittelkerk. Beelden en a!taren werden vernictigd en het koor van de kerk wcrd in 1584 ingericht als stadsbibliotheek en later universiteitsbibliotheek. 01' I augustus 1674 raascic er een tornado over de stad Utrecht. Hierbij liep het kerkgebouw grote schade 01'. De bibliotheek bleer hier echtcr tot 1821 gehuisvest, ook nadat de kerk weer een religieuze bestemming had gekregen. De kapittels

werden echter nict opgehcven maar kwamen in handen van de hervormden evenals de bezittingen. Dc nieuwe bezitters bleven wei de naam van kanunniken dragen. In het begin van de 19'"' eellW deed de kcrk tijdelijk dienst als kazerne voor Russische en Pruisische soldaten, die ons land

hielpen bevrijden van de Fransen en was er een houtopslagplaats in gevestigd. Hiervoor, 01' 21 februari 181 I, toen ons land nog deeI uitmaakte van het Franse keizerrijk, kwam er dclinitief cen cindc aan het kapittel van Sint .Jan en aile bczittingcn staatscigendom werden. Inmiddels raakte de kerk steeds meer in verva!. In 1947 werd

Pmost Albeit Pigge 1535. In Mijdrccht is nooit een straat naar hem genoemd.

begonnen met een restauratic maar pas in 1976 werd begonnen met een groot herstc! van het kerkgebouw die tot 1981 duurdc. Naast het bouwkundige herstel werd de verdwenen klokkentoren gcreeonstrueerd. Ook werden de geYonden Romaanse clementen hcrsteld, waaronder het origineic besehilderde houten

De Janskerk Het kapittel had in Utrecht een eigen kerk, de Sint Janskerk, welke is gcsticht door bissehop Bernold kort na 1040 in de vorm van een kruisvormige zuiJenbasilick en die geheel uit tufsteen werd opgetrokken. Aanvankelijk waren er twee torens aan de westzijde, maar in het begin van de 14'"' ceLlW raakte de noordelijke toren in verval en stortte in. Dc zuidelijke toren hield het langer uit maar werd uiteindelijk in 1681 gesloopt. Twee keer werd de kerk door brand getrofTen. In 1148 bleef' de schade waarschijnlijk beperkt tot het dak en de pijlers. In 1279 veroorzaakte een andere brand, die de "Wivekens" brand werd genoemd, omdat deze door de onhandigheid van een vrOllW ZOLl zijn ontstaan, grote schade aan het gebollw, waardoor de crypte geheel moest worden gcsloopt. De kapittelkcrk werd toegewijd aan Johannes de Doper en moet daarom gezien worden als de moederkerk van de kerken in de I'roosdijlanden. Hoewcl daarin ook onduidelijkheid is. Vanaf het midden van de 13'· eellW is er namelijk cen poging gedaan om de Utrechtse kerk eveneens aan Johannes de Evangelist toe te wijden. Is het daarom dat er in de kerken, die tot de Proosdijlanden behoorden, aileen die van Mijdreeht/Wilnis de naam van Johannes de Doper heef! gekregen? Immcrs de kerken in Kudelstaart,

tongcwelf.

Dc gchccJ gcrcstaurcerde Janskerk te Utrecht anno 2004.

122

Twaalfde-eeuwse sarcofaag gevonden In de zomcr van hct Jaar 2000 vond ten zuidcn van de Janskerk naar aanlciding van ccn busba'ln cen archeologisch onderzock plaats. Bij dit ondcrzoek werden maar liefst 17 sarconlgcn en een groot aanial skeletlen uit losse begravingen blootgelegd. Gezien hun ligging mocsten 5 sarcofagen voor de busbaan \vijken, waarondcr het vrijwcl intact aangctroffen exemplaar dat 01' 8 oktober j.1. door de Utrechtse wethoudcr van mOllumentcnzorg aan de bchecrdcrs vall de Janskerk werd overgedragcn. Vanaf die datum is de sarcoi~lag in het kcrkgcbollw tc beziehtigen. Dc sarcof[wg, die 01' slechts 75 centimeter onder het wegdek werd gevonden is gemaakt uit tufstenen platen en afgedekt met een eveneens uit tufstccnblokken gemaakt zadeIdak. Dit type was in de II" en 12' eeuw in Utrecht in zwang en hij verschillendc kerken in Utreeht opgcgraven. In de sareoJ11ag bevond zich hct skelct van een ongcycer 45-jarigc man, die ongevecr 1,75 meter lang moet zijn gcwccs!. Het gebruik, van het vom die tijd vrij kostbarc tufsteen, dat uit de Ouitsc Eifel moet zijn aangevoerd, duidt er 01' dat het hier gaat om een kanunnik, die aan de Janskerk verbonden is gewcest. Wic zou dat geweest kunnen zijn? In deze periode hebben 12 proosten geleel,], waarondcr Ansclmus, Godcbald en ricriman naar wic in Mijdrecht straatnamcn zijn vernoemd. Andere proostcn waren Reimar, Adelhard, Arnold en Albert maar het is ook mogelijk dat het hier een kanunnik betreft die geen leidinggevende funetie in het kapitlel heeft gehad. Over de levenswijze van de kanunniken is weinig bekend mede omdat hier nog onvoldoendc onderzock naar is gedaan. Wei weten we dat zij de gel often van gehoorzaamheid en kuisheid diende af te leggcn maar van de gelofte van annoede waren ontheven. Zij moehten hun privevermogen behouden en ook het bezit van een eigen woning was hun toegcstaan, Daardoor is het l110gelijk ciat ook gcwone kanunnikcn in cen kostbare sareofaag begraven konden worden.

