Het Duitse keizerrijk 1871 - 1919
Na val Napoleon
Pruisen dominant Olv Koning Wilhelm I (1861)
Douane-unie van Duitse staatjes
- ruzie met parlement over grootte vh leger > geldkwestie
Rond 1834
Hiervoor nodig: Frankrijk en Oostenrijk uitschakelen | Frans-Duitse oorlog (1870-1871)
- compromis: Otto von Bismarck min.pres. (1862) werkt aan verenigd Duitsland
Duitsland won: 1871 uitroepen Duitse keizerrijk in Versailles
De Eerste Wereldoorlog 1914 - 1919
Oorzaken: - toenemend militarisme > oorlog als middel voor behoud invloed - imperialisme > grondstoffen / afzetgebied voor industrie 1898 Conferentie van Berlijn – verdeling van Afrika - nationalisme > slavische volken streven naar onafhankelijkheid wraakgevoelens, bv. Frankrijk tov Duitsland - wapenwedloop > zelfversterkend effect
Bescherming zoeken dmv bondgenootschappen sluiten - Triple Alliantie (Dui, IT, DM) - Triple Entente (Eng, Fr, Rusl) Aanleiding: moord op Frans Ferdinand + vrouw in Sarajewo
Enthousiasme voor de oorlog, door: - nationalisme en militarisme - geloof in eigen superioriteit
Duitse voorbereiding: Von Schlieffenplan (1905) – doel: twee frontenoorlog voorkomen Hoe? - Blitzkrieg = bewegingsoorlog - Frankrijk uitschakelen dmv verovering Parijs - dan Rusland uitschakelen Waarom mislukking? - sterkere tegenstand van de Belgen - Russen vielen eerder dan gedacht aan – troepen verplaatsen - Duitsers bij slag om de Marne verslagen
6 – 9 september 1914 Slag om de Marne Gevolg: Duitse overwinning voorkomen > loopgravenoorlog
Strijd wordt uitzichtloos - tactiek: - uitputtingsslagen (Verdun, de Somme) - massa-aanvallen - duizenden doden en gewonden (ook burgers) - weinig terreinwinst - totaal verwoest landschap - steeds betere wapens (kanonnen, mitrailleurs, zenuwgas, vliegtuig) - invoering van de dienstplicht Thuisfront meer betrokken: werk van mannen overnemen propaganda schaarste aan goederen (bv honger in Dui agv zeeblokkade)
1917
keerpunt in de oorlog
* Russische revolutie: - tsaar moet aftreden - feb. > oorlog gaat door olv Kerenski - okt. > communisten aan de macht olv Lenin beloofd het volk vrede 1918 Vrede van Brest-Litovsk * VS stuurt soldaten naar Europa - Zimmermann-telegram - onbeperkte duikbootoorlog Duitsers - 1918 meevechten
Wilson eist aftreden van Wilhelm II, dan pas wapenstilstand Hindenburg + Ludendorff zeggen dat oorlog niet te winnen is Wilhelm II benoemd nieuwe regering opstanden in Duitse rijk, bv. matrozenopstand in Kiel nieuwe regering olv van Ebert (socialist) uitroepen Republiek olv Ebert en Scheidemann wapenstilstand te Compiègne (1918) 1919
Vrede van Versailles
De Republiek van Weimar 1919 - 1933
Versailles: 4 grote landen: Engeland: Frankrijk: Italië: VS:
Loyd George > Duitsland niet te hard straffen Clemenceau > Duitsland hard straffen Orlando > beloning voor overlopen opeisen Wilson > Volkenbond + Zelfbeschikkingsrecht
Duitsland niet uitgenodigd > verliezer van de oorlog Rusland > communistisch en verlaten Triple Entente
Bepalingen: - Duitsland schuldig aan oorlog - gebiedsverlies (Europa + koloniën) - ontwapening - herstelbetalingen
Volk: - Dictaat van Versailles - Dolkstootlegende
Grote ontevredenheid: * communisten (KPD) - 1919 revolutiepoging mislukt - deelname aan democratie om propaganda voor zichzelf te maken * nationalisten + conservatieven - herstel keizerrijk - socialisten de schuld van Versailles - dolkstootlegende * ex-soldaten, gewone burgers - keuze tussen communisten of conservatieve groepen Weimarregering > SPD, DDP, Zentrum Politieke chaos, veel verkiezingen in korte tijd
Economie Herstelbetalingen nauwelijks te doen 1923 Fr. bezet Ruhrgebied arbeiders staken, overheid betaald lonen door geld bijdrukken > gevolg: hyperinflatie Hulp dmv Dawesplan | - herstelbetalingen koppelen aan economie - VS leent Weimar geld investeren in economie Fr. verlaat Ruhrgebied Echter, 1929 Beurskrach > wereldcrisis
Economische crisis leidt tot politieke crisis Verschillende regeringen konden crisis niet oplossen regering Brüning gebruikte artikel 48 van de grondwet | noodverordeningen : Rijkskanselier + President Rijksdag buitenspel gezet Onvrede volk leidt tot groei communisten en (KPD) Nationaal-Socialisten (NSDAP)
Kenmerken Nationaal-socialisme: Basis > Fascisme:
- Italië - Mussolini - corporatieve staat - Mare Nostrum (= onze zee) - Fasci di combattimento (= strijdgroepen) - anti-leer - nationalistisch - leidersbeginsel - ongelijkheid - totalitaire staat - gevoel belangrijker dan verstand - verheerlijking van geweld - traditioneel rollenpatroon
Nationaal-socialisme > rassenleer
video Hitler spreekt
Kenmerken rassenleer: * Arische ras: * Minderwaardige rassen: * inferieure rassen:
Blut und Boden Slavische volken, niet blanken Joden, zigeuners,
Hoe bereiken? Stimulerende maatregelen: - hoog geboortecijfer:
- propaganda ‘Die Deutsche Frau sagt nie nein’ - kinderbijslag - Arische huwelijken na Ariërverklaring
Vervolging: - zondebok, dan herkenning (Jodenster), dan isoleren - opsluiting in concentratiekampen en vernietigingskampen
Doelen Hitler: - raszuiver maken van het Arische ras (Herrenvolk) - uitschakelen van alle tegenstand - alle Duitsers in één land (Blut und Boden) - lebensraum > Drang nach Osten - autarkie
Nazi-Duitsland 1933 - 1945
1932 verkiezingen > coalitieregering met NSDAP Hitler Reichskanzler Hindenburg staat nieuwe verkiezingen toe (1933) Hitler dacht absolute meerderheid te behalen Rijksdagbrand > communisten (KPD) schuldig SA – arrestaties noodverordening – communisten verliezen burgerrechten | wel verkiesbaar, maar zetel niet innemen NSDAP makkelijker 2/3 meerderheid in Rijksdag nodig om machtigingswet aan te nemen
Machtigingswet (1933) - regering regeert zonder grondwet - NSDAP + DNVP + Zentrum = 2/3 meerderheid Hitler nu handen vrij: - opheffen vakbonden > DAF (Deutsche Arbeitsfront) - eenpartijstaat - beslechten machtstrijd binnen partij SA <> SS --- 1934 Nacht der Langen Messer - Hindenburg † > Hitler nu führer - politiek + leger eed van trouw aan Hitler - religie: kerken stimuleren tot steun aan NSDAP | | gevolg: nazificatie van de samenleving EIN VOLK, EIN REICH, EIN FÜHRER
1934
Nacht der langen Messer SS vermoordt leiding van de SA SS wordt nu de machtigste staatsveiligheidsdienst
Belangrijke rol voor ministerie van propaganda olv Goebbels - goedkope radio’s > Volksempfanger - instellen Reichskulturkammer - Triumpf des Willens - Berufsverbote - Reichskristallnacht (1938) - verheerlijking van de vrouw als moeder
Aanpak Joden vanaf 1934? - 1933 - 1935 - 1938 - 1942
boycot winkels, ontslagen Neurenberger wetten > verbod huwelijk Jood – niet-Jood geen burgerrechten meer verbod betreden van openbare ruimten Reichskristallnacht stimuleren emigratie van Joden Wannsee-conferentie > Entlösung der Judenfrage tijdelijke emigratie Joden oostwaarts toestaan begin genocide - moordpartijen door Einsatzgruppen - vergassing in Vernichtungslager
Wie bemoeien zich ermee?
- Sturmabteilung (SA) olv Ernst Röhm / Lutze (1934) - Schutzstaffel (SS) olv Heinrich Himmler - Geheime Staatspolizei (Gestapo) olv Hermann Göring / Himmler (1934) - dagelijkse leiding: Reinhard Heydrich - Sicherheitsdienst (SD) olv Reinhard Heydrich
Intensieve samenwerking SS, SD, Gestapo
Verzet in Nazi-Duitsland? - moeilijk, omdat:
- totalitaire staat - enthousiasme van groot deel bevolking - gezien als landverraad
- maar mogelijk > vooral kleinschalig Wie? - communisten en socialisten - (een deel van) de Duitse kerken - officieren uit het Duitse leger - studenten
* de kerken: gekenmerkt door verdeeldheid - Luthers >
Duitse christenen: - overtuigd nationaal-socialistisch - anti-communistisch - gezin als hoeksteen van de samenleving - rol van de vrouw Belijdende kerk: afwijzend
- Rooms-katholiek >
* het leger >
erkenning regering van Hitler na Concordaat RK mocht worden beleden 1937 weer ingetrokken na beknotting rk-geloof
officieren zagen politiek Hitler als ondergang v Duitsland aanslagen, orders niet uitvoeren soldaten deserteerden
Tweede Wereldoorlog * aanleiding: 1 sept. 1939 inval in Polen mogelijk na niet-aanvalsverdrag Duitsland-Rusland met geheime bepaling tot deling van Polen * oorzaken:
rol Duitsland - agressieve buitenlandse politiek - Lebensraum - Großdeutschland - slachtoffer van Versailles rol Frankrijk en Engeland - verdrag van Versailles als molensteen - lieten lange tijd niets van zich horen - angst voor wéér een oorlog - Hitler als buffer tegen communistisch Rusland
Verloop oorlog ’35
invoering algemeen dienstplicht
’36
opzeggen verdrag van Locarno bezetten Rijnland vriendschapsverdrag met Oostenrijk Olympische Spelen in Berlijn Antikominternpact (Dui – Jap – It)
’37
Führerconferentie oorlogsplannen bekend
’38
Anschluss met Oostenrijk aanspraak op Sudetenland
’38
Conferentie van München Hitler, Mussolini, Daladier, Chamberlain inval Tsjechoslowakije
’39
Fall Weiss 1-9-1939 inval in Polen verdeling Polen
’40
Fall Gelb aanval op West-Europa Vichy-Frankrijk olv Petain Battle of Britain
’41
Operatie Barbarossa aanval op Sovjetunie tactiek vd verschroeide aarde Japanse aanval op Pearl Harbor (Hawaii)
’42
Stalingrad - keerpunt
’43
Rommel in Afrika verslagen Italië geeft zich over
’44
D-day (Normandië)
’45
Ardennenoffensief huwelijk Hitler + Eva Braun zelfmoord leger capituleerd Atoombommen op Hiroshima + Nagasaki
