Duurzame wijkontwikkeling Ieper Oostsector

Duurzame wijkontwikkeling ‘Ieper Oostsector’ Winvorm 16 juni 2009

Inhoud  Voorgeschiedenis en situering  Duurzaamheidsopdracht en Procesaanpak  Ambitienota  Vertaling ambities naar planniveau  Masterplan  Volgende stappen

Voorgeschiedenis en situering

Situering projectgebied

Gewestplan Ieper-Poperinge

GRS Ieper

Ontwerpend onderzoek 2006

Voorgeschiedenis en situering -

Studiegebied: 10 ha Min. 25 woningen per ha 25 % sociale woningen Sociale mix: - Stad Ieper 59% - HVM Ons Onderdak 14% - Wvi 13% - Privé-promotor 14%

Ontwerp AKSG Ieper

Duurzaamheidsopdracht en procesaanpak

Duurzaamheidsopdracht De samenwerkingsovereenkomst  Stad Ieper, HVM „ons onderdak‟, provincie, wvi  goedgekeurd voorjaar 2008  3 doelstellingen:  realisatie van een duurzame stadsuitbreiding „Oostsector‟ te Ieper  het begrip duurzame (steden)bouw concretiseren, sensibiliseren en een draagvlak creëren  ervaringen en leeraspecten bundelen als richtlijn voor toekomstige projecten

Procesaanpak Projectontwikkelingsproces

DO-IT (duurzame ontwikkeling implementatietraject)

Communicatieproces

Trekker = stad

Trekker = wvi

Trekker = stad

Projectgroep

Begeleidingsgroep

?

RUP

1 Voorbereidende fase = vastleggen ambities

Fase 1: interne vorming + algemene sensibilisatie

Verkavelingsplan + aanvraag subsidiedossier

2 Ontwerp/planfase

Fase 2: gerichte comm. toekomstige bewoners, omwonenden, uitvoerders

Aanstellen studiebureau + 3 Uitvoeringsfase aanvraag nutsleidingen + aanvraag bouwvergunning Aanbesteding en start werken Verkoop

4 Communicatieproces

Procesaanpak Het proces - de voorbereidende fase  Formuleren duurzaamheidsambities  Oprichting begeleidingsgroep ▫ Stad, provincie, wvi, HVM „Ons Onderdak‟ (duurzaamheid, stedenbouw, welzijn en leefbaarheid) ▫ Externe deskundigen ▫ vibe ▫ vzw Zonnewindt ▫ Eric Rombaut ▫ Welzijnsraad ▫ Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen ▫ En andere experten

De begeleidingsgroep informeert de projectgroep over de implementatie van de duurzaamheid

Procesaanpak Het proces – de ontwerp/planfase Implementatie ambities in de plannen en bijhorende voorschriften  Algemeen ontwikkelingsplan  RUP  Verkavelingsplan  Architectuuraanpak meergezinswoningen  Beeldkwaliteitsplan  Energiehaalbaarheidsonderzoek …

Procesaanpak Het proces – de uitvoeringsfase  Implementatie ambities en voorschriften in uitvoeringsdossiers (infrastructuur, omgevingsaanleg) en verkoopsvoorschriften

 Begeleiding van alle betrokkenen

Procesaanpak Het proces – het sensibilisatie en communicatieproces  Doelgroepen: ▫ ▫ ▫ ▫

CBS, GR, ambtenaren, Gecoro, milieuraad, … Inwoners Ieper Toekomstige en buurtbewoners De uitvoerders

 Instrumenten ▫ ▫ ▫ ▫ ▫

Vormingsmomenten Projectbezoeken Infomomenten Workshops Participatie

 Fase 1: interne vorming + algemene sensibilisatie  Fase 2: gerichte comm. toekomstige bewoners, omwonenden, uitvoerders

Ambitienota

Goedgekeurd in het CBS van 8 juli 2008

Begrippen Duurzame ontwikkeling  VN-conferentie 1987, Brundtland, rapport „Our common Future‟  „Een ontwikkeling die voorziet in de behoefte van de huidige generatie zonder daarmee voor de toekomstige generaties de mogelijkheden in gevaar te brengen om ook in hun behoeften te voorzien‟

Begrippen Duurzame ontwikkeling Ontwikkelingen zijn duurzaam als ze bijdragen tot een evenwicht tussen

People

Sociale rechtvaardigheid - leefbaarheid - gezondheid - sociale samenhang

- veiligheid - toegankelijkheid - culturele waarden

Ecologisch evenwicht

- ruimtegebruik - energie - water - materiaal

- mobiliteit - natuur

Planet

Profit

Economische groei - welvaart/winst - afstemming vraag/aanbod

- betaalbaarheid - functievermenging - flexibiliteit

- uitstraling

Begrippen Duurzame ontwikkeling in een gebied (streek, stad, wijk)  PEOPLE = sociale kwaliteit  PLANET = milieukwaliteit  PROSPERITY = economische kwaliteit  PROCES = bestuurlijke kwaliteit

Ambitienota Opbouw: 4 elementen van duurzaamheid onderverdeeld in volgende duurzaamheidsaspecten  Planet - milieu ▫ ▫ ▫ ▫ ▫

Water Energie Grondstoffen en materialen Natuur/landschap/groen Ruimte

 People - sociaal ▫ ▫ ▫ ▫

Kwaliteit van de woning Kwaliteit leefomgeving Kwaliteit sociale omgeving Veiligheid

 Prosperity – economisch ▫ Betaalbaarheid ▫ Afstemming vraag-aanbod ▫ Economische en maatschappelijke winsten ▫ Uitstraling

 Proces - bestuurlijk ▫ Integratie in elke fase ▫ Communicatiestrategie ▫ Studie en onderzoek

Ambities milieukwaliteit     

Water Energie Grondstoffen en materialen Natuur/landschap/groen Ruimte

Water  Gebruik hemelwater  Waterbesparende technieken  Groendaken

Water  Lokale infiltratie hemelwater  Minimaliseren verhardingen  Gebruik waterdoorlatende verhardingen  Uitbouw van een infiltratie en buffernetwerk (bij voorkeur open afvoer)

Water

Energie  Laagenergiewoningen  Min. E 60, K 30  Goede isolatie  Goede ventilatie  Compact bouwen

 Passiefhuizen

Energie  Gebruik van duurzame energiebronnen  Passieve zonne-energie / koeling  Haalbaarheidsonderzoek naar collectieve energiebron  Duurzame individuele verwarming en/of electriciteitsproductie

 Energiebesparende technieken

Materialen  Beperking materialengebruik en afvalstroom door correcte berekening en doordacht ontwerp  Selectief inzamelen  Bouwafval  Huishoudelijk afval bvb. glasbollen, composteringsplaats

Materialen  Aan te bevelen materialen  met natureplus-label,  nagroeibare/minerale grondstoffen uit NIBEklasses 1, 2, 3 en 4  uit eigen regio  streekeigen houtsoorten met FSC-label (of ander ecolabel)  copro-gekeurd breekpuin

Natuur/landschap/groen  Creëren van een groenblauw netwerk  aaneengesloten,  integratie hoeves,  streekeigen/autochtone soorten,  berging hemelwater,  ruimte voor ontmoeting/recreatie

 Landschappelijke integratie van de wijk

Natuur/landschap/groen  Duurzaam groenbeheer  Natuurlijke erfscheidingen  Gevel- en dakbegroening

Ruimte  Intensief ruimtegebruik op niveau van de stad, stadsdeel, wijk en perceel  25 won./ha  collectieve oplossingen bvb. parkeren, fietsstalling, autowasplaats, tuindelen, composteren, energiebron …  compact bouwen

Ruimte  Multifunctioneel ruimtegebruik  Van het publiek domein: ruimte voor groen, water, fauna/flora, ontmoeten, spelen  Functievermenging: werken-aan-huis, combinatie diensten-wonen

Ambities leefbaarheid    

Kwaliteit van de woning Kwaliteit van de leefomgeving Kwaliteit sociale omgeving Veiligheid

Kwaliteit van de woning  Sociale mix  Diversiteit in het woningaanbod met aandacht voor:    

Nieuwe samenlevingsvormen Toegankelijkheid Aanpasbaarheid ikv levenslang wonen Gezonde-milieuvriendelijke woningen

Kwaliteit van de leefomgeving  Ruimte voor groen, ontmoeten, spelen:    

ontmoeting-/speelweefsel blauw-groen netwerk ruimtes afgestemd op diverse doelgroepen buurtcentrum/plein evt. met wijkoverstijgend karakter

Kwaliteit van de leefomgeving  Kwalitatieve overgang tussen private en publieke ruimte

Kwaliteit van de leefomgeving  Mobiliteit  Toegankelijkheid, doorgankelijkheid, bereikbaarheid en bruikbaarheid (in de wijk en relatie met buurt en stadscentrum)  Verblijfsgericht en gericht op de zwakke weggebruiker  Van autoluw tot autovrij

Kwaliteit van de sociale omgeving  Organiseren van informatie-, sensibilisatie- en participatiemomenten – creëren van een draagvlak  Ontwikkelen van een sociaal buurtnetwerk  Aandacht voor diversiteit in de wijk: sociale mix

Veiligheid  Verkeersveiligheid:  infrastructuur gericht op de zwakke weggebruiker,  van autoluw (shared-space-principe) tot autovrij

 Sociale veiligheid:  openbare ruimtes visueel zichtbaar inplanten en creëren van een kwalitatieve publiek-private gradiënt  inbraakpreventie

 Veiligheid op de werf

erfwegje

Straat met langzaam autoverkeer

Ambities welvaart    

Betaalbaarheid Differentiatie in het aanbod Economische en maatschappelijke winsten Uitstraling

Welvaart  BET/Haalbaarheid op wijk- en woningniveau  Kostenbesparend ontwerpen  Uitwerken van meerdere scenario‟s met financiële/maatschappelijke verrekening  Maximaal benutten subsidiekanalen  Aantonen haalbaarheid voor de individuele woning (lagere verbruikskost in relatie met hogere leningslast)  Collectief aankopen van materialen/technieken

 Differentiatie in het aanbod - afstemming vraag en aanbod

Welvaart  Economische en maatschappelijke winsten  Laag energieverbruik - energieprestatiecertificaat  Gezonde woning  Leefbare wijk  Multifunctioneel ruimtegebruik  Lagere uitstoot

 Uitstraling - positief imago - voorbeeldproject

Proces/bestuurlijke kwaliteit  Integratie vanaf beginfase/in elke stap – trajectbegeleiding  Creëren van een draagvlak – communicatiestrategie (informeren, sensibiliseren, participeren)  Studie en onderzoek

Vertaling ambities naar planniveau

Vertaling ambities  plan  Ambities → concepten/onwikkelingsplan ➥ verkavelingsplan ➥ beeldkwaliteitsplan  Onderzoeken  Bestaande toestand/potenties  Woonwensen  Collectieve maatregelen/oplossingen  Workshop

Bestaande toestand/potenties  Plaatsbezoek  Verwerking kaartmateriaal  Historische kenmerken bv. Atlas der buurtwegen  Fysische kenmerken bv. reliëfkaart  Waterhuishouding bv. ROG en NOG kaarten  Fauna en flora bv. BWK  Functies en voorzieningen bv. Trajecten de Lijn

Bestaande toestand/potenties



hist. centrum

Meenseweg

Zonnebeekseweg


Sociale Woonwijken Hovelandstraat

school rusthuis

Ligywijk (tuinwijk)


Sociale Woonwijken Hovelandstraat

Actieve hoeve

trapveldje Wederopbouw hoeve Vervallen hoeve

Koerierspad Poel

Ligywijk (tuinwijk)

Woonwensenonderzoek  Literatuur onderzoek  Koppeling van leefstijlen aan woonmilieus  Nederlands rapport woonbeleving 2000  Onderzoek Ann Pisman, UG  Jongeren en wonen in Vlaanderen (2003)  …….

 Bevraging in wvi

Woonwensenonderzoek  Conclusie studies  Onderscheid merkbaar, toch alle doelgroepen in alle milieus te vinden  andere factoren (koopkracht, levensfase)  Woningmarktparadox: ▫ mensen ambiëren specifieke woonsituatie ↔ hebben uiteindelijk soms sterk daarvan afwijkende situatie ▫ Niet te verklaren door financiële/praktische overwegingen ▫ Maar vooral door beperking aanbod op woonmarkt ▫ Huidige appreciatie woonkeuze te begrijpen binnen beperkingen woonmarkt, vooral niet als aanmoediging voor continuering van het beleid

Woonwensenonderzoek  Conclusie studies  Dé Vlaming bestaat niet  diversiteit is belangrijk  Tijden en zeden veranderen  Baksteen in de maag?  Gezin met kinderen: woning met tuin buiten stad?  Mensen van zelfde leeftijd, geslacht, opleiding, ras,… kennen heel verschillend gedragspatroon  Verder onderzoek Ann Pisman: idee van leefstijlen integreren in planningsprocessen

Woonwensenonderzoek  Conclusie studies  Minst tevreden over ▫ ▫ ▫ ▫ ▫

De afwezigheid van de tuin Gebrek aan stilte in huis Verkeer, gebrek aan fietspaden Onvoldoende groenvoorziening Gebrek aan ontspanningsmogelijkheden

 Prioriteiten woonomgeving ▫ Veilige woonomgeving ▫ Groene ruimte ▫ Ontspanningsvoorzieningen (sport in open lucht, bioscoop, nodige groenvoorziening)

Woonwensenonderzoek  Bevraging in wvi: Keuze A



Resultaten:  Totaal wvi:

Keuze B

84 bevragingen, 61 antwoorden 44% A, 52.5 % B, 3.5 % geen keuze

 Excl. projectteam: 60 bevragingen, 39 antwoorden 31 % A, 66.5 % B, 2.5 % geen keuze

Woonwensenonderzoek  Aanvullingen:          

Bij A moet je goed met de buren overeenkomen Keuze tussen partners verschilt onderling Maandelijkse kost voor collectieve tuin in A moet lager A moeilijker bij wisseling van bewoners (verschil in leefstijlen) Verkoopbaarheid woning in A? Nergens nog te vinden: dicht bij centrum veel speelruimte en autoluwe straten A vooral goed voor gezinnen met kinderen A is goed voor gepensioneerden A is niet goed voor gepensioneerden (willen eigen tuin) A is helaas niet te vinden in België

Woonwensenonderzoek  Aanvullingen:  Auto op eigen perceel is een luxe, verhoogt veiligheid (risico inbraak)  Een garage wordt voor meer dan enkel de auto gebruikt (bvb. berging, fietsenstalling)  Pro A indien tuin enkel voor omwonenden is  B biedt meer kans op privacy  A mag geen “gated community” worden  Keuze voor A indien in stad, niet in dorp  Buurtleven in B kan ook goed werken  B biedt absoluut geen vernieuwing  Ondanks verkeersremmende ingrepen wordt in B toch te snel gereden

Woonwensenonderzoek  Aangegeven varianten (“optie C”):      

Enkel gemeenschappelijke binnentuin Enkel gemeenschappelijke tuin mits grotere privétuin Enkel collectieve parkeerhaventjes Indien ook autodelen kan: nog minder parking nodig Keuze A indien voortuin kleiner (creëert meer ruimte achteraan) Keuze A indien volksmoestuin aanwezig

Woonwensenonderzoek Conclusie:  Grote diversiteit  Het ontwerp is niet alleen de zaak van de ontwerper  Ruimtelijke kwaliteit is niet alleen de zaak van de volwassene

Collectieve oplossingen  In onderzoek  Mogelijkheid: syndicus - uitbesteden werken – meehelpen bewoners 

Voorbeeld: woonerf “Rond de Notelaar”-Gent  22 huizen rond binnentuin (petanque, picknick)  Syndicus/algemene vergadering  Regulier onderhoud: tuinaannemer  Bewoners: 1-2 keer per jaar opruimdag  Gezamenlijke activiteiten: barbecue, feestje tijdens Gentse Feesten, nieuwjaarsdrink, …

Workshop  Werkgroep blauw-groen netwerk  Infiltratiemogelijkheden onduidelijk (bodemonderzoek wordt op korte termijn gestart)  Reliëf: 4.60 m hoogteverschil Z nr N: benutten om water vertraagd af te voeren  Concept van 4 „trappen‟  Water als ruimtelijke kwaliteit voor de wijk

Workshop

Workshop  Werkgroep slimme mobiliteit  Geen doorsteek van autoverkeer doorheen het gebied  2 lussen (+ shortcut voor (bel)bus?)  Parkeerhavens  Doorwaadbaarheid maximaal

Workshop

Workshop  Werkgroep intensief ruimtegebruik  Sociale mix in bouwblok  Dichtheid minimaal 25 w/ha  Inplanting volumes op kavelgrenzen  Tuindelen als tussenstap tussen publieke en private groene ruimte

Workshop

Ontwerp masterplan

Verwerking ideeën  Water en reliëf geven vorm aan bouwblok  Stratenpatroon afgestemd op verschillende woonomgevingen  Gevarieerde woningtypes

Verwerking ideeën  Water en reliëf  Water in publiek domein  Water op privaat domein

Water als vormgever publiek domein

Water als ruimte voor sociaal contact

Water: avontuur voor kinderen Beeld: Speeldernis Rotterdam

Water als vormgever van straten

Figuur: Fris in het Landschap

Geen RWA ondergronds: water wordt een ontwerpelement

Hergebruik water: wat met de overloop?

?

Water in doorsnede

dakoppervlak

Geen RWA

overloop wadi

hergebruik

Reliëf: 4 trappen

+0.00

+1.15

+2.30

+3.45

+4.60

gracht

wadi

Water: kamstructuur

buffer

Binnenzijde bouwblok: verzamelen overloop regenwater (in wadi, gracht…)

Water vormt plein en tuin

Buitenzijde: Blauwe rand

Verwerking ideeën  Water en reliëf geven vorm aan bouwblok  Stratenpatroon afgestemd op verschillende woonomgevingen  Parkeren  Relatie tussen parkeren en tuinen

Parkeren

Parkeren: klassieke oplossing 18 m² garage (6x3 m) 15 m² oprit (5x3 m) 9 m breed openbaar domein (4,5 x 10: 45 m² per woning): Totaal nodig: 78 m²/woning

Parkeren Ruimteverslindend: ieder op z’n kavel

Ruimtewinst: gebundeld

Parkeren= sleutel voor publiek domein

Straat met langzaam autoverkeer

Beeld: Vauban, Freiburg

erfwegje

Beeld: Eva Lanxmeer, Culemborg

Parkeren= sleutel voor publiek domein

Hek tussen straat en erfwegje


Parkeren= sleutel voor publiek domein 25 m² / auto in parkeerhaven 12,5 m² (1,5 p/woning) 5 m breed openbaar domein (2,5 x 10: 25 m² per woning): Nodig: 62,5 m²/woning

Winst: 15,5 m² per woning + erfwegen zijn interessanter -Als speelruimte -Als voetgangersverbinding Privaat terras

Een-richting voor diensten, laden en lossen


Parkeerhavens kunnen bij gelegenheid ook gemeenschappelijk gebruikt worden.

Beeld: Izegem, Maandagmarkt

Parkeren: sleutel voor tuinen  Geen opritten en garages: woningen kunnen dichter tegen de rooilijn  Smaller openbaar domein Tuin wordt netto beter benutbaar Ruimtewinst kan als tuin ingezet worden Woning wordt gezonder, en zuiniger

Tuinen

Woningen verschuiven: geen achteruitbouwstrook en oprit

Tuinen

Woningen verschuiven: extra ruimte achteraan

Tuinen

Strikte perceelsscheiding kan vervagen Gedeelde tuin Ruimte voor - speelplezier - feesten -tuinieren - extra groot groen

Tuinen

Tuinen  Tuindelen: eigenaar van de woning is medeeigenaar van de gedeelde tuin.  Inrichting en onderhoud: er wordt een syndicus aangesteld.  Bewoners krijgen de taak zelf over inrichting en onderhoud te beslissen

Tuinen

tuindelen privaat

privaat

tuindelen


Straat en tuin in doorsnede

Tuindelen

Private tuin

Woning naar rooilijn

Beperkte wegenis Gebundeld parkeren

Water vormt plein en tuin

Binnenzijde: Ruimte voor tuindelen

woonstraat

erfwegje

parkeerhaven

Hovelandlaan

Erfwegjes en P-havens

Zonnebeekseweg

Min. 62 woningen (ca 25%)

Parkeren

Wonen + Parkeerhaven

 25 % sociale woningen  25 w/ha dichtheid  Menging van types op niveau van het bouwblok  Andere functies gerelateerd aan wonen

Verwerking ideeën

 Water en reliëf geven vorm aan bouwblok  Stratenpatroon afgestemd op verschillende woonomgevingen  Gevarieerde woningtypes

Wonen: mix per bouwblok

Wonen: omgeving varieert

Wonen: omgeving varieert

Sociale woningen

total area opp tuindelen opp privaat opp privatiseerbaar opp publiek aantal woningen appartementen hoeves Totaal 35% openb dom.

m² 106.545 12062 50964 63026 43.519

99.509 12062 50964 63026 36.483

141 104 2 247

141 104 2 247

Cijfers

m²

Hoeve Co-housing?

Buurtfunctie? Kaartershuisje

Wonen bijhorende functies

Buurtfunctie Kleinh / horeca

Wonen: doorwaadbaarheid

Publieke ruimte

Volgende stappen

Volgende stappen  2009  Ontwerpfase ▫ Opmaak beeldkwaliteitsplan, verkavelingsplan en RUP ▫ Haalbaarheidsonderzoek energie en waterstudie  Interne sensibilisatie en vorming  Opstart communicatie- en participatieproces  2010  Aanvragen vergunningen  Aanbesteding en aanstelling studiebureau  2011-2012  Infrastructuurwerken  Start verkoop percelen en bouwwerken

Een wijk met uitstraling voorbeeldproject  

 







Verscheidenheid aan woningen verschillende prijsklassen, types, realisatievormen, woonsferen Groen aanzien groen netwerk, landschappelijke integratie, synergie publiek privaat groen, woningvormen met zichtbaar groen Gedifferentieerde ruimte ontmoeting, spel, sport, blauw-groen netwerk,… Integrale benadering inzake water Gebruik, infiltratie en bovengrondse berging van hemelwater, gescheiden afvoer afvalwater, duurzaam watergebruik Leefbare wijk ruimte voor groen/ontmoeten/spel, toegankelijk/doorgankelijk/verblijfsgericht openbaar domein, doordacht mobiliteitsconcept, verkeersveilig, leesbaarheid publiek/privaat, privacy gradiënt, sociale controle, sociaal netwerk,… Duurzaam bouwen en wonen duurzaam watergebruik, waterinfiltratie/berging, energiezuinige woningen, gebruik duurzame energiebronnen, gezonde en milieuvriendelijke materialen, aanpasbaar bouwen,… Hoogstaande woonkwaliteit hedendaags, energiezuinig, akoestische isolatie, gezonde en toegankelijke woningen,…

Meer info  www.ecopolisvlaanderen.be  Een blik op de ideale stad  Inspiratie uit goede voorbeelden  Concrete tips om duurzaam om te gaan met ruimtelijke planning in de „doe-wijzer‟ ▫ Hulpmiddelen voor ontwerpers en gemeenten ▫ Tips, voorbeelden, links, beleidsinstrumenten

 16 06 09 Erik Rombaut - Energie & Mobiliteit conferentiezaal stadhuis Ieper, 19.00 u

Duurzame wijkontwikkeling Ieper Oostsector

Recommend Documents