in februari 1595 Steven van Rumelaer aan als opvolgcr, ecn bloedvcrwant van de gel~jknamige die van 1496 tot 1504 al proost was gewces!. Dc Staten van Utrecht erkende deze benoeming echter niet en vonden dat zij in de rechten van de paus warcn getreden. Daarom stelden zij 01' 8 juni 1595 .lohan van Rcncssc van der Aa aan als proost \vaarop Steven van RUl11cJaer van zijn bcnocming afzag. Ondanks zijn priesterlijke staat krceg dcze laatste katholieke proost toestemming om in het huwelijk te treden. 01' 2 mei 1633 deed hij afstand van de proosdij en werd opgevolgd door de protestant .lohan Albert graaf van Solms-Braunfels. Over de protestante proosten voigt een artikcl 111 een volgende Proosdij koerier. Cieraadplccgdc litcnl1uur: Frits Doclcman. Dc J-lccrschappij vall de Proost vall Sint Jan in de MiddelcCll\VCll 1085-1594. Dc Walburg pel's Zlllphcn. Stichtsc Historischc Reeks. E.N. Palmboolll. Het kapittcl van Sint Jan Ie Utrecht. Hilversum Vcrlorcll. 1995. Utrcchtsc biograficcn. Van Angslcl tot Kramme Mijdrecht. Spou Utrecht 2001.

Becld van St Johannes de Doper zoals Ie zien is in de r.k. parochickcrk te

Mijdrecht-Wilnis. Bet bceld \verd in 1976 gerestaurccrd.

De laatste katholieke proosten Alhoewel de uitocfening van de katholieke godsdienst in 1580 in Utrecht werd verboden nam men nog niet direct maatregelen tegen de katholieke proosten. In 1586 werd Bucho van Montsima, die katholiek was gebleven door de landvoogd Leicester, dic veeI contact had met de Calvinisten verbannen maar hij keerdc 1588, na het vertrek van Leicester, die zich onmogelijk had gemaakt omdat hij vrede met Spanje wilde sluiten, weer terug. Hij overleed 01' 6 fcbruari 1594 en werd begraven in de kerk te .lutfllas. Na zijn overlijden ontstond er een dilemma. Eigenlijk zou de paus weer een opvolger moeten aanwijzen maar deze wcrd door protestantsc Staten van Utrecht niet meer erkend cn van de paus wcrd nicts vcrnomcn, Daarol11 kozen de kanunnikcn

123

voor andere doc len. Wil men het Veenmuseum subsidicren dan moet er gesehoven worden met geld en krijgen andere doelcn mindeL Dit geidschuiven is cen taak voor de gcmeenteraad en die zit nu tc wachten op een raadsvoorstel hoe verdeI' te gaan met het museum. Voorlopig blijH het bij hier en daar hardop dcnkcn en nccmt dc gcmcentc het saJaris behorende bij 0,3 ftc's (fulltime equivalents gebaseerd op een werbveek van 36 L1L1r) van de directcLlr voor zijn rekening. Daarnaast is er een bescheiden budget om de buitenboel op te knappen.

