Duitse tolplannen kunnen Duitse economie één miljard euro Nederlandse bestedingen kosten Meeste grensstreekbewoners zullen tol toch wel betalen Onderzoek van I&O Research 29 augustus 2014
De Duitse minister van Verkeer wil vanaf 1 januari 2016 tolheffing voor de Duitse wegen invoeren. Automobilisten of motorrijders die naar of door Duitsland willen rijden, zouden vanaf dat moment vanaf de Duitse grens moeten betalen voor het gebruik van de wegen. De tolheffing zou voor alle Duitse wegen gelden, niet alleen snelwegen. Nederlandse bestuurders, met name uit de Nederlands-Duitse grensstreek, zijn hier tegen in het geweer gekomen. Uit een landelijk representatief onderzoek van onderzoeksbureau I&O Research (onder 5.025 Nederlanders van 18 jaar en ouder) blijkt niet alleen dat een ruime meerderheid faliekant tegen deze plannen is (vooral bewoners van de grensstreek), maar ook dat zij door de tol minder vaak naar Duitsland zullen reizen en er – dus – minder geld gaan uitgeven. Nu besteden Nederlanders jaarlijks zo’n 3,8 miljard euro in Duitsland aan toerisme, dagtripjes, winkelbezoek, tanken, familiebezoek, zakelijk bezoek en uitgaan. Als de plannen door zouden gaan, zou het de Duitse Economie circa één miljard kunnen gaan kosten. Tegen een opbrengst van maximaal rond de 250 miljoen euro aan tolheffing1.
Bij het overnemen van resultaten uit dit bericht altijd de bron I&O Research noemen. Meer informatie Peter Kanne mail:
[email protected] 06 31943707 I&O Research onderzocht het huidige gedrag en de kennis van en houding ten aanzien van de voorgenomen tolheffing. En mogelijke gedragsveranderingen en effecten op de bestedingen. De belangrijkste uitkomsten: De afgelopen 12 maanden bezochten vier op de tien Nederlanders Duitsland met auto of motor. Het grootste deel hiervan doet dat regelmatig. Men bezoekt Duitsland voor een toeristisch bezoek, op doorreis naar een ander land, om te winkelen, om benzine te tanken, voor het werk of voor familie- of vriendenbezoek. De effecten op de bestedingen in Duitsland zijn aanzienlijk. Naar schatting nemen deze met een miljard euro af als alle voornemens worden waargemaakt. De tolplannen zouden vooral het winkelen (64% zal dit minder doen), benzine tanken (57%), toeristisch bezoek (44%) hard raken. Doorreis scoort hier vrij laag (29%).
1
Zo’n 5 miljoen volwassen Nederlanders bezoeken Duitsland per jaar, gemiddeld met ruim 2 personen in de auto. Dit zou betekenen: circa 2,5 miljoen auto’s of motorfietsen die Duitsland per jaar aandoen. Stel dat ze de maximale kosten (100 euro) betalen, komt dit neer op 250 miljoen.
1
De meeste Nederlanders zijn op de hoogte van de Duitse voornemens, maar er bestaan misverstanden over wat de tolheffing precies inhoudt. Meer dan de helft denkt dat het alleen voor snelwegen geldt. In de grensstreek is kennis groter dan in de rest van Nederland. Tegenover ‘betalen voor weggebruik’ in het algemeen staat bijna de helft negatief. Tegenover de Duitse tolplannen staat maar liefst ruim twee derde negatief. Men is in ruime meerderheid van mening dat het plan indruist tegen de Europese gedachte van open grenzen en open markten. Het grootste deel zal wel een vignet kopen, een ruime meerderheid zegt: ik zal wel moeten want ik moet nu eenmaal (af en toe) naar Duitsland. Men zal vooral overgaan op aankoop eenmalig vignet (twee derde), slechts een op acht zou voor jaarvignet kiezen.
Grensstreekbewoners Van de Nederlanders die wonen in de grensstreek2 bezoekt 74% Duitsland, Waarvan 76% om te winkelen en 57% om te tanken. De grensstreekbewoners besteden aan het winkelen circa 345,7 miljoen, dit is 35% van de totale bestedingen van Nederlanders. Voor tanken is dat 291,5 miljoen, wat neerkomt op 32% van de totale Nederlandse bestedingen. Een kwart van de grensstreekbewoners gaat zijn gedrag niet veranderen voor winkelen en tanken en respectievelijk 20% en 14% weet het nog niet. In geval van winkelen en tanken gaat 60% en 53% zijn gedrag aanpassen. Wanneer ze wel gedrag gaan veranderen, zal aan winkelen 59% minder worden besteed en 61% aan tanken. Wanneer voor alle bezoekdoelen wordt opgeteld wat grensstreekbewoners zeggen niet meer te gaan besteden in Duitsland, komen dit uit op 285,8 miljoen. Dat is ruim een kwart van de Nederlandse bestedingen die dan weg zouden vallen.
2
Grensstreek hebben we opgevat als wonend minder 25km hemelsbreed van de Duitse grnes. Het betreft 9% vande bevolking, 1.157.500 personen 18 jaar of ouder).
2
Meerderheid Nederlanders enigszins op de hoogte van de plannen Bijna alle Nederlanders (94%) hebben wel iets gehoord van de plannen, 44% zegt ook inhoudelijk op de hoogte te zijn. Op de vraag voor welke wegen de tol zal gaan gelden, blijkt ruim de helft (53%) te denken dat de plannen alleen de snelwegen gelden, wat dus niet het geval is. Verder geeft 77 procent van de Nederlanders aan niet te weten welk bedrag per jaar waarschijnlijk betaald moet worden door automobilisten of motorrijders die naar of door Duitsland willen rijden. Ongeveer een kwart geeft aan het wel te weten. Zij schatten gemiddeld genomen het bedrag op € 86 per jaar, een lichte onderschatting van het voorgenomen tarief van € 100.
Figuur 1 De Duitse regering overweegt tol in te voeren voor het gebruik van de Duitse snelwegen voor automobilisten en motorrijders. Heeft u hier iets over gezien, gehoord of gelezen, voorafgaand aan dit onderzoek? (n=5.025)
3
Figuur 2 Geldt de voorgenomen Duitse tolheffing volgens u voor alle wegen of alleen voor de snelwegen?
Figuur 3 In welke mate zijn de onderstaande situatie op dit moment op u van toepassing? (n=5.025)
4
Ruime meerderheid Nederlanders negatief over Duitse tolplannen In het algemeen staan Nederlanders vaker negatief (51%) dan positief (18%) tegenover het betalen voor gebruik van wegen (door middel van tolheffing, kilometerheffing, rekeningrijden, etc.). In geval van de Duitse tolplannen (nadat de respondenten is uitgelegd wat de plannen precies zijn, zie ook de vragenlijst) slaat dit om in 66% negatief en 6% positief. In de grensstreek met Duitsland is maar liefst 80% negatief. Figuur 4 Hoe staat u in het algemeen tegenover het betalen voor gebruik van wegen (door middel van tolheffing, kilometerheffing, rekeningrijden, e.d.)? (n=5.026)
5
Figuur 5 Hoe staat u tegenover deze plannen voor tolheffing op alle Duitse wegen? (Na uitleg. n=5.025)
6
Figuur 6 Bent u het eens of oneens met de volgende stellingen (n=5.025)
7
Zestig procent zou kiezen voor vignet per keer (10 of 20 euro) Figuur 6 Welk vignet zou u waarschijnlijk kopen na invoering van tolheffing?
8
Aanzienlijke economische effecten als gevolg van Duitse tolheffing Omgerekend naar alle Nederlanders van 18 jaar en ouder en alle redenen om Duitsland te bezoeken worden de totale jaarlijkse bestedingen geschat op 3,8 miljard euro. In totaal zouden Nederlanders circa 1 miljard minder uit kunnen gaan geven als de tolplannen door zouden gaan. Het effect van de tolheffing is het grootst op het reisgedrag onder bezoekers vanwege winkelen en/of tanken en onder toeristen. Bij hen is het economische effect ook het grootst. Natuurlijk is voorgenomen gedrag wat anders dan het feitelijke gedrag, maar de negatieve economische effecten van de tolheffing zijn onmiskenbaar. Tabel 1 Huidige en verwachte bestedingen per bezoekreden en totaal, per jaar. Winkelen
Tanken
Uitgaan
Werk
Toerisme / dagtrip
Bezoek familie/vrien den
17,8%
10%
3%
4%
24%
2,503
1,405
0,401
0,655
10,5
12,5
6,9
2,2
1,8
€ 80,43
Doorreis
anders
7%
16%
1%
3,855
1,030
2,891
0,174
11,4
2,5
6,8
2,6
7,7
2,6
1,5
2,6
2,3
2,7
2,4
€ 72,94
€ 90,88
€ 68,01
€ 318,00
€ 54,54
€ 98,65
€ 66,65
€ 846,40
€ 910,53
€ 624,26
€ 777,38
€ 792,90
€ 372,49
€ 256,12
€ 511,96
963,1
711,0
96,4
339,9
1.175,7
166,9
274,3
37,1
64%
57%
64%
23%
44%
24%
29%
28%
59%
62%
66%
47%
54%
50%
51%
58%
€ 318,60
€ 322,35
€ 262,45
€ 85,50
€ 189,68
€ 45,44
€ 37,49
€ 84,33
362,5
205,9
47,9
25,5
332,4
21,3
49,3
6,7
-38%
-29%
-50%
-7%
-28%
-13%
-18%
-18%
TOTAAL
Bezoek en bestedingen % Nederlanders dat Dlnd bezocht met auto/motor afgelopen 12 mnd Omgerekend naar aantal Nederlanders (miljoen) Gemiddeld aantal ritten afgelopen 12 mnd. Gemiddeld aantal reizigers per rit Gemiddeld bedrag bestedingen per rit (€) Gemiddeld bedrag bestedingen per jaar (€) Totaal bedrag bestedingen (x € mln)
3.765
Effecten tol % Nederlander dat nu Duitsland bezoekt en minder vaak zou komen Gemiddeld geschatte afname bestedingen door minder bestedenden Gemiddeld bedrag bestedingen minder per jaar Totaal bedrag minder besteden (x miljoen) Afname procentueel
1.051,5
Leeswijzer (voorbeeld: winkelen) 17,8% van de Nederlanders reisde in de afgelopen 12 maanden naar of door Duitsland. In totaal waren dat 2,5 miljoen personen. Gemiddeld deed deze 17,8% dat 10,5 keer per jaar, met gemiddeld 2,2 personen in de auto. Per rit werd circa 80 euro besteed, over een heel jaar (x 10,5) komt dat neer op zo’n 846 euro. Over alle Nederlanders gerekend betekent dat 963 miljoen euro.
9
Indien de Duitse tol zou worden ingevoerd, zegt 64% van degenen die om te winkelen deze reden wel eens naar Duitsland gaan dat minder te gaan doen, en wel (geschat) 59% minder. Dat komt neer op een bedrag van circa 360 miljoen euro dat de Nederlanders minder uit zouden geven aan winkelen in Duitsland.
10
Onderzoeksverantwoording I&O Research voerde van 22 t/m 29 augustus 2014 op eigen initiatief een online onderzoek uit naar de houding van Nederlanders ten aanzien van de Duitse tolheffing en naar de mogelijke economische effecten. Het onderzoek wordt uitgevoerd met behulp van het I&O Research panel dat circa 45.000 leden telt. De resultaten waarover hier gerapporteerd wordt, zijn verzameld tussen 22 en 27 augustus. In totaal hebben in deze periode 5.025 Nederlanders deelgenomen aan het onderzoek. In de vragenlijst (zie bijlage 1) komen de volgende onderwerpen aan de orde: -
Huidig gedrag.
-
Houding en kennis ten aanzien van tolheffing
-
Mogelijk effect van Duitse tolplannen op uitgaven in Duitsland.
Het I&O Research Panel is geworven op basis van aselecte personen- en huishoudensteekproeven. De respondenten hebben geen financiële vergoeding gehad voor hun aanmelding voor het panel. Ook voor deelname aan dit onderzoek is door de respondenten belangeloos deelgenomen. De onderzoeksresultaten zijn na herweging op leeftijd, geslacht, opleiding en provincie representatief voor alle Nederlandse inwoners (18-89 jaar). Dit is uitgevoerd conform de richtlijnen van de gouden standaard
I&O Research I&O Research BV is een bureau voor beleids- en marktonderzoek. Wij bieden onze klanten betrouwbaar en gedegen onderzoek en zijn creatief in het vinden van vernieuwende onderzoeksoplossingen. Kwaliteit en een persoonlijke aanpak staan centraal in ons werk. I&O Research is het negende marktonderzoekbureau van Nederland. In de publieke sector behoort I&O Research tot de top drie. Onze 50 medewerkers ondersteunen onze klanten met creatieve en vernieuwende ideeën. Vragen en luisteren staan aan de basis van ons werk. I&O Research is lid van de MarktOnderzoeksAssociatie (MOA), maakt deel uit van de Research Keurmerk Groep en onderschrijft de internationale ICC/ESOMAR gedragscode voor markt- en sociaal-wetenschappelijk onderzoek. I&O Research is ISO 9001 en ISO 20252 gecertificeerd. Ons online onderzoekspanel (I&O Research Panel) heeft op 20 juni 2014 het ISO 26362 certificaat ontvangen. Dit is de norm voor online onderzoekspanels. Naast onderzoek en advies detacheert I&O Research onderzoekers en adviseurs. I&O Research heeft vestigingen in Enschede, Hoorn en Nieuwegein.
Meer informatie Peter Kanne mail:
[email protected] 06 31943707
11
Noot voor redactie Het overnemen van cijfers en teksten uit deze publicatie is alleen toegestaan met expliciete vermelding van I&O Research als bron.
12
Bijlage 1. Vragenlijst
Vragen over huidig gedrag 1. Reist u zelf wel eens met de auto of motor (als bestuurder) naar of door Duitsland? Als u alleen meerijdt met iemand vult u dan ‘nee’ in. We bedoelen niet: meerijden met georganiseerde reizen, bussen, en dergelijke. • Ja • Nee => door naar 6 2. Indien vraag 1 = 1 Met welk doel bezoekt u Duitsland wel eens met de auto of motor? (Meerdere antwoorden mogelijk): Winkelen/boodschappen doen Benzine, gas of diesel tanken Uitgaan (horeca, musea, schouwburg etc.) Werken/zakelijk bezoek Toeristisch bezoek aan Duitsland (vakantie, stedentrip, niet ‘op doorreis naar ander land’) Bezoek familie/vrienden Doorreis naar een ander land Anders, namelijk: 3. Indien vraag 1 = 1, per categorie vraag 2 uitvragen, Hoe vaak heeft u de afgelopen 12 maanden vanwege < antwoord vraag 2 > met de auto of motor in Duitsland gereden? Niet in afgelopen 12 maanden 1 keer 2 keer 3 keer 4 keer 5 tot 10 keer 11 tot 20 keer Vaker dan 20 keer, namelijk: Weet niet
13
4. Indien vraag 3 = niet ‘niet’ en niet ‘weet niet’, per categorie vraag 2 uitvragen Met hoeveel personen reisde u (gemiddeld) naar Duitsland? 1 persoon 2 personen 3 personen 4 personen 5 personen of meer, namelijk: Weet niet 5. Indien vraag 1 = 1 , per categorie vraag 2 uitvragen, Hoeveel geld heeft u bij benadering IN TOTAAL de afgelopen 12 maanden bij deze bezoeken vanwege < antwoord vraag 2 >, uitgegeven in Duitsland? Denk hierbij aan eten, drinken, overnachting, benzine, aankopen bij winkels, etc. Indien u met meerdere mensen reisde geeft u dan het totale bedrag Het hoeft niet exact, kiest u alstublieft een bedrag bij benadering.
Minder dan 10 euro 10 tot 50 euro 50 tot 100 euro 100 tot 250 euro 250 tot 500 euro 500 tot 1.000 euro 1.000 tot 5.000 euro 5.000 tot 10.000 euro Meer dan 10.000 euro, namelijk:
Vragen over houding en kennis tov tolheffing 6. Hoe staat u in het algemeen tegenover het betalen voor gebruik van wegen (door middel van tolheffing, kilometerheffing, rekeningrijden, e.d.)? Hierbij betalen weggebruikers meer naarmate ze meer gebruik maken van de weg. Dit soort maatregelen zijn meestal bedoeld om files tegen te gaan. De opbrengsten kunnen gebruikt worden voor verbetering van de wegen. Zeer positief-positief-neutraal-negatief-zeer negatief-weet niet/geen mening
14
7. De Duitse regering overweegt tol in te voeren voor het gebruik van de Duitse snelwegen voor automobilisten en motorrijders. Heeft u hier iets over gezien, gehoord of gelezen, voorafgaand aan dit onderzoek?
Ja, ik ben hier inhoudelijk van op de hoogte Ja, ik heb er wel iets van gehoord maar ken het plan niet inhoudelijk Nee, niets van gehoord, gezien of gelezen => ga door naar 10
8. Geldt de voorgenomen Duitse tolheffing volgens u voor alle wegen of alleen voor de snelwegen? Alle wegen Alleen snelwegen Weet niet 9. Weet u bij benadering welk bedrag PER JAAR waarschijnlijk betaald moet worden door automobilisten of motorrijders die naar of door Duitsland willen rijden? Ja, namelijk: Nee, weet niet 10. In welke mate is de onderstaande situatie op dit moment op u van toepassing? (zeker wel – waarschijnlijk wel – waarschijnlijk niet – zeker niet – weet niet ) Ik probeer landen met tolheffing op wegen zoveel mogelijk te vermijden In landen met tolheffing op wegen probeer ik zoveel mogelijk tolvrij te rijden Als de tol voor Duitse wegen wordt ingevoerd zal ik Duitsland zoveel mogelijk mijden NOT BACK Leest u onderstaande alstublieft goed door voor u verder gaat met de volgende vraag. De Duitse minister van Verkeer heeft in juli een plan bekend gemaakt voor tolheffing vanaf 1 januari 2016. Automobilisten of motorrijders die naar of door Duitsland willen rijden, zouden vanaf dat moment vanaf de Duitse grens moeten betalen voor het gebruik van de wegen. De tolheffing zou voor alle Duitse wegen gelden, niet alleen snelwegen. De tolheffing vindt, net als bijvoorbeeld in Zwitserland en Oostenrijk, plaats door middel van vignetten voor op de voorruit. Daarbij is er de keuze uit een jaarvignet of een tijdelijk vignet (2 maanden of 10 dagen). De kosten van de tol staan nog niet vast, maar worden nu geschat staan op: ca. 100 euro per jaar, 20 euro voor 2 maanden en 10 euro voor 10 dagen.
15
Het Duitse tolsysteem zal anders zijn dan bijvoorbeeld in Frankrijk, waar je betaalt voor verbetering en onderhoud van bepaalde snelwegen. En je kunt er voor kiezen om toltrajecten te ontwijken. Verder kunnen Duitse automobilisten de tol via hun motorrijtuigenbelasting terugkrijgen, de buitenlanders niet. Het geld zou gebruikt worden voor de Duitse infrastructuur in het algemeen. In een groot deel van Europa wordt al tol geheven (zie kaartje). Grofweg is een onderscheid aan te brengen tussen: - Toltrajecten (‘Streckenbezogen’) of - Vignetten (‘Vignette’)
Bron: http://www.zeit.de/mobilitaet/2014-07/maut-eu-dobrindt
11. Hoe staat u tegenover deze plannen voor tolheffing op alle Duitse wegen? Zeer positief-positief-neutraal-negatief-zeer negatief-weet niet/geen mening Wilt u hieronder uw antwoord toelichten? < open >
16
12. Bent u het eens of oneens met de volgende stellingen: Helemaal mee eens, Tamelijk mee eens, Tamelijk mee oneens, helemaal mee oneens, weet niet/geen mening Het is logisch dat Duitsland tol gaat heffen op haar snelwegen, omdat veel reizigers hier gebruik van maken, maar niet in Duitsland blijven (en dus geen of weinig geld uitgeven) De plannen voor tolheffing op alle Duitse wegen zijn discriminerend voor niet-Duitsers In alle Europese landen moet de tolheffing op wegen voor EU-burgers worden opgeheven Het systeem van tolheffing op wegen is strijdig met de Europese gedachte van open markt en open grenzen Er moet in Nederland ook een tolheffing op wegen voor buitenlanders komen Er moet in Nederland een tolheffing op wegen voor alle gebruikers komen (buitenlanders èn Nederlanders) (Indien vraag 1 = 1) Ik zal die tol wel gaan betalen, ik moet nu eenmaal (af en toe) naar Duitsland met de auto. Vragen over mogelijke gedragsverandering Stel: de Duitse plannen gaan door. Automobilisten of motorrijders die naar of door Duitsland willen rijden, zouden dan vanaf de Duitse grens moeten betalen voor het gebruik van de wegen. De tolheffing vindt plaats door middel van vignetten voor op de voorruit, met de keuze uit een jaarvignet of een tijdelijk vignet. De kosten van de tol worden geschat op: ca. 100 euro per jaar, 20 euro voor 2 maanden en 10 euro voor 10 dagen. Heeft dit dan gevolgen voor uw bezoeken aan Duitsland? 13. Per categorie in vraag 2 geantwoord, Wat bent u van plan wat betreft ….: • Ik zal niets veranderen in mijn reisgedrag (en zal de tol betalen) • Ik zal op een andere manier gaan reizen (trein, bus, vliegtuig) om mijn bestemming te bereiken • Ik zal minder vaak reizen naar Duitsland • Weet ik nog niet Ruimte voor toelichting
17
14. Per categorie in vraag 5 ‘minder vaak’, ‘andere manier’ en ‘weet niet’: Verwacht u na invoering van tolheffing voor het bezoekdoel < antwoord vraag 2 > meer of minder uit te geven in Duitsland? Denk hierbij aan eten, drinken, overnachting, benzine, aankopen bij winkels, etc. - Meer - Evenveel - Minder - Weet niet Ruimte voor toelichting 15. Indien 14 = meer of minder: Hoeveel procent verwacht u na invoering van tolheffing in Duitsland <meer/minder> uit te geven voor het bezoekdoel
1-10 procent 10-20 procent 20-40 procent 40-60 procent 60-80 procent 80-100 procent 16. Welk vignet zou u waarschijnlijk kopen na invoering van tolheffing? • Ik zou zeker geen vignet kopen • Vignet dat een jaar geldig is (waarschijnlijk circa 100 euro per jaar) • Vignet voor een korte periode, telkens wanneer ik dat nodig heb (10 of 20 euro per keer). • Weet niet 17. Afsluiten met open vraag
18
