STEP-UP coaching traject Mechelen
05/11/2014
Duurzame energieactieplannen: Collectief renoveren? Han Vandevyvere, dr. ir. arch., Unit Transitie Energie en Milieu Mechelen, 04.11.2014
Waarom collectief renoveren? Klimaatdoelstellingen nopen tot drastische reductie CO2-uitstoot (80% reductie in 2050) > energie-efficiëntie en hernieuwbare energieproductie Vertaald naar gebouwde omgeving: • Renovatiegraad moet hoger: typisch van ≤ 1% naar 3%/jaar • Renovatiegraad moet dieper: verder dan dakisolatie, ramen en verwarmingsinstallatie > muren, vloeren, HE, LT systemen • Opschalen impliceert alle mogelijke schaalvoordelen benutten (actoren, processen, technieken, financiering)
05/11/2014 © 2013, VITO NV
2
Voorbeeld: 153 passiefwoningen in Kerkrade (NL)
05/11/2014 © 2013, VITO NV
3
Wat zijn de primaire en secundaire voordelen van energierenovatie tout court? (1) Primair: lagere kost over de totale levenscyclus (2) Secundair: (1) Emissiereductie (2) Hogere kwaliteit van de leefomgeving / gezondheid in en buiten gebouwen / hoger comfort en productiviteit (3) Hogere energie-onafhankelijkheid – minder energie-armoede (4) Hogere vastgoedwaarde (5) Tijdelijke en permanente werkgelegenheid bouwsector, energiesector (= lokale economie!)
05/11/2014 © 2013, VITO NV
4
Secundaire voordelen: lokale economie Jobcreatie met cleantech is veel hoger dan binnen fossiel paradigma:
05/11/2014 © 2013, VITO NV
[McKinsey 2012]
5
Belangrijkste uitdagingen? Naast de klassieke bottlenecks…: • Upfront investment: voorfinanciering van interventies die zich op lange termijn terugbetalen (meer dan 20, 30 jaar) • Procedures en transactiekosten (bv. senioren) • Reglementaire barrières, split incentive eigenaar-huurder, financiering sociale woningen,… … zijn er een aantal bottlenecks die opgeschaalde renovatie bemoeilijken: • Individualistische structuur van gebouweigendom in VL/BE en hieruit volgend morfologische superdiversiteit • Weinig gegroepeerde eigendom en dus beperkt potentieel voor gegroepeerd initiatief • Moeilijk om individuele eigenaars te poolen • Moeilijk om gestandaardiseerde oplossingen toe te passen
05/11/2014 © 2013, VITO NV
6
EU Concerto resultaten
05/11/2014 © 2013, VITO NV
[http://concerto.eu]
7
Belangrijkste uitdagingen? De vraag gaat eigenlijk nog dieper: renoveren of vervangen?
05/11/2014 © 2013, VITO NV
8
Belangrijkste uitdagingen? De vraag gaat eigenlijk nog dieper: renoveren of vervangen door elders beter (architecturaal en bouwtechnisch hoogwaardiger, stedelijk denser)?
05/11/2014 © 2013, VITO NV
9
Belangrijkste uitdagingen? Bovendien zijn er een aantal specifieke gevaren op het transitiepad: • Suboptimale lock-in: partiële, ondiepe renovatie waarbij toestand voor lange tijd bevroren wordt, zowel technisch als financieelorganisatorisch. Bv: • Enkel de ramen vervangen waardoor latere muurisolatie gehypothekeerd wordt • Na renovatie geen incentive/motivatie voor nieuwe of bijkomende ingrepen
05/11/2014 © 2013, VITO NV
10
Belangrijkste uitdagingen? Er kristalliseren zich twee basisuitdagingen (1) Gegroepeerd initiatief (2) Voorfinanciering
05/11/2014 © 2013, VITO NV
11
Wat zijn de potentiële voordelen van een collectieve aanpak? (1) Renovatieritme hoger, efficiëntere processen mogelijk (2) Reductie van de transactiekosten (3) Reductie van de uitvoeringskosten (first shot: tot 20%) door partiële standaardisatie en volumemarkt (4) Hoogwaardigere oplossingen door begeleiding en ander studie-opzet (5) Mogelijkheid tot ontzorgen van de individuele investeerders – the one stop shop (6) Nieuwe technische mogelijkheden door collectieve aanpak (bv. in HE-systemen)
05/11/2014 © 2013, VITO NV
12
Wat zijn de potentiële voordelen van een collectieve aanpak? Voorbeeld Concerto
[http://concerto.eu]
05/11/2014 © 2013, VITO NV
13
Strategische assen? (1) Gegroepeerd initiatief (1) Keuze wijk: virtueel versus geografisch coherent (2) Facilitatie van de processen: lokale overheid, consortia (3) Betrekken en motiveren van eigenaars > communicatie & mobilisatie (2) Financiering (1) Alternatieve financieringsopzetten
05/11/2014 © 2013, VITO NV
14
Strategische assen (1): Keuze wijk: virtueel versus geografisch coherent Virtuele wijk: gegroepeerd initiatief maar geen coherent gebouwd geheel (fysische wijk). Organisatorisch eenvoudiger, technisch moeilijker. Geografisch coherente wijk: gegroepeerd initiatief binnen coherent gebouwd geheel (wijk): Organisatorisch moeilijker, technisch makkelijker. • Inventarisatie geschikte wijken • Inschatting potentieel: eigendomsstructuur, enquêtering
05/11/2014 © 2013, VITO NV
15
Strategische assen (2): Facilitatie van de processen: lokale overheid, consortia Lokale overheid: facilitator binnen de quadruple helix • Partijen samenbrengen die normaal niet samenwerken! • Omkaderend proces, advies en informatiedoorstroming, eenvormige en vereenvoudigde procedures (one stop shop) Consortia? • Banken/financiers/ontwikkelaars • Coöperatieven/fondsen • ESCO’s / EPC (energy performance contracting) • Aannemers • NGO’s
05/11/2014 © 2013, VITO NV
16
Strategische assen (1): Betrekken en motiveren van gebouweigenaars Communicatie- & mobilisatiestrategieën: zie aparte presentatie VITO • Belang van peer-to-peer netwerken en lokale trekkers • Belang van wervend verhaal (power to the positives): gemeenschapsgevoel, leefkwaliteit, duurzame voordelen,… • Belang van co-creatie (versus wantrouwen t.a.v. overheid…) • Ervaringen leren dat dit een strijd ‘van deur tot deur’ is • Psychologische barrières: diepe attitudes (onbewuste normen en waarden) versus bewustwording en gedragsverandering • Differentiatie van doelgroepen (pioniers versus laggers)
05/11/2014 © 2013, VITO NV
17
Strategische assen (2): Financiering (1) Specifieke financiële bottlenecks (1) Risicoprofiel (‘prospectus’): moeilijk voorspelbare opbrengst m.i.v. rebound, gebrek aan ervaring en kennis, risico-aversie (2) Langetermijninvestering: lange TVT – lage IRR (3) Herdistributie naar financieel zwakkere partijen / ‘onrendabele’ ingrepen of projecten? (2) Pistes (1) Samenaankoop (2) Coöperatieve opzetten (bv. energiecoöperatieve) (3) Special purpose vehicles (‘ontzorgen’) & EPC (4) Fondsen: klimaatfonds, social impact bonds,… (5) ‘Cocktails’: voorfinanciering fase 1 – fase 2
05/11/2014 © 2013, VITO NV
18
Strategische assen (2): Financiering (1) Samenaankoop Voorbeeld: Kyoto in het Pajottenland (www.kyotoinhetpajottenland.be/, www.vlaamsbrabant.be/binaries/voorbeeldverhaal-kyoto-in-hetpajottenland_tcm5-95374.pdf) (2) Coöperatieve opzetten Specifiek doel met ‘gunfactor’, kan ook hefboom zijn voor lokale economie. Voorbeelden: (vooral energieproductie): Ecopower (www.ecopower.be) (zou in toekomst ook inzetten op renovatie), Energent (www.energent.be/) (cf. relatie tussen energie-efficiëntie en –productie!)
05/11/2014 © 2013, VITO NV
19
Strategische assen (2): Financiering (3) Special purpose vehicles Idee: eigenaars geven project uit handen aan professionele actor die groepeert, ontwerpt, financiert, en uitvoert. Specifieke groep: EPC/ESCO; volledige of partiële financiering (top-up) Voorbeeld: WAIFER (www.waifer.nl/); Ilanga (www.ilanga.org/)
05/11/2014 © 2013, VITO NV
20
Strategische assen (2): Financiering (4) Fondsen (klimaatfonds, klimaatobligaties, social impact bonds,…) Idee: aanleggen kapitaal in de vorm van (rollend) fonds met specifiek oogmerk (performance-based investments), aandeelhouder gaat niet voor maximaal financieel rendement, maar voor combinatie financieel rendement en maatschappelijk engagement (‘gunfactor’) Laat mix aan soorten investeerders toe. Voorbeeld: Limburgs Klimaatfonds (www.limburgsklimaatfonds.be); Nationaal Energiebespaarfonds (NL) (www.ikinvesteerslim.nl/); Amsterdam Investment Fund (http://cityclimateleadershipawards.com/2014-projectamsterdam-investment-fund/)
05/11/2014 © 2013, VITO NV
21
Strategische assen (2): Financiering Ook in het oog te houden… • IWT proeftuin collectieve renovatie: gaat binnenkort van start • Blok voor Blok programma in NL: www.rvo.nl/onderwerpen/duurzaamondernemen/gebouwen/blok-voor-blok
05/11/2014 © 2013, VITO NV
22