In gesprek met... Drs. [nke Camphens, Utrechtse en sinds dric maanden directeur van het Museum in de Veenen te Vinkeveen. Haar taak? Het bestaande museum zodanig aanpasscn dat binncn vlcr jaar ccn voorlopigc registratie als geregistreerd museum kan plaatsvinden. Na zeven jaar moet deze registratie zelfs volledig zijn. Daarnaast wil zij proberen, zolang het museum gastvrijheid geniet bij de Jaehthaven Borger, iets te doen aan de uitstraling van de beperkte behuizing. En dat alles met zeer beperkte middcJen. "Wat zoekt een academisch geschoolde historica met een brede opleiding in Vinkeveen om een klein plaatselijk veenmuseum landelijk erkend te krijgen?" Het antwoord is kOlt: "De uitdagillg". Op de eerste plaats gaat het over iets unieks in de museumwereld. Turfwinning en aIles wat daarmee samenhangt. Daarnaast is c1' de vrijhcid van handelcn. "Het bestuur legt mij niets in de weg. Ik

ben vrij om cen en ander zel1' in te vullen en dnt is van grote betekenis. [n grotere musea heb je altijd deeltaken . .Ie doct dan altijd maar een deel van het

werk waal" anderen de eel' van opcisen. WeI wordt

Gelukkig hoeft een direcleur niet alles aileen Ie doen. Samen met negen bestuursleden en 35 vrijwilligers wordt alles in het werk gesteld de zaak lopende te houden en al die vrijwilligers zijn daar dan ook enthousiast mee bezig. Maar er zijn er te weinig. Vandaar de oproep om meer vrijwilligers. De aanvraag vIa een onlangs jngesteldc vacaturebank voor vrijwilJigers heeft namelijk niets opgeleverd. Inke doet daarom een beroep op de leden van de historischc vereniging zieh besehikbaar te stellen voor het werken aan het Vinkeveense museum. Het werk is zeer gevarieerd en omvat het bouwen van tentoonstellingen, het registeren van objecten, het doeumenteren van het archief, het rondleiden van bezoekers, het verzorgen van educatief materiaaI, het onderhoud aan de veensteker en ga zo maar door. Gelet op de gocde relatie tussen het museum en de historische vereniging kan het niet anders of deze oproep moet resultaat opleveren.

Reacties ------- Forwarded message follows ------Date sent: 14 .lun 2004 14:50: I 5 -0000

From: To: Subject:

L~ilC(i9.~@bj~lY~U2Ll)J

inl(l(i,)his(vcr:!ll.nl verstuurd formulier

het resultaat van mijn handelen over twee jaar gecvalueerd, maar ik heb goede hoop dat dit positicf za! uitvallcn", aldus de directeur.

Onderwerp: Mijn eommentaar Naam: evert poelwijk email: ~.~._l2-~D~-~~~.;_0_.nl telel),on:

Dc gemeente De Ronde Venen is destijds ll1gegaan op het advics van de provincic om cen professionele kracht aan te stellen om te bezien of het plaatselijk bekendc 'Vcenmuscum' nieuw lcven kal1 worden ingcblazen. Bet gaat daarbij vooral om vcrbetcring van de uitstraling en grotere bekendheid. Dc plaatselijkc vestiging heeH te weinig uitstraling om ecn grool publici< te trekkel1 en verhuizcn naar cen ander loeatie is dan ook hct enige dat cr op zit. Echter daar is geld voor nodig en dat heef! de gcmccntc nict. 81' is wei geld, maar dat is bestcmd

Proosdijkocrier jllni 2004. Artikel over de veiling in Vinkcvcen waarbij dc tuinders in konden varen \vas weI goed gevondcll maar beslist niet llniek. In dc Amstel aall de Wil!lclminakadc in Uithoorn \vas ook een veiling waar mcn in kon varcn en over de sluisjes. Er waren in de Mcnllonietcnbuurt tcr hoogte vall !let j-Ior van Edcll cn op de Amstclkade ongcvccr bij Klinkenberg ook sluisjcs voor uitwatcring en transport. Zie de kaart van landmclcr Stam uit 1793. Die in Mcnnonietcnbuurt was voor uit\Vatcrlllg. De molcn stond \vaar nu dc Esso pomp is. Gaarnc ccn rcaclic Vricnde-lijkc groeten. Evcrl Poclwljk

124

Bovellstaande fNo op biz 46 vall het jllninull1mcr 2004 bij het artikel 'Vinkeveen's tuinbouw, ccn spannend bestaan' heen nogal wat reacties opgcleverd. De heer Verhaar uit Alllstelhoek heen ze samcngevat. Zittend v.Ln.r: Daan van Senten en eees Mooij, beiden uit Vinkcveen. Daarnaast een bestuurslid van het Centraal Bureau Tuinbollwveilingen. Staand v.l.ru. Jan de Wit uit Vinkevccn, Janus van Diemen uit Amstelhoek, Jan Kolenberg cn Tcun l3aan, beiden uit Vinkeveen, dan een grocntckweker uit Noorden, Cor Fnlllsen uit AmsteJboek, loop van Spengen en en directeur lohan van Zwietell beiden llit Vinkeveen. In Mijdreeht \'\larcn er ronel die tijd gccn groentckwckcrs. Na het failisscl11ent van de Uithoornse grocntcllvciling in de jaren twintig levcrden de Uithoornse en Kwakclse tuinders aan Vinkeveen.

Cursus handboekbinden In het afgclopen vOOljaar werd in samenwerking mct onze vereniging een basiscurslls handboekbinden gegeven. Deelnemcrs hebbcn in dezc clirslis met veel cnthousiasme en plczier kennis kunncn maken met de basistechnieken van het handboekbinden. Het aantal eursusplaatsen was eehter bcpcrkt. Dat betekende dat enkele inschrijvingen niet gehonorecrd konclcn worden en cr geen plaats meer was voor mcnsen die latcr van de cursus hoordcn en er graag aan deel hadden willen nemen. Wij hebben daarom besloten de2c basiscursus nog ecn keel' te herhalen. Door middel van het naaien, binden en in de band zellen van door cursisten meegebrachte periodieken of tijdschrihcn zullen enkele basisteehnieken van het handboekbinden worden aangeleerd. De lessen zullen ook nu weer worden gegeven door de Uithoornse bockbinder Ger dc Ruiter. Hij zal daarbij weer worden geassisteerd door Ben Scholte.

Dc eursus zal bestaan uit 8 lessen van 120 minutcn,

01' woensdagavond van 19.30 tot 21.30 lIur en start 01' 19 januari a.s. De cursus vindt plaats in het Kringloopcentrum Ceres, Industrieweg 33 te Uithoorn. De kosten zijn 44 euro. Hierbij inbegrcpen zijn 8 Icssen handbockbinden, gebruik van de ruimtc, boekenpersen en een kopje koffie. Ander materiaal en gcreedschap, zoals karton, linnen, lijm, stijfscl, sierpapier, garen, kapitaalband, vouwbeen, naalden en stalen liniaal IS tegen kostprijs beschikbaar. Het snijden van de ingebondcn boekblokkcn verzorgt Ger de Ruiter tegen een kleinc vergoeding in zijn atelier. Verdere informatie over wat u aan gercedschap nodig hebt, ontvangt u bij aanmelding. Er is pJaats voor maximaal 10 personen en vol is vol, dus schrijfzo snclmogelijk in. Aanmelding schrif\elijk bij Ger de Ruiter, Wiegerbruinlaan 71, 1422 CB, Uithoorn, tel. 0297562848, of per e-mail: [email protected]

125

Hartelijk dank

te bczoeken. Nog ecn tip: de uitgavc 'UithoorIl, zcvcn eCLI\vcn geschiedenis'. Driehondcrd pagina's met verhalen en I()to's over Thamen, Uithoorn en Dc Kwakel. Voor €32,50 verkr(jgbaar in de boekhandel, een uitgave van de Stiehting Uithoorn te Bock. En hebt u 'Anders nog iets'?' al aangesehafl'? Een perfect cadeau ook voor uw kennisscn.

Langs doze wcg wil het bestuul" graag aIle betrokkenen bij de vereniging hartelijk dank zeggen. Vooral de werkers op de achtergrond verdienen onze \vaardcring. Dank aan de lodcn van onze redactic en hun sehrijvende medewerkers, die elk kwartaal weer een praehtig verenigingsblad weten te produeeren. Maar ook de rondbrcngers van de Koerier, die elk kwartaal bij tientallen ad ressen de vele honderden exemplaren afleveren. Dank voor uw inzet. Natuurlijk ook de leden van de diverse werkgroepen. Onze oudhcidkundigcn, onderzoekers, genealogen, monumentenbewakers en al diegenen die zich direct en indirect inzellen voor onzc vereniging. Hartelijk dank. Bedankt ook onze internet deskundigen, onze administrateurs en pr-medewerkers. Ga zo door. Een hoogtepunt was en is het uitkomen van het boek 'Anders nog iets'?'. Tijdens een zeer goed bezoehte bijeenkomst hebben we de betrokken medewerkers tereeht in het zonnetje kunnen zellen. Het heef! ons in de regionale media weer veel positieve publieiteit opgeleverd. Daar zijn we natuurlijk zeer content mee. We rckenen erop dat u allemaal nog lang bij de Vereniging "De Proosdijlanden" Historische betrokken wilt blijven.

Contactdag archeologie (verslag van Wiesje Dijkxhoorn) 013 9 oktober 2004 werd de negende contacldag VOOl' archeologische vrijwilJigers in de provincie Utrecht gehouden in museum Flehite te AmersfoOl't. Voor het ochtendprogramll1a werei gekolen voor het thema 'het zoeken met de metaaldetectorl • Duizenden lielllebbers zijn met dit instrument intensief £Ian de slag en de laatste jaren ook vaak in het nieuws. Een groot deel van de vondsten betren meldingen van metaalvondsten. Uitgesproken Yoor- en tegcnstanders van metaaldetectie vinden we zowel onder amateur- als onder professionele archeologen. Waar de amateur en de Yeldarcheoloog van de oude stempel nag alleen op het oog zochten, maken de moderne amateur- en veldarcheoloog standaard gebruik van metaaldetectie. Op sommige loeaties worden Ide-inc hoeveelheden 1l111nten bij elkaar gevonden, veelal met behllip van de metaaldeteetoL Slechts zelden worden er gouden munten geYonden. Hebben er maar weinig bestaan? Zijn ze (vroeger al ) omgesmolten? Of brengt men ze n1eteen llaar de antiquair? Waarschijnlijk zullen we het nooit te weten komen. Wei is duidelijk hoc een inventarisatie van militaria in bezit vall delectorvrijwilligers de grote invlocd van Bataafse veteranen op de Romcinse burgerlijke samenlcving verraadL Oak kwamen de inventarisatie en de juridische as13ecten van het vel'kopcn of ruilen van (metaal) vondsten aan bod. De (inter)nationale wetgeving over en de vrije handel in archeologischc voorwcrpen kwamen oak tcr sprake. Maakt het IYleenemen van waardevo!le IOUC!c' voorwerpen uit het buitenland cms tot verzamelaars oj criminelen?

Veenmuseum In oktober had een afvaardiging van het bestuur van de I-listorisehe Vereniging haar halijaarlijks overleg met een delegatie van het stichtingsbestuur en de nieuwe direeteur van het Veenmuseum. Het was weer een uiterst plezierige bijeenkomst waarin de om samen te werken opl1leuw afspraken aangeschcrpt zijn. Beide instcllingen, museum en historisehe vereniging, dienen hetzelfde belang: de rcgionale geschiedenis. Nauwe samenwerking is daarom van grote importantie. Natuurlijk maakten we kennis met de nieuwe directeur, mcvrouw Inke Camphens, elders in deze Koerier besteden we hier nog nader aandacht aan. Met het museum gaan we duidelijkheid scheppen in de eigendomsrechten van de vele historisehe bezittingen. Een belangrijke nieuwe actie is de tentoonstelling van de werken van Anton Piecl', die we in bet vOOljaar van 2005 in het museum \villen organiseren. Gekoppcld aan de belevingssfeer van een kleine eeuw geleden en gerieht ook op de verdwenen middenstand, willen we de nostalgic weer volop ruimte geven.

Yoor het middagprogramma werden we door stadsgidsen in Amersfoort rOlldgeleid. Dele prach1ige oude stad \verd ill de MiddcleclIwen rolld 1300 voor de eerste kecr ommuurd en eCll cellw later, omdat de stad te groot \vas gewordcn, voor de twecde keel'. Dc Koppelpoort slam1 uit 1400 en maakte clcel uit van de twccdc ommuring. Vrocgcr dicndc de poort £lIs verdedigings\Verk. Men kon de poorten voor het land en het water onaf1wnkelijk afsluiten. Binnen in bevinden zich twee grote raderen, waarin minslens vier lraddraaiers' moesten ronddraaien om het rad in beweging te krijgen. De muurhuizen zijn stedenbouwkundig geziell uniek in de wereld. De bakstenen, die bij het afbrekell van de eerste ommuring vrij kwamell, gebruikte men om deze huizen te bOUWCll. De geboU\ven verschillen olldeding sterk van elkaar omdat ze steeds werden afgebrokcn en vernicuwd. Oole in dic tijd had men
Tip De websites van het 'geheugen van nederland' , 'bewegend gcbcugen' en 'becldengcluid' bieden ons een breed assortiment van beclden en geluidsfragmentcn uit het verleden. 250 um bewegend beeld, 100 uur audio en meer dan 2000 f()to's over Nederland van na 1945. Ais u eens tijd hebt om te surren zijn deze sites heel aardig om eens

126

komcn was gccn punt vaJl discussie. Wie veel stencn bracht was ill icder geval 'slecnrijk J--Iet \)ude mannen' huis \vere! ook door ons bezocht. Men was vrocger erg sociaal en zorgde gocd voor de oudcrell. 29 manncn woonden en sliepeJl er in CCIl grote zaa!. Hun s!aapgedeelte was s!echts afl4eschciden door cell gOl'dijntje. Er was geen wasgclegenheid cn geen toilet, we! een cigen kwispedoor en nachtspiegeL BnT..

cultuul'mol1umcntcn tc behouden. Jmmers ons cultureel erfgocd is waardcvol, maar weerloos. Als je iets 'ouds' weggooit komt het nooit meer terug. Waar gebouwen en pleillcll uit het verleden nog heel tastbaar zijn, wanen we OilS in het verieden en bekruipt OilS S{)111S eell geYoel van roman tick. Monumelltell zijn er immel'S 0111 van te genietcll ! Deze dienell beschermd te worden. Dc gCl11ecllte Dc Ronde Vencn heeft, in tegcnstelling tot vcIe andere gemeentcn, ecn eigcn lijst mct beschermde l11onumcntcn. Monul11cn{en worden echter soms bcdrcigd door verwaarlozing of gebrek aall onderhoud. Ook zien sommige bestLlurders en projectontwikkclaars de culturele waardc van historische gebouwen nog wei cens over het boofc!.

f

•

Een bczock aan de wcrkruimte van de gemcentelijke archeologischc dienst ell vall de archeoJogische werkgrocp van de AWN leverde ons een kijkje in hun 'kcuken' op. Er \\'crd ons gctoond hoe mocilijk het soms is om schcrven weer tot cen gehecl te makcll.

Lezing Sint Niklaas

HEEMSCflUT homi! voar ons cnig locziehl op dil \veerloze cultuurbczit."

(Wicsje Dijkhoorn) De heer FriIs Booy hcef! op 29 september een zccr bociendc lczing voor OilS vcrzorgd. Vol spanning hcbbell wij gc!uistcrd naal' zijn verhalen en anckdotes over onzc goedheiligman. Sint Nicolaas was vanaf zijn gcboorte al een bijzondcr mens. Hij kon metecn al staan ell dankte zijn nweder voor zijn gcboortc, alth
Fort Wavcr-Amstcl. Onderdecl van de Stelling van Amsterdam

Nieuwe leden sinds juni 2004 Dhr. B.G. Dijkhuizen Mijdreeh! Dhr. R.O. Vanhaelcn Leiden Mevr. A. van Der Velden De Hoef Dhr. A. Nieuwboer Mijdrech! Dhr. K. Bolt Vinkcveen Dhr. V.B. Hoffmann Vinkeveen Dhr. P.M. van Dijk Vinkeveen Dhr. .l.W. Riester Vinkeveen Dhr. W.C. Tielkemeijer Vinkeveen Mevr. M. Canis Bussum Dhr. A.W.M. Van Dor! Mijdrech! Dhr. H.M.T. Kraan Mijdrecht DIll". Ype Kingma Maarssen Mevr. D. Broerse Vecncndaal Mr. .loris Bakker Horsefly, Bri!ish Columbia, Canada Mevr. M.A. Pouwer Mijdreeht Era Makelaardij Van Del' Helm Wilnis Mevr. Th. van Wijngaarden Mijdreeh! Dhr. G. Samso111 Waverveen

500 jaar geschiedenis van de Westerse tas' Een bekendc tassenontwerpster noelllde de tas ooit \ic ziel van de vrouw Welke vrOLlW k
Lezing Bond Heemschut Bcscherming cLlltuurmol1umentcn (Wiesje Dijkxhoorn) De heren Derksen ell Verhaar van de BOND HEEMSCHUT hebbcn ons op II november j!. na de !edenvcrgadering ve-rteld wat zij precies dOCll en kLlllne-n doen. Ze treden oj) als een soort waakhond 0111 onze

127

Rabobank