drieëndertigste jaargang nr. 4, september 2009

nummer 137 / drieëndertigste jaargang nr. 4, september 2009

2 Colofon Midden-Delfkrant nr. 137 Uitgave van de Midden-Delfland Vereniging Verschijnt viermaal per jaar. Losse nummers e 3,00 Gedrukt op chloorvrij gebleekt papier.

Redactioneel

Basis lay-out Frits van Ooststroom, Stad en Streek Cultuurhistorie

Een productieve maand september wordt afgesloten met het herfstnummer, zoals u van ons gewend bent. Eerder deze maand ontving u de kleurrijke special Kwaliteit & Landschap. Dit keer plaatsen we een portret van Jan van der Horst, die ten oosten van Delft het bijzondere beroep van sluiswachter uitoefende. Aan het Verlaat ligt buiten Midden-Delfland, maar het verhaal is te mooi om het u te onthouden. In dit nummer legt de ontwerper van het LOP de betekenis ervan voor Midden-Delfland uit en lezen we dat het Landschapsontwikkelingsplan een Landschapsontwikkelingsperspectief is geworden.

Productie en druk Drukgroep Maasland, Maasdijk-Coldenhove

Verder kunnen we lezen over een nieuwe en een negentig jaar oude wandeling, hebben we weer een gevelsteen,

Redactie Arie van der Kooij Ankie Maessen (eindredacteur) Pia van Oord (hoofdredacteur) Frits van Ooststroom Joke Rodenburg-van der Ende Redactie-adres Midden-Delfkrant, Burgemeester Musquetiersingel 40, 2636 GG Schipluiden, [email protected]

een bericht van Vockestaert, verenigingsnieuws, een ingezonden brief over een bijzondere gast in de wei, een prijswinnende foto en een artikel over vernieuwde informatiepanelen in het recreatiegebied Poldervaart. Het artikel in het zomernummer over palen en paaltjes heeft heel wat losgemaakt. U leest een reactie in dit nummer en er liggen ook al twee stukken over dit onderwerp op de plank voor de volgende Midden-Delfkrant. Tenslotte de column op de achterzijde. De komende vier nummers kiezen we voor vier landschapskundigen; Yttje Feddes, Rijksadviseur voor het Landschap, neemt de eerste voor haar rekening: zij blikt eerlijk terug en geeft haar interpretatie van Midden-Delfland als een metropolitaan park.

Overname van artikelen is in vele gevallen mogelijk in overleg met de redactie. Kopij en suggesties voor kopij zijn van harte welkom bij de redactie. Verantwoording Publicatie van artikelen behoeft niet te betekenen dat de daarin vervatte meningen het inzicht van de Midden-Delfland Vereniging weergeven. Abonnementen op de Midden-Delfkrant zijn alleen mogelijk door lid te worden van de Midden-Delfland Vereniging. De minimum contributie bedraagt e 15,- per jaar. Aanmelding door storting op 3928463 (Postbank) of 14.37.75.367 (RABO) ten name van de Midden-Delfland Vereniging te Maassluis, onder vermelding van ‘nieuw lid’. U kunt ook bellen: (010) 591 90 93 of schrijven: ledenadministratie Midden-Delfland Vereniging, Albert Schweitzerdreef 305, 3146 AP Maassluis. Opzegging van het lidmaatschap/ abonnement uitsluitend schriftelijk aan de ledenadministratie. Opzegging kan slechts geschieden tegen het einde van het verenigingsjaar en met inachtneming van een opzegtermijn van vier weken.

Inhoud Redactioneel / 2 Groei / Ben van der Velde / 3 Jan van der Horst Een emigrant die als sluiswachter begon / Gemma van Winden / 4 De Tanthofkade van Knottenbelt ’Ver van het aardsch gewemel’ / Huub van ’t Hart / 7 Naar een robuust landschap LandschapsOntwikkelingPerspectief Midden-Delfland / Stijn Koole / 8 Agrarisch, cultureel en sportief 11e Midden-Delfland Dag: voor ieder wat wils / Wil van Dalen / 10 Wandelen door Midden-Delfland Oorkonde voor drie rondjes van veertig kilometer in een jaar / Niek Praagman / 11 Wagens & karren Kloek boek / Frits van Ooststroom / 12 Gevelsteen / Pia van Oord / 13 Raadplaat / 13 Wandelingen / 13 Beste redactie / 14 Informatiepanelen Poldervaart / John Poot / 15 Uit onze winkel / 16 Kinderen naar de boerderij Bericht van Vockestaert / Joke Rodenburg / 17 Verenigingsnieuws / 18 De Zeven Gaten / PvO / 19 Oproep Nacht van de Nacht / Bert Bakker / 19 Oplossing Raadplaat / 19 Spectaculair contrast / Yttje Feddes / 20 Zomerse polder boven Kethel / PO / 20

Website www.middendelflandvereniging.nl

Foto voorzijde: Frits van Ooststroom drieëndertigste jaargang nr. 4, september 2009

3

Groei Waren tot voor kort schaalvergroting, fusies of overnames de sleutels tot succes met als bijkomend resultaat onwaarschijnlijke hoge beloningen en bonussen, we zijn er inmiddels achtergekomen dat het allemaal nogal betrekkelijk is. Bomen groeien nu eenmaal niet tot in de hemel en de huidige krediet- en economische crisis is daar een onomstotelijk bewijs van. Het almaar onstuimig groeien moest een keer tot problemen leiden. Ik weet dat het gemakkelijk is om dat achteraf vast te stellen, maar er waren genoeg signalen die de huidige crisis aankondigden. ‘De grenzen aan de groei’, was een uitdrukking die het in de jaren zestig en zeventig nog goed deed, daarna leken die grenzen vervaagd. De Club van Rome die het rapport ‘De grenzen aan de groei’ in 1972 publiceerde, doelde vooral op de milieugevolgen van die grenzeloze groei. Langzaam dringt het door dat er naast de krediet- en economische crisis nu toch ook een echte milieucrisis nadert. Althans als er geen serieuze maatregelen worden genomen tegen de ongebreidelde groei. En wat doet de Midden-Delfland Vereniging? Zij groeit maar door! Getalsmatig, maar ook door samenwerking. Fuseren is niet aan de orde, maar een eerste schuchtere stap op weg naar samenwerking is genomen. Samenwerken vooralsnog in de vorm van samenwonen. In de maand september verhuizen we naar de Burgemeester Musquetiersingel in Schipluiden en vanaf die tijd zitten we met de Agrarische Natuurvereniging Vockestaert, LTO, Midden-Delfland is Mensenwerk en Westlanders tijdens de Midden-Delflandrace 2007. Foto Pia van Oord.

drieëndertigste jaargang nr. 4, september 2009

Groen Goud in één gebouw. Voor ons is het een hele onderneming, een uitdaging zelfs, waarbij we er alles aan zullen doen om onze eigen identiteit te behouden. Maar die samenwerking biedt ook veel kansen. Samenwonen met organisaties die zich ieder met hun eigen inzichten inzetten voor het behoud van het open Midden-Delfland, is daarbij iets anders dan samenwerken om een zo groot mogelijk voordeel te halen. Ik ben er van overtuigd dat de belangen van de verschillende organisaties in Midden-Delfland niet zo erg uiteenlopen. Natuurlijk kijken agrarische ondernemers anders tegen recreatie aan dan onze vereniging, maar de veehouders houden juist wel het landschap in stand. En natuurlijk hebben andere ondernemers weer andere belangen. Ook de verschillende overheden zoals de gemeenten, de provincie en het Hoogheemraadschap wegen weer op een andere manier belangen en kansen. Maar zeker is al de organisaties in ons gebied één belang gemeen hebben en dat is het behoud van dit unieke stukje Nederland. Ieder met zijn eigen afwegingen. Door wat meer samen te werken met respect voor elkaars positie, door wat meer van elkaar te weten, kunnen we elkaar ook scherp houden. Het bestuur van onze vereniging zal zich blijven inzetten voor onze doelstellingen. De mooiste bonus die ons allemaal te wachten staat is dan het behoud van ons mooie gebied.

Ben van der Velde

Voorzitter Midden-Delfland Vereniging

4

Een emigrant die als sluiswachter begon

Jan van der Horst

Hij leerde het boerenvak bij Jan Ruigrok in Papsou. Jan van der Horst (88) heeft echter het grootste deel van zijn leven in Frankrijk gewoond. Ondanks zijn hoge leeftijd heeft hij een ijzersterk geheugen. Moeiteloos soms hij alle boeren op die in zijn tijd aan het weggetje van Abtswoude woonden en werkten. Jan is een geboren verteller. Jammer dat er al een boek over hem en zijn vrouw Jo Boekhorst is geschreven (anders zou dat een mooie uitdaging vormen). ‘Sans regret’ (zonder spijt) beschrijft hoe het echtpaar overleefde toen zij in 1952 begonnen in Montcaret, een plaatsje in de Dordogne dat nu nauwelijks 1300 zielen telt. Het gesprek met Jan vindt plaats bij zijn neef in Delft. Het is de bedoeling dat we over zijn periode als sluiswachter Aan het Verlaat schrijven, maar Jan is zo’n interessante man, dat we toch in vogelvlucht zijn leven als emigrant doornemen. De vader van Jan, Koos van der Horst, had een boerderijtje aan de rand van Delft. Naast zijn werk als spoelingboer en sluiswachter, handelde Koos in koeien die vetgemest moesten worden om uiteindelijk meestal bij slager Lander te eindigen. Zo kwam Koos op een dag bij boer Jan Ruigrok in Abtswoude. Jan zocht een knecht. Vader Koos was bereid zijn zoon tijdelijk uit te lenen (het woord ‘inspraak’ bestond nog niet in die tijd) en zo ging Jan van der Horst voor f 5,- per week naar zijn baas. Hij maakte lange

dagen van ’s morgens vier uur tot ’s avonds acht uur. Hij had een bed op de achterzolder. “Het logement en het eten was er prima,” herinnert Jan zich. “Op 10 mei 1940 kwamen de Moffen. Ik was net voor die tijd gekeurd. Ik wilde bij de pontonniers maar ik was te groot en dus moest ik naar de wielrijders in Amersfoort. Toen de eerste oorlogsdagen voorbij waren en alle soldaten op een gegeven moment naar huis gestuurd werden, ging ik thuis op de boerderij aan het werk. We

Jan van der Horst anno 2009 bij zijn geboortehuis Aan het Verlaat. Foto Gemma van Winden.

hebben nooit honger gehad want we hadden een hectare bouwland met een groentetuin in de polder en dus verbouwden we zelf ons eten. Na de oorlog was er geen toekomst voor boerenjongens en daarom besloot ik via de katholieke Emigratie Centrale mijn heil in Frankrijk te zoeken.” Aldus geschiedde en Jan vertrok. Huwelijksreis in de vrachtwagen Om een lang verhaal kort te maken: Jan werkte hard in Frankrijk en voldeed aan de eisen die de Emigratiedienst stelde. Hij kreeg in januari drie maanden verlof om in Nederland een ‘vogeltje voor in het boerenkooitje’ te gaan zoeken. Via-via ontmoet Jan Jo Boekhorst, een flinke oudste dochter van een boerengezin van negen kinderen. Jo blijkt twee rechter handen te hebben voor het huishouden, maar ze kan ook melken en kaas maken is haar hobby. Ze kent het emigrantenleven want twee broers boeren ook in Frankrijk. Het klikt tussen haar en Jan en hun verkering ontwikkelt zich in een briefwisseling en één ontmoeting per half jaar. Jan wordt geplaatst op een boerderij bij Toulouse waar hij in zijn eentje het bedrijf draaiende houdt. Vervolgens heeft hij nog een aantal andere adressen en eind 1951 kan hij eindelijk een eigen bedrijf pachten, samen met de broer van Jo. De hoeve is eigendom van de adellijke kasteelvrouwe van Chateau Montaigne. De huur is 200 kilo tarwe per hectare per jaar. Jo en Jan trouwen op 5 februari 1952 in Nederland. Hun ‘huwelijksreis’ vindt plaats in de vrachtwagen die hen, samen met pootaardappelen, voer, zaad en pootgoed, heel veel eten, een paard en wat meubilair, naar het nieuwe vaderland brengt. Het huis in Frankrijk ziet er niet uit: werk aan de winkel voor Jo. De eerste zeven jaar is er geen waterleiding. Elektriciteit komt via het kasteel maar vaak is er geen stroom. Tien kinderen Er worden tien kinderen geboren, waaronder, onverwacht, een drieling. “God heeft ons drie kinderen tegelijk gegeven, dus zal Hij er ook wel voor zorgen,” stelde Jan zijn vrouw gerust. Ook komt er een nichtje van drie lentes een half jaar in Frankrijk aansterken op de boerderij. Als er tijd is, brengt de accordeon van Jan leven in de brouwerij. Zus Cor komt met twee kindertjes naar Frankrijk om het gezin te ondersteunen. Op haar 47e baart Jo haar tiende kind, een nakomertje..


5

Zus Mien van der Helm-van der Horst bezig met schutten, halverwege de jaren ’40.

Jo maakt volop kaas en uiteindelijk resulteert dat in “Fromagerie Van der Horst”, inmiddels een fantastisch bedrijf dat nog volop groeit en bloeit. Het leven van Jan en Jo loopt over bergen en door dalen. Ze kopen een andere boerderij, verhuren een vakantiewoning, eten van eigen moestuin en zien hoe de kinderen uitvliegen en de jaren verstrijken. Het sluiswachterleven Anno 2009: Jo is overleden. Jan kijkt met grote dankbaarheid terug op zijn leven met deze bijzondere vrouw. Hij bezoekt regelmatig zijn familie in Nederland en blikt in Delft terug op zijn jeugdjaren

aan de sluis: “Ik vind het leuk om gebeurtenissen uit die tijd door te geven,” zegt hij. Met liefde praat hij over de sluis Aan het Verlaat. De grootvader van Jan, Willem van der Horst, werd daar rond 1890 sluiswachter en zorgde voor het juiste waterpeil van onder andere de Vrijenbanse polder. Later wordt hij opgevolgd in die functie door zijn zoon Koos, die ook onbezoldigd veldwachter en boer was. Ook Koos woonde met zijn gezin in de oude molen, zijn eerste twee kinderen werden er geboren. Toen de koeien naar buiten gingen, verkaste het gezin tijdelijk naar de stalletjes zodat er een nieuw huis op de achtkantige fundamenten van de molen

Links Johanna van der Werf die getrouwd was met Willem van der Horst. Rechts Tante Sien die geboren werd op deze watermolen.

gebouwd kon worden. Daar werd Jan op 2 juli 1921 geboren. Vader Koos had als sluiswachter recht om over een afstand van 500 meter te vissen in het benedenwater van de sluis. Hij had daarvoor een flink aantal katoenen fuiken liggen die van tijd tot tijd getaand (= vorm van onderhoud) moesten worden. In de jaren ’30 moest vader Koos land inleveren voor de aanleg van Rijksweg 13 en de hertenkamp in de buurt. Jan werkte toen zelfs nog mee met de betonstort voor het viaduct. Na 1945 werd de bomenwijk gecreëerd op het terrein dat vroeger bij de boerderij aan de sluis hoorde.

De sluis en het huis van de ouders van Jan van der Horst. De woning is gebouwd op de fundamenten van een voormalige watermolen. Op de achtergrond is Rijksweg 13 al te zien. Foto van zo rond 1950.


6

ging toch tamelijk snel. “Sommige schippers hadden op de terugweg nogal eens dorst en bleven dan in de kroeg hangen in Delft. Daardoor lagen ze soms pas ’s avonds weer voor de sluis. Dat was lastig en dus had mijn vader daar een klacht over ingediend. Het polderbestuur loste dat op door extra te laten betalen als de schuiten na een bepaalde tijd terug kwamen.”

Koos van der Horst, vader van Jan, als sluiswachter omstreeks 1920.

Schuiten schutten ‘Aan het Verlaat’ dankt zijn naam aan de vroegere functie. Een schutsluis werd namelijk wel verlaat, sas of zijl genoemd. “Nootdorp en omgeving bestond vroeger voor een groot deel uit water. Toen die regio drooggelegd was, werden er tuinderijen gemaakt. De producten moesten natuurlijk naar de veiling en dat kon niet allemaal met paard en wagen over de Brasserskade en dus werden er groenteschuiten gebouwd die pas veel later vervangen werden door motorboten. De boten moesten langs de sluis Aan het Verlaat. De sluis was 18 meter lang en 3 meter breed en er was een verval van 1.80 meter, weet Jan zich te herinneren. “Als je een beetje rekent ci et là, dan weet je dat er dus heel wat water in de polder kwam,” zegt Jan die het gesprek af en toe ongemerkt lardeert met wat Franse kreten. De waterstand in de polder was doorgaans geen probleem, omdat sinds 1840 een stoomgemaal garant stond voor droge voeten. “Ik was nog maar een heel klein ventje toen vader nogal eens elders in de polder bezig was, als er een boot door de sluis moest. Dat was geen probleem want mijn moeder kon de schippers ook schutten. “Jeanne” werd er dan heel hard geroepen waarop moeder mij op het hart drukte: “Jantje, ga jij eens op je kontje zitten en hou je kleine broertje koest.” Maar ik vond het wel spannend om te zien wat er aan de sluis gebeurde dus ik legde mijn broertje op de grond en ging op mijn tenen staan om over het dorpeltje van het raam naar mijn moeder te kijken. De groenteschuiten pasten keurig in de sluis, maar

toen later de zandschuiten voor Rijksweg 13 door de sluis moesten, bleek het roer een meter te lang. Als dat schuin gezet werd, paste de schuit net in de sluis en kon alsnog het waterpeil in de sluis aangepast worden totdat de andere zijde open ging. Ik weet niet hoeveel sluisgeld er afgedragen werd, daar hoorde je niks van en je had het lef niet daar vragen over te stellen.” De veilingschippers moesten hun waren naar de Delftsche Groenteveiling brengen aan de rand van Den Hoorn. Ze gingen vroeg van huis en dus was het om 9 uur al druk bij de sluis. Het schutten De molen Aan het Verlaat.


Van vader op zoon Jan was de tweede jongen in het gezin van negen kinderen. De kinderen namen het sluiswerk over zodra dat mogelijk was. De oudere broer van Jan ging in dienst en zelf vertrok hij naar Frankrijk, zodat uiteindelijk zijn jongste broer Koos de sluiswachter uit de nieuwe generatie werd. Rond 1954 werd de sluis vernieuwd. Van lieverlee ging het vervoer over de weg zodat de sluis niet meer nodig was. Anno 2009 is er van die tijd niet zo gek veel meer terug te vinden Aan het Verlaat. De bijzondere bouw van het huis herinnert nog wel aan de achtkantige molen. Als Jan in Delft is, laat hij zich graag door zijn neef nog eens naar zijn geboortehuis rijden. Ondanks zijn avontuurlijke lange leven in Frankrijk denkt hij met plezier terug aan de tijd bij de sluis en het begin van zijn boerenleven dat ooit in Abtswoude een aanvang nam.

Gemma van Winden-Tetteroo

7

‘Ver van het aardsch gewemel’

De Tanthofkade van Knottenbelt In de onlangs verschenen special Kwaliteit & Landschap wordt in het stukje over de Tanthofkade een wandeling aanbevolen. A. Knottenbelt, sinds 1865 secretaris van het polderbestuur van de Holierhoeksche en Zouteveensche polder, geeft een prachtige beschrijving van zo’n wandeling langs de grenzen van zijn Zouteveensche Polder. De Tanthofkade vormt al sinds lang de scheidingskade tussen de Lage Abtswoudsche Polder (11e eeuw) en de Zouteveensche Polder (13e eeuw). Zijn wandeling begint bij het begin van de kade aan de kruising van de Harreweg, Abtswoude, de Mantjeskade en de Tanthofkade.

woningen* gelegen zijn. Ze worden daardoor wel eens stiefmoederlijk bedeeld, ofschoon de soort van land dubbele zorg zou vereischen. Die overwegen zijn telkens door hekken aan weerszijden afgescheiden, waarbij volstrekt niet aan over- of omklimmen is gedacht. Men vindt er 25 op onzen weg**. Kethel ligt een uur gaans achter ons en het duurt nog geruimen tijd eer wij te Schipluiden zijn. Laten wij ons in een open vak op het groene tapijt neervlijen. Wij zijn hier ver van het aardsch gewemel. De torens van Delft kijken ons eerwaardig aan, het nauwlijks zichtbare torentje van Schipluiden lacht ons vriendelijk toe. We zijn gansch en al buiten. De koeien aan de andere zijde van de sloot steken de koppen vooruit en staren nieuwsgierig naar de wondere menschen zonder hoofddeksels. Doch hoe wij ons ook mogen verlustigen in die eigenaardigen kalmte, in die weiden met grazend vee, lustig dartelende kalveren, blatende schapen, vroolijk aan- en weglopende biggen, wij moeten verder.”

Huub van ’t Hart * Bedoeld worden de woningen aan de Papsouwsche Wegh, nu de weg Abtswoude. ** Het aantal van 25 “overwegen” tot aan de Zuidkade, dat Knottenbelt noemt, is al wel teruggebracht tot 5, waarbij voor wandelaars klaphekjes zijn aangebracht. Bron: Knottenbelt, A., Geschiedenis van een polder in het Hoogheemraadschap van Delfland, NV Dorsman & Odé’s Boekhandel en Drukkerij, Vlaardingen, 1920. Foto’s auteur

Tanthofkade met houtwal.

“Tanthofskade beteekent ’t aan ’t Hof (van Delft) kade. Zij strekt zich uit van den Harreweg tot de Hoorn bij Delft. Zij is de scheiding geweest tussen de Oost- en de Westambachten van Delfland (...) De kade is aanvankelijk weiland, doch reeds voor dat wij de Slinksloot aantreffen is zij met eschen en elzenstoven beplant. Zij is geheel dichtbegroeid. In den voorzomer vindt men er het pijpkruid welig wassende en lustig geurende, in het najaar staat de distel, welke zich niet laat verdrukken, in prachtigen bloei; terwijl de niet verlegen brandnetel zijn weg zoekt en dus wel vindt. Het is een lustoord van plantengroei, minder evenwel verscheidenheid dan hoedanigheid. Een brok natuur met onbeperkte macht. Door niets en niemand belemmerd wassen drieëndertigste jaargang nr. 4, september 2009

de planten onder het lommer van de bomen ver boven den mensch uit; zoodat wanneer deze zich een weg wil banen hij zijn stok met kracht ter hand moet nemen om al die brandende en stekende natuurvoortbrengselen onschadelijk te maken Somtijds is het alsof de doortocht geheel is afgesloten. Als men dan ook niet op de hoogte is van het terrein, vindt men de Slinksloot niet, zij is gansch achter de gewassen verscholen. Niet alleen die toestand maakt onze wandeling moeilijk, maar telkens vindt men open vakken voor overwegen van de landerijen van de Lage Abtswoudsche polder, welke toegang geven tot de uiterdijken van dezen en ook naar de verder in den Zouteveensche polder gelegen weilanden, welke over het geheel ver van de

Eik op de Tanthofkade.

8

LandschapsOntwikkelingsPerspectief Midden-Delfland

Naar een robuust landschap

Meer dan twintig jaar van reconstructie was gericht op het behoud van Midden-Delfland als open landbouwgebied. Met succes! De reconstructiewet beschermde het MiddenDelflandgebied tegen de oprukkende verstedelijking en glastuinbouw. Hierdoor is Midden-Delfland als één van de fraaiste open agrarische cultuurlandschappen binnen de sterk verstedelijkte Zuidvleugel van de Randstad behouden. Het gebied heeft zijn kernkwaliteiten - de openheid van het veenweidelandschap, de typische veenweidenatuur, de kenmerkende verkaveling met het karakteristieke slotenstelsel, de agrarische identiteit - kunnen behouden. Echter, de reconstructiewet loopt binnenkort af waarmee de beschermde status vervalt. Zes gemeenten (Midden-Delfland, Delft, Schiedam, Vlaardingen, Maassluis, Rotterdam-Overschie) en het Hoogheemraadschap van Delfland hebben in 2007 de krachten gebundeld om samen het LandschapOntwikkelings-Perspectief (LOP) op te stellen. Met het LOP zetten de partijen hun gezamenlijke koers uit voor de ontwikkeling van Midden-Delfland tot 2025. Het voorgestelde beleid vindt straks zijn weerslag in de bestemmingsplannen buitengebied van de gemeenten. Het LOP is nadrukkelijk geen eind-

plan zoals de reconstructie dit wel was. Het LOP is een ontwikkelingsstrategie, een streefbeeld voor de toekomst waar wordt ingezet op het versterken van de zes kernkwaliteiten van Midden-Delfland: De agrarische identiteit (koe in de wei) de openheid, het robuuste watersysteem, de robuuste natuur, de cultuurhistorische waarden en de verbinding tussen stad en land. Landschapsontwikkelingsperspectief Midden-Delfland 2025 Bij toekomstige ontwikkelingen in Midden-Delfland is het behoud en de versterking van deze zes kernkwaliteiten uitgangspunt. Hiertoe zijn in het LOP elf doelstellingen

gedefinieerd. Deze zijn vertaald naar een kaartbeeld: het Landschapsontwikkelings-perspectief Midden-Delfland 2025. Dit kaartbeeld geeft in één oogopslag weer wat de doelen voor de toekomst zijn. Er wordt gestreefd naar een veelkleurig landbouwkerngebied waar naast ruimte voor ontwikkeling voor de boer ook ruimte is voor weidevogels en waterberging. Verschillende ecologische doelstellingen zijn ruimtelijk uitgewerkt en cultuurhistorisch waardevolle elementen als ’t Woudt, Huis ten Dorp en Landgoed Groeneveld worden op passende wijze ontwikkeld. De verbindingen met de omliggende steden met bijbehorende poorten en entrees worden benoemd als ontwikkelingsroutes. Met het LOP wordt het open polderland voor de stedeling meer toegankelijk gemaakt en worden de mogelijkheden voor wandelen, fietsen en varen verbeterd, met behoud van de rust en de landelijke identiteit. Ook de OV-bereikbaarheid wordt versterkt. Door het ontwikkelen van MiddenDelfrand en Midden-Delfland haltes wordt het gebied voor de stedeling beter bereikbaar, komen rust en ruimte binnen handbereik. Het LOP benadrukt dat Midden-Delfland geen park is en zich ook niet tot park moet willen ontwikkelen. Het is een landschap, een agrarisch productielandschap. Daarin schuilt haar kwaliteit. Een andere ambitie is het herprofileren van de Gaagweg. De Gaagweg wordt nu oneigenlijk gebruikt door regionaal verkeer waar het voor lokaal verkeer bedoeld is. Door verbredingen en aanpassingen in het verleden heeft de Gaagweg een profiel dat niet in overeenstemming is met de historische kwaliteit en waarde van dit lint. De oplossing wordt gezocht in het omliggende wegennet beter geschikt maken voor de opvang van het regionale verkeer. Daarmee kan de Gaagweg weer worden inricht als een smalle klinkerstraat voor lokaal verkeer. Hiermee krijgt de Gaag de ruimte zich te ontwikkelen tot recreatieve ruggengraat waar wordt ingezet op een uitbreiding van de verkoop van streekproducten en agrarische dienstverlening. De ambitie voor de herprofilering van de Gaagweg is samen met zeven andere thema’s uitgelegd in zogenaamde ontwikkelingsprincipes. Generieke ontwikkelingen voor boerenerven, recreatieroutes, overgangen stad-land, etcetera,


9

De Gaagweg voor en na verandering van het profiel.

Werkwijze polderuitwerking.

worden aan de hand van principeuitwerkingen geïllustreerd.

negentien polders die het MiddenDelfland gebied rijk is. Per polder is de ruimtelijke kwaliteit in beeld gebracht. Dit is gedaan met behulp van een kaart en een toelichtende legenda. Deze kaart en legenda zijn als grondslag gebruikt om, als verfijning van het Landschapsontwikkelingsperspectief, per polder een gedetailleerde ontwikkelingsrichting (kaart en legenda) op te stellen.

inzage bij de betrokken gemeenten en is te downloaden via de website van de gemeenten.

Na ruim twee en een half jaar hard werken is het concept LOP nu vrijgegeven voor inspraak. Het ligt ter

Illustraties: Bosch Slabbers Landschapsarchitecten Uit: LOP Midden-Delfland©2025

Polderuitwerkingen Lopende het LOP-proces bleek dat het schaalniveau van het Landschapsontwikkelingsperspectief niet voldoende handvatten gaf voor specifieke vragen voor toekomstige ontwikkelingen. Daartoe bleek het patchwork aan polders waar Midden-Delfland uit is samengesteld te veelkleurig, te divers. De oplossing is gevonden in het afzonderlijk beoordelen van de Montagefoto.


Stijn Koole

Landschapsarchitect bij Bosch Slabbers, tuin- en landschapsarchitecten

10

11e Midden-Delfland Dag: voor ieder wat wils

Agrarisch, cultureel en sportief Midden-Delfland hield al weer voor de elfde keer open huis. Kenmerkend voor de formule van deze dag is dat een volle dag hartje zomer een breed publiek wordt uitgenodigd om op eigen kracht en tempo een passend programma samen te stellen; er kan gekozen worden uit een groot aantal activiteiten - de laatste jaren steeds rond de tachtig aangeboden door locale ondernemers, streekorganisaties en incidentele initiatiefnemers. Dit jaar was het Boerolfestival voor de 2e keer te beleven. De MiddenDelfland Vereniging had deze locatie uitgekozen voor de opening van de dag. Onder grote belangstelling en met 4 carbidknallen, ontstoken door burgemeester Rodenburg, ging de dag van start. Op de boerderij van de familie Den Hoed was veel te beleven, o.a. een roeiende dichter, muziek tussen de strobalen, grote wandelende takken in de weide en een inspirerende tentoonstelling. Zoals elk jaar trok de Rabobankfietstocht weer veel deelnemers. De route voert langs de vele evenementen voor jong en oud, zoals Schilderen in Den Hoorn. Foto Gemma van Winden.

van de omliggende steden, de Midden-Delfland Vereniging kijkt hier tevreden op terug en bedankt de vele medewerkers voor hun enthousiaste inzet. Ondanks 11 succesvolle jaren zou er nagedacht kunnen worden over een ‘vernieuwd’ format met meer in relatie tot het stedelijk gebied om ons heen en met meer betrokkenheid daarvan. Misschien is het tijd voor een ‘Midden-Delfland Dag op de grens’, een samenkomen van stad en land.

Wil van Dalen

een swingend harmonieorkest, leren melken op de kunstkoe, grabbelen in de hooiberg, schilderen langs de vaart, exposities, een bezoek aan een bijenvolk en boerenerven, golfen op de boerderij en informatiemarkten. Naast de agrarische en culturele activiteiten was er dit jaar ook meer aandacht voor de sportieve kant; zoals een wandeling van 40 km startend in de vroege uurtjes, een skatetocht, touwtrekken en kleinere wandelen fietstochten. De dag is weer goed bezocht, niet alleen door bewoners van MiddenDelfland maar ook door inwoners Vogelverschrikker. Foto Pia van Oord.

Boerol. Foto Pia van Oord.

Excuses Publiek bij de opening van de Midden-Delflanddag 2009. Foto Gemma van Winden.


De Midden-Delfland Dag kunnen wij in de huidige vorm alleen organiseren dankzij de financiële steun van onze sponsors. Het succes ervan is dan ook voor een groot deel aan hen te danken. Daarom vermelden wij altijd graag hun naam en logo op bijvoorbeeld het programmaboekje. Eén van die belangrijke sponsors is het Hoogheemraadschap Delfland. Helaas hebben wij deze keer verzuimd hen ook als zodanig te noemen. Dat spijt ons oprecht. Daarom hierbij onze welgemeende excuses. Bestuur MDV

11

Oorkonde voor drie rondjes van veertig kilometer in een jaar

afwijkend van de voorgaande zijn. Daarnaast zal de totale afstand iets minder dan die van de boven vermeldde tocht zijn: gestreefd wordt naar een lengte van om en nabij 40 km.

De werkgroep wandelen van de Midden-Delfland Vereniging verzorgt al langere tijd wandelingen die in afstand variëren, zo ongeveer tussen de 7 en de 15 km, en de groep heeft een aantal fraaie wandelmapjes uitgegeven, waarin deze wandelingen zijn beschreven. Midden-Delfland is echter zo groot dat er ook met gemak wandelingen van een aanzienlijk grotere lengte kunnen worden gemaakt en op 20 juni 2009, de Midden-Delfland Dag, is er een experiment uitgevoerd met een wandeling van ongeveer 45 km.

Oorkonde Wie een serie van drie lopen meemaakt kan bij het voltooien van de derde loop, dat is op de MiddenDelfland Dag 2010, een officiële oorkonde in ontvangst nemen waarin het heuglijke feit dat in één jaar, zeg maar in één “wandelseizoen”, drie lopen werden volbracht, officieel is vastgelegd. Het is de bedoeling dat deelnemers zich van tevoren aanmelden via de website van Vockestaert (www.vockestaert.nl) dan wel via het kantoor van Vockestaert (015-3807112) zodat de routebeschrijving en andere attributen op de bewuste ochtend klaarliggen en men direct van start kan gaan. Ter info: De kosten bedragen 15 euro per persoon voor de drie wandelingen. Voor dat bedrag loop je dan wel drie keer en ontvang je dus drie keer op de dag zelf de actuele routebeschrijving!

Wandelen door Midden-Delfland

Omdat het om een eerste probeersel ging was niet al te veel ruchtbaarheid aan de wandeling gegeven en stond alleen in het, door de MDV uitgegeven programmaboekje van die dag, dat er zo’n wandeling zou zijn. Op die zaterdagochtend 20 juni meldden zich toch veertien enthousiastelingen tussen 8 en 9 uur ’s morgens bij Op Hodenpijl. Welgemoed begonnen zij even later aan de tocht door Midden-Delfland. De wandeling voerde de deelnemers, in grote lijnen, door Schipluiden, ’t Woudt, om de nieuwe waterberging in de Woudse Polder, door de Dorppolder naar Maasland, langs de Gaag door Maasland, via Foppenpolder en Boonervliet naar de Vlaardingervaart en vandaar door naar Vlaardingen. Vervolgens over de houten brug bij Vlaardingen en dan weer terug langs het jaagpad aan de andere kant van de Vlaardingervaart en via de Holyweg en Woudweg naar Schiedam. Daarna via Kethel naar de Kandelaarweg en de Schie. Langs het jaagpad van de Schie richting Delft om door het Abtswoudse Bos en over de Tanthofkade midden door de Abtswoudse polder en de Kerkpolder weer bij Op Hodenpijl terug te komen. Kortom een echt rondje Midden-Delfland!

en fietsen. Moe, maar zo te zien en te horen, zeer voldaan kwamen de deelnemers aan het eind van de dag terug. Ze hadden een prachtige, overigens wel zware en lange, wandeldag gehad en het gebied op een zeer bijzondere wijze kunnen bekijken! Driedaagse Deze positieve test heeft bij de wandelgroep van de ANV Vockestaert tot het plan voor een volgend experiment geleid en wel om in MiddenDelfland drie maal per jaar zo’n wandeling te organiseren: eenmaal in het najaar op de tweede zaterdag in oktober, in 2009 is dat dus op 10 oktober, eenmaal in het voorjaar op de tweede zaterdag in maart en tenslotte als sluitstuk op de Midden-Delfland Dag dus bij aanvang van de zomer. De route zal, in verband met de broedtijd van de weidevogels, van keer tot keer iets Overlaat bij ’t Woudt. Foto Ria Heutink.

Onverharde paden Het bijzondere was dat meer dan de helft van de route over onverharde paden ging, vooral over kades en dijken van de verschillende waterwegen die het Midden-Delfland gebied rijk is en daarnaast op een aantal plaatsen dwars door het boerenland. Het is over de onverharde paden natuurlijk wat zwaarder lopen maar je ziet het prachtige Midden-Delflandgebied dan wel op een bijzonder fraaie wijze en je hebt bovendien geen last van auto’s drieëndertigste jaargang nr. 4, september 2009

Omdat 40 km door een aantal mensen toch wat te veel zal worden gevonden is er tegelijkertijd ook een wandeling van circa 25 km. Ook deze voert door Midden-Delfland maar zal natuurlijk niet een volledige ronde zijn. Ook hiervoor geldt dat de deelnemers zich wel van te voren moeten opgeven zodat de organisatie weet met hoeveel mensen ze te maken krijgt!

Niek Praagman

12

Kloek boek

Wagens & karren De ondertitel van dit boek over boerenwagens en -karren luidt: Diversiteit van voertuigen op het platteland en de collectie van het Nederlands Openluchtmuseum. Het woord diversiteit is hier zeker op zijn plaats. Voertuigen van zeer diverse pluimage passeren in het eerste deel van het boek de revue. Het tweede gedeelte van het boek toont in foto’s en beschrijvingen de zeer uitgebreide collectie (186 exemplaren) van het museum in Arnhem. Het vormt een fraaie catalogus. Wat vooral opvalt, zijn de regionale verschillen tussen de boerenwagens en -karren. Zo wordt in het boek onderscheid gemaakt tussen meer dan tien regio’s met duidelijke verschillende kenmerken. Om welke kenmerken het daarbij gaat is in kort bestek niet gemakkelijk uit

te leggen. Het betreft zaken als de vorm van de langboom, de afstand tussen bloktang en achtertang, de schamelhoogte en de vorm van het trekwerk. U ziet, de lijst met verklaringen van vaktermen is in dit boek zeker op zijn plaats, maar al gauw leer je zo op een andere manier naar deze voertuigen kijken en blijkt het een zeer boeiend onderwerp. Ook zijn er regionale verschillen in kleur en versiering van wagens. Soms zijn ze fraai gedecoreerd met houtsnijwerk en schilderingen, iets dat we in onze regio eigenlijk niet of nauwelijks zagen. Een ander onderscheid dat gemaakt wordt (ook in de indeling van het boek) is het aantal wielen: vier, drie of twee. De catalogus is echter ingedeeld in één-assig, twee-assig en sleden. Dat laatste slaat niet zozeer op sleden voor op het ijs (er wordt er daarvan slechts één getoond), maar op landsleden of sleursleden die over land werden voortgetrokken en een transportfunctie hadden.

Gravure van een Hollandse hooiwagen. Uit J. Le Francq van Berkhey, Natuurlijke Historie van Holland, deel 9, Het rundvee.

Om een indruk te geven van de diversiteit aan landbouwvoertuigen, hier een verkorte opsomming van de soorten die in de catalogus staan afgebeeld (steeds met drie of meer duidelijke foto’s): boeren-

Boerenwagen met oogstraam, voorschot en hangbank. Schipluiden omstreeks 1926.

Spoelingwagen op een kalvermesterij bij Schiedam (1936).

wagens (transport goederen en hooi enz.), bakwagen (ook voor agrarisch transport), bomenwagen (vervoer boomstammen), driewielskar (algemeen transport en vervoer van mest), karos (vervoer van melkbussen), kaasbrik, speelwagen (plezierritten, kerkgang), tentwagen (personenvervoer), brik (personenvervoer), bokkenwagen (speelwagen, verkleinde boerenwagen getrokken door een bok), handtrekwagen, melklorrie, huifkar (personenvervoer of lichte vracht), schelpenkar (vervoer van schelpen voor kalkfabricage), hoogkar (agrarisch transport), lange kar, slagkar, stortkar (vaak voor mest), mallejan (wegslepen van boomstammen), sjees (rijtuigje), Tilbury (rijtuigje), Dogcart (rijtuigje), hondenkar (door hond getrokken), kruiwagen (zeer diverse types) en de al genoemde sleden. En dat allemaal in vele varianten. Het algemene deel van het boek bevat naast een rijke collectie aan oude en eigentijdse foto’s, tekeningen en schilderijen ook een flink aantal opmetingstekeningen. Vaak worden de wagens in hun dagelijkse gebruik getoond. De twee illustraties die direct op MiddenDelfland betrekking hebben nemen we hierbij over: een boerenwagen uit Schipluiden en een spoelingwagen bij een boerderij in de omgeving van Schiedam (spoeling is een afvalproduct van de jeneverstokerijen en diende als veevoer). MiddenDelfland valt onder de grote regio van het Utrechts en Zuid-Hollandse weidegebied waar de boerenwagens en karren ongeveer eenzelfde typologie hebben. Het is niet alleen een aantrekkelijk, mooi uitgevoerd boek, het is ook een kloek boek. Het meet 30 bij 22 cm en is 5,5 cm dik. Het algemene deel heeft 250 pagina’s, de catalogus 380. Het boek is opgedragen aan alle onbekende en bekende wagenmakers, die met veel toewijding en vakbekwaamheid, maar vaak tegen een karig loon, eeuwenlang de landbouweconomie rollende hebben gehouden… Een boek voor liefhebbers.

Frits van Ooststroom Drs. W.F. Renaud, Wagens & karren. Diversiteit van voertuigen op het platteland en de collectie van het Nederlands Openluchtmuseum. Zutphen 2008. ISBN 978.90.5730.542.9. drieëndertigste jaargang nr. 4, september 2009

13

Gevelsteen

We werden attent gemaakt op een merkwaardige gevelsteen in het oude deel van Schipluiden. De plaats waar hij terecht is gekomen is op zichzelf al bijzonder. Achterin een van de kleine, meestal doodlopende, steegjes aan de Dorpsstraat met namen die aan dorpsambachten herinneren. We vinden hem niet in de Bakkerstraat of de Schilderstraat maar in de Jagerstraat. Boven een groot raam op de begane grond lijkt hij wel tegen de voorgevel aan geplakt. Daar zit een verhaal aan vast. Maar eerst de feiten. De tekst luidt: D.E.S.G.L. DOOR A. v.d. L.Y OUD 6 JAAR 18 18/3 61 Een kind niet ouder dan 6 jaar, legt in het vroege voorjaar van 1861 de

eerste steen. Van dit huisje? Dat is onwaarschijnlijk, in ieder geval lijkt de huidige hoge positie niet logisch. De initialen wijzen bovendien op een Maaslandse naam: Van der Lely. De sleutel voor het raadsel ligt bij een vorige bewoner van dit pand, de huisschilder Kees Vermeer. Hij kwam door zijn beroep op verschillende boerderijen in de hele omtrek. Zo kreeg hij in de zeventiger jaren in Maasland aan de Commandeurskade een opdracht voor het schilderwerk bij een verbouwing van de Arendshoeve. Die verbouwing was nodig omdat er in het bestaande stal een melktank moest worden geplaatst. Het deurgat was echter te klein om een tank door naar binnen te krijgen, dus werd de muur uitgebroken en er werd een groter kozijn geplaatst, nu met een dubbele deur. In het stuk muur dat gesloopt moest worden zat een gevelsteen, deze steen. De steen belandde op de puinberg en uiteindelijk nam schilder Vermeer hem mee naar zijn huis in Schipluiden en bracht hem daar op zijn voorgevel aan. Daar zit hij nog steeds en is zo te zien in goede staat.

waarvan de oudste, Arend (18551910), 8 jaar later de eer te beurt valt om de eerste steen te leggen. De aanleiding zal een verbouwing van de stal zijn geweest. In 1869 erfde vader Arend van der Lely de boerderij van zijn schoonvader Arend Noordam. De Arendshoeve aan de Commandeurskade is sinds het jaar 2000 een rijksmonument en is door de huidige eigenaar Wim van der Burgh gerestaureerd.

Pia van Oord

Op 1 mei 1853 kwam Arend van der Lely, bouwman, met zijn vrouw Neeltje Noordam op de Arendshoeve. De boerderij was in handen van de familie Noordam en was tot dan toe regelmatig verhuurd geweest. Het echtpaar krijgt 8 kinderen,

Raadplaat

Maandelijkse wandelingen

Dit pandje stond ooit schuin tegenover café De Bonte Haas nabij de Zwethkade Noord in Wateringen en was in 1898 gebouwd met een bijzondere bestemming die het echter nooit kreeg. Wat was die bestemming? (De oplossing van dit raadsel staat op pag. 19.)

Onder leiding van gids Eef Boeve worden de komende maanden de volgende wandelingen van de serie wandelkaarten van de Midden-Delfland Vereniging gelopen: Zaterdag 3 november 2009 13.00 uur Kralingerpadroute (nr.6, 7 km) start parkeerplaats NH-Kerk De Lier (Hoofdstraat) Zaterdag 7 november 2009 13.00 uur Berkelsche Zwethroute (nr. 14) start buurtschap De Zweth (bij rest. Zwetheul, Rotterdamseweg) Zaterdag 12 december 13.00 uur Polderpadroute (nr. 4, 12 km) start bij busstation viaduct Maasland. De mapjes met routes zijn na afloop bij de organisatoren verkrijgbaar. Zie ook Uit onze winkel op pag. 16.


14

Beste redactie,

Reegeitje aan de waterkant.

Reegeitje tussen de koeien

Een poosje geleden belde mijn buurvrouw Marijke Kramers mij: “Heintje, nu uit het raam kijken, er staat een ree in de polder.” Beiden hebben wij het voorrecht uit te kijken op de weilanden bij de boerderij van Zonneveld, bij de Vlaardingse Vaart. Ja, tussen de koeien zag ik een klein hertje staan. “Nee”, zei mijn buurvrouw, “dat is geen hertje maar een volwassen reegeit, een vrouwelijke ree.” Ik had alle tijd om haar te observeren. Ze was duidelijk aan het zoeken of ze weg kon, maar maakte ook weer niet een nerveuze indruk, maar ja, wat weet ik eigenlijk van reeën. Ze sprong over de sloot richting het fietspad waar wat mensen zich stonden te vergapen, keerde weer om en sprong met vier poten in de lucht terug tussen de koeien die rustig graasden. Helaas moest ik die dag weg, maar tot mijn verbazing stond aan het einde van de middag nog steeds het reetje bijna in mijn achtertuin. Blijkbaar moe, de zon was al een tijdje onder, verstopte ze zich in het hoge gras midden in het weiland. Alleen haar oortjes waren zichtbaar. De volgende dag was ze verdwenen.

Heintje Kemink, Vlaardingen

Kaart

Wij hadden onlangs voor een wandeling met onze Berlijnse gasten een rondje rond ‘t Woudt gekozen op grond van de informatie op de Waterkaart van de Vereniging (en de Recreatiekaart Midden-Delfland van het Recreatieschap). Beide kaarten geven aan dat er een wandelpad loopt rond ‘t Woudt. Helaas bleek drieëndertigste jaargang nr. 4, september 2009

Langs de Groeneveldsewatering was geen pad te vinden.

dat het voetpad langs de Zweth dat op de kaart aangegeven staat feitelijk niet bestaat, verder lopen richting ‘t Woud (3 km) bleek onmogelijk. Welwillende bezoekers van het café De Zweth aan de Lange Weteringsekade hebben ons in een roeibootje overgehaald en wij namen een taxi terug naar onze auto op de parkeerplaats van ‘t Woudt, een rit van 10 km! Op zichzelf allemaal niet echt erg, en onze gasten hebben genoten. Met dit voorval wil ik u er op wijzen dat de Waterkaart misschien aan verbetering toe is. Hij is niet verouderd, maar loopt teveel vooruit: het aangegeven pad blijkt gepland en nog niet uitgevoerd.... Graag zou ik u – als lid van de Vereniging - willen helpen bij het nadenken over hoe de volgende versie van de waterkaart – en wellicht ook andere wandelkaarten – optimaal ingericht zou kunnen worden.

Jos Jonkhof, Delft

Naschrift Dank voor de sportieve manier waarop de tegenslag verwerkt is en uw aanbod. Onze vereniging heeft een kleine, maar erg actieve werkgroep ‘paden’ die zeer zorgvuldig het materiaal samenstelt. Wij sturen uw aanbod graag aan de werkgroep door. MDV

Melkverwerkende boeren In de discussie over de inrichting van de Maaslandse Dam heeft u zich sterk gemaakt voor bedrijven die zich toeleggen op de verkoop van streekeigen produkten. Nu een boer in Pijnacker is gestopt met de verwerking van melk tot boter,

kaas, enz is de toeloop op de melkverwerkende boeren in MiddenDelfland zo groot geworden dat zij regelmatig moeten neeverkopen. Daarbij zijn de wachtrijen op het erf zo lang geworden dat het niet leuk meer is om nog bij de boer te kopen. Uit de artikelen in uw verenigingsorgaan is het mij niet duidelijk geworden waarom niet meer boeren melk verwerken. Tussen de prijs die zij van Campina krijgen en de prijs in de supermarkt zit wel 80 cent. Als buitenstaander ben ik dan geneigd om te denken dat verwerking van melk een lucratieve business kan zijn. Mijn vraag: Hoe kan ik als consument bewerkstelligen dat meer boeren zelf melk gaan verwerken.

W. van Erven

Paaltjes

Het artikel over de palen en paaltjes (in Midden-Delfkrant 135) heeft mij niet onberoerd gelaten. Ik fiets regelmatig heen en weer naar mijn werk en sinds uw artikel heb ik onderweg alleen nog maar oog voor de wegbermen. En warempel, ik zag paaltjes die mij nooit eerder waren opgevallen. Ook buiten mijn route woonwerkverkeer kwam ik ze tegen. Ik ben de locaties en nummers gaan noteren en probeer trajecten te ontdekken. Ik ga er nog mee verder. Waarschijnlijk zijn er nog paaltjes te ontdekken langs de door de vereniging beschreven wandelingen. Ik ben benieuwd of meer lezers zich bij u gemeld hebben die op zoek zijn gegaan. Weet u misschien wanneer de paaltjes zijn geplaatst. Daar ben ik ook heel benieuwd naar.

Bert Delsman, Den Hoorn

15 De of het

Informatiepanelen Poldervaart

In het artikel in nr. 13 over De Zouteveense Meer spreekt Jacques Moerman terecht over De Zouteveense Meer, maar in de diverse publicaties die ik in het verleden hierover gelezen heb, wordt steeds benadrukt dat ook in het geval Bommeer het lidwoord de moet zijn, dus De Bommeer.

Het recreatieschap Midden-Delfland is verantwoordelijk voor het plaatsen van informatiepanelen in Midden-Delfland. Veelal staat op deze panelen informatie van recreatieve waarde (achtergrondinformatie over het gebied, een wegenen wandelkaart etc.). U kent ze wel die groene panelen. Midden-Delfland biedt naast de mogelijkheden tot recreatie echter ook een onschatbare waarde aan cultuurhistorie.

Teun van Dijk, Maasland

Naschrift Jacques Moerman Natuurlijk was het ‘De Bommeer’. Ik heb daar meerdere bewijzen voor, hoewel er ook enkele afwijkingen zijn. Tegenwoordig wordt gewoonlijk over Het Bommeer gesproken, vandaar dat ik dit lidwoord in het begin van het artikeltje heb gebruikt. De lezer verwacht ook dit lidwoord. Ik zal de redactie voorstellen om in de volgende MiddenDelfkrant een bijdrage over Het/De Bommeer te verzorgen.

Vaak is de kennis over cultuurhistorie maar bij een beperkt aantal mensen aanwezig en zeker niet bij de toerist uit de omgeving of van wat verder weg. Tegelijkertijd weten we dat juist het verleden mede bepalend is voor de huidige gebiedsinrichting en tevens belangrijke kaders aangeeft voor de toekomst. Zeker bij het Landschapsontwikkelingsplan (afgekort LOP) komt dit naar voren. Voldoende redenen om informatie over cultuurhistorie en archeologie mee te nemen toen het informatiepaneel aan de Poldervaart geactualiseerd moest worden.

Aanvulling Frits van Ooststroom De en Het kan natuurlijk alle twee, maar in de streek is het gebruikelijk om De te zeggen: De Bommeer. De kaarttekenaar Floris Balthasars vermeldt op zijn kaart van Delfland (1611) T Bom-meer (T van Het), maar op de kaart van Schieland (ook 1611) De Bom Meer. Kruikius (1712) en ook latere topografische kaarten laten het in het midden: Bommeer, zonder lidwoord.

Het recreatiegebied Poldervaart ligt aan de oostzijde van Midden-Delfland, ten noorden van Schiedam, ten zuiden van Overschie en ten westen van de Poldervaart. De Poldervaart loopt vanaf de Vijfsluizen bij Schiedam-Zuid (nabij de Beneluxtunnel) dwars door Schiedam heen naar de (Delftsche) Schie. Het gebied is in de periode 2003 – 2007 heringericht tot recreatie- en natuurgebied. Tussen de Kandelaarweg en

Archeologische vondsten in Recreatiegebied Poldervaart

Veel landschapselementen uit het verleden zijn gespaard en nog goed herkenbaar. Het meest in het oog springt de hoger gelegen kreekrug die parallel aan Kandelaarweg loopt. Voor het begin van onze jaartelling was dit een waterloop in een uitgestrekt moerasgebied waarin zich veen vormde. De waterloop vulde zich geleidelijk met zandig materiaal. Toen in de middeleeuwen het land werd ontgonnen en ontwaterd, begon de slappe veengrond in te klinken. De stevige grond in en langs de kreek zakte minder, waardoor de voormalige waterloop nu als een verhoging in het landschap ligt.

Romeinse tijd

Hier staat u Hier staat u

kreekrug

resten van een boerderij uit de Romeinse tijd

Onderstaande regelgeving is van toepassing in recreatiegebied Poldervaart.

Voorafgaand aan de inrichting van het gebied is archeologisch onderzoek verricht door het Bureau Oudheidkundig Onderzoek van Gemeentewerken Rotterdam (BOOR). Op een plek nabij het eiland in de recreatieplas zijn de resten van een boerderij uit de Romeinse tijd opgegraven. De boerderij bevond zich vlakbij de voormalige waterloop. Voor het houtskelet van de boerderij hebben de boeren voornamelijk essen en elzen gebruikt. De wanden werden gevormd door palen met vlechtwerk aangesmeerd met een laag klei. Voor de dakbedekking is riet gebruikt. Alle bouwmaterialen waren destijds volop in het natte landschap aanwezig. In de boerderij kon het woondeel met een haard goed worden onderscheiden van de stal met een middenpad, stalboxen en veel mest. In de deuropening tussen het woon- en het staldeel bevond zich een houten drempel.

Paardrijden verboden

Honden verboden

Vuur verboden

Op strand en ligweiden verboden van 1 april tot 1 oktober

Niet ver van de boerderij is in de ligweide tussen de Kandelaarweg en de recreatieplas op de kreekrug een grafveld met crematieresten uit de Romeinse tijd gevonden. Het grafveld wordt nu beschermd door een extra afdeklaag en er zijn geen bomen en struiken geplant. Wellicht zijn de bewoners van de boerderij na hun overlijden bijgezet in het grafveld.

paplepel?

archeologische ...

plattegrond boerderij Copyright Kaart: Recreatieschap Midden-Delfland / G.Z-H 2008 Vormgeving: Buro Kloeg, Bunnik 5515

Wilt u meer weten of toestemming aanvragen voor een evenement? Kijk dan op: www.recreatiegebied-midden-delfland.nl

of schrijf naar: Recreatieschap Midden-Delfland P/a G.Z-H Postbus 341 3100 AH Schiedam Telefoon (010) 298 10 10


de Poldervaart is een recreatieplas gegraven en een recreatieweide aangelegd met wandelpaden. Tevens is in het gebied een helofytenfilter aangebracht om de waterkwaliteit in de Noord-Kethelpolder te verbeteren. Helofyten zijn moerasplanten zoals riet en lisdodde die een zuiverende werking hebben. Natuurmonumenten beheert het helofytenfilter. Archeologische vondsten Bij het graven van de recreatieplas bleken archeologische vondsten naar boven te komen. De afdeling ‘Helinium’ van de Archeologische Werkgemeenschap van Nederland en het Bureau Oudheidkundig Onderzoek van Gemeentewerken Rotterdam hebben resten van een boerderij uit de Romeinse tijd (de eerste eeuwen na Christus) opgegraven. Niet ver van de boerderij is op de kreekrug een grafveld met crematieresten uit deze (Romeinse) tijd gevonden. Dit alles vormde de reden om het bestaande informatiepaneel dat deze informatie nog niet bevatte, te vervangen door twee panelen, één met informatie over recreatie en cultuurhistorie, en één met informatie over de archeologische vondsten. Het eerste paneel gaat ook in op de dijkdoorbraak van de Poldervaartkade in 1903 waardoor de Noord-Kethelpolder ter grootte van 800 voetbalvelden geheel blank kwam te staan. De Poldervaart was toen even nationaal nieuws. Foto’s van de archeologische vondsten en van de dijkdoorbraak zijn op de panelen te zien. Gezamenlijk initiatief Het initiatief toont aan dat met vereende krachten (het recreatieschap Midden-Delfland, ‘Helinium’ en ondergetekende) en op een gepast moment (het informatiepaneel was inmiddels achterhaald) een mooie inhaalslag valt te maken om de rijke historie van Midden-Delfland voor ‘burgers, boeren en buitenlui’ op de kaart te zetten.

John Poot

16

Uit onze winkel Al deze artikelen zijn ook zeer geschikt om cadeau te doen.

Speciale uitgaven van de Midden-Delfkrant

Bestellen?

Als u in het bezit wilt komen van een van deze producten, maakt u het bedrag incl. verzendkosten (de prijs tussen de haakjes) over op giro 3928463 t.n.v. MiddenDelfland Vereniging te Maassluis, onder vermelding van ‘aantal en omschrijving publicatie’. Verzeker u ervan dat uw naam en adres staan vermeld. U ontvangt de bestelling dan per post.

Planten & Dieren

Mapjes met 6 handzame wandelkaarten

52 pagina’s; veel informatie, (kleuren)foto’s en illustraties. Prijs  3,00 (5,00)

Met beschrijvingen van de bezienswaardigheden no 1, 2 of 3 Prijs leden per mapje  4,00 (5,80) / niet leden  5,00 (6,80)

Water & Waterwegen 52 pagina’s; veel informatie, (kleuren)foto’s en illustraties. Prijs  5,00 (7,00)

Fietskaart Cultuur & Historie Prijs  2,00 (3,00)

Markant Midden-Delfland, een wereld apart

Fotoboek door Gemma M.M. van WindenTetteroo Prijs  22,00 (25,00)

Waterkaart Water & Oevers Prijs  2,50 (3,50) In combinatie met de special ‘Water & Waterwegen’ kost de kaart € 1,50. U kunt de kaart samen met de special bestellen voor € 8,50 inclusief verzendkosten.

Diversen

Set van 6 dubbele wenskaarten

Cultureel erfgoed Midden-Delfland Inspiratiebron voor beheer en ontwikkeling van het agrarische cultuurlandschap en streekeigen boerenerven. Een uitgave van Midden-Delfland is Mensenwerk en Vockestaert. Prijs  5,00 (7,25)

Foto’s van schilderachtige locaties in Midden-Delfland. Prijs  1,00 (2,80)

Bouwplaat van de authentieke boerderij ‘In ’t Rietveld’ Prijs  2,00 (3,00) T-shirts L en XL geel of groen,  7,50 (10,10) Kinder T-shirts maat 128 en 152 wit met opdruk koe of boer  7,50 (10,10) Vlag Mooi Dichtbij (150 x 225 cm)  10,00 (14,90)

Boeken over de streektaal van Delfland door Henk Tetteroo ‘Kreen en Gruizig’ Prijs  12,00 (14,00) ‘Wonen in Woorden’ Prijs  14,50 (16,50)


17

Bericht van Vockestaert

Kinderen naar de boerderij De Agrarische Natuurvereniging Vockestaert heeft zich sinds de oprichting in 1999 ontwikkeld tot een organisatie van boeren en burgers, waarvan het project Stilte naast de Stad een onderdeel is. In 2000 deed zich de kans voor om suggesties in te dienen bij de gemeente Delft voor de campagne ‘Wat zou u doen met fl. 115 miljoen’. Dit geld had de gemeente Delft verkregen door de verkoop van het Energiebedrijf Zuid-Holland. Vockestaert diende een voorstel in om de relatie stad-platteland te verbeteren en de doelstellingen van Vockestaert te kunnen verstevigen. Dat voorstel belandde bij de projecten onder de noemer ‘Natuur, sport, recreatie, milieu; voorzieningen en activiteiten’ op de 8e plaats. Nadat in september 2000 een positief antwoord kwam van de gemeente Delft kon het plan worden uitgewerkt. Het projectbureau Stromend Water legde de basis onder het project ‘Stilte naast de Stad’. In het najaar van 2001 ging het aan de slag met de drie hoofdlijnen: positionering van de vereniging, natuur- en milieueducatie op agrarische bedrijven en versterken extensieve recreatie in het werkgebied van de vereniging. Op een aantal informatieavonden werden potentiële kandidaten gezocht met interesse in educatie en (agro)recreatie. Ter ondersteuning werd een projectgroep opgezet ter ontwikkeling van (agro)recreatie en educatie. Er werd gezocht naar een goede naam voor het project en Foto: Jozefschool, Schipluiden.

‘Thuis bij de boer’/ ‘Koekeloeren bij boeren’/ ‘Midden-Delfland in duikelvlucht’ kwamen voorbij. Uiteindelijk is het ‘Stilte naast de Stad’ geworden, wat goed benadrukt dat je vanuit de omliggende steden zo de stilte binnenkomt van MiddenDelfland. Cursus gastheerschap In het voorjaar van 2002 volgde een groep agrariërs en vrijwilligers een driedaagse cursus gastheerschap. Hierin werd o.a. stil gestaan bij hoe je mensen op je erf kan ontvangen, de faciliteiten op het bedrijf, hoe kom je over op een groep en hoe bouw je een les op. Ondertussen werd in samenwerking met de natuur- en milieueducatiecentra (NME) uit Delft (de Papaver), Vlaardingen, Maassluis (de Oranjetip) en Schiedam (Harre Wegh) de basis gelegd voor het educatieprogramma. Er werden leskisten aangeschaft voor de scholen en kisten met materialen voor gebruik bij de boer. In juni 2002 werd op Hoeve Bouwlust de eerste presentatie gegeven over ‘Stilte naast de Stad’ aan een groter publiek. Hierbij werden de 13 deelnemende ondernemers, het educatiemateriaal en de leskist gepresenteerd. Het schooljaar 2002-2003 werd het proefjaar voor de lessen voor groep 7. Het eerste jaar werden er 47 lessen gegeven, 23 via Vlaardingen, 10 via Maassluis, 5 via Schiedam en 9 via Delft. In volgende jaren stabiliseerde het aantal schoolklassen rond de 75 per schooljaar waarbij in het voorjaar de meeste lessen worden gegeven bij gemiddeld 8 boerenbedrijven. Behalve Vockestaert verzorgt de Nederlandse Zuivelorganisatie (NZO) ook excursies naar boerderijen. Er komen kinderen uit de grote steden o.a. Den Haag en Rotterdam naar de boerderij om de melkstroom van de koe naar de consument te laten zien. Vockestaert, de NME-centra en NZO hebben een


Leskist. Foto Joke Rodenburg.

samenwerking tot stand gebracht waarbij NZO prachtig lesmateriaal voor de scholen verzorgt. Midden-Delflandse scholen Tot nu toe maakten alleen de scholen uit de omliggende gemeentes gebruik van de educatielessen, terwijl de kinderen uit MiddenDelfland door het ontbreken van een coördinerend NME-centrum zich nog niet aanmeldden. Daar de kennis van en de band met het boerenleven ook van de Midden-Delflandse kinderen terugloopt heeft Vockestaert het initiatief genomen om zelf deze lessen aan te bieden aan scholen in Midden-Delfland. De eerste lessen dit jaar aan de schoolkinderen van Maasland, Schipluiden en Den Hoorn waren een groot succes. Vockestaert heeft hiervoor extra lesmateriaal en andere boeren ingezet en de coördinatie op zich genomen om de lessen goed te laten verlopen. De kinderen en scholen waren enthousiast en kunnen volgend jaar rekenen op een vervolg van dit project. Stilte naast te stad….bereikbaar voor kinderen in en om MiddenDelfland.

Joke Rodenburg

18

Verenigingsnieuws Bestuur Het is bijzonder jammer u te moeten melden dat Dirk Post zijn bestuurslidmaatschap niet kan continueren. Te drukke werkzaamheden verhinderen dat hij binnen het bestuur van de Midden-Delfland Vereniging een actieve rol kan blijven spelen. Dirk heeft bijzonder veel betekend voor de vereniging en ook een belangrijke bijdrage geleverd aan de sterke groei van het ledenaantal. Wij zijn daarom erg verheugd met zijn toezegging dat hij beschikbaar blijft om waar nodig de vereniging van adviezen te voorzien of anderszins behulpzaam te zijn. Door de recente wisselingen in het bestuur zijn de taken opnieuw onder de bestuursleden verdeeld. Niet alleen ieders voorkeur maar ook de deskundigheid die een bestuurslid inbrengt zij hierin leidend geweest. De nieuwe taakverdeling kunt u zien op de website van de vereniging bij Vereniging/bestuur. Vereniging Het kantoor van de vereniging zal eind september verhuizen van de Keenenburgweg naar de Burg. Musquetiersingel (ook) in Schipluiden. Wij trekken dan in bij onze Groen

Maak de Midden-Delfland Vereniging groter en sterker De Midden-Delfland Vereniging groeit gestaag, maar het draagvlak voor onze activiteiten kan niet groot genoeg zijn. Maak daarom een vriend(in) lid en ontvang zelf een cadeaubon van  5,- te besteden in onze winkel. Stuur een briefje of e-mail met uw naam, adres en telefoonnummer en dat van het nieuwe lid aan de Midden-Delfland Vereniging, Kasteellaan 3, 2636 HW Schipluiden of aan [email protected].

Goud partner ANV Vockestaert. Deze verhuizing zal niet alleen een welkome kostenbesparing opleveren maar ons ook de mogelijkheid geven onze activiteiten waar nodig beter met die van Vockestaert af te stemmen. Tevens zal de vereniging beter bereikbaar zijn en zijn we verzekerd van continuïteit van de secretariële werkzaamheden. De medewerkers van de beide streekverenigingen kunnen elkaar immers zo nodig vervangen. Het is de intentie dat het ‘samenwonen’ uitgroeit tot een gezamenlijke back-office van Vockestaert, de Midden-Delfland Vereniging en de stichting Midden-Delfland is Mensenwerk en indien gewenst ook van de andere partners van de stichting Groen Goud. Zodra er behoefte aan is, zal tevens een gezamenlijke projectenorganisatie opgezet worden. Hieraan kunnen zowel de partners in Groen Goud als Groen Goud zelf opdrachten verstrekken. N 468 De N 468 (de provinciale weg tussen Schipluiden en Maasland) is de laatste jaren veranderd in een drukke verkeersader. Met name in de spitsuren is het hier (bijna) file rijden. Ook wordt er vaak veel te hard gereden, ontstaan er levensgevaarlijke situaties en is er vrijwel voortdurend sprake van geluidsoverlast. De eventuele verlenging van de A4 zal hier geen verandering in brengen. Een enkele auto zal dan misschien over Schiedam naar Den Haag gaan maar de ‘autonome‘ groei van het autoverkeer zal dit weer teniet doen zo wijzen de onderzoeken uit. De gemeente Midden-Delfland doet daarom pogingen bij de provincie om de status van de N 468 te veranderen van gebiedsontsluitend naar erfontsluitend. Een initiatief waar de Midden-Delfland Vereniging zich van harte achter stelt. Maar wij zullen er ook op toezien dat het initiatief in het vervolg voldoende voortvarend en doortastend blijft, zeker wanneer de provincie verkeersdosering op de N 468 alleen wil realiseren bij een definitief besluit voor doortrekken van de A4. Verkeerssituatie Maasland Wanneer de N 468 niet meer aantrekkelijk is voor het doorgaand verkeer zal dat ook direct zijn weerslag hebben op de verkeerssituatie in de dorpskern van Maasland. Ook hier is immers al jaren sprake van steeds grotere en inmiddels ontoelaatbare


verkeersdrukte die voor het overgrote deel veroorzaakt wordt door automobilisten die niets in Maasland te zoeken hebben. Maar zolang de N 468 open blijft voor al het doorgaande verkeer resten in Maasland slechts rigoureuze maatregelen zoals een elektronisch pasjessysteem of een pollerinstallatie. Want een rondweg om Maasland, daar moeten we toch echt niet aan denken…… Een harde maatregel ten aanzien van de verkeersituatie in Maasland zal ook gunstig uitwerken voor de N 468 zoals ook een maatregel voor de N 468 direct goed zou uitpakken voor de situatie in Maasland. Het is nu aan de gemeente niet langer te wachten maar actie te nemen! Paden De werkgroep Paden van de vereniging heeft een interessant voorstel gemaakt met liefst 37 nieuwe korte wandelingen door Midden-Delfland, zg. ‘ommetjes‘. Het is de bedoeling dat dit voorstel in gedrukte vorm verschijnt. In een volgende Verenigingsnieuws zullen wij hierover meer informatie geven. