BELEIDSPLAN. Erfgoedconvenant - Stad Ieper - 1 januari december Erfgoedcel Ieper

BELEIDSPLAN

Erfgoedconvenant - Stad Ieper 1 januari 2005 - 31 december 2008

Erfgoedcel Ieper Grote Markt 34 8900 Ieper T. 057/239 312 F. 057/239 296 E. [email protected]

INHOUDSOPGAVE VOORWOORD ............................................................................. 5 INLEIDING ................................................................................ 6 I. OMGEVINGSANALYSE............................................................. 8 1. DE MAATSCHAPPELIJKE CONTEXT ................................................. 8

A. Geografische en demografische situering ..........................8 B. Bestuurlijke situering .....................................................8 C. Politieke situering ..........................................................8 D. Cultuurhistorische situering ............................................9 2. HET ERFGOEDVELD .................................................................... 12

A. Publieke erfgoedactoren ............................................... 12 1) 2) 3) 4) 5) 6)

Stedelijke Musea ......................................................... 12 Documentatiecentrum In Flanders Fields ........................ 15 Stadsbibliotheek .......................................................... 15 Stadsarchief................................................................ 17 OCMW-archief ............................................................. 18 Dienst ROL - Technische Dienst ..................................... 18 a) Monumentenzorg b) Wederopbouwarchitectuur c) Archeologie d) Kapellen, kloosters

7) De Dienst Leefmilieu - Dienst Milieu-Educatie................... 21 8) Dienst Bevolking.......................................................... 21 9) CCI CultuurCentrum Ieper............................................. 21 10) Werkgroep Vestingen.................................................. 22 11) Kattenstoetcomité ...................................................... 23 12) Argos vzw ................................................................. 23

B. Particuliere erfgoedactoren .......................................... 24 1) Werkgroep Geschiedenis van de Stedelijke Cultuurraad ..... 24 a) Vlaamse Vereniging voor Familiekunde-Afdeling Ieper b) Heemkringen Iepers Kwartier, Flambertus en Selebeke c) West-Vlaamse Gidsenkring Ieper-Poperinge-Westland d) Genootschap voor Geschiedenis en Vestingbouwkunde e) Andere

2) 3) 4) 5)

Socioculturele verenigingen........................................... 25 Kerkfabrieken.............................................................. 25 Musea in privé-bezit ..................................................... 27 De Poorterij ................................................................ 27

- STAD IEPER : BELEIDSPLAN ERFGOEDCONVENANT 2005-2008 -

1

6) Nocturnes vzw............................................................. 27 7) Traditionele Volkssportverenigingen ............................... 28 8) Processies en Volksdevotie ............................................ 28 9) Commonwealth War Graves Commission......................... 28 10) Last Post Association .................................................. 28 11) Diggers..................................................................... 29 12) AWA Aktiegroep voor Wereldoorlogarcheologie ............... 29

II. ERFGOEDCEL IEPER ............................................................. 30 1. MISSIE ..................................................................................... 30 2. SITUERING IN DE STEDELIJKE CONTEXT ....................................... 30 3. SITUERING IN DE REGIONALE CONTEXT ....................................... 32

III. VISIE OP DE ZORG EN ONTSLUITING VAN IEPERS CULTUREEL ERFGOED ............................................................... 34 IV. DOELSTELLINGEN VAN HET ERFGOEDCONVENANT .............. 37 1. ERFGOEDCEL IEPER ONTWIKKELT SAMEN MET DE AANWEZIGE ERFGOEDINSTELLINGEN EN -ACTOREN EEN BREDER ERFGOEDPROFIEL VOOR DE STAD IEPER .................................................................... 39 A. Erfgoedcel Ieper initieert de ontwikkeling van een integraal en geïntegreerd erfgoedbeleid op maat van de stad en dicht bij de lokale bevolking...................................................................... 40 B. Erfgoedcel Ieper stimuleert onderzoek dat nieuw licht kan werpen op de Ieperse geschiedenis door minder toegankelijke bronnen te ontsluiten voor een breder publiek ............................ 41 C. Erfgoedcel Ieper versterkt de communicatie over een brede waaier aan cultureel erfgoed .................................................... 42 2. ERFGOEDCEL IEPER TREEDT SENSIBILISEREND EN PRO-ACTIEF OP VOOR ERFGOED IN NOOD ............................................................. 43 A. Erfgoedcel Ieper brengt het lokaal erfgoed projectmatig en stelselmatig in kaart................................................................ 44 B. Erfgoedcel Ieper zet erfgoedbewaarders aan tot een bewuster behoud en beheer van hun erfgoed ........................................... 45 C. Erfgoedcel Ieper ondersteunt de stedelijke bewaarinstellingen in de ontwikkeling van een pro-actief en coherent verwervingsbeleid..46 D. Erfgoedcel Ieper betrekt Ieperlingen actief bij alle facetten van erfgoedzorg ........................................................................... 47 - STAD IEPER : BELEIDSPLAN ERFGOEDCONVENANT 2005-2008 -

2

3. ERFGOEDCEL IEPER BRENGT DIVERSE MENSEN SAMEN ROND HUN ERFGOED...................................................................................... 48 A. Erfgoedcel Ieper reikt Ieperlingen gelegenheden aan waarop ze elkaar en hun erfgoed beter kunnen leren kennen ....................... 49 B. Erfgoedcel Ieper werkt in functie van een breder publieksbereik projectmatig samen met actoren buiten of aan de rand van de erfgoedsector ......................................................................... 50 C. Erfgoedcel Ieper is op het volledige grondgebied van Ieper actief en betrekt ook deelgemeenten, wijken en buurten bij haar werking51 D. Erfgoedcel Ieper ontwikkelt een informatie- en ontmoetingscentrum voor erfgoedactoren en publiek .................................... 52 4. ERFGOEDCEL IEPER SPEELT EEN ACTIEVE EN COÖRDINERENDE ROL IN DE DESKUNDIGHEIDSBEVORDERING EN EXPERTISE-UITWISSELING IN HET LOKALE EN BOVENLOKALE ERFGOEDVELD. ............................. 53 A. Erfgoedcel ontwikkelt zich op lokaal vlak als een toegankelijk aanspreek- en coördinatiepunt voor erfgoedzorg en -ontsluiting. ... 54 B. Erfgoedcel Ieper biedt logistieke en inhoudelijke ondersteuning bij het in kaart brengen en ontsluiten van erfgoed. ...................... 55 C. Erfgoedcel Ieper ontwikkelt en ondersteunt netwerken en samenwerkingsverbanden in en vanuit het lokale erfgoedveld. ...... 56 D. Erfgoedcel Ieper onderzoekt de mogelijkheden van een regionaal erfgoedconvenant door de realisatie van samenwerkingsprojecten met gemeenten uit de regio Zuidelijke Westhoek. ............................................................................. 57

V. INSTRUMENTEN EN WERKMETHODEN................................... 58 VI. MIDDELEN .......................................................................... 61 VII. MEERJARENPLANNING ...................................................... 63 1. 2. 3. 4.

STAD........................................................................................63 ERFGOED .................................................................................. 64 PUBLIEK ................................................................................... 64 SECTOR .................................................................................... 65


3

VIII. PROCES VAN BELEIDSPLANNING ..................................... 66 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

KENNISMAKING MET DE SECTOR ................................................. 66 STAKEHOLDERS......................................................................... 67 ADVIESCOMMISSIE ERFGOEDCONVENANT .................................... 67 PLANNINGSTEAM ....................................................................... 68 STUURGROEP ERFGOEDCONVENANT ............................................ 68 STADSBESTUUR......................................................................... 69 SYNERGIE MET ANDERE BELEIDSPLANNEN .................................... 69

IX. BIJLAGEN BIJ HET BELEIDSPLAN ........................................ 70


4

VOORWOORD

Onze historische stad Ieper, met haar roemrijk middeleeuws verleden, kon over vele eeuwen heen haar archieven bewaren. Maar tijdens de Eerste Wereldoorlog ging jammerlijk omzeggens alles verloren. En niet alleen onze archieven! Naast de vele honderdduizenden doden verdwenen alle bouwwerken. De inhoud van enkele musea werden volledig vernield. Een catastrofe! Het was 'de dood van Ieper'! En toch namen onze voorouders -met taai doorzettingsvermogen -de draad met hun geschiedenis weer op. Het gehele economische apparaat moest heropgestart worden. Tot diep in de jaren 1980 was het knokken om dit voor elkaar te krijgen. Eindelijk brak de tijd aan om een culturele inhaalbeweging te maken. Het werd geen evolutie, maar een revolutie. We zijn nu zover dat we niet alleen mee zijn met de rest van Vlaanderen, maar op bepaalde punten zelfs toonaangevend werden! Ieper is vandaag een bruisende stad waar haar inwoners terecht fier op mogen zijn.

Frans Lignel Schepen van Cultuur


5

INLEIDING Als middeleeuwse stad heeft Ieper een zeer rijk verleden, wat zich uit in waardevol, boeiend en divers cultureel en onroerend erfgoed. Ieper was een zusterstad van Brugge en Gent, gelegen in een historisch landschap en in een regio waar de beeldenstorm ontstond en geuzen en tempeliers leefden, met een traditie van ambachten en laken- en andere nijverheden, omsloten door de vestingen, met centraal de Lakenhalle en tal van andere waardevolle monumenten, met een bodem die archeologische relicten herbergt, waar de beiaard van het Belfort – een stukje werelderfgoed! – nog dagelijks speelt, de kattenstoet nog driejaarlijks uitgaat en de volkscultuur verder leeft in schuttersverenigingen en stadslegenden in het unieke Ieperse dialect … Tijdens de Eerste Wereldoorlog kreeg deze erfenis het echter hard te verduren. De monumenten en huizen van de stad werden bijna allemaal tot puin herleid, het archief – één van de rijkste van Europa - werd totaal vernietigd en heel wat waardevolle collecties van de musea en bibliotheek gingen verloren. Ook erfgoed in privé-handen en immaterieel erfgoed zoals volksgebruiken en -verhalen verdween samen met de vluchtende inwoners. Dit betekent echter niet dat het naoorlogse Ieper een stad zonder ziel is geworden, integendeel. De stad werd in de jaren twintig volledig heropgebouwd, met als resultaat het unieke homogene stadsbeeld zoals we dat vandaag nog kennen. Het archief, de bibliotheek en de musea verwierven nieuwe collecties en de heropgebouwde huizen werden opnieuw bevolkt door oude en nieuwe Ieperlingen die de stad haar vitaliteit teruggaven. De oorlog schonk Ieper ook nieuw erfgoed - zoals de Last Post, de poppy en de Menenpoort – en maakte van haar een stad die de vredesboodschap hoog in het vaandel draagt. Het thema Oorlog en Vrede genereert bovendien heel wat cultuurtoeristische dynamiek die ten goede komt aan de eigen bevolking. Keerzijde hieraan is dat het zich vooral toespitst op het oorlogserfgoed en niet de Ieperling als primaire doelgroep heeft. Met het oog op de huidige en de toekomstige generaties wil Ieper hierin verandering brengen door oog te hebben voor alle facetten van erfgoedzorg en alle erfgoed op haar grondgebied een actuele en betekenisvolle plaats te geven in de samenleving. Om dit integraal en geïntegreerd beleid op maat van de stad en dicht bij de lokale bevolking te helpen realiseren, sloot Ieper in maart 2004 een eerste, experimenteel erfgoedconvenant af met de Vlaamse Gemeenschap. Voor de uitvoering van dit convenant richtte ze Erfgoedcel Ieper op; een nieuwe stadsdienst die bestaat uit een erfgoedcoördinator en een erfgoedcommunicator.


6

Met het afsluiten van een volgend, decretaal erfgoedconvenant met de Vlaamse Gemeenschap in december 2004, herhaalt de stad haar engagement om in de periode 2005-2008 het erfgoedbeleid integraal en geïntegreerd uit te bouwen. De toekomstvisie en -plannen met betrekking tot het cultureel-erfgoedbeleid, worden uiteen gezet in het Beleidsplan Erfgoedconvenant 2005-2008. Het beleidsplan bestaat uit de volgende onderdelen: •

Hoofdstuk I is een omgevingsanalyse van het Ieperse erfgoedveld,

vertrekkende van een uittreksel uit het cultuurbeleidsplan, aangevuld met specifieke kenmerken van het cultureel erfgoed binnen de lokale context, de actuele stand van zaken en een kritische analyse.

•

Hoofdstuk II beschrijft de plaats en organisatie van Erfgoedcel Ieper in de stedelijke maar ook Vlaamse context;

•

Hoofdstuk III beschrijft de visie op de zorg voor en de ontsluiting van het cultureel erfgoed binnen de gemeente;

•

Hoofdstuk IV formuleert de strategische en operationele doelstellingen

van het erfgoedconvenant, met aanduiding van de verwachte effecten en resultaatsindicatoren;

•

Hoofdstuk V is een omschrijving van de instrumenten en werkmethoden die bijdragen tot de realisatie van de doelstellingen;

•

Hoofdstuk VI geeft een overzicht van de beschikbare financiële en logistieke middelen met aangeven van de eigen inbreng en van de aanwending van de werkingssubsidies;

•

Hoofdstuk VII geeft een meerjarenplanning met aanduiding van de prioriteiten (en klemtonen die de stad Ieper de komende 4 jaren wil leggen in de uitvoering van het convenant);

•

Hoofdstuk VIII schetst het proces dat doorlopen werd om dit

beleidsplan tot stand te brengen, van de manier waarop de sector en andere belanghebbenden betrokken werden bij de opstelling van dit plan, alsook van de wijze waarop dit beleidsplan werd afgestemd op dat van andere cultureel-erfgoedactoren.

•

Hoofdstuk IX omvat de bijlagen. Deze geven meer gedetailleerde informatie betreffende de beschermde monumenten, landschaps- en dorpsgezichten van Ieper (A), de samenstelling van de Stuurgroep Erfgoedconvenant (B) en de Adviescommissie Erfgoedconvenant (C), de bevraging van de Adviescommissie Erfgoedconvenant (D), de functiebeschrijvingen van de erfgoedcoördinatoren (E), de samenstelling van het Planningsteam (F), de SWOT-analyse (G), de intentieverklaring van de stad Ieper (H), het erfgoedconvenant (I) en een uittreksel van het Cultuurbeleidsplan Stad Ieper 2004-2007 (J). - STAD IEPER : BELEIDSPLAN ERFGOEDCONVENANT 2005-2008 -

7

I. OMGEVINGSANALYSE 1. DE MAATSCHAPPELIJKE CONTEXT Onderstaande context-beschrijving is grotendeels overgenomen uit het Stedelijk Cultuurbeleidsplan 2004-2007. Voor uitgebreidere informatie verwijzen we naar dit plan.

A. GEOGRAFISCHE EN DEMOGRAFISCHE SITUERING Ieper is sedert de fusie in 1976 samengesteld uit de deelgemeenten Ieper, St. Jan, Brielen, Boezinge, Zuidschote, Vlamertinge, Elverdinge, Dikkebus, Voormezele, Hollebeke en Zillebeke. Ieper situeert zich in het zuidwesten van de provincie West-Vlaanderen, en grenst aan de gemeenten Langemark-Poelkapelle, Zonnebeke, Comines-Warneton (provincie Henegouwen), Heuvelland, Poperinge, Vleteren en Lo-Reninge. De globale oppervlakte van Ieper beslaat ca. 13.0610 ha. Ieper telde in 2003 35.020 inwoners waarvan er 13.527 gevestigd zijn in de deelgemeenten1.

B. BESTUURLIJKE SITUERING Ieper is de 5de grootste stad van West-Vlaanderen en hoofdplaats van het bestuurlijk en gerechtelijk arrondissement Ieper. Ieper wordt eveneens aanzien als de hoofdplaats van de Westhoek, een ruimere geografische entiteit omvattende de arrondissementen Ieper, Veurne en Diksmuide. Zowel ten opzichte van West-Vlaanderen als ten opzichte van Vlaanderen is Ieper excentrisch gelegen, aangrenzend aan de provincie Henegouwen (CominesWarneton) en dicht tegen de Franse grens. In internationale context ligt Ieper centraal in de driehoek Londen-Parijs-Brussel. In het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen wordt Ieper aangeduid als structuurondersteunend kleinstedelijk gebied.

C. POLITIEKE SITUERING De Gemeenteraad telt 33 Raadsleden en is politiek als volgt vertegenwoordigd: 19 CD&V, 5 VLD, 6 SP.a, 1 Groen!, 1 VIA, 1 Vlaams Belang. Het CBS telt naast de Burgemeester 7 Schepenen, allen van de CD&V-meerderheid. De Schepen die verantwoordelijk is voor Cultuur (o.a. Stedelijke Musea, Stadsarchief, Stadsbibliotheek, Monumentenzorg), Toerisme, Kerkbesturen, Financiën en Begroting, tevens Eerste Schepen is Dhr. Frans Lignel.

1

De cijfers voor 2004 waren bij de eindredactie van dit document nog niet bekend.


8

D. CULTUURHISTORISCHE SITUERING Tot ongeveer de 10de eeuw was het gebied rond Ieper hoofdzakelijk bedekt met natuurbos. De geleidelijke versnippering en verbrokkeling van het natuurlandschap in de 10de-11de eeuw was toe te schrijven aan de aanwezigheid van diverse wilde ontginningen en begrazing, en ontginningen door ondermeer de abdij van Voormezele. Tevens kwamen er ook moerassen voor waaruit turf werd gedolven en waaruit later door afdamming de vijvers van Zillebeke en Dikkebus ontstonden. De immigratie vanuit het platteland zorgde voor een snelle groei van Ieper in de 11de-12de eeuw; daardoor ontwikkelde Ieper zich in een razend tempo van agrarisch centrum tot internationaal handelscentrum.

Centrale ligging als basis voor de bloeiperiode In de 13de en 14de eeuw ontwikkelde het Graafschap Vlaanderen zich tot een belangrijk handelscentrum waarbij de Vlaamse steden tot de grootste van WestEuropa behoorden (Brugge, Gent, Ieper, Antwerpen, Mechelen, Brussel en Leuven hadden elk meer dan 10.000 inwoners). Ieper lag toen centraal in het nog jonge Graafschap Vlaanderen. Omwille van zijn gunstige ligging in Vlaanderen, aan een rivier (de Ieperlee) en op de grote weg Parijs-Brugge kon Ieper in de 13de en 14de eeuw dankzij de lakennijverheid en -handel uitgroeien tot een belangrijke stad in Europa. Tussen 1140 en 1380 groeide de macht van Ieper naar haar hoogtepunt met anno 1260 ongeveer 40.000 inwoners, voor die tijd een stad van wereldformaat. Deze economische groei had een aantal belangrijke gevolgen, zoals het ontstaan van de ‘historische stad’ met zijn karakteristieke plattegrond rondom de SintMaartenskerk en het marktplein op het snijpunt van de belangrijkste handelswegen langsheen de Ieperlee. Dit handelscentrum met marktplein, een haven en andere commerciële activiteiten werd omgeven door een eerste stadsverdediging (aarden wal) op de plaats waar later de vesting is gekomen. Ook kwamen er buitenwijken, een uitgestrekt landbouwgebied rondom de stad met grote walgrachthoeves die Ieper van voedsel moesten voorzien, en een uitgebreid wegennet. Deze structuur heeft de basis gelegd voor de ruimtelijke ontwikkeling tot op vandaag: de stadskern, gekenmerkt door een compacte bebouwing met rondom een aantal kleinere uitbreidingen, en omgeven door verschillende dorpen gelegen in een uitgebreid agrarisch gebied. De economische groei weerspiegelde zich ook in de rijke architectuur van de stad: de verschillende openbare gebouwen vormden samen het meest majestueuze gotische complex van het 13de-eeuws West-Europa. Het bijzonder rijke middeleeuws architecturaal patrimonium was mede een gevolg van het feit dat Ieper drie eeuwen lang een bisschopsstad was. De markante gebouwen zoals belfort, hallen, kerkgebouwen, en burger- en gildenhuizen, bepalen acht eeuwen later nog steeds grotendeels het uitzicht van Ieper.


9

Ieper als militair-strategisch bolwerk In 1383 werd het gebied rond Ieper verwoest tijdens het befaamde ‘Beleg van Ieper’. Na dit beleg kreeg de leidende centrumrol van Ieper een flinke deuk, vooral omdat de Bourgondische hertogen de heropbouw van nieuwe buitenwijken verboden, en daarbij nog de privileges ontnamen en alle voordelen schonken aan Rijsel. De lakennijverheid ging ten onder aan een zware concurrentiestrijd. Dit leidde vanaf de 14de eeuw tot een felle economische achteruitgang en een sterke bevolkingsafname (mede ook het gevolg van pestepidemies en hongersnood) van 40.000 inwoners in 1260 naar 10.700 inwoners in het begin van de 15de eeuw en 7.600 op het einde van diezelfde eeuw. Ieper zou nooit meer dezelfde uitstraling kennen. Daarenboven verloor Ieper zijn centrale ligging en kwam het in een grensgebied te liggen op een strategische plaats: de hele kuststreek was immers vanuit Ieper door een dicht kanalennet makkelijk te bereiken zodat Ieper in de volgende eeuwen de inzet werd van verschillende oorlogen. Ieper viel achtereenvolgens in handen van de Fransen, de Engelsen, de Spanjaarden en de Hollanders. Van 1559 tot 1801 was Ieper een bisschopsstad. Eén van de 18 bisschoppen die over het Ieperse bisdom geregeerd hebben, was Cornelius Jansenius, de grondlegger van het Jansenisme. Tijdens de 17de en 18de eeuw werd Ieper als grensstad door zijn opeenvolgende bezetters verbouwd tot een reusachtige vesting. Het is de Franse vestingbouwkundige Vauban die rond 1680 het bastionsysteem toepaste en de Ieperse vesting tot een complex en uitgestrekt bolwerk uitbouwde. Ieper evolueerde doorheen de eeuwen tot een militair bolwerk, een grensstad die als buffer diende binnen de Europese machtsstrijd met een commerciële en industriële activiteit die was afgestemd op het militair-industriële apparaat en beperkt tot de behoeften van het militaire garnizoen. Doorheen de eeuwen degradeerde Ieper van een wereldhandelscentrum tot een plaatselijk centrum van regionale handel en huisnijverheid te midden van een agrarisch ommeland. In de 19de eeuw bracht de industrialisatie kleine nijverheden zoals blekerijen, een lintenweverij, en kantconfectie. Deze laatste bedrijfjes trokken weg uit Ieper omdat andere steden zoals Brugge en Kortrijk reeds een spoorlijn hadden in 1839, terwijl Ieper moest wachten tot 1854.

Grote infrastructuurwerken als economische hefboom Ondanks de verschillende economische tegenslagen en oorlogen ondernam Ieper verschillende pogingen om weer aan te knopen met het rijke verleden van de stad. Hiervan zijn een aantal grote infrastructuurwerken het resultaat, zoals het graven van het Ieperleekanaal rond 1640, en de aanleg van een spoorverbinding als gevolg van de industrialisatie in de 19de eeuw.


10

Wereldoorlog I: de totale verwoesting Vooral in de 20ste eeuw is het landschap ingrijpend veranderd. In eerste instantie door de Eerste Wereldoorlog, vervolgens door de heropbouw en de industriële ontwikkeling van Ieper in het kader van de opeenvolgende vijfjarenplannen. De Eerste Wereldoorlog betekende voor de stad Ieper het tragische dieptepunt van haar geschiedenis. Ieper lag in het middelpunt van de boogvormige frontlijn (de ‘Ypres Salient’ of ‘Ieperboog’) die samenviel met de West-Vlaamse heuvelrug en de rug van Westrozebeke. Meer dan één miljoen doden, gewonden en vermisten en een totaal verwoeste stad en streek waren het resultaat van het vier jaar durende beleg rond Ieper. Omzeggens alle woonkernen alsook de beboste heuvelrug werden volledig vernield en verwoest, en het Ieperse landschap werd herschapen in een maanlandschap van bomkraters. Ook economisch was het een dieptepunt: de bedrijfjes waren vernield, hun afzetgebieden overgenomen. Ondanks de getrouwe wederopbouw van de stad en de dorpen volgens hun oorspronkelijke structuur is op vandaag de Eerste Wereldoorlog nog zeer nadrukkelijk aanwezig in het Ieperse landschap. Zo’n 150 militaire kerkhoven, vele oorlogsmonumenten, -relicten en -musea, waarvan de Menenpoort het bekendste voorbeeld is, en een aantal bomkraters zijn de stille getuigen van de zwartste bladzijde uit de Ieperse geschiedenis.

Heropbouw gekoppeld aan economische ontwikkeling De periode onmiddellijk na de Eerste Wereldoorlog werd gekenmerkt door een heropbouw van de totaal verwoeste stad en een sterke, maar niet blijvende, immigratiebeweging. Het is in de periode 1919-1925 dat onder leiding van architect Coomans de stad vrij getrouw werd heropgebouwd volgens de oude stadsplattegrond. Aangezien de heropbouw echter niet gepaard ging met een economische heropbouw kende Ieper in de volgende decennia tot na de Tweede Wereldoorlog een aanzienlijke grens- en seizoensarbeid en tevens een sterke emigratiebeweging. Om deze negatieve spiraal om te buigen werd in de jaren zestig gestart met een aantal ambitieuze vijfjarenplannen. De industrialisering die daarin nagestreefd werd resulteerde in de uitbouw in een versneld tempo van de economische infrastructuur en zorgde voor een economische heropleving. Door de uitbouw van bedrijventerreinen en bedrijvencentra en door de verbetering van de ontsluitingswegen werd niet alleen het economisch weefsel versterkt. Er werden ook middelen voorzien voor de versterking van de landbouwstructuren, waterwinning en -zuivering, en voor het toerisme. Ook deze plannen getuigden van een sterke infrastructurele en economisch gerichte aanpak.


11

2. HET ERFGOEDVELD Onderstaande analyse is gebaseerd op de omgevingsanalyse zoals opgenomen in het Stedelijk Cultuurbeleidsplan, maar geactualiseerd, verruimd en aangevuld met kleinere erfgoedactoren en specifieke kenmerken van het cultureel erfgoed binnen de lokale context. Om de analyse bevattelijk voor te kunnen stellen, werd geopteerd voor een overzicht van de actoren in plaats van de sectoren. Verder werd uit praktische overwegingen een opdeling gemaakt tussen “publieke” en “particuliere” erfgoedactoren. “Publiek” slaat op de stedelijke instellingen en organisaties. Onder “particulier” verstaan we organisaties en verenigingen die niet rechtsreeks aan de stadsdiensten verbonden zijn. Het overzicht beperkt zich tot de actoren die quasi exclusief op het grondgebied Groot-Ieper actief zijn. Waar relevant worden regionale instellingen, organisaties en structuren wel vermeld.

A. PUBLIEKE ERFGOEDACTOREN De Stedelijke Musea, het Stadsarchief en bij uitbreiding de Stadsbibliotheek zijn de belangrijkste professionele stedelijke erfgoedinstellingen. Maar ook andere stadsdiensten houden zich (on)rechtstreeks bezig met erfgoed. Overleg tussen de erfgoedinstellingen was eerder occasioneel, maar werd in functie van de projecten wel versterkt met de komst van Erfgoedcel Ieper. Er bestaat wel een driemaandelijks dienstenoverleg Cultuur, maar geen specifiek, structureel overleg tussen de stedelijke erfgoedinstellingen, al dan niet verruimd met de diensten die affiniteit hebben met erfgoed. De Stadsbibliotheek geeft i.s.m. het Stadsarchief en de Stedelijke Musea “Spoor 3” uit; een tijdschrift dat 4 maal per jaar verschijnt en gratis op beperkte schaal verspreid wordt. Het bevat o.a. artikels over historische thema’s, literatuur en muziek, verslagen van voorbije en aankondigingen van nieuwe activiteiten.

1) Stedelijke Musea (Roerend en Immaterieel erfgoed) Ieper telt vijf eigen musea die op het Stedelijk Onderwijsmuseum na, allemaal ondergebracht zijn in een beschermd monument. In februari 1999 werden deze musea als samenwerkingsverband Stedelijke Musea Ieper door de Vlaamse Gemeenschap erkend en ingedeeld op landelijk niveau. Het samenwerkingsverband is de belangrijkste actor op museaal vlak in de stad en regio. Het verhaal dat in de vijf musea gebracht wordt, is complementair en probeert de bezoeker op een aantrekkelijke manier inzicht te geven in de complexe cultuurgeschiedenis van stad en streek.


12

Het samenwerkingsverband omvat de volgende musea: •

Het Stedelijk Museum (°1828) illustreert de Ieperse kunsten

cultuurgeschiedenis vanaf de Middeleeuwen tot op heden, met uitzondering van de periode 1914-1918. De rijke collectie van circa 4500 stuks bevat o.a. iconografische en topografische documenten, schone en toegepaste kunsten, archeologica, enzovoort en wordt via tijdelijke tentoonstellingen in de kijker geplaatst.

•

Het Hotel-Museum Arthur Merghelynck (°1894) is een als

museum ingericht herenhuis van een rijke belastingontvanger uit de 18de eeuw. Het kan alleen op afspraak bezocht worden en heeft een gesloten collectie van ongeveer 2000 items. In de stallingen van het hotel is er een archeologisch museum dat weinig toegankelijk is en eerder als depot fungeert voor archeologische vondsten uit de streek. •

Het Museum Godshuis Belle (°1962) toont een selectie uit de

gesloten collectie kunstschatten (circa 500 stuks) die eertijds bewaard werden in de talrijke godshuizen en die nu ressorteren onder het OCMW.

•

Het Stedelijk Onderwijsmuseum (°1990) is ondergebracht in de voormalige Sint-Niklaaskerk: een unicum in Vlaanderen. Het schetst als enige instelling in Vlaanderen de geschiedenis van het onderwijs van de Middeleeuwen tot heden. De nadruk ligt op leermiddelen zoals handboeken, lesmateriaal, diploma’s, wandplaten enzovoort. De verzameling telt ongeveer 2000 stuks. Het bijbehorende documentatiecentrum bezit nog eens 5000 collectie-items. Jaarlijks vindt er een tijdelijke tentoonstelling plaats.

•

Het In Flanders Fields Museum (°1998), de erfgenaam van het Herinneringsmuseum “Ypres Salient 1914-18”, is een multimediaal museum over Ieper tijdens de Eerste Wereldoorlog. Het brengt het verhaal van de oorlogsgruwel en verwoestingen, maar ook de hoop en de heropstanding van de stad Ieper. In de vaste opstelling wisselen historische voorwerpen, suggestieve klanken lichtevocaties, documentaire films en maquettes elkaar af. Regelmatig belicht een tijdelijke tentoonstelling een minder gekend aspect van de Eerste Wereldoorlog. Er worden publieksgerichte evenementen georganiseerd (zoals concerten en lezingen), en educatieve initiatieven uitgebouwd (bijvoorbeeld museumzoektochten). De museumcollectie telt zo’n 4000 objecten. In het strategische beleidsplan toerisme en recreatie voor de Westhoek (1999) wordt het In Flanders Fields Museum erkend als primair regionaal hefboomproject. Het IFF wordt door het stadsbestuur ook als een speerpunt beschouwd in haar acties om zich naar een internationaal publiek als vredesstad bekend te maken. Dit uit zich in een grote verwevenheid en goed draaiende samenwerking tussen de Dienst Musea en de Dienst Toerisme. Ter versterking van zowel het toeristische als het museale luik ressorteren de zakelijke taken van het IFF-museum feitelijk onder de Dienst Toerisme. - STAD IEPER : BELEIDSPLAN ERFGOEDCONVENANT 2005-2008 -

13

Naast suppoosten, onthaalbedienden en administratieve medewerkers beschikken de Stedelijke Musea over de volgende wetenschappelijke ploeg: - 1 conservator stedelijk musea - 1 coördinator IFF-Museum - 1 educatief medewerker - 1 deskundige productontwikkeling en programmatie - 1 zakelijk leider IFF-Museum (tevens diensthoofd toerisme) - 1 deskundige marketing en promotie IFF-Museum - 1 technisch medewerker IFF-Museum - 1 researcher (tijdelijk in dienst genomen in functie van een nieuwe tentoonstelling over het oorlogslandschap) - 1 registrator Een bezoek aan alle stedelijke musea van Ieper wordt aangemoedigd door een combi-ticket: wie een ticket koopt voor het In Flanders Fields Museum, het Stedelijk Museum, het Stedelijk Onderwijsmuseum of het Museum Godshuis Belle, krijgt automatisch een museumkaart die gratis toegang verleent tot de andere drie musea. Mede door deze actie en de aantrekkingskracht van het IFF stegen de bezoekersaantallen voor de stedelijke musea van 80.518 in 1996 tot 224.929 in 2004. Hieronder volgt een overzicht met achtereenvolgens de bezoekersaantallen voor 2001, 2002, 2003 en 2004:

Stedelijk Museum Museum Merghelynck Museum Belle Godshuis Stedelijk Onderwijsmuseum IFF-Museum

2001 3.905 3.039 3.052

2002 6.811 2.782 3.481

2003 4.182 2.210 3.465

2004 4.843 1.307 3.377

10.160

9.821

9.861

9.313

212.298

222.100

205.301

218.871

In het najaar van 2004 heeft het In Flanders Fields Museum zijn toekomstplannen voor de periode 2007-2012 ontvouwd. Door de geplande verhuis van Stadsbibliotheek en Stadsarchief en de mogelijke komst van een nieuw CultuurCentrum dat nauwer zal samenwerken met de stedelijke Jeugddienst JOC, komen op middellange termijn verscheidene ruimten en lokalen leeg te staan. Dit maakt voor het museum de weg vrij om meer ruimte in te nemen van de Lakenhallen wat moet leidden tot een nieuw IFFMuseum in 2012, één centraal en volledig uitgerust depot, een ruimer documentatiecentrum én een geschikter locatie voor het Stedelijk Museum: het Vleeshuis waar ook de collectie van het OCMW geïntegreerd zou worden. Vermeldenswaard is dat de Stedelijke Musea recent een pilootproject gestart zijn rond mondelinge geschiedenis. Naar aanleiding van hun tentoonstelling “Vluchten voor de oorlog” hebben ze vrijwilligers interviews laten afnemen van Ieperse vluchtelingen. Erfgoedcel Ieper zal dit initiatief mee ondersteunen en continueren zodat het een hefboom kan zijn voor verdere initiatieven op het vlak van mondelinge geschiedenis. Orale geschiedenis en immaterieel erfgoed in het algemeen is in Ieper immers nog een onontgonnen terrein. - STAD IEPER : BELEIDSPLAN ERFGOEDCONVENANT 2005-2008 -

14

2) Documentatiecentrum In Flanders Fields (Roerend, Immaterieel en Documentalistisch erfgoed) Het Documentatiecentrum In Flanders Fields maakt deel uit van de werking van de Stedelijke Musea. Het wordt gerund door enkele museummedewerkers, het wetenschappelijk team van de Stedelijke Musea is er gehuisvest en ook het onderzoek, de registratie en automatisatie van de museumcollecties gebeurt daar. Het centrum is gehuisvest in een krap rijhuis in de Janseniusstraat - het administratief adres van de Stedelijke Musea - waarvan de verschillende kamers zo goed mogelijk ingericht zijn om het beschikbare materiaal op te slaan en te raadplegen. De Stedelijke Musea wensen in de toekomst te kunnen beschikken over één goed uitgerust depot om de werking te kunnen optimaliseren. Het Documentatiecentrum verzamelt documentatie met betrekking tot een welomschreven thema, de Eerste Wereldoorlog. De collectiestukken vertonen behalve hun link naar de Eerste Wereldoorlog weinig onderlinge samenhang. Je vindt er behalve de collectie dr. Caenepeel en de Rose Coombs Library o.a. een collectie boeken, foto's, kaarten, tijdschriften, objecten en documenten i.v.m. Ieper en de Eerste Wereldoorlog. Er wordt doelgericht aangekocht, al blijven de schenkingen toestromen. Zo ontstaat een bijzondere collectie omdat er aan de geschonken voorwerpen zoveel persoonlijke getuigenissen vasthangen. Ook ogenschijnlijk banale, financieel waardeloze objecten zoals een huissleutel of een stukje gebrandschilderd glas dat uit de puinhopen van de Eerste Wereldoorlog kon worden gered, worden hier bewaard, samen met hun verhaal. Momenteel telt de verzameling ongeveer 8000 stuks. Doordat alle expertise over dit thema samengebracht wordt, wordt het Documentatiecentrum meer en meer genoemd als referentiecentrum in België en daarbuiten voor al wie zich bezighoudt met de Eerste Wereldoorlog. Het aantal bezoekers is dan ook flink gestegen de voorbije jaren, van 294 in 1998 tot 1206 in 2004. Daarbij komen nog heel wat aanvragen die schriftelijk of telefonisch beantwoord werden. Voor een centrum dat slechts één dag per week of op afspraak open is voor het publiek, vormt dit uiteraard een extra belasting voor het beperkte personeelskader. Ook hier dient Erfgoedcel Ieper rekening te houden met de gelimiteerde tijd van de weliswaar zeer gemotiveerde museummedewerkers.

3) Stadsbibliotheek (Documentalistisch erfgoed) De Stadsbibliotheek werd opgericht in 1838. De huidige gebouwen in de SintJansstraat werden betrokken in 1938. Het is een openbare bibliotheek en geen bewaarbibliotheek in strikte zin; d.w.z. een bibliotheek die roerend documentair erfgoed bewaart en ontsluit, in het bijzonder manuscripten met een serieel karakter, oude drukken en kunstenaarsboeken.


15

Toch bevat haar collectie enkele historisch waardevolle werken zoals de zeldzame collectie oude Ieperse en regionale kranten of “Flandria Illustrata” van Sanderus. De laatste jaren neemt het Stadsarchief meer de rol op van bewaarinstelling van dit soort erfgoed. Zo werd de historische krantencollectie in het kader van het krantenproject van Erfgoedcel Ieper overgebracht naar het Stadsarchief. De bibliotheek heeft ook een belangrijke ontmoetingsfunctie en is een actief organisator van allerlei culturele activiteiten zoals gedichtendagen en poëtische winterwandelingen. In die hoedanigheid kan de Stadsbibliotheek een belangrijke rol vervullen in het toegankelijk maken van het lokale erfgoed. Dat de Stadsbibliotheek als laagdrempelige culturele instelling in de nabije toekomst hetzelfde pand zal betrekken als het Stadsarchief, opent eveneens gunstige perspectieven naar publiekswerking rond erfgoed. Het toekomstige “samenwonen” van de bibliotheek en het archief niet alleen de samenwerking tussen beide instellingen versterken, oplossing bieden voor het nijpend plaatsgebrek en onaangepaste waarmee de hoofdbibliotheek - ondanks aanpassingen - te kampen

zal bovendien maar ook een infrastructuur heeft.

Sinds het decreet van 1978 werden er tien vrije bibliotheken overgenomen. Acht daarvan werden als bedieningspunt behouden. De hoofdbibliotheek telde in 2004 nog 8893 leden waarvan 78,3% GrootIeperlingen. Nog eens 16.6% woont in het arrondissement Ieper. Hoofdbib

2001

2002

2003

2004

Volw. Jeugd Klassen/instellingen Totaal

6802 2157 216 9175

6789 2140 223 9152

6355 2341 220 8916

6342 2252 299 8893

2001

2002

2003

2004

259540

250412

250048

255600

De uitleencijfers zien er als volgt uit: Hoofdbib

Het personeelsbestand van de Stadsbibliotheek (met uitzondering van poetsvrouwen en administratieve krachten) zag er februari 2005 als volgt uit: -

1 3 6 3

voltijds bibliothecaris deeltijdse assistent-dienstleiders (19/38 ; 28.5/38 ; 28.5/38) voltijdse bibliotheek-assistenten deeltijdse bibliotheek-assistenten (9.5/38 ; 28.5/38 ; 8/38)


16

4) Stadsarchief (Archivalisch erfgoed) Het oude stadsarchief van Ieper (reeds opgericht in 1819 maar getekend door een terugval rond de eeuwwisseling) was één van de rijkste in West-Europa. Helaas ging dit archief en de archieven van de meeste deelgemeenten verloren tijdens de Eerste Wereldoorlog. In 1989 pakte de bibliotheek uit met een “Sociaal en Familiaal Archief” dat zich vooral op genealogie en verenigingsleven concentreerde. In 1991 werd deze dienst omgevormd tot een zelfstandig "Stadsarchief". Een jaar later keerde Oud Gemeentearchief van de deelgemeenten uit het Algemeen Rijksarchief naar Ieper terug. Het archief van de Kasselrij Ieper werd voor 30 jaar in bewaring gegeven. Behalve via schenkingen groeit het archief nog jaarlijks aan door gerichte aankopen. De collectie van het Stadsarchief omvat o.a. het archief van de Kasselrij Ieper (15de-18de eeuw), het oud-gemeentearchief van Ieper en deelgemeenten (vooral 1920-1976 registers van de burgerlijke stand 1800-1914), aanwinsten (varia 13de-17de eeuw), het architectenarchief Speybrouck (wederopbouw 1920-1940), West-Vlaamse Steenwegen (18de eeuw), kaarten en plannen, oudkerkarchief van Ieper en deelgemeenten (18de-20ste eeuw), een omvangrijke boeken- en tijdschriftencollectie in verband met Westhoek- en Belgische geschiedenis, archivistiek en genealogie, oude drukken met o.a. bibliotheek A. Vandenpeereboom (16de-18de eeuw), Ieperse affiches, brochures en persknipsels, ca. 50.000 rouwbrieven, bidprentjes en microfilms en/of kopieën (o.a. het OCMW-Archief Ieper (13de-18de eeuw), parochieregisters, registers van de burgerlijke stand, regionale kranten). Het ligt in de bedoeling om ook het OCMW-archief Ieper (periode tot 1945) binnen enkele jaren in het Stadsarchief onder te brengen. Het Stadsarchief is gehuisvest in de Lange Meersstraat. In de huidige opslagruimte is plaats voor het oud archief, de wetenschappelijke bibliotheek en een deeltje van het semi-statisch archief. Een groot deel van het semi-statisch archief bevindt zich in de kelder en op de zolder van het stadhuis. De oppervlakte, de indeling en de bewaaromstandigheden in het gebouw in de Lange Meersstraat zijn niet optimaal. In de nabije toekomst zal het archief samen met de Stadsbibliotheek verhuizen naar een aangepaste nieuwbouw. Het Stadsarchief kende een constante groei van 1413 opzoekingen in 1995 tot 3017 opzoekingen in 2004. Voor heel wat bezoekers is het archief, dat 5 dagen per week geopend is, een sociale ontmoetingsplek en de draaischijf van een informeel erfgoednetwerk. Om het volledige takenpakket te vervullen beschikt het stadsarchief over een voltijds archivaris, ondersteund door twee technisch-administratieve medewerkers. Deze personeelsbezetting is in principe te beperkt om de dagelijkse zorg voor het archief te dragen zodat er sporadisch beroep moet gedaan worden op vrijwilligers.


17

Sedert oktober 2004 werd het personeelsbestand aangevuld met een archivaris voor het semi-statische en dynamisch archief (periode na 1976). Zij is binnen de stedelijke werkgroep “Document-management” verantwoordelijk voor het ontwerpen van een digitaal archiefklassement en een archiefbeheersplan voor recente documenten. Door deze aanstelling zal het recent gevormde erfgoed (periode na 1976) ongetwijfeld beter geconserveerd worden. Erfgoedcel Ieper is bij het opzetten van archief/erfgoedprojecten verplicht rekening te houden met de geschetste personele beperkingen. Gelukkig is het enthousiasme in deze instelling vrij groot, zodat het Stadsarchief zeker bereid is extra inspanningen te leveren.

5) OCMW-archief (Archivalisch en Roerend erfgoed) Ieper heeft een eeuwenoud caritatief verleden. In 1796 werden de talrijke godshuizen en andere caritatieve instellingen gebundeld onder de naam “Kommissie van de Burgerlijke Godshuizen”. Ze beheerde ook de verzameling documenten en kunstvoorwerpen die ontstond bij de samensmelting van deze instellingen. Dit archief werd in 1798 overgebracht naar het Belle Godshuis waar het ook vandaag nog bewaard wordt. De huidige erfgenaam van de verzamelingen is het OCMW. Door de vernietiging van het stadsarchief tijdens de Eerste Wereldoorlog is het OCMW-archief (dat ook getroffen werd, zij het in beperkt mate) van cruciaal belang. Het kan enkel op afspraak geconsulteerd worden. Het beheer van dit archief gebeurt door het OCMW-bestuur, maar het ligt in de bedoeling om het archief tot 1945 binnen enkele jaren in het Stadsarchief onder te brengen. Vooral de lokale afdeling van de Vlaamse Vereniging voor Familiekunde houdt zich bezig met onderzoek en ontsluiting van dit archief. Ook de kunstvoorwerpen (schilderijen, meubilair, …) waarvan een deel wordt tentoongesteld in het Museum Godshuis Belle, hebben een grote kunsthistorische waarde. De conservator van de Stedelijke Musea is verantwoordelijk voor het beheer en behoud ervan.

6) Dienst Ruimtelijke Ordening en Stedenbouw Technische Dienst (Monumentenzorg, Architectuur, Archeologie) a) Monumentenzorg Ieper bezit heel wat waardevol onroerend erfgoed. Met 52 beschermingen2 staat de stad op plaats 8 in de provincie West-Vlaanderen (gemiddeld aantal beschermingen per gemeente: 37,37). Op Vlaams niveau staat Ieper op plaats 40 (gemiddeld aantal beschermingen per gemeente: 38,42). 2

Stand van zaken op 31 december 2004.


18

Voor een gedetailleerd overzicht: zie bijlage A. Los hiervan zijn er nog meer uitzonderlijke gebouwen, gevels en monumenten. (zie “Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen. Inventaris van het cultuurbezit in België”, deel 11n1). Naast de diverse kerkgebouwen (met vaak waardevolle orgels) en de Lakenhallen met belfort (en de beiaard met 49 klokken), vallen, door de omvang en de goede staat waarin ze bewaard gebleven zijn, vooral de vestingen op. Op het vlak van monumentenzorg en stedenbouw ziet Ieper zich geplaatst voor twee uitdagingen, namelijk het vrijkomen van verschillende grote sites en het effect van de vrije markt op de vastgoedsector met soms verstorende ingrepen in het stadsgezicht tot gevolg. Deze nopen tot dringende actie om dit erfgoed te vrijwaren voor het nageslacht. In het verleden zijn er al enkele aanzetten geweest, maar voorlopig zonder concreet resultaat. Exemplarisch is wel het Publiek-Private Samenwerkingsproject “Picanol”. De herbestemming van de bedrijfsgebouwen van de oude weefgetouwenfabriek Picanol – o.a. een nieuw stadsarchief, bibliotheek en stedelijke academies voor beeldende kunsten en voor woord en muziek zullen er onderdak vinden – voorkomt dat een grote, vrijgekomen site een kankerplek wordt. Er werd onder meer samengewerkt met het team Vlaamse bouwmeester en het Vlaams kenniscentrum PPS. Voor wat beheer en behoud van al dit onroerend erfgoed betreft, is de situatie in Ieper complex. Het stadspatrimonium valt onder de verantwoordelijkheid van de stafcoördinator-juridisch adviseur, het onderhoud gebeurt door de Technische Dienst en de beschermingsprocedures van het onroerend erfgoed worden opgevolgd zowel binnen de Technische Dienst als binnen de Dienst Ruimtelijke Ordening en Stedenbouw. Ter begeleiding en ondersteuning van (bouw)projecten die zich situeren binnen het cultuurhistorische kader van Ieper, werd in 2000 een Adviescommissie Stedenschoon opgestart, samengesteld uit deskundigen van de Dienst Ruimtelijke Ordening en Stedenbouw, de Dienst Musea, en een extern deskundige. Het stedenbouwkundig beleid van de Dienst Ruimtelijke Ordening en Stedenbouw is er op gericht de unieke architecturale eenheid (die tot stand kwam door de wederopbouw) te vrijwaren en waar nodig of gewenst te versterken met nieuwe projecten. Hierbij wordt ruim aandacht besteed zowel aan restauratieprojecten als aan nieuwe hedendaagse architectuur. Wat het algemeen stadsbeeld betreft wordt er de laatste tien jaar vooral werk gemaakt van de heraanleg van de centrumstraten, de heraanleg van de Grote Markt (1992-1995), de inrichting en herbestemming van de ruimtes in de Lakenhallen (1997), en de aanleg van de cultuur-natuurtoeristische vestingroute.


19

b) Wederopbouwarchitectuur Ieper neemt op bouwkundig vlak in Vlaanderen - en in de wereld - een unieke, haast paradoxale positie in. Historisch is het een van de oudste steden in Vlaanderen die typisch middeleeuwse monumenten huisvest als de Lakenhalle en het Belfort. Bouwkundig gaat het echter om een piepjonge stad die na de Eerste Wereldoorlog volledig werd heropgebouwd naar het vooroorlogse evenbeeld, al moet aangestipt worden dat vele kastelen uit de streek niet meer herbouwd werden. Het gevolg hiervan is dat geen enkel huis - op een vijftal uitzonderingen na - in Ieper ouder is dan 80 jaar en dat de stad een zeer homogene architectuur bezit die een afspiegeling is van de vooroorlogse situatie. Momenteel wordt er binnen deze dienst gewerkt aan een stedenbouwkundige verordening ter vrijwaring van het bouwkundig waardevol erfgoed en in het bijzonder de unieke wederopbouwarchitectuur. Daarnaast heeft deze verordening tot doel om maatregelen te nemen met betrekking tot een kwalitatief woon – en leefklimaat. In de binnenstad is immers al geruime tijd een tendens van woonverdichting aanwijsbaar. Het behoud en het streven naar ruimtelijke kwaliteit en leefbaarheid vormen dan ook de leidraad van deze verordening.

c) Archeologie De Dienst Ruimtelijke Ordening en Stedenbouw is meestal ook degene die - bij gebrek aan een eigen stadsarcheologische dienst - het Vlaams Instituut voor Onroerend Erfgoed contacteert om opgravingen te verrichten, bijvoorbeeld omdat er op een bepaalde plaats werken gepland zijn. Zo zijn de voorbije jaren de middeleeuwse sites van de Verdronken Weide geprospecteerd. De vondsten van het archeologisch onderzoek worden ondergebracht in de stallingen van het Merghelynck-museum. Recent stelde de gemeente Heuvelland de vraag om een “Archeologische streekwerking zuid-Westhoek” te organiseren. De haalbaarheid en wenselijkheid van een dergelijke streekwerking wordt momenteel nog door de aangeschreven gemeentes onderzocht.

d) Kapellen, kloosters (Religieus erfgoed) Een geval apart zijn de talloze weg-, velden wijkkapelletjes die langs de Ieperse velden en wegen ingepland werden. Deze bedehuisjes zijn geen beschermde monumenten en bijgevolg zeer kwetsbaar wanneer de oprichters of verzorgers ervan verdwijnen. In enkele gevallen heeft de stad de zorg voor een kapel op zich genomen, maar een echt beleid voor de bescherming van dit erfgoed werd nog niet uitgestippeld. Kennis van de Ieperse kapellen en de kapellentraditie is beperkt, maar een lid van de heemkring “Iepers Kwartier” is al gestart met een foto-inventarisatie. Een andere, verwante bedreiging van religieus onroerend erfgoed en het bijbehorende cultureel erfgoed, is het uitdoven van religieuze orden. Zo werd onlangs het voormalig klooster van de Paters Karmelieten na lange leegstand verkocht. Maar ook in vroegere tijden verdwenen heel wat abdijen en kloosters uit het Ieperse. - STAD IEPER : BELEIDSPLAN ERFGOEDCONVENANT 2005-2008 -

20

7) De Dienst Leefmilieu - Dienst Milieu-Educatie (Landschappen, Erfgroen, Industriële archeologie) De

Dienst

Leefmilieu

besteedt veel aandacht aan de uitbouw en ondersteuning van projecten rond landschappelijk erfgoed zoals de uitbouw van het fietsroutenetwerk “Ieperboog”. Samen met de Dienst Ruimtelijke Ordening en Leefmilieu en de Groendienst zijn ze verantwoordelijk voor de landschapzorg.

De Dienst Milieu-Educatie organiseert en coördineert allerlei activiteiten

(tentoonstellingen, brochures, uitstappen, …) die het publiek informeren en sensibiliseren over milieuzorg en natuurbehoud. In die hoedanigheid bezit deze dienst heel wat expertise op het vlak van publiekswerking. Ze is ook partner in het ontsluitingsproject van oude drinkwaterzuiveringstation nabij Zillebeke-vijver (1927) dat recent werd erkend als beschermd monument. Dit uniek stuk industrieel erfgoed zal gerestaureerd worden met fondsen van de Stedelijke Waterdienst, maar de geplande museale en educatieve inrichting om het complex beter te ontsluiten zal niet doorgaan wegens gebrek aan bijkomende subsidiënten.

8) Dienst Bevolking (Funerair erfgoed) De Dienst Bevolking is verantwoordelijk voor de Ieperse stedelijke begraafplaatsen. Vooral de site langs de Zonnebeekseweg is belangrijk voor de stad omdat het nog een stuk authentiek vooroorlogs Ieper is. Vele oude graftekens hebben de Eerste Wereldoorlog overleefd, maar worden in hun voortbestaan bedreigd door het vervallen van de grafconcessies. Er wordt werk gemaakt van een administratieve inventaris van alle graven, die ook zal gehanteerd worden voor de opmaak van een lijst van waardevolle historische graven zoals bepaald in het decreet op de begraafplaatsen.

9) CCI CultuurCentrum Ieper (Erfgoedontsluiter) Het CCI is een stedelijk cultuurcentrum, ingeschaald in categorie B dat zijn werking begon in 1986. Toen werd geopteerd om geen nieuw centrum te bouwen, maar bestaande historische infrastructuur een nieuw leven te geven. Het CCI werd meteen verdeeld over drie gebouwencomplexen: de stadsschouwburg als theaterzaal, een deel van de Lakenhallen met polyvalente ruimtes (waarvan de toegang gedeeld wordt met het In Flanders Fields-museum) en het stadhuis voor het secretariaat en de vergaderruimten. Deze laatstgenoemde functies werden later ondergebracht in De Meersen, waar het CCI meteen ook een kleine concertzaal, een balletzaal en een leskeuken bij kreeg. Pas vanaf de jaren negentig werd serieus werk gemaakt van het CCI en begon een ernstige inhaalbeweging. Het personeel groeide gestadig aan, de stadsschouwburg werd gerenoveerd en aangepast in 1994 en een jaar later heropenden de Lakenhallen na ingrijpende verbeteringswerken. - STAD IEPER : BELEIDSPLAN ERFGOEDCONVENANT 2005-2008 -

21

Met de groeiende mogelijkheden (infrastructureel, personeel, materieel en financieel) en door het gebrek aan een afzonderlijke cultuurdienst, werden steeds meer taken opgenomen en diensten aangetrokken. Zo coördineert de Werkgroep Feestelijkheden samen met het CCI alle animaties die de werking en de eigen locaties van de stedelijke diensten overstijgt. De Vestingfeesten en de Kattenstoet die samen met Ieper Vredesstad in een beurtrol zitten, zijn de belangrijkste feestelijkheden. In 2002 is het CCI gestart met “Ieper in stukken”; een samenwerkingsproject met het Stadsarchief (en sinds 2004 ook met Erfgoedcel Ieper) dat de ontsluiting van archivalisch erfgoed beoogt. In 2002 werden allerlei soorten affiches getoond. In 2004 werd een tentoonstelling gemaakt rond de vestingkaarten van het archief. Het CCI zal ook voor andere erfgoedprojecten een belangrijke partner worden. Niet alleen omdat Erfgoedcel Ieper grotendeels aangewezen is op hun accommodatie en infrastructuur (Ieper heeft weinig ontmoetings- en tentoonstellingsruimten), maar ook omdat zowel voor CCI als Erfgoedcel Ieper gemeenschapsbevordering en publieksverruiming belangrijk zijn. Om die reden vindt de inhuldiging van de Erfgoedhaltes plaats tijdens het Stadsfestival dat CCI jaarlijks inricht.

10) Werkgroep Vestingen (Onroerend militair erfgoed) De geschiedenis van Ieper is geheel verweven met de vestingen die de stad als een beschermende gordel omsluiten. De aarden en later stenen versterkingen bepalen al sinds de 12de eeuw voor een groot stuk de identiteit van de stad die lange tijd een militair bolwerk was. Iedereen die Ieper verlaat of binnengaat, wordt nog steeds visueel geconfronteerd met de strategische versterkingen die Lodewijk XIV in de 17de eeuw door Vauban liet bouwen. Daarom is dit specifieke monument, los van zijn toeristische aantrekkingskracht, ook als identiteit- en gemeenschapsvormende waarde van belang voor de Ieperlingen. De vestingen getuigen van het Ieperse verleden als versterkte grensstad en worden door de inwoners vaak recreatief bezocht. Driejaarlijks organiseert het CultuurCentrum Ieper er ook de “Ieperse Vestingfeesten”. Sinds 2004 zijn er - in het kader van het Interreg IIIb-project “Septentrion” rond versterkte steden dat nog loopt tot 2007 - ook de “Euregionale dagen van de Versterkte Steden” met allerlei publieksactiviteiten. Hoe beide evenementen die in dezelfde periode georganiseerd worden zich op langere termijn tegen over elkaar zullen verhouden, is voorlopig onduidelijk. Om te komen tot een betere ontsluiting van de vestingen, werd er binnen de stadsdiensten een Werkgroep Vestingen opgericht. Zo werd in samenwerking met Monumenten en Landschappen, de Gidsenkring, het Genootschap voor Geschiedenis en Vestingbouwkunde, de Dienst Ruimtelijke Ordening en Leefmilieu en de Groendienst in 1999 een vestingroute uitgestippeld. Ingrepen als het voorzien van een startpunt, het restaureren van het Kruitmagazijn, het bouwen van een sanitair blok, de aanleg van een voetgangersbrug, en een didactische bewegwijzering moeten de belevingswaarde van de monumentale resten uit verschillende periodes en van de landschappelijke kwaliteiten vergroten. - STAD IEPER : BELEIDSPLAN ERFGOEDCONVENANT 2005-2008 -

22

Momenteel wordt in het kader van het Interreg IIIb-project verschillende activiteiten ontwikkeld rond de vestingen. Zo zal er onder meer een vestingkaartenboek verschijnen (erfgoedcel en Stadsarchief i.s.m. Stedelijke Musea), worden er educatieve paketten ontwikkeld en een maquette gebouwd (dienst Milieu-educatie) en zullen de kazematten gerestaureerd worden. De exacte herbestemming is momenteel nog niet bekend, maar het staat vast dat er ruimte zal zijn voor vergaderzalen en een tentoonstelling.

11) Kattenstoetcomité (Folklore) Ieper staat bekend als een kattenstad. De historische oorsprong van deze reputatie is niet met zekerheid te achterhalen maar vast staat dat dit verband houdt met oude Germaanse gebruiken om katten te slachtofferen om de boze geesten te verdrijven. In Ieper zou tot in 1817 het volksgebruik bestaan hebben om katten van de Belforttoren te gooien. Pas in 1938 werd met de oude traditie van het "kattenwerpen" heraangeknoopt, zij het dat dit gebruik ondertussen afgezwakt is tot het gooien van fluwelen katjes door de Ieperse stadsnar. De eerste Kattenstoet trok in 1955 door de straten van Ieper en zou jaarlijks uitgaan. Wegens de hoge kosten gaat de Kattenstoet sinds 1991 om de drie jaar uit op de tweede zondag van mei (moedertjesdag). In 2003 evoceerden tientallen praalwagens, reuzen, 1.500 figuranten, muziekkorpsen en dansgroepen al voor de 40ste keer de historische kattenstad Ieper. 50 jaar kattenstoet heeft ook het nodige roerende erfgoed opgeleverd. Op de zolder van het stadhuis ligt een schat aan kostuums en het Stadsarchief bezit o.a. de prachtige affichecollectie van de stoet en de zogenaamde kroonjuwelen van de kattenkoningin. De organisatie van de Kattenstoet gebeurt in nauwe samenwerking met de Dienst Toerisme door het Kattenstoetcomité, een stedelijke werkgroep die ruim een jaar voor de feestelijkheden in werking treedt. Voorzitter van het comité is Schepen van Feestelijkheden Jef Verschoore.

12) Argos vzw (Monumentenzorg) Argos vzw organiseert vormings-, activerings- en werkgelegenheidsprojecten voor langdurig, laaggeschoolde werklozen en migranten. In samenwerking met het Steunpunt Arbeid en Monumentenzorg RISO West-Vlaanderen heeft ze het project “Move” uitgedokterd. Vrouwelijke werkkrachten die geen kansen hebben in het reguliere arbeidscircuit, worden ingezet in een onderhoudsploeg in monumenten. Na een vooropleiding van 15 weken, toegespitst op specifieke onderhoudstechnieken, kunnen ze een jaar lang werkervaring opdoen in het onderhoud van monumenten.


23

B. PARTICUCULIERE ERFGOEDACTOREN Behalve de stedelijke erfgoedinstellingen telt Ieper heel wat particuliere verenigingen, organisaties, instellingen en individuen die elk op hun terrein begaan zijn met het (laten) identificeren, documenteren, onderzoeken, bewaren, beschermen, ontsluiten, promoten, versterken en overdragen van een bepaald soort erfgoed. Zoals in de meeste ledenverenigingen is een kleine kern het kloppend hart van het verenigingsleven. Heel wat onder hen zijn ook in meerdere verenigingen actief. Toch is de samenwerking en expertise-uitwisseling tussen de verschillende erfgoedverenigingen eerder occasioneel en gebaseerd op individuele netwerken. De culturele Ieperse verenigingen ontmoeten elkaar in de verschillende werkgroepen van de Stedelijke Cultuurraad die in 2002 onder impuls van het nieuwe decreet lokaal cultuurbeleid ingedeeld zijn volgens thema. De verenigingen die zich met geschiedenis en aanverwante zaken bezighouden werden verenigd in de Werkgroep Geschiedenis. Elke werkgroep staat (volgens artikel 4§2 van de statuten van de Stedelijke Cultuurraad Ieper) ook open voor “geïnteresseerde individuele burgers beschouwd als deskundigen inzake cultuur, woonachtig in de gemeente”, maar die hebben voorlopig nog niet de weg gevonden naar dit overlegorgaan.

1) Werkgroep Cultuurraad

Geschiedenis

van

de

Stedelijke

Deze Werkgroep komt gemiddeld drie maal per jaar samen en heeft tot doel het overleg en de samenwerking tussen de verenigingen te stimuleren. De eigenlijke samenwerking beperkt zich voorlopig tot de jaarlijkse uitgifte van “HistorieP” een kalender waarin de verenigingen zichzelf en hun activiteiten presenteren - en de organisatie in 2003 van een “HistorieP-weekend” met lezingen en tentoonstellingen. Hoewel er uit verschillende hoeken regelmatig suggesties komen om gezamenlijk een nieuw erfgoedtijdschrift op te richten, is dit momenteel weinig gewenst door de verenigingen. De Werkgroep is voor Erfgoedcel Ieper een overlegplatform met de nietstedelijke erfgoedactoren. Met de toetreding van de cel tot de Werkgroep hopen we extra impulsen tot nauwere samenwerking en grotere expertise-uitwisseling te geven. Dit kan onder meer door de Werkgroep sterk te betrekken bij de organisatie van de erfgoeddag.


24

De Werkgroep Geschiedenis is samengesteld met vertegenwoordigers uit de volgende verenigingen:

a) Vlaamse Vereniging voor Familiekunde - Afdeling Ieper (°1968) VVF-Ieper is een onderafdeling van de Vlaamse Vereniging voor Familiekunde. Voor haar circa 90 leden organiseert ze o.a. lessenreeksen, lezingen en archiefbezoeken. Alle leden ontvangen het VVF-maandblad “Vlaamse Stam” en het lokale tijdschrift “Merghelynck”. VVF-Ieper heeft al met Erfgoedcel Ieper samengewerkt voor de organisatie van Erfgoeddag 2004.

b) Heemkringen Iepers Kwartier, Flambertus en Selebeke Groot-Ieper telt drie heemkringen die zich bezig houden met de studie van het verleden van Ieper of een van haar deelgemeenten (Zillebeke en Vlamertinge). Heemkring “Flambertus” is de jongste (°1985) en telt circa 142 leden, heemkring “Selebeke” (°1972) is met een twintigtal leden de kleinste, en heemkring “Iepers Kwartier” (° 1964) de oudste en grootste met ongeveer 201 leden. Alle heemkringen richten gelijkaardige activiteiten in: het organiseren van regelmatige bijeenkomsten, uitstappen, voordrachten, tentoonstellingen, enzovoort. “Flambertus” geeft twee maal per jaar een eigen tijdschrift uit, “Iepers kwartier” doet dit driemaandelijks.

c) West-Vlaamse Gidsenkring Ieper-Poperinge-Westland (°1963) De gidsenkring is met 530 leden de grootste erfgoedvereniging in Ieper. Een 50tal onder hen zijn opgeleide gidsen die allerlei thematische rondleidingen verzorgen in de streek. Voor de eigen leden organiseert de gidsenkring uitstappen, lezingen, bijscholingen en geeft ze een tweemaandelijkse kroniek uit. Samen met de andere West-Vlaamse gidsenverenigingen publiceren ze ook een jaarboek. Hun uitgesproken publieksfunctie maakt dat de gidsenkring bij heel wat erfgoedevenementen (zoals bijvoorbeeld Open Monumentendag) betrokken wordt. Erfgoedcel Ieper hoopt hun expertise eveneens in te kunnen schakelen bij projecten. De gidsenkring werkte al mee aan Dieper in Ieper (erfgoedactiviteiten voor basisscholen georganiseerd door Erfgoedcel Ieper) en Erfgoeddag 2005.

d) Genootschap voor Geschiedenis en Vestingbouwkunde Ieper (°1989) Dit relatief jonge genootschap bestudeert de militaire en lokale geschiedenis van Ieper, met bijzondere aandacht voor het verleden van de Ieperse vestingen. Jaarlijks organiseert deze vereniging een aantal voordrachten en uitstappen. Elk van de ongeveer 50 leden ontvangt ook vier maal per jaar het tijdschrift “De Omwalling”. Een vertegenwoordiger van het genootschap zetelt in de binnen de stadsdiensten opgerichte Vestingwerkgroep die adviserend optreedt. Het genootschap werkt mee aan Erfgoeddag 2005.


25

e) Andere Behalve de voornoemde verenigingen bestaat er in Ieper ook nog V.V.V.Westhoek-Elzas en een Kring voor Cultuur en Geschiedenis. Deze laatste is hoogstwaarschijnlijk niet meer actief en V.V.V.-Westhoek-Elzas is feitelijk een eenmansonderneming op vrijwillige basis met een beperkt bereik. Deze twee “verenigingen” maken momenteel geen deel uit van de Werkgroep Geschiedenis, noch van een andere Werkgroep van de Stedelijke Cultuurraad.

2) Socioculturele verenigingen Naast de Werkgroep Geschiedenis telt de Stedelijke Cultuurraad nog 12 thematisch gegroepeerde Werkgroepen. Hoewel de meerderheid ervan zich strikt genomen niet inlaat met het behoud, beheer of de studie van cultureel patrimonium, is erfgoed en erfgoedbeleving nooit ver weg. Verenigingen huizen in monumenten, bezitten archieven, beoefenen volkssporten of komen op andere manieren in contact met het cultureel erfgoed van Ieper. Deze verenigingen en hun leden kunnen naar aanleiding van concrete projecten doelpubliek dan wel partner zijn. Voorbeelden kunnen zijn: koren die op een publieksevenement volksliederen vertolken, een culturele vereniging die een lezingenreeks inricht, een fotokring die meewerkt aan een publicatie of een gezinsbond die educatieve erfgoedactiviteiten uitwerkt.

3) Kerkfabrieken Groot-Ieper telt 14 parochies, alsook een protestantse en anglicaanse gemeenschap. De bijbehorende kerkgebouwen - vaak met waardevolle orgels zijn in een aantal gevallen beschermde monumenten. Daarnaast beheren de kerkfabrieken ook heel wat roerend erfgoed. Een verhaal apart is de centraal in de stad gelegen Sint-Maartenskathedraal en het bijbehorende lapidarium dat momenteel weinig toegankelijk is. Het Lapidarium is een gotisch overblijfsel van de voormalige 13de-eeuwse SintMaartensabdij. Er zijn fragmenten bijeengebracht van de vernielde kathedraal, grafplaten en partieel vernielde sculpturen uit de kerk. Als dusdanig geven deze ruïnes een beeld van de vernieling van Ieper tijdens WO I. Deze site heeft haar specifieke infrastructuur en ontsluitingsproblemen. In de kathedraal bevinden zich de graven van enkele illustere historische figuren zoals Cornelius Jansenius, de grondlegger van het Jansenisme die ooit bisschop van Ieper was en Robrecht van Bethune, Graaf van Vlaanderen, begraven. Hendrik Conscience heeft hem met zijn gelijknamige boek als “Leeuw van Vlaanderen” onsterfelijk gemaakt.


26

4) Musea in privé-bezit Behalve de Stedelijke Musea zijn er nog vier particuliere “musea” die allen verbonden zijn aan een café en vooral gericht zijn op (hoofdzakelijk Britse) slagveldtoeristen. Ze ontstonden uit oprechte belangstelling van de “conservator” voor het thema en focussen op (hoofdzakelijk militaire) objecten en vondsten. Drie ervan liggen buiten het centrum aan zogenaamde oorlogssites. Het gaat om:

•

• •

•

Hill 60 - Queen Victoria Rifles Museum in Zillebeke

Een heuveltop die bewaard is in de toestand van 1918 met mijnentrechters en betonnen schuilplaatsen uit ’14-’18. Het bijhorende oorlogsmuseum toont o.a. geweren, mortieren, bajonetten, foto’s, uitrustingsstukken en machinegeweren.

Hill 62 - Sanctuary Wood Museum en loopgraven in Zillebeke

Terrein bewaard in de toestand van 1918 met loopgraven, overwelfde gangen, wapens, munitie, foto’s en dia’s.

Hooge Crater Museum in Zillebeke

Sedert 1994 toont dit museum behalve de traditionele foto’s, wapens en uitrusting ook levensgrote reconstructies van taferelen uit het oorlogsverleden.

Ramparts Museum in Ieper

5) De Poorterij: Poorters als gastheer Eén van de vestigingsplaatsen van De Lovie, een centrum voor begeleiding van personen met een mentale handicap, is ondergebracht in “de Poorterij”. In 1996 stootte men bij verbouwingswerken aan deze woning op archeologische vondsten. Vanuit de bekommernis dit cultureel erfgoed te bewaren, besloot De Lovie deze vondsten te integreren in een archeologische site en deze museaal te ontsluiten. Huisraad, leerlooiersgerief, tegels, een waterput en ruines uit de Eerste Wereldoorlog getuigen over tien eeuwen stadsgeschiedenis van Ieper. Sedert de zomer van 2004 is deze site te bezoeken onder begeleiding van een professionele gids. De bewoners - de Poorters - met een mentale handicap van De Poorterij participeren in het project als gastheer en gastvrouw, zij verzorgen het onthaal.

6) Nocturnes vzw De Nocturnes, zomerse avondlijke theaterwandelingen rond “historische actualiteiten en actuele histories”, zagen voor het eerst het licht in 1995 en werden tot nog toe 8 maal georganiseerd. Dit initiatief wil de deelnemers op een verrassende ben levend(ig)e manier laten kennismaken met de Ieperse geschiedenis. De Nocturnes koppelen onbekende, verrassende en weinig of niet toegankelijke locaties aan boeiende vertellingen rond lokaal-historische thema’s. Hoewel initieel bedoeld voor een publiek van toeristen, blijkt dit initiatief vooral aan te slaan bij de Ieperlingen. - STAD IEPER : BELEIDSPLAN ERFGOEDCONVENANT 2005-2008 -

27

7) Traditionele Volkssportverenigingen In het Ieperse zijn tal van verenigingen actief die in ploegverband een traditionele volkssport beoefenen. Gaande van bollen ( o.a. Gaaiboldersmaatschappij KWB St.-Maarten) over vinkensport (o.a. Vinkengilde St-Filip, Koninklijke Vinkenmaatschappij De Kaaivink, De Ijzervink en Vinkebond Arm Maar Eerlijk) tot wipschieten (o.a. Schuttersgilde Sint-Joris en Koninklijke Handbooggilde Sint Sebastiaan). Zij houden al “spelenderwijze” dit immaterieel erfgoed levend.

8) Processies en Volksdevotie Tuindag is nog steeds een feestdag in Ieper die o.a. met een kermis gevierd wordt. Het beleg van de stad in 1383 door de Engelsen en de Gentenaars lag aan de oorsprong van de verering van Onze-Lieve-Vrouw van Tuine, de patrones van de stad. Haar beeld werd na het beleg rond de stad gedragen door het volk dat in de plotse terugtocht van de Engelsen en de Gentenaren een teken zag van de bescherming van de Heilige Maagd, al had dit ‘wonder’ waarschijnlijk ook veel te maken met een groot Frans leger dat Ieperwaarts aan het oprukken was. Ter ere van O.-L.-V. van Tuine wordt nog elk jaar Tuindagommegang georganiseerd. Deze processie van weleer met een rondgang met het beeld op de vooravond van de eerste zondag van augustus, leeft nu voort in een gebedstocht op de vestingen. Daarnaast wordt er in de deelgemeente Voormezele sedert 1152 ook een Heilig Bloedprocessie gehouden.

9) Commonwealth War Graves Commission De talrijke - vooral Britse - oorlogskerkhoven die manifest aanwezig zijn in het Ieperse landschap, worden onderhouden door de Commonwealth War Graves Commission, met hoofdzetel in Ieper. Binnen de stadsmuren bevinden zich twee oorlogskerkhoven (Ramparts Cemetery, Rijselpoort en Ypres Reservoir Cemetery, Plumerlaan-Minneplein); buiten de stadsmuren vinden we tientallen kerkhoven (1 Frans en 68 Britse), alle aangelegd volgens een vast stramien.

10) Last Post Association Elke avond stipt om 20 uur blazen vrijwilligers van de Ieperse brandweer onder de Menenpoort de “Last Post”. Elke soldaat die ingezet werd in de Groote Oorloge trok via deze poort naar het slagveld. Tijdens 14-18 werd dit klaroenenlied in het Britse leger gespeeld om het einde van de dag af te kondigen. Vanaf 1928 is het uitgegroeid tot een ontroerende symbolische dodenhulde voor de vele duizenden Britse soldaten die sneuvelden in Flanders Fields.


28

11) Diggers De Diggers (“gravers”) zijn een enthousiaste groep amateur-archeologen die actief zijn in de omgeving van Ieper en de Vlaamse Westhoek. Ze graven volgens een overeenkomst met het Instituut voor het Archeologisch Patrimonium (IAP) – nu het VIOE - en de stad Ieper naar relicten uit de Eerste Wereldoorlog. De voorbije jaren zijn ze vooral actief geweest op een Boezingse slagveldsite. Opgravingen in verband met andere perioden worden - bij gebrek aan een eigen stadsarcheologische dienst - uitgevoerd door het VIOE.

12) AWA Aktiegroep voor Wereldoorlogarcheologie AWA staat voor Actiegroep voor Wereldoorlogarcheologie of Association for World War Archaeology en is een vereniging die werd opgericht door enkele archeologen die professioneel met het Wereldoorlog I-erfgoed geconfronteerd werden. Op 10 November 2003 werd in Ieper een "Archeologische Wereldoorlog I-cel" voorgesteld. AWA is hier de verpersoonlijking van. De Actiegroep werkt nauw samen met het VIOE en het In Flanders Fields Documentatiecentrum.


29

II. ERFGOEDCEL IEPER Hieronder volgt de missie van Erfgoedcel Ieper, alsook een beschrijving van de plaats en organisatie van deze stadsdienst, zowel in de stedelijke als in de bredere, regionale context.

1. Missie van Erfgoedcel Ieper “Erfgoedcel Ieper is een toegankelijke en flexibele stadsdienst die op creatieve en vernieuwende wijze het erfgoedprofiel van Ieper wil verbreden en de erfgoedbeleving en -bewustwording van de Ieperlingen wil versterken. Als intermediair wil Erfgoedcel Ieper samen met alle erfgoedactoren expertise-uitwisseling en netwerking in én vanuit haar stad stimuleren. Op die manier werkt Erfgoedcel Ieper constructief mee aan een integraal en geïntegreerd erfgoedbeleid voor de stad Ieper.3”

2. Situering in de stedelijke context Erfgoedcel Ieper is verantwoordelijk voor erfgoedconvenant met de Vlaamse Gemeenschap.

de

uitvoering

van

het

Ieper is een stadsdienst die ressorteert onder de dienst Cultuurbeleid die op haar beurt ressorteert onder de Afdeling Cultuur en Recreatie, onder toezicht van het Managementteam.

Erfgoedcel

Erfgoedcel Ieper wordt aangestuurd door de Cultuurbeleidscoördinator en in haar visievorming en beleidsvoorbereiding bijgestaan door de Stuurgroep Erfgoedconvenant. De Stuurgroep vergadert meermaals per jaar en is samengesteld uit professionele en niet-professionele vertegenwoordigers van de verschillende erfgoedsectoren. Voor de samenstelling van de Stuurgroep bij de opmaak van het Beleidsplan Erfgoedconvenant 2005-2008: zie bijlage B.

Adviescommissie wordt geadviseerd door de Erfgoedconvenant. Deze commissie is een open vergadering die eveneens fungeert als een erfgoedplatform waar transversaal informatie uitgewisseld wordt en nieuwe samenwerkingsverbanden kunnen groeien tussen professionele en niet-professionele erfgoedactoren. Deze adviescommissie komt minimaal één maal per jaar samen. De

Stuurgroep

Voor het functioneren van de Adviescommissie: zie ook p. 65 en bijlagen C en D.

3

Dit mission statement werd geformuleerd in overleg met het planningsteam en de Stuurgroep erfgoedconvenant.


30

De gangbare beslissings- en controleprocedures van een openbaar bestuur zijn van toepassing. De krachtlijnen van het beleid in het algemeen en het stedelijk erfgoedbeleid in het bijzonder worden uitgezet door de Gemeenteraad en het College van Burgemeester en Schepenen. Het organigram ziet er als volgt uit:

05 CULTUUR EN RECREATIE

Afdelingshoofd

A4-5

Vrede en Internationale samenwerking

Erfgoedcel

Sport

Cultuurcentrum

Jeugd

Toerisme en Musea

Kunstonderwijs

Bibliotheek en Archief

Cultuurbeleidscoördinator Declercq Alexander

Erfgoedcel Ieper bestaat uit een erfgoedcoördinator (of coördinator erfgoedbeleid) op A-niveau en leidend ambtenaar van Erfgoedcel Ieper, en een erfgoedcommunicator (of coördinator erfgoedcommunicatie) op B-niveau. De coördinatoren zijn verantwoordelijk voor de deskundige, inhoudelijke, administratieve en communicatieve uitvoering en eventuele bijsturing van het erfgoedconvenant. De erfgoedcoördinatoren zijn belast met het in kaart brengen, de netwerkvorming, het ontwikkelen van een bovenlokale dimensie, het ontwikkelen van mogelijkheden tot intergemeentelijke of regionale samenwerking en de uitvoering van een publieksgerichte ontsluiting en maatschappelijke integratie van het cultureel erfgoed. De functie van de erfgoedcoördinator behelst het coördineren en opvolgen van projecten uitgaande van het convenant, en de situering ervan binnen een geïntegreerd erfgoedbeleid en de bredere culturele werking in de stad. De coördinator werkt samen met de stedelijke erfgoeddiensten. De coördinator werkt in nauw overleg met de stedelijke stuurgroep voor het erfgoedconvenant en met de erfgoedcommunicator


31

De erfgoedcommunicator werkt de communicatie uit rond de projecten van het erfgoedconvenant en dit vanuit een globaal communicatieplan. Daartoe ontwikkelt de communicator actuele instrumenten tot sensibilisering van de bevolking. De communicatiecampagnes worden ontwikkeld in overleg met de bestaande communicatiewerking van de stad. De communicator werkt in nauw overleg met de stedelijke stuurgroep voor het erfgoedconvenant en met de erfgoedcoördinator. De erfgoedcommunicator staat ook in voor het zelfstandig ontwikkelen van voorbeeldprojecten. De coördinatoren kunnen voor hun dagelijkse werking geen beroep doen op aanvullende (administratieve) krachten. Maar als stadsdienst kunnen ze uiteraard wel rekenen op de logistieke ondersteuning (bijvoorbeeld huisvesting, telefoonkosten, bureaumateriaal enzovoort) en personele medewerking (ICTmedewerker, Stadsarchivaris, Conservator, diensthoofd Personeel, …) van de stad. Voor de uitvoering van een welbepaalde opdracht in functie van een specifiek erfgoedproject kan de stad Ieper beroep doen op tijdelijke medewerkers. Deze projectmedewerkers worden telkens ingebed in de dienst Cultuurbeleid, formeel aangestuurd door de Cultuurbeleidscoördinator en inhoudelijk begeleid door de erfgoedcoördinatoren. Voor de functieprofielen: zie bijlage E. Erfgoedcel Ieper vond onderdak in de Yperley, Sint-Jacobsstraat 1, 8900 Ieper in hetzelfde bureau als dat van de Cultuurbeleidscoördinator dat gelegen is naast het bureau van de Schepen van Cultuur. De erfgoedcoördinatoren zijn er bereikbaar op 057/239.312 of via [email protected].

3. Situering in de regionale context Erfgoedcel Ieper mag dan een stedelijke dienst zijn die zich concentreert op het cultureel erfgoed van een beperkt geografisch gebied, toch opereert ze niet in een stedelijk, stadsadministratief vacuüm. De cel beschouwt alle particuliere verenigingen, organisaties, instellingen en individuen die zich met het beheer, de zorg of de studie van het Ieperse erfgoed in de breedste zin bezighouden, als partners. Die relatie is trouwens evenwaardig, d.w.z. dat Erfgoedcel Ieper zich hiërarchisch niet boven of onder de actoren plaatst, maar zich midden in het globale erfgoedveld positioneert en er een coördinerende, intermediaire rol vervult. De werking van Erfgoedcel Ieper stopt niet aan de gemeentegrens. In haar werking ontwikkelt ze steeds en bovenlokale dimensie. Waar mogelijk en relevant schakelt ze zich in in een breder netwerk, steunt ze (gemeente)grensoverschrijdende initiatieven, doet ze beroep op bovenlokale organisaties, verenigingen, instellingen en individuen of werkt ze er projectmatig mee samen. Door deze samenwerking actief op te zoeken, wordt netwerking en expertiseuitwisseling bevorderd in het bredere erfgoedveld verrijkt en de impact en uitstraling van lokaal gewortelde projecten vergroot. - STAD IEPER : BELEIDSPLAN ERFGOEDCONVENANT 2005-2008 -

32

Prioritair hierbij zijn de collega erfgoedcellen, de erfgoedsteunpunten - Culturele Biografie Vlaanderen en het Vlaams Centrum voor Volkscultuur - en de intergemeentelijke vereniging Cultuur Zuidelijke Westhoek bestaande uit de Cultuurbeleidscoördinatoren van Ieper en haar buurgemeenten Poperinge, Zonnebeke, Heuvelland, Langemark-Poelkapelle, Vleteren en Mesen. Erfgoedcel Ieper beschouwt deze coördinatoren als erfgoedcollega’s en -partners in de nog op te zetten projectwerking met de Ieperse buurgemeenten. Ook de provinciale overheid wordt niet vergeten met de provinciale museumconsulent, de Dienst Cultuur, Westtoer (het West-Vlaams provinciebedrijf voor Toerisme en Recreatie) en de Regionale Gebiedswerking Westhoek (met o.a. het “Project Oorlog en Vrede in de Westhoek” en het “Regionaal Landschap West-Vlaamse Heuvels”). Andere bovenlokale, overkoepelende of thematische erfgoedorganisaties zoals Vlaams Architectuur Instituut, Resonant, Epitaaf, Centrum Agrarische Geschiedenis, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur / Forum Kerkelijke Archieven zijn eveneens potentiële partners. Hetzelfde geldt voor het VCM-Contactforum voor erfgoedverenigingen of de beroepsorganisaties Vlaamse Museumvereniging en de Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek-, Archief- en Documentatiewezen. Voor wat onroerend erfgoed betreft denken we onder meer aan Erfgoed Vlaanderen, het Vlaams Instituut Onroerend Erfgoed, de Vlaamse Vereniging voor Industriële Archeologie, het Steunpunt Industrieel en Wetenschappelijk Erfgoed en Monumentenwacht Vlaanderen. Tenslotte zijn er nog de onderwijsinstellingen (universiteiten, hogescholen, …) en tal van andere organisaties die op Vlaams niveau actief zijn en die in functie van specifieke projecten een partnerrol kunnen spelen; CultuurLokaal, CultuurNet Vlaanderen, Toerisme Vlaanderen, Re-Creatief Vlaanderen, Canon-Cultuurcel van het Departement Onderwijs, de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten, enzovoort. Deze opsomming is niet definitief, noch eindig. Het omvat slechts een greep uit de mogelijke partners van Erfgoedcel Ieper.


33

III. VISIE OP DE ZORG EN ONTSLUITING VAN IEPERS CULTUREEL ERFGOED In dit hoofdstuk wordt de gewenste situatie geschetst van het Ieperse cultureel erfgoed en de betrokken erfgoedactoren in het jaar 2008. Wat vinden we belangrijk? Waar willen we de komende 4 jaar naar toe? Wat wil Erfgoedcel Ieper tegen het einde van dit erfgoedconvenant bereikt hebben?

Erfgoed brengt mensen samen Erfgoed vormt en versterkt de culturele identiteit en is een bron van gemeenschapsvorming. Kennis van en appreciatie voor het eigen erfgoed smeedt banden tussen mensen. Erfgoedevenementen en –projecten brengen mensen op de been. Ieper geeft Ieperlingen de kans, de ruimte en de faciliteiten om elkaar rond erfgoed te ontmoeten.

Erfgoed is van ons allemaal Erfgoed bereikt een ruim publiek van professionelen, liefhebbers en leken van uiteenlopende leeftijden en verschillende sociale achtergronden. Doelgroepen die moeilijker aan cultuur participeren komen op een laagdrempelige wijze in contact met erfgoed.

Erfgoed is een beleving Erfgoed wordt niet louter passief geconsumeerd, maar ook actief beleefd. Ieperlingen ervaren wat de zin en betekenis is van erfgoed en engageren zich om elk op hun manier een steentje bij te dragen tot een betere erfgoedzorg. De band tussen mensen en hun erfgoed wordt aangehaald en versterkt.

Erfgoed is de toekomst Ieperlingen zijn zich bewust van het erfgoed dat ze bewaren voor de toekomst en het toekomstige erfgoed dat ze creëren. Hedendaagse ingrepen en acties gebeuren met een gezonde en realistische erfgoedreflex. Wat relevant en waardevol kan zijn voor het nageslacht, krijgt extra aandacht en zorg. Het erfgoedbegrip schiet wortel in alle geledingen van de maatschappij.


34

Bedreigd erfgoed wordt gered Sector en publiek hebben oog voor erfgoed dat gevaar loopt en ontwikkelen de juiste reflexen, instrumenten en methodieken om het te beschermen. Voor erfgoed in acute nood worden adequate maatregelen getroffen.

Onbekend erfgoed wordt ontdekt Ieper brengt onbekend en verborgen erfgoed in kaart en krijgt een duidelijk zicht op het erfgoed dat op haar grondgebied aanwezig is. De beheerders en bewaarders alsook de bewaaromstandigheden zijn gekend. Er vindt een hernieuwde kennismaking met, en herwaardering van het eigen erfgoed en verleden plaats.

Vergeten betekenissen worden opgefrist De vergeten betekenissen van cultureel erfgoed worden zichtbaar en toegankelijk gemaakt. Een eigentijdse interpretatie en dialoog met de gemeenschap geven erfgoed een rechtmatige en waardevolle plaats in het maatschappelijke leven. Ieperlingen frissen hun collectief geheugen op en eigenen zich hun rijke verleden opnieuw toe.

Erfgoed dialogeert met erfgoed De schotten tussen onroerend, roerend en immaterieel erfgoed worden neergehaald. Diverse soorten erfgoed gaan met elkaar in dialoog, vullen elkaar aan en versterken elkaars betekenis. De samenhang tussen cultureel en onroerend erfgoed wordt geopenbaard.

Een geïntegreerd en integraal erfgoedbeleid Ieper voert een erfgoedbeleid dat oog heeft voor alle facetten van erfgoedzorg waarbij alle erfgoedactoren en -sectoren betrokken en op elkaar afgestemd zijn waardoor erfgoed een betekenisvolle plaats krijgt in de samenleving. Onroerend erfgoed wordt geïntegreerd in de erfgoedwerking.

Een sterk stedelijk erfgoedprofiel Ieperlingen associëren de stad met een brede waaier aan cultureel erfgoed rond diverse thema’s. Het sterke erfgoedprofiel van de stad nodigt ook toeristen uit tot een bezoek aan Ieper. Ieper is een erfgoedstad.


35

Ieper vervult haar voortrekkersrol Als centrumstad vervult Ieper een voorbeeldfunctie in de Westhoek. De innovatieve instrumenten en methodieken die zij op experimentele en projectmatige wijze ontwikkelde, krijgen navolging in de regio en daar buiten. Voorbeeldprojecten uit de regio worden ondersteund. Voor de buurgemeenten van de Zuidelijke Westhoek effent zij de weg naar een regionaal erfgoedconvenant.

Efficiënte erfgoedcommunicatie Ieperlingen krijgen gemakkelijk toegang tot eenduidige en duidelijke informatie over erfgoed, erfgoedactoren en erfgoedactiviteiten. Er worden hen voldoende kanalen aangereikt om bijkomende informatie te vinden. Erfgoed wordt onder ieders aandacht gebracht. Ieperlingen worden nieuwsgierig gemaakt naar hun erfgoed.

Een goed functionerend erfgoednetwerk Het lokale erfgoedveld staat in verbinding met elkaar en met de bovenlokale erfgoedsector via overlegstructuren, netwerken en samenwerkingsverbanden. Er wordt constructief en in overleg synergetisch met elkaar samengewerkt. Informatie wordt snel onder alle belanghebbenden verspreid. Instrumenten en methodieken worden belangeloos gedeeld. Strategieën worden op elkaar afgestemd.

Een deskundige en bewuste omgang met erfgoed Instellingen, organisaties, verenigingen en individuen zijn zich bewust van het erfgoed dat ze beheren, bewaren of ontmoeten en gaan er op een deskundige en verantwoorde wijze mee om. Ieperlingen nemen hun verantwoordelijkheid op voor het overgeleverde en over te leveren erfgoed. Ieperlingen beseffen dat erfgoed meer betekent dan louter een toeristische attractie of economische stimulans.

De gegenereerde erfgoeddynamiek werkt aanstekelijk De impulsen die uitgaan van het erfgoedconvenant inspireren en stimuleren erfgoed- en andere culturele actoren tot concrete acties en nieuwe projecten. Meer mensen en verenigingen, instellingen en organisaties gaan de erfgoedtoer op. Erfgoedverenigingen vergroten, verjongen en dynamiseren.


36

IV. DOELSTELLINGEN VAN HET ERFGOEDCONVENANT In dit hoofdstuk formuleren we de doelstellingen van het erfgoedconvenant, de verwachte effecten en resultaatsindicatoren met een aanduiding van de potentiële acties, instrumenten en methoden. Bij de opmaak van het Beleidsplan Erfgoedconvenant 2005-2008 namen we de doelstellingen uit het erfgoedconvenant dat afgesloten werd met de Vlaamse Gemeenschap, als uitgangspunt. Met dit erfgoedconvenant wil de stad Ieper: 1° werk maken van een integraal en geïntegreerd erfgoedbeleid; 2° het erfgoedprofiel van de stad versterken door een kwaliteitsvolle en duurzame zorg voor en ontsluiting van bedreigd en onbekend erfgoed te stimuleren; 3° een bredere en diepere erfgoedbeleving stimuleren door het lokaal erfgoed een betekenisvolle plaats te geven in de samenleving en de band tussen erfgoed en de mensen te versterken; 4° lokale verenigingen, organisaties, instellingen en individuen die zich bezighouden met het beheer, de zorg of de studie van het Ieperse erfgoed stimuleren en ondersteunen alsook samenwerking en expertise-uitwisseling tussen deze actoren bevorderen; 5° op een dynamische, actuele en duurzame manier het maatschappelijke draagvlak van het erfgoed verruimen en versterken. Verder vloeiden de strategische en operationele doelstellingen van het Beleidsplan rechtstreeks voort uit de visie, gesprekken met diverse erfgoedactoren en andere belanghebbenden, herhaaldelijk overleg met de Stuurgroep en Adviescommissie Erfgoedconvenant en de SWOT-analyse opgemaakt in samenwerking met het planningsteam4. Bedoeling is om deze doelstellingen en de bijhorende effecten en indicatoren in het tussentijdse beleidsplan te evalueren en verder te verfijnen. De strategische doelstellingen (S.1., S.2., S.3. en S.4.) werden thematisch geclusterd rond de 4 actieterreinen van Erfgoedcel Ieper, namelijk de stad, het cultureel erfgoed, het publiek en de erfgoedactoren. Samen en in dynamische interactie met elkaar, vormen ze de kritische succesfactoren in de realisatie van een integraal en geïntegreerd erfgoedbeleid. Tegen het einde van de beleidsperiode zullen ze worden gerealiseerd via meerdere concrete, operationele doelstellingen (S.1./O.A., S.1./O.B., enzovoort).

4

Een uitvoeriger beschrijving van het beleidsplanningsproces vindt u op p. 64.


37

Elke strategische en operationele doelstelling wordt gevolgd door een toelichting die deze verduidelijkt en contextualiseert. Per operationele doelstelling worden ook mogelijke instrumenten, acties en methodes vermeld waarmee deze doelstellingen kunnen worden gerealiseerd, alsook de beoogde effecten en de indicatoren die toelaten het succes van de doelstelling te meten.


38

S.1. ERFGOEDCEL IEPER ONTWIKKELT SAMEN MET DE AANWEZIGE ERFGOEDINSTELLINGEN EN -ACTOREN EEN BREDER ERFGOEDPROFIEL VOOR DE STAD IEPER.

Ieper vervult een voortrekkersol in de Westhoek voor wat betreft de revival van het oorlogstoerisme. Het stijgend aantal ontsluitingsactiviteiten en grote bezoekersaantallen die dit met zich meebrengt, zijn grotendeels schatplichtig aan de uitstraling van het In Flanders Fields Museum. De dynamiek die dit genereert, overschaduwt het “andere” erfgoed en kan op langere termijn leiden tot een verschraling van het stedelijk erfgoedprofiel. Het Iepers erfgoed omvat immers meer dan alleen maar Wereldoorlog I. Erfgoedcel Ieper wil het erfgoedconvenant inzetten om andere, meer diverse facetten van het Iepers cultureel erfgoed voor het voetlicht halen. Door hen attent te maken op hun rijke verleden en de brede waaier aan erfgoed dat dit gegenereerd heeft, willen we het collectief geheugen van de Ieperlingen opfrissen.


39

S.1./O.A. - ERFGOEDCEL IEPER

INITIEERT DE ONTWIKKELING VAN

EEN INTEGRAAL EN GEÏNTEGREERD ERFGOEDBELEID OP MAAT VAN DE STAD EN DICHT BIJ DE LOKALE BEVOLKING. Het thema Oorlog en Vrede is het speerpunt van het cultuurtoeristisch beleid van Ieper. De stad profileert zich in haar cultuurbeleid als Vredesstad en de aanwezigheid en ontsluiting van het erfgoed van de Eerste Wereldoorlog heeft een grote economische en culturele impact op de stad en haar inwoners. Daarnaast wordt er op kleinere schaal en vaak los van elkaar een beleid ontwikkeld voor de Stedelijke musea, het Stadsarchief, de bescherming van de wederopbouwarchitectuur, de restauratie en ontsluiting van de vestingen, enzovoort. Er wordt al werk gemaakt van een geïntegreerd Cultuurbeleid. Voor wat erfgoed betreft wil Erfgoedcel Ieper vanuit een actuele visie op erfgoedzorg en met gebundelde krachten mee vorm geven aan een geïntegreerd en integraal beleid voor al het erfgoed op het grondgebied van de stad Ieper.

EFFECTEN: Stad Ieper formuleert een actuele visie op haar erfgoedzorg en bouwt samen met alle stadsdiensten en in overleg met het brede erfgoedveld een duurzaam integraal en geïntegreerd beleid uit. De diverse werkingen van de erfgoedactoren verlopen op een gecoördineerde manier. Inspraak van alle betrokkenen en overleg met niet-professionele erfgoedpartners zorgt voor een brede consensus over het te voeren beleid. De gemaakte keuzes worden duidelijk gemotiveerd en gecommuniceerd.

INDICATOREN: -

Een integraal en geïntegreerd erfgoedbeleid in het Stedelijk beleidsplan 2007-2013; Een integraal en geïntegreerd erfgoedbeleid als pijler in het Cultuurbeleidsplan Stad Ieper 2008-2013; De evolutie van het gemeentelijk budget voor erfgoed in de stadsbegroting.

ACTIES, -

INSTRUMENTEN EN METHODES:

Adviescommissie Erfgoedconvenant; Stuurgroep Erfgoedconvenant; Overleg met erfgoed- en andere diensten; Netwerking; Samenwerkingsverbanden; Interdisciplinaire en transversale werking; Dienstenoverleg Cultuur; Projectwerking; …


40

S.1./O.B. - ERFGOEDCEL IEPER STIMULEERT ONDERZOEK DAT NIEUW LICHT KAN WERPEN OP DE IEPERSE GESCHIEDENIS DOOR MINDER TOEGANKELIJKE

BRONNEN

TE

ONTSLUITEN

VOOR

EEN

BREDER

PUBLIEK. Het Iepers stadsarchief, één van de rijkste van Europa, werd tijdens de Eerste Wereldoorlog totaal vernietigd. Ook het Stedelijk Museum werd getroffen. Onschatbaar roerend, immaterieel en archivalisch bronnenmateriaal ging hierbij verloren waardoor de geschiedschrijving van Ieper grote lacunes vertoont. Onderzoekers moeten zich vaak wenden tot secundaire bronnen, archieven in het buitenland of collecties in particuliere handen. Erfgoedcel Ieper wil historici, studenten, heem- en familiekundigen ondersteunen en meer Ieperlingen aanzetten tot exploratief historisch onderzoek door bronnen die minder toegankelijk zijn, te ontsluiten.

EFFECTEN: Onderzoek – voor wetenschappelijke, heemkundige, familiale of andere doeleinden – op basis van moeilijk toegankelijke bronnen wordt vergemakkelijkt. Meer mensen – professionelen, liefhebbers en leken - vinden hun weg naar historische bronnen, consulteren ze en gaan er actief mee aan de slag. De Ieperse historiografie wordt verrijkt met nieuwe studiegebieden. Onbekend erfgoed wordt ontsloten en gecontextualiseerd.

INDICATOREN: -

-

Aantal studies (o.a. publicaties, artikels, …) en activiteiten (o.a. tentoonstellingen, lezingen, gidsbeurten, …) die gebaseerd zijn op bronnenmateriaal dat onder stimulans of met behulp Erfgoedcel Ieper ontsloten werd; Aantal verschillende auteurs of initiatiefnemers van studies of activiteiten die verband houden met het bronnenmateriaal; Aantal ontsloten roerende, immateriële en archivalische bronnen.

ACTIES, -


Historische kranten, bidprentjes, vestingkaarten, prentbriefkaarten, enovoort op GeheugenvanIeper; Studenten doen krantenonderzoek; Ontsluiting van bronnen uit de reserves en depots van stedelijke erfgoedinstellingen; Netwerking; Samenwerkingsverbanden; Workshops; Educatie; … - STAD IEPER : BELEIDSPLAN ERFGOEDCONVENANT 2005-2008 -

41

S.1./O.C. - ERFGOEDCEL IEPER

VERSTERKT DE COMMUNICATIE OVER

EEN BREDE WAAIER AAN CULTUREEL ERFGOED. Activiteiten of publicaties van kleinere erfgoedactoren bereiken vaak een geïnteresseerd, maar eerder beperkt publiek. Hierdoor raken diverse soorten erfgoed niet bij een breed publiek bekend. Erfgoedcel Ieper wil door een efficiënte en toegankelijke communicatie de impact van deze initiatieven verhogen en het publieksbereik ervan vergroten.

EFFECTEN: Door bestaande communicatie-middelen en -kanalen te versterken en aanvullend nieuwe initiatieven op te zetten krijgt elke Ieperling gemakkelijk toegang tot eenduidige en duidelijke informatie over erfgoed, erfgoedactoren en erfgoedactiviteiten. Ieperlingen worden voldoende kanalen aangereikt om bijkomende informatie te vinden. Een ruim publiek van Ieperlingen wordt attent gemaakt op het bestaan van allerlei soorten cultureel erfgoed.

INDICATOREN: -

Aantal communicatie-acties; Aantal communicatiekanalen; Aantal ingezette media; Aantal thema’s en soorten erfgoed die aan bod komen; Aantal geadresseerden en abonnees; Oplages; Aantal distributiekanalen en -plaatsen.

ACTIES, -


Versterken van bestaande communicatiemiddelen en –kanalen zoals Historiep en Spoor 3; Ontwikkelen van nieuwe, aanvullende kanalen en media zoals een erfgoedbrochures-circuit en een nieuwsbrief of e-zine; Uitbouwen van erfgoednet/wijzer, Geheugen van Ieper en Hyperlink; Ondersteunen van publicaties door derden; Zoeken naar media-partners (zoals Streekkrant, WTV, Wekelijks Nieuws); Overleg; Netwerking; Samenwerkingsverbanden; …


42

S.2. ERFGOEDCEL IEPER TREEDT SENSIBILISEREND EN PRO-ACTIEF OP VOOR ERFGOED IN NOOD.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog is heel wat Iepers erfgoed reddeloos verloren gegaan. Het erfgoed – zowel roerend, immaterieel als onroerend – dat de oorlog wel overleefde of nadien gecreëerd werd, moet in de mate van het mogelijke voor toekomstige generaties gevrijwaard worden. Daarom zijn we extra gevoelig voor erfgoed dat acuut of potentieel bedreigd wordt. Dit kunnen collecties of relicten zijn die niet goed geconserveerd worden, archieven van verenigingen die hun werking stopgezet hebben, getuigen en hun verhalen die uitsterven, tradities die niet meer doorleven, maar ook erfgoed dat verstoft en vergeten wordt. Want cultureel erfgoed bestaat slechts als het voortdurend wordt herdacht en geactualiseerd. Erfgoedcel Ieper besteedt prioritair aandacht aan bedreigd erfgoed en zorgt voor een grotere bewustwording en betere zorg voor dit erfgoed.


43


BRENGT HET LOKAAL ERFGOED

PROJECTMATIG EN STELSELMATIG IN KAART. Over de omvang, diversiteit en bewaaromstandigheden van erfgoed dat niet in bewaarinstellingen werd gedeponeerd, is weinig gekend. Organisaties, instellingen en verenigingen maken hun erfgoed zelden toegankelijk voor de buitenwereld en heel wat verzamelaars blijven anoniem. Particulier erfgoed is bovendien dynamisch; verzamelaars ruilen of verkopen en het archief van een vereniging wordt - al dan niet in zijn totaliteit - aan opeenvolgende secretarissen doorgegeven. Dit maakt erfgoed in privé-handen extra kwetsbaar. Erfgoedcel Ieper wil dit verborgen erfgoed geleidelijk aan in kaart laten brengen.

EFFECTEN: Het erfgoedveld wordt geleidelijk aan in kaart gebracht. Kennis van de omvang, diversiteit en bewaaromstandigheden van erfgoed vergroot en leidt tot concrete maatregelen en acties. Organisaties, verenigingen, instellingen en individuen worden via projecten aangezet om hun erfgoed te laten prospecteren en inventariseren. Instrumenten en methodieken worden ontwikkeld en met succes geïmplementeerd in het bredere erfgoedveld.

INDICATOREN: -

Aantal gecontacteerde organisaties, verenigingen, instellingen en individuen; Aantal positieve en negatieve reacties; Aantal opgemaakte of ontvangen inventarissen en overzichtslijsten; Aantal geïnventariseerde of geregistreerde objecten of verhalen; Aantal spontane (advies-)vragen; Uitbreiding van de omgevingsanalyse; Aantal ontwikkelde en geïmplementeerde instrumenten en methodieken; Aantal acties en maatregelen van Erfgoedcel Ieper en partners op basis van de ingezamelde informatie.

ACTIES, -


Passieve prospectie van het globale erfgoedveld; Actieve prospectie van een deel van het erfgoedveld in functie van specifieke (thematische) projecten; Ontwikkeling van instrumenten en methodieken; Ontwikkeling van een databank; Ontwikkeling van registratie- en inventarisatiefiches; Inschakelen van vrijwilligers; Begeleiding en vorming van actoren en (vrijwillige) medewerkers; Communicatie-acties; - STAD IEPER : BELEIDSPLAN ERFGOEDCONVENANT 2005-2008 -

44

-

Overleg; Samenwerkingsverbanden; …

S.2./O.B. - ERFGOEDCEL IEPER

ZET ERFGOEDBEWAARDERS AAN TOT

EEN BEWUSTER BEHOUD EN BEHEER VAN HUN ERFGOED. Heel wat waardevolle collecties die zich niet in bewaarinstellingen bevinden, worden niet altijd optimaal bewaard. Onwetendheid over deskundig behoud en beheer, maar ook een gebrek aan bewustzijn over het (toekomstig) erfgoed dat men in bewaring heeft, vormen een bedreiging voor het voortbestaan ervan. Erfgoedcel Ieper wil erfgoedbewaarders sensibiliseren en via vormingsactiviteiten, onderzoeks- en ontsluitingsprojecten aanzetten tot een betere omgang met hun erfgoed.

EFFECTEN: Bewaarders zijn zich bewust van hun erfgoed en krijgen instrumenten en strategieën aangereikt om het beheer en behoud ervan te verbeteren.

INDICATOREN: -

Aantal door Erfgoedcel Ieper ondernomen acties op het vlak van sensibilisatie en vorming; Aantal door Erfgoedcel Ieper opgezette onderzoeks- of ontsluitingsprojecten waaraan een stimulans tot beter behoud en beheer gekoppeld wordt; Aantal (voorzorgs-)maatregelen die door bewaarders getroffen worden onder impuls van Erfgoedcel Ieper; Aantal cursussen / workshops / studiedagen / colloquia die door erfgoedbewaarders bijgewoond worden.

ACTIES, -


Onderzoeks- en/of ontsluitingsprojecten waaraan een stimulans tot beter behoud en beheer gekoppeld wordt; Organisatie van specifieke vormingsactiviteiten voor de erfgoedsector; Verspreiding van informatie (via publicaties, presentaties, …); Communicatie-acties; Sensibilisatie; Overleg; Netwerking; Samenwerkingsverbanden; … - STAD IEPER : BELEIDSPLAN ERFGOEDCONVENANT 2005-2008 -

45


ONDERSTEUNT

DE

STEDELIJKE

BEWAARINSTELLINGEN IN DE ONTWIKKELING VAN EEN PRO-ACTIEF EN COHERENT VERWERVINGSBELEID. Bij het overlijden van een verzamelaar of door het opdoeken van een vereniging kan erfgoed ongemerkt verdwijnen en raken jarenlang opgebouwde collecties versnipperd. Om dit te vermijden helpt Erfgoedcel Ieper bij de ontwikkeling van de nodige instrumenten voor een pro-actief verwervingsbeleid zodat tijdig, snel, systematisch en efficiënt kan ingespeeld worden op een opportuniteit of noodsituatie. Het verwerven van zoveel mogelijk particulier erfgoed door de stad - in de vorm van schenkingen, leningen, legaten of aankoop - vormt geen doel op zich, maar geldt als laatste redmiddel om dit erfgoed voor de gemeenschap veilig te stellen. Erfgoed dat elders optimaal bewaard wordt, is dus geen prioriteit.

EFFECTEN: Stedelijke bewaarinstellingen bouwen onder impuls van Erfgoedcel Ieper in onderling overleg een coherent verwervingsbeleid uit waarin elk afzonderlijke accenten legt. De instellingen maken hierover duidelijke en bindende afspraken. De stad beschikt over de nodige instrumenten en procedures om in geval van een noodsituatie of opportuniteit tijdig, snel, systematisch en efficiënt actie te ondernemen. Erfgoedbewaarders zijn geïnformeerd over de kanalen, voorwaarden en mogelijkheden om collecties over te dragen of te deponeren.

INDICATOREN: -

Aantal Aantal Aantal Aantal Aantal Aantal

ACTIES, -

ontwikkelde instrumenten en procedures; overlegmomenten; ondernomen verwervingsacties; verworven collecties; gerealiseerde sensibilisatie- en communicatie-acties: (informatie- en advies-)vragen.


Onderzoek naar juridische en financiële consequenties en mogelijkheden; Opmaken van procedures; Aanleggen van een contactenlijst; Ontwikkeling van instrumenten (o.a. voorbeeldcontracten) Opstellen van een afsprakennota tussen de stedelijke bewaarinstellingen; Overleg; Sensibilisatie- en communicatie-acties naar potentieel geïnteresseerden; Collectiemobiliteit;


46

-

Verdere uitbouw van het Sociaal en Familiaal archief; Vrijmaken van budget; Samenwerkingsverbanden; …

S.2./O.D. - ERFGOEDCEL IEPER

BETREKT

IEPERLINGEN

ACTIEF BIJ

ALLE FACETTEN VAN ERFGOEDZORG. Ieperlingen dienen zélf hun verantwoordelijkheid op te nemen voor het erfgoed dat ze overgeleverd kregen van hun voorvaderen om het nog te kunnen doorgeven aan hun achterkleinkinderen. Daarom zal Erfgoedcel Ieper Ieperlingen stimuleren en kansen bieden om zich actief en op eigen tempo in te laten met diverse facetten van erfgoedzorg.

EFFECTEN: Ieperlingen zetten zich occasioneel en/of structureel in voor erfgoedzorg. Zij voeren diverse taken uit (onderzoek, inventarisatie, registratie, ontsluiting, …) die het erfgoed ten goede komen. Ieperlingen maken elkaar enthousiast voor erfgoedzorg. Het maatschappelijk draagvlak voor erfgoed vergroot.

INDICATOREN: -

Aantal Ieperlingen die zich onder impuls van Erfgoedcel Ieper actief inzetten voor erfgoedzorg; Aantal leden van bestaande erfgoedverenigingen; Aantal leden van tijdelijke projectwerkgroepen; Aantal samenwerkingsprojecten met Lokaal Steunpunt Vrijwilligerswerk.

ACTIES, -


Ontwikkeling van een Vestingwacht; Creatie van een ploeg interviewers voor mondelinge geschiedenisprojecten; Creatie van een groep vrijwilligers die meewerkt aan de erfgoedbank Geheugen van Ieper; Samenwerking met Lokaal Steunpunt Vrijwilligerswerk, VDAB, Argos, Onderwijs, … Initiatie-sessies; Communicatie-acties; Overleg; …


47

S.3. ERFGOEDCEL IEPER BRENGT DIVERSE MENSEN SAMEN ROND HUN ERFGOED.

Erfgoed is iets dat mensen met elkaar gemeen hebben. Het voedt het collectief geheugen en vormt gemeenschappen. Erfgoed brengt mensen ook bij elkaar in verenigingen en organisaties, rond evenementen en activiteiten. Erfgoedcel Ieper wil de band tussen Ieperlingen en hun erfgoed versterken en via dit gemeenschappelijk erfgoed mensen met elkaar in contact brengen. Erfgoedcel Ieper mikt daarbij op diverse doelgroepen want erfgoed is van ons allemaal.


48


REIKT

IEPERLINGEN

GELEGENHEDEN

AAN WAAROP ZE ELKAAR EN HUN ERFGOED BETER KUNNEN LEREN KENNEN. Erfgoed dat opgesloten blijft in depots, reserves en privé-collecties verstoft. Mensen die niet met elkaar in contact treden, vereenzamen en verzuren. Daarom wil Erfgoedcel Ieper via creatieve ontsluitingsprojecten en laagdrempelige erfgoedactiviteiten Ieperlingen samen hun erfgoed laten beleven. Het evenement en de gedeelde ervaring brengt mensen dichter bij elkaar.

EFFECTEN: Ieperlingen maken op speciale publieksmomenten en erfgoedactiviteiten kennis met hun erfgoed en met elkaar. Persoonlijke ervaringen en getuigenissen worden uitgewisseld. Er ontstaat een groter begrip en sterkere verbondenheid.

INDICATOREN: -

Aantal publieksmomenten en –activiteiten bij eigen projecten; Aantal partnerprojecten waarbij Erfgoedcel Ieper publieke omkadering rond een erfgoedthema voorziet; Aantal bezoekers / deelnemers; Appreciatie van het evenement.

ACTIES, -


Erfgoeddag; Rondleidingen, wandelingen; Publieksonderzoek op de vestingen; Inhuldigingen (o.a. Picanol / Erfgoedhaltes / Geheugen van Ieper enzovoort … ); Recepties, vernissages, ontmoetingsmomenten; Adviescommissie; Workshops en demonstraties; Erfgoedkwis; Zoektocht, fietstocht, wandelroute; Familie-uitstap; …


49

S.3./O.B. - ERFGOEDCEL IEPER WERKT IN FUNCTIE VAN EEN BREDER PUBLIEKSBEREIK PROJECTMATIG SAMEN MET ACTOREN BUITEN OF AAN DE RAND VAN DE ERFGOEDSECTOR. Erfgoedcel Ieper wil buiten de cirkel van erfgoedliefhebbers en –kenners treden en een breder publiek naar erfgoed toe leiden door organisaties, verenigingen en instellingen die niet prioritair met erfgoedzorg bezig zijn als partner bij erfgoedprojecten te betrekken.

EFFECTEN: Doelgroepen die moeilijker aan cultuur participeren worden met behulp van de expertise, kanalen en medewerking van specifieke partnerorganisaties sneller en efficiënter in aanraking gebracht met cultureel erfgoed. Het begrip van en voor cultureel erfgoed vindt bij bredere lagen van de bevolking ingang.

INDICATOREN: -

Aantal contacten en overlegmomenten met potentiële partners buiten of aan de rand van de erfgoedsector; Aantal gerealiseerde projecten met partners buiten of aan de rand van de erfgoedsector; Aantal betrokken partners buiten of aan de rand van de erfgoedsector; Aantal beoogde en bereikte doelgroepen; Aantal deelnemers / bezoekers; Appreciatie van de initiatieven door de doelgroepen.

ACTIES, -


Samenwerkingsverbanden met Argos, VDAB, onderwijs, maatschappelijke / culturele / recreatieve verenigingen, Cultuurraad, Jeugdraad, Sociale Raad, Seniorenraad, OCMW, …; Projecten afgestemd op belevingswereld van de doelgroep; Overleg; Netwerking; Communicatie-acties; …


50

S.3./O.C. - ERFGOEDCEL IEPER IS OP HET VOLLEDIGE GRONDGEBIED VAN IEPER ACTIEF EN BETREKT OOK DEELGEMEENTEN, WIJKEN EN BUURTEN BIJ HAAR WERKING. Ieperlingen hebben een gelaagd identiteitsgevoel. Ze voelen zich West-Vlaming, Ieperling én Boezingenaar. Elk van deze deelidentiteiten heeft zijn eigen wortels en erfgoed. Door naar wijken te trekken, buiten de vestingmuren te treden en in te spelen op datgene wat inwoners het nauwst aan het hart ligt – namelijk de onmiddellijke leefomgeving – laat Erfgoedcel Ieper Ieperlingen ontdekken wat hun buurt uniek maakt, maar ook wat hen verbindt met andere Ieperlingen. Zo groeit een groter begrip en respect voor elkaar.

EFFECTEN: De werking van Erfgoedcel Ieper laat zich voelen op het hele Ieperse grondgebied. Buurt-, wijken deelgemeenteprojecten stimuleren de identiteits- en gemeenschapsvorming. De kleinschalige aanpak zorgen voor een diepere en bredere erfgoedbeleving.

INDICATOREN: -

Aantal deelgemeenten, wijken of buurten die als afzonderlijke leefgemeenschappen bij een erfgoedproject betrokken worden. Aantal buurten wijkbewoners die participeren; Appreciatie door de buurten wijkbewoners; Aantal betrokken partners die wortels hebben in de leefgemeenschap.

ACTIES, -


Inhuldiging erfgoedhaltes in deelgemeenten; Wijkprojecten; Project rond straatnamen; Mondelinge geschiedenisproject; …


51


ONTWIKKELT EEN INFORMATIE- EN

ONTMOETINGSCENTRUM VOOR ERFGOEDACTOREN EN PUBLIEK. Erfgoed- en andere actoren beschikken in Ieper over een beperkt aantal locaties om te vergaderen of er tentoonstellingen en andere publieksactiviteiten te organiseren. Daarnaast heeft de stad geen echt centraal punt waar het brede erfgoedveld zich kan informeren of elkaar ontmoeten. Erfgoedcel Ieper wil van beide noden een deugd maken en op zoek gaan naar een locatie waar Ieperlingen zichzelf en elkaar kunnen informeren over erfgoed en erfgoedzorg. Erfgoedcel Ieper wil deze ruimte een zinvolle, laagdrempelige en interactieve invulling geven.

EFFECTEN: Het informatie- en ontmoetingscentrum voor erfgoed wordt de uitvalsbasis voor verenigingen, organisaties en individuen die zich willen bezighouden met erfgoed. Ze vinden er informatie en ondersteuning, en krijgen de gelegenheid om er erfgoedprojecten op te zetten.

INDICATOREN: -

Beslissing van het Stadsbestuur; Realisatie van een stappenplan; Vrijmaken van een budget.

ACTIES, -


Prospectie van locaties; Peilen naar concrete behoeften van het erfgoedveld; Realisatie van een concept; Onderzoeken van de mogelijkheden in de Kazematten of op de Picanolsite; Plaatsbezoeken bij gelijkaardige projecten; Literatuuronderzoek; Overleg; Samenwerkingsverbanden; Communicatie-acties; …


52

S.4. ERFGOEDCEL IEPER SPEELT EEN ACTIEVE EN COÖRDINERENDE ROL IN DE DESKUNDIGHEIDSBEVORDERING EN EXPERTISE-UITWISSELING IN HET LOKALE EN BOVENLOKALE ERFGOEDVELD.

In het erfgoedveld zijn heel wat actoren actief, elk met hun eigen doelstellingen, methodes, instrumenten, ervaring en kennis. Uitwisseling van de opgebouwde expertise onder de verschillende actoren vergroot de deskundige omgang met ons erfgoed en stelt het veilig voor de toekomst. Erfgoedcel Ieper wil enerzijds de aanwezige expertise voor het hele erfgoedveld valoriseren en zo breed mogelijk verspreiden. Anderzijds wil ze de verwerving van nieuwe expertise stimuleren via vernieuwende projecten en vormingsactiviteiten.


53

S.4./O.A. - ERFGOEDCEL EEN

TOEGANKELIJK

ONTWIKKELT ZICH OP LOKAAL VLAK ALS

AANSPREEK-

EN

COÖRDINATIEPUNT

VOOR

ERFGOEDZORG EN -ONTSLUITING. Erfgoedcel Ieper positioneert zich middenin het erfgoedveld, tussen alle erfgoedactoren. Ze bekleedt er geen hiërarchische, noch ondergeschikte positie en benadert alle erfgoedactoren op een open en gelijkwaardige manier. Ze treedt op als intermediair tussen professionele en niet-professionele actoren, tussen sector en publiek, tussen het stadsbestuur en het veld, tussen cultureel en onroerend erfgoed. Vanuit deze centrale positie houdt ze voeling met wat er leeft in het hele erfgoedveld en detecteert ze kansen en bedreigingen. Hierdoor is Erfgoedcel Ieper uitstekend geplaatst om erfgoedinformatie te verspreiden en advies te verlenen, alsook om potentiële partners met elkaar en het publiek in contact te brengen.

EFFECTEN: Erfgoedactoren zijn bekend met de producten en diensten die Erfgoedcel Ieper hen aanbiedt en maken ervan gebruik. Erfgoedcel Ieper wordt beschouwd als een logische gesprekspartner in erfgoedmaterie. De betrokkenheid van Erfgoedcel Ieper als partner in erfgoedprojecten wordt gezien als een meerwaarde. Informatie over activiteiten en ontwikkelingen in de erfgoedsector die het behoud, beheer en ontsluiting van lokaal erfgoed kunnen stimuleren of verbeteren, worden via Erfgoedcel Ieper snel, efficiënt en correct verspreid onder alle belanghebbenden.

INDICATOREN: -

Aantal contacten en overlegmomenten met actoren uit de erfgoedsector; Aantal gerealiseerde projecten met partners in of aan de rand van de erfgoedsector; Aantal adviesvragen en doorverwijzingen.

ACTIES, -


Presentaties van de werking en projecten van Erfgoedcel Ieper; Missie en beleidsplan worden gecommuniceerd; Vorming en participatie aan activiteiten georganiseerd door erfgoedactoren houdt de coördinatoren op de hoogte; Overlegmomenten; Adviesverlening; Adviescommissie; Actief op zoek gaan naar nieuwe partners en projecten; Open dialoog; … - STAD IEPER : BELEIDSPLAN ERFGOEDCONVENANT 2005-2008 -

54

S.4./O.B.

-

ERFGOEDCEL

IEPER

BIEDT

LOGISTIEKE

EN

INHOUDELIJKE ONDERSTEUNING BIJ HET IN KAART BRENGEN EN ONTSLUITEN VAN ERFGOED. Er is nog heel wat werk aan de winkel op het vlak van de inventarisatie, registratie en ontsluiting van erfgoed. Professionele bewaarinstellingen kunnen dit immense werk niet alleen aan. Daarom ondersteunt Erfgoedcel Ieper verenigingen, organisaties, instellingen en individuen die hierin initiatieven nemen. De aangeboden steun kan inhoudelijk zijn – onder meer door adviesverlening, doorverwijzing of het aanreiken van instrumenten en methodieken - maar ook logistiek in de vorm van de uitlening van materiaal.

EFFECTEN: Initiatiefnemers doen beroep op Erfgoedcel Ieper voor advies of de ontlening van materiaal om erfgoed te gaan inventariseren, registreren en/of ontsluiten. Gelijkaardige projecten worden zoveel mogelijk op elkaar afgestemd. De ondersteuning van Erfgoedcel Ieper werkt drempelverlagend en stimuleert nieuwe initiatieven.

INDICATOREN: -

Aantal adviesvragen; Aantal ontleningen; Aantal aanvragers; Aantal geïnventariseerde, geregistreerde en gedigitaliseerde objecten; Aantal ontsluitingsprojecten waarbij beroep gedaan werd op de diensten van Erfgoedcel Ieper.

ACTIES, -


Aanbieden van vorming (m.b.t. beheer en behoud, mondelinge geschiedenis, auteursrechten, …); Ter beschikking stellen van materiaal (zoals een scanner, laptop, camera, mini-disc, …) Ter beschikking stellen van expertise; Doorverwijzen; Adviesverlening; Netwerking; Overleg met pioniers en trekkers van voorbeeldprojecten; …


55


ONTWIKKELT EN ONDERSTEUNT

NETWERKEN EN SAMENWERKINGSVERBANDEN IN EN VANUIT HET LOKALE ERFGOEDVELD. Het lokale erfgoedveld is een grote, vruchtbare akker die met een kleine ploeg moet bewerkt worden. Door de schotten tussen de afzonderlijke actoren en sectoren neer te halen en kennis met elkaar te delen, kunnen middelen efficiënter ingezet worden met grotere en kwaliteitsvollere resultaten tot gevolg. Daarom stimuleert Erfgoedcel Ieper transversale, interdisciplinaire netwerking en samenwerkingsverbanden, zowel binnen het Iepers erfgoedveld als met bovenlokale actoren. Ze ondersteunt hiertoe bestaande netwerken en samenwerkingsverbanden, maar creëert ook nieuwe door potentiële partners op verschillende manieren met elkaar in contact te brengen.

EFFECTEN: Ieperse erfgoedactoren staan in nauw contact met elkaar, met niet-lokale actoren en actoren aan de rand van het erfgoedveld. Er ontstaan occasionele en duurzame samenwerkingsverbanden. De werking van de verschillende actoren wordt verrijkt door hun interactie en open dialoog. Informatie, instrumenten en methodieken worden snel verspreid en uitgewisseld.

INDICATOREN: -

Aantal Aantal Aantal Aantal Aantal Aantal

ACTIES, -

contactpersonen van Erfgoedcel Ieper; doorverwijzingen van en naar Erfgoedcel Ieper; overlegstructuren waaraan Erfgoedcel Ieper participeert; overlegstructuren die door Erfgoedcel Ieper gecreëerd werden; presentaties van Erfgoedcel Ieper; projectmatige samenwerkingsverbanden met Erfgoedcel Ieper.


Adviescommissie Erfgoedconvenant; Werkgroepen; Stuurgroepen; Convenantenoverleg; Projectmatige samenwerkingsverbanden; Doorverwijzingen; Aanmaak databank; Invulling websites (Geheugen, Hyperlink, Erfgoednet, …) …


56


ONDERZOEKT DE MOGELIJKHEDEN

VAN EEN REGIONAAL ERFGOEDCONVENANT DOOR DE REALISATIE VAN SAMENWERKINGSPROJECTEN

MET

GEMEENTEN

UIT

DE

REGIO

ZUIDELIJKE WESTHOEK. De stad Ieper is zich bewust van haar voortrekkersrol in de Westhoek. Ook op het vlak van erfgoedzorg wil zij deze taak ter harte nemen. Daarom overweegt Ieper om bij een volgend erfgoedconvenant met de Vlaamse Gemeenschap regionaal samen te werken met buurgemeenten uit de Zuidelijke Westhoek. Ter voorbereiding van een eventueel regionaal erfgoedconvenant wil Erfgoedcel Ieper het pad effenen door de komende jaren samenwerkingsprojecten te realiseren met een of meerdere gemeenten uit de regio Zuidelijke Westhoek. Zo kunnen er proefondervindelijk lessen getrokken worden over de wijze waarop een dergelijk convenant kan ingevuld en uitgevoerd worden.

EFFECTEN: Ieper vervult haar voortrekkersrol en onderzoekt projectmatig de haalbaarheid en mogelijkheden van een regionaal erfgoedconvenant in 2009. De verschillende betrokken gemeenten zijn zich bewust van de praktische en de financiële consequenties en maken afspraken betreffende vorm, inhoud en uitvoering van het erfgoedconvenant. De juridische en financiële afspraken zijn door alle betrokken gemeenten goedgekeurd.

INDICATOREN: -

Beslissing van de stadsbesturen van de betrokken gemeenten; Opmaak aanvraagdossier en beleidsplan 2009-2014; Aantal gemeenten waarmee samengewerkt wordt; Aantal intergemeentelijke overlegmomenten; Aantal gerealiseerde intergemeentelijke projecten; Realisatie afsprakennota m.b.t. financiële en juridische consequenties.

ACTIES, -


Projecten met één of meerdere buurgemeenten; Intergemeentelijk overleg; Opmaak afsprakennota; Opmaak stappenplan; Opstellen begroting; Voorbereiding juridische basis van het convenant; …


57

V. INSTRUMENTEN EN METHODEN Wat volgt is een omschrijving van de instrumenten en werkmethoden die bijdragen tot de realisatie van de doelstellingen van het erfgoedconvenant. Deze opsomming blijft een staalkaart en is niet exhaustief; één van de voornaamste betrachtingen is immers het ontwikkelen van nieuwe instrumenten en methodieken. Afhankelijk van de te realiseren doelstelling kunnen de volgende instrumenten en methodieken worden gehanteerd of ingezet:

Overlegstructuren Erfgoedcel Ieper participeert in en stimuleert overleg, zowel overkoepelend, transversaal, grens- en sectoroverschrijdend als multidisciplinair. De bestaande structuren worden benut, versterkt en gedynamiseerd. Hierbij gaat prioritaire aandacht naar de Adviescommissie Erfgoedconvenant, het dienstenoverleg Cultuur, de Werkgroep Geschiedenis, en intergemeentelijk overleg. Waar nodig worden nieuwe tijdelijke en structurele overlegplatformen gecreëerd.

Samenwerkingsverbanden Erfgoedcel Ieper stimuleert samenwerking, zowel structureel (bijv. het intergemeentelijke Cultuur Zuidelijke Westhoek) als tijdelijk (bijv. de projectwerkgroepen), maar steeds met oog op duurzame effecten. Hierbij wordt gestreefd naar een boeiende mix van actoren, sectoren en expertises waarbij er een meerwaarde gecreëerd wordt voor elke betrokken partner.

Netwerking Erfgoedcel Ieper participeert en stimuleert de deelname door derden aan workshops, studiedagen, colloquia, overlegorganen enzovoort, zowel op lokaal als op bovenlokaal niveau. Erfgoedcel Ieper brengt zoveel mogelijk potentiële partners met elkaar in contact.

Projectwerking Erfgoedcel Ieper initieert, coördineert, begeleidt experimentele en vernieuwende projecten rond diverse facetten van erfgoedzorg. Zowel projecten op korte termijn (bijv. een tentoonstelling, publicatie…) als structurele, lange termijnprojecten (bijv. de erfgoeddatabank, een jaarlijkse scholendag Dieper in Ieper…). - STAD IEPER : BELEIDSPLAN ERFGOEDCONVENANT 2005-2008 -

58

Open dialoog Erfgoedcel Ieper wil een open, constructieve dialoog voeren, met de brede sector, partners aan de rand, het publiek en het stadsbestuur.

Inventarisatie en registratie Erfgoedcel Ieper ondersteunt en ontwikkelt inventarisatie- en registratieinstrumenten waarmee erfgoed (bijv. funerair of religieus) op een coherente en efficiënte manier in kaart kan gebracht worden.

Onderzoek Erfgoedcel Ieper ondersteunt en initieert onderzoek, zowel historisch als gericht naar de ontwikkeling van instrumenten en methodieken.

Publicaties Erfgoedcel Ieper creëert en ondersteunt publicaties in diverse vormen (bijv. papieren of digitaal, boeken, gidsen, brochures, onderzoeksrapporten …) en voor diverse doeleinden.

Digitalisering Erfgoedcel Ieper inititieert en stimuleert digitaliseringsprojecten indien ze de ontsluiting of preservatie van erfgoed ten goede komt. Zij stelt haar eigen beeldbank Geheugenvanieper hiervoor open.

ICT Erfgoedcel Ieper ontwikkelt en implementeert informatie- en communicatietechnologieën voor diverse doeleinden (onderzoek, ontsluiting, registratie, educatie, nieuwsbrief, …).

Logistieke steun Erfgoedcel Ieper tracht erfgoedactoren ook logistiek te ondersteunen. Onder meer door het ter beschikking stellen van materiaal zoals een scanner, minidisks, laptop, digitale camera …


59

Advies en informatie Erfgoedcel Ieper verleent op vraag van derden en op eigen initiatief informatie en advies over diverse facetten van erfgoedzorg en -ontsluiting, zowel aan de erfgoed-sector als aan het stadsbestuur. Dit kan door het beantwoorden van (schriftelijke, mondelinge, telefonische, …) vragen, maar ook door uitgave van publicaties of via vorming.

Vormingsinitiatieven Erfgoedcel Ieper organiseert zelf of stimuleert deelname aan lessenreeksen, lezingen, studiedagen, congressen of workshops … Naast erfgoedbewaarders en zorgers, zijn vrijwilligers hierbij een belangrijke doelgroep.

Vrijwilligerswerking Erfgoedcel Ieper schakelt zoveel mogelijk vrijwilligers van allerlei leeftijden en sociale achtergronden in bij de eigen erfgoedwerking (bijv. de Vestingwacht, Geheugen van Ieper of een mondelinge geschiedenisproject) of andere erfgoedprojecten. Hiervoor wordt onder meer samengewerkt met het Lokaal Steunpunt Vrijwilligerswerk.

Ontmoeting- en informatiecentrum rond erfgoed Erfgoedcel Ieper bouwt een ruimte uit waar publiek en actoren in interactie kunnen treden met elkaar rond erfgoed.


60

VI. MIDDELEN Wat volgt is een overzicht van de beschikbare financiële en logistieke middelen met aangeven van de eigen inbreng en van de aanwending van de werkings-subsidies. Dit overzicht is indicatief en zal in de verschillende actieplannen verder gespecificeerd worden. Conform het Erfgoeddecreet van 7 mei 2004 en het erfgoedconvenant dat in december 2004 werd afgesloten met de Vlaamse Gemeenschap, ontvangt Ieper voor de uitvoering van haar erfgoedconvenant jaarlijks 200.000 euro. Dit bedrag vertegenwoordigt maximaal 70% van de totale personeels- en werkingskosten van Erfgoedcel Ieper. Zoals verklaard in de intentieverklaring van de stad Ieper voor het afsluiten van een erfgoedconvenant met de Vlaamse Gemeenschap, op 7 juni 2004 goedgekeurd door het College van Burgemeester en Schepen, brengt de stad de overige 30 % zelf in, zij het financieel of in de vorm van logistieke steun. Voor de intentieverklaring van de stad Ieper en het erfgoedconvenant afgesloten met de Vlaamse Gemeenschap voor de periode 2005-2008: zie bijlagen H en I. Er vanuit gaande dat de jaarlijkse subsidies van de Vlaamse Gemeenschap voor de hele convenantperiode 2005-2008 gelijk blijft, realiseert stad Ieper jaarlijks een inbreng ter waarde van minimaal 86.000 euro. Dit brengt de totale middelen van Erfgoedcel Ieper voor de periode 2005-2008 op 1.144.000 euro. Een overzicht van de begroting: Begroting Erfgoedcel Ieper Convenant 2005-2008

2005

2006

2007

2008

2005-2008

Inkomsten Inbreng van de stad Ieper

86.000,00

86.000,00

86.000,00

86.000,00

344.000,00

Subsidies Vlaamse Gemeenschap

200.000,00

200.000,00

200.000,00

200.000,00

800.000,00

Totale inkomsten

286.000,00

286.000,00

286.000,00

286.000,00 1.144.000,00


61

Deze middelen zullen worden aangewend op volgende wijze: Begroting Erfgoedcel Ieper Convenant 2005-2008

2005

2006

2007

2008

2005-2008

Uitgaven Projectkosten inhoudelijke werking

122.964,50

122.964,50

122.964,50

122.964,50

491.858,00

Huisvestingskosten

5.000,00

5.000,00

5.000,00

5.000,00

20.000,00

Ondersteunende kosten

6.700,00

6.700,00

6.700,00

6.700,00

26.800,00

Personeelskosten

151.335,50

151.335,50

151.335,50

151.335,50

605.342,00

Totale uitgaven

286.000,00

286.000,00

286.000,00

286.000,00 1.144.000,00

Voor de totale convenantperiode 2005-2008 is jaarlijks 151.335,50 euro begroot aan personeelskosten. Dit houdt in: 2 erfgoedcoördinatoren, tijdelijke projectmedewerkers en de ondersteuning door de stadsadministratie. Voor haar algemene- en projectwerking moet de erfgoedcel immers constant beroep doen op diverse stadsdiensten als daar zijn: de Cultuurbeleidscoördinator, de Stedelijke Musea, het Stadsarchief, de dienst Milieu-educatie, de dienst Informatica, de Stadsbibliotheek, de Centrale drukkerij en grafische dienst, de Stadsontvanger, de Juridisch en financieel adviseur… Voor wat betreft huisvestingkosten en ondersteunende kosten (zoals kantoorbenodigdheden, frankering, telefoon, internet, opleiding...) is jaarlijks respectievelijk 5.000 euro en 6.700 euro begroot. Voor de projectwerking is jaarlijks 122.964,50 euro voorzien. Voor een gedetailleerd overzicht van geplande inkomsten en uitgaven verwijzen we naar de afzonderlijke actieplannen.


62

VII. MEERJARENPLANNING Wat nu volgt is een beknopte meerjarenplanning met aanduiding van de prioriteiten die Erfgoedcel Ieper de komende 4 jaar wil leggen bij de realisatie van haar strategische doelstellingen betreffende de stad, het erfgoed, het publiek en de erfgoedsector. Bij de opmaak van het Beleidsplan Erfgoedconvenant 2005-2008 was Erfgoedcel Ieper net één jaar actief. Het eerste, experimentele werkingsjaar - dat liep van 1 maart 2004 t.e.m. 31 december 2004 - werd gekenmerkt door kennismaking met het veld en de materie, het opstarten en opvolgen van een tiental projecten, en een groot administratief takenpakket (o.a. de opmaak van het Aanvangsrapport 2004, het Eindrapport 2004, de Intentienota 2005-2008, het Actieplan 2005, het Beleidsplan Erfgoedconvenant 2005-2008, enkele openbare aanbestedingsprocedures, enzovoort). Tijd en middelen moesten dus verspreid ingezet worden waardoor dit experiment zich niet op alle vlakken tegelijkertijd voluit kon ontwikkelen. Het eerste werkingsjaar van het nieuwe, decretale convenant wordt bijgevolg beschouwd als een overgangsjaar waarin enerzijds de lopende projecten zo goed en efficiënt mogelijk worden gefinaliseerd en anderzijds aan de hand van het beleidsplan een nieuwe strategie gevolgd wordt. Op elk van de 4 actieterreinen komt het er op aan om gefaseerd te werk te gaan en gradueel verder gebouwd wordt op de reeds verworven expertise, de bereikte doelpublieken, de gerealiseerde samenwerkingsverbanden en netwerken. Jaar I verwijst naar het eerste werkingsjaar van het decretale convenant en loopt van 1 januari 2005 t.e.m. 31 december 2005. Jaar II slaat op 2006, jaar III en IV respectievelijk op 2007 en 2008.

1. Stad De uitbouw van een integraal en geïntegreerd erfgoedbeleid, is net als het versterken van de communicatie over het Ieperse erfgoed en erfgoedveld, een de rode draad doorheen de werking van Erfgoedcel Ieper. Omdat Ieper overweegt om in 2009 een regionaal erfgoedconvenant af te sluiten, zal het in jaren I, II en III projectmatig samen werken met verschillende buurgemeenten. In jaar IV wordt deze werking gefinaliseerd, geëvalueerd en met de lessen die getrokken zijn, wordt eventueel gestart met de inhoudelijke, praktische, financiële en juridische voorbereiding van het regionaal convenant.


63

2. Erfgoed Het erfgoed dat Erfgoedcel Ieper in jaar I gaat onderzoeken en ontsluiten (immaterieel erfgoed, religieus erfgoed, funerair erfgoed, roerende aspecten van bouwkundig erfgoed, de vestingen, negentiende-eeuwse archieven, …), blijft de komende jaren een belangrijk aandachtspunt. De thema’s zullen voluit worden geëxploreerd door er steeds nieuwe collecties, invalshoekthema’s geïntroduceerd worden en wordt er de nodige ruimte voorzien om in te spelen op een opportuniteit die zich aandient. Onbekend en vooral bedreigd erfgoed blijft doorheen de werking van Erfgoedcel Ieper prioritair. Door dit erfgoed zichtbaar en toegankelijk te maken wordt het erfgoedbewustzijn en -begrip vergroot. Waar de focus in jaren I en II nog zal liggen op ontsluiting - weliswaar steeds met oog voor andere facetten van erfgoedzorg - zal dit geleidelijk aan opschuiven naar acties en projecten die tot primair doel hebben het behoud en beheer te verbeteren. Het in kaart brengen van onbekend erfgoed dat de eerste jaren occasioneel en projectgebonden blijft, krijgt na de ontwikkeling van het instrumentarium en draagvlak in de jaren III en vooral IV meer structurele vorm. Deze prospectie zal mee aan de basis liggen voor de ontwikkeling van het pro-actief verwervingsbeleid van Ieper waarvan we vooral in jaar IV zichtbare resultaten verwachten.

3. Publiek Bij het prikkelen, sensibiliseren en activeren van het publiek zal Erfgoedcel Ieper gefaseerd te werk gaan. Dit wil zeggen dat er gestart wordt bij de harde kern van erfgoedzorgers en -bewaarders, via de kenners en liefhebbers naar doelgroepen die moeilijker aan cultuur participeren en minder uit eigen beweging in contact komen met erfgoed. Senioren en jongeren zijn echter vanaf jaar I al een prioritaire doelgroep. Erfgoedcel Ieper tracht senioren zeer actief bij haar projecten te betrekken en specifiek voor de jeugd worden de educatieve werking en jongerenprojecten uitgebreid. Zodra deze basis gelegd is, concentreert Erfgoedcel Ieper zich in jaren III en IV op de moeilijker bereikbare doelgroepen zoals kansarmen door actief te gaan samenwerken met actoren buiten of aan de rand van de erfgoedsector. Ook naar de uitbouw en ondersteuning van de vrijwilligerswerking zal de komende jaren veel aandacht gaan. Het eerste, maar ook tweede werkingsjaar nog op experimentele, occasionele basis maar wel met de bedoeling toe te werken naar een structurele werking in jaar III en IV. Op dat moment heeft het erfgoedcentrum al concreet vorm gekregen en kan dit als draaischijf dienen voor de vrijwilligersactiviteiten. Inspelen op het erfgoed van een buurt, wijk of deelgemeente zal in jaar I al kleinschalig gebeuren via de Erfgoedhaltes, maar wordt vanaf jaar II telkens een volwaardig, losstaand project. - STAD IEPER : BELEIDSPLAN ERFGOEDCONVENANT 2005-2008 -

64

4. Sector Erfgoedcel Ieper wil naar de sector toe zo snel mogelijk bekend worden als aanspreek- en coördinatiepunt voor erfgoedzorg en -ontsluiting. De continue toelichting van de erfgoedconvenantidee en het voorstellen van de producten, werking en diensten van Erfgoedcel Ieper is dus prioritair. Het beleidsplan en missie worden ingezet om een duidelijker profiel te verwerven. Tegelijkertijd wordt de prospectie van het lokale erfgoedveld verdergezet. Tijdens het experimentele erfgoedconvenant in 2004 maakte Erfgoedcel Ieper al kennis met de sleutelfiguren en kopstukken binnen het erfgoedveld. Vooral in jaar I en II zal er verder geïnvesteerd worden in het aanhalen van deze banden en de verdere en diepere kennismaking met de minder zichtbare erfgoedactoren (bijvoorbeeld de leden van heemkringen, verzamelaars of de privé-musea) en deelsectoren (zoals de Volkscultuur en Kerkfabrieken). Verder worden tijdens deze kennismakingsronde ook de grootste noden en behoeften van het veld in kaart gebracht, zodat de werking in jaar III en IV beter op het veld kan afgestemd worden. Via projectmatige samenwerkingsverbanden wordt telkens met meer diverse actoren samengewerkt zodat het erfgoednet(werk) in stijgende mate verdicht. De eerste jaren zal de aanwezigheid en medewerking van stedelijke diensten nog noodzakelijk zijn, maar na verloop van tijd zal het overwicht van nietprofessionelen enerzijds en buitenlokale actoren anderzijds toenemen. In het eerste jaar zal de input van de sector (in de vorm van expertise, uitvoering, …) groter zijn, maar vanaf jaar II zal het accent liggen op het vergroten van hun expertise en deskundigheid, alsook het (logistiek en inhoudelijk) ondersteunen van hun werking. De idee dat Erfgoedcel Ieper de sector belast met bijkomende projecten, moet plaats maken voor de overtuiging dat Erfgoedcel Ieper een meerwaarde en steun kan zijn. Voor wat het versterken van het erfgoednetwerk betreft, wordt de verdere uitbouw van de Adviescommissie Erfgoedconvenant - als erfgoedplatform en kruispunt van professionelen, leken en liefhebbers - prioritair.


65

VIII. PROCES VAN BELEIDSPLANNING De erfgoedcoördinator van Erfgoedcel Ieper was verantwoordelijk voor de redactie van het Beleidsplan Erfgoedconvenant 2005-2008. Hieronder volgt een beschrijving van het proces dat doorlopen werd om dit beleidsplan tot stand te brengen, van de manier waarop de sector en andere belanghebbenden betrokken werden bij de opstelling van dit plan, alsook van de wijze waarop dit beleidsplan werd afgestemd op dat van andere cultureel-erfgoedactoren.

1. Kennismaking met de sector Gedurende het afgelopen jaar kon Erfgoedcel Ieper kennismaken met verschillende lokale en bovenlokale erfgoedactoren. Rode draad bij deze kennismakingsronde was het toelichten van de inhoud van het erfgoedconvenant, de mogelijke betekenis ervan voor de gesprekspartner, het overlopen van de wederzijdse sterktes, zwaktes, behoeften en diensten, alsook het onderzoeken van potentiële samenwerking. Alle informatie - gegevens, vragen, opmerkingen, signalen, enzovoort - die tijdens het eerste werkingsjaar werden verzameld, zijn verwerkt in de SWOT-analyse of andere analyses in functie van het beleidsplanningsproces. De erfgoedcoördinator voerde onder meer gesprekken met: -

Alexander Declercq (Cultuurbeleidscoördinator) Rik Opsommer (Stadsarchivaris), Jan Dewilde (Conservator Stedelijke Musea), Eddy Barbry (Stadsbibliothecaris), Peter Slosse (Zakelijk leider In Flanders Fields Museum en diensthoofd Toerisme) Bertin Quaghebeur (Voorzitter van de gidsenkring) Dominiek Dendooven (Educatief medewerker van de Stedelijke Musea) Els Vermandere (Museaal/sociaal project van De Lovie) Lieven Stubbe (Diensthoofd Milieu-educatie) Miek Goossens (Monumenten & Landschappen) Anja Schepers (Diensthoofd Stedenbouw) Tom Avermaete (Coördinator Centrum Vlaamse Architectuurarchieven) Prof. Trio (KULAK) Jürgen VanHoutte (CRKC/Fokav) Piet Chielens (Coördinator van In Flanders Fields Museum) Wilfried Parmentier (Voorzitter van de Stedelijke Cultuurraad)

Verder waren er herhaaldelijke contacten met de niet-professionele actoren naar aanleiding van concrete projecten of via de Werkgroep Geschiedenis van de Stedelijke Cultuurraad. Via deze Werkgroep werd trouwens een oproep gedaan tot actieve deelname aan de opmaak van het Beleidsplan Erfgoedconvenant 2005-2008 via stakeholder-interviews, het bijwonen van de Adviescommissie Erfgoedconvenant of deelname aan het planningsteam. - STAD IEPER : BELEIDSPLAN ERFGOEDCONVENANT 2005-2008 -

66

Erfgoedcel Ieper heeft haar werking verder nog voorgesteld op Erfgoeddag 2004, aan de Raad van Bestuur van de Stedelijke Cultuurraad en op de Algemene Vergadering van de Stedelijke Cultuurraad. Telkens werden de toehoorders opgeroepen tot actieve participatie. Ook in de stadskrant en in de lokale pers werd regelmatig aandacht besteed aan het erfgoedconvenant en de werking en projecten van Erfgoedcel Ieper zodat iedereen hiermee vertrouwd kon raken.

2. Stakeholders In functie van het Beleidsplan Erfgoedconvenant 2005-2008 werden nog bijkomende, specifieke gesprekken gevoerd met enkele belanghebbenden; namelijk schepen Frans Lignel (als vertegenwoordiger van het Iepers stadsbestuur), Patrick Deldaele (als vertegenwoordiger van de Gidsenkring, de Nocturnes, de Vestingwerkgroep en het Lokaal Steunpunt Vrijwilligerswerk), Frank Hosten (als vertegenwoordiger van het onderwijs) en Els Verlinde (als vertegenwoordiger van het CultuurCentrum Ieper.

3. Adviesommissie Erfgoedconvenant Erfgoedcel Ieper wilde de lokale erfgoedsector niet alleen bevragen, maar ook inspraak geven. Een belangrijk instrument hiervoor is de Adviescommissie Erfgoedconvenant die in het leven geroepen werd om de Stuurgroep Erfgoedconvenant te adviseren. Deze vergadering die openstaat voor “alle lokale organisaties, instellingen, verenigingen of individuen die zich bezighouden met het beheer, de zorg of de studie van het Ieperse erfgoed”, functioneert als lokaal platform voor alle professionele en niet-professionele erfgoedactoren. In functie van de opmaak van het Beleidsplan Erfgoedconvenant 2005-2008 werd de commissie voor het eerst samen geroepen op 22 december 2004 en een tweede maal op 22 februari 2005. Op die manier liep de brede bevraging van de sector en een debat over de invulling van het erfgoedconvenant gelijk met de opmaak van dit beleidsplan, wat de wisselwerking met de sector versterkte. Er werden telkens persoonlijke uitnodigingen (en verslagen) verstuurd naar de leden van het Stadsbestuur, de Gemeenteraad en de Stedelijke Cultuurraad, de medewerkers van alle stedelijke erfgoedinstellingen, alle diensthoofden van de stedelijke administratie, alle erfgoedverenigingen, volkssportverenigingen en kerk-fabrieken, het OCMW-archief, het onderwijs, de privé-musea, verscheidene cultuurverspreidende verenigingen, de Commissie Beelden in de Stad, de Straatnamencommissie, en iedereen die ooit interesse betoond heeft voor de werking van Erfgoedcel Ieper. Daarnaast verscheen er ook een aankondiging in de lokale krant om “iedereen met een hart voor erfgoed” uit te nodigen. De respons en appreciatie waren bijzonder groot. Zowel lokale “opinion-leaders” als het overgrote merendeel van de sleutelfiguren uit de lokale erfgoedsector namen aan minstens één vergadering deel. - STAD IEPER : BELEIDSPLAN ERFGOEDCONVENANT 2005-2008 -

67

Voor een overzicht van alle organisaties, instellingen, verenigingen en commissies die vertegenwoordigd waren op de eerste en tweede Adviescommissie: zie bijlage C. Behalve informatie verspreiden over het convenant en de werking van Erfgoedcel Ieper, werd er bij de aanwezigen onder meer ook gepeild naar hun bestaansreden, hun activiteiten, diensten en doelgroepen, hun verwachtingen tegenover het erfgoedconvenant en de gewenste diensten van Erfgoedcel Ieper, welke ontwikkelingen kunnen gezien worden als een kans of als bedreiging, suggesties voor nieuwe projecten enzovoort. Alle vragen werden schriftelijk beantwoord, eventueel mondeling toegelicht, geanalyseerd door Erfgoedcel Ieper en de voorlopige conclusies opnieuw ter discussie voorgelegd aan de commissie. Voor een overzicht van de vragen die voorgelegd zijn aan de Adviescommissie: zie bijlage D.

4. Planningsteam Met goedkeuring van het College van Burgemeester en Schepenen werd er een planningsteam in het leven geroepen dat het hele proces van nabij gevolgd en begeleid heeft. Het team werd zorgvuldig samengesteld met stedelijke en nietstedelijke actoren met verschillende achtergronden, ervaringen en invalshoeken. Om zoveel visies en belangen aan tafel te brengen, werd er voorkeur gegeven aan actoren die in één persoon meerdere erfgoedsectoren, -organisaties, – activiteiten of -partners konden vertegenwoordigden. Voor de samenstelling van het planningsteam: zie bijlage F. De erfgoedcoördinator bereidde de vergaderingen voor en voorzag het planningsteam van de nodige input. In 4 verschillende sessies werd de ingezamelde informatie verwerkt en de ontwerpteksten kritisch besproken en aangevuld. Er werd een uitvoerige omgevings- en SWOT-analyse gemaakt en fundamentele discussies gevoerd over de missie van Erfgoedcel Ieper, de visie op erfgoedzorg en –ontsluiting, de beleidsuitdagingen en beleidsopties, de strategische en operationele doelstellingen en de keuze van de resultaatsindicatoren. Voor de SWOT-analyse: zie bijlage G.

5. Stuurgroep Erfgoedconvenant In de eindfase van de opmaak van het Beleidsplan Erfgoedconvenant 2005-2008 werd het ontwerp ter discussie voorgelegd aan de Stuurgroep Erfgoedconvenant die Erfgoedcel Ieper bijstaat in haar visievorming en beleidsvoorbereiding. Hun opmerkingen en aanvullingen werden verwerkt in het definitieve beleidsplan. Voor de samenstelling van de Stuurgroep bij de opmaak van het Beleidsplan Erfgoedconvenant 2005-2008: zie bijlage B. - STAD IEPER : BELEIDSPLAN ERFGOEDCONVENANT 2005-2008 -

68

6. Stadsbestuur Het Beleidsplan Erfgoedconvenant 2005-2008 werd op 29 maart 2005 voor goedkeuring voorgelegd aan het College van Burgemeester en Schepenen en vervolgens op 4 april 2005 aan de Gemeenteraad van de Stad Ieper.

7. Synergie met andere beleidsplannen Bij de opmaak van het Beleidsplan Erfgoedconvenant werd er gezorgd voor afstemming op de Beleidsnota van de stad Ieper (2001-2006) en het Cultuurbeleidsplan van de stad (2001-2006) dat bij de opmaak al in overeenstemming gebracht werd met de Beleidsnota Stedelijke Musea Ieper (1996-2000 en 2003-2007), het Beleidsplan Stedelijke Openbare Bibliotheek Ieper (2003-2007), het Beleidsplan CultuurCentrum Ieper (2002-2007), het Jeugdwerkbeleidsplan Stad Ieper (2002-2004) en het Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan Ieper (2002-2007). De visie over cultuur uit de stedelijke beleidsnota werd in het Cultuurbeleidsplan verder uitgediept en bijgewerkt en de visie op erfgoed werd voor wat het erfgoedconvenant betreft op haar beurt verder verfijnd in het Beleidsplan Erfgoedconvenant. Aangezien alle verantwoordelijken van de beleidsnota’s die betrekking kunnen hebben op het erfgoedbeleid lid zijn van de Stuurgroep en/of het planningsteam, kon er gewaakt worden over de afstemming van het beleid van de verschillende stadsdiensten. De schepen van cultuur zorgde ervoor dat de genomen beleidsopties passen binnen het kader van het algemeen stedelijk beleid en de Cultuurbeleidscoördinator deed hetzelfde voor het Stedelijk Cultuurbeleid. Ook in de toekomst, bij tussentijdse herziening en nieuwe opmaak, zullen deze diverse beleidsplannen verder op elkaar afgestemd worden. Voor een uittreksel van het Cultuurbeleidsplan Stad Ieper 2004-2007: zie bijlage J.


69

IX. BIJLAGEN BIJ HET BELEIDSPLAN A. Beschermde monumenten, landschaps- en dorpsgezichten B. Stuurgroep Erfgoedconvenant – Samenstelling C. Adviescommissie Erfgoedconvenant – Aanwezige vertegenwoordigers D. Adviescommissie Erfgoedconvenant – Bevraging E. Functiebeschrijvingen erfgoedcoördinatoren F. Planningsteam – Samenstelling G. SWOT-analyse H. Intentieverklaring stad Ieper I. Erfgoedconvenant 2005-2008 J. Uittreksel Cultuurbeleidsplan Stad Ieper 2004-2007, pp. 42-50


70

BELEIDSPLAN. Erfgoedconvenant - Stad Ieper - 1 januari december Erfgoedcel Ieper

Recommend Documents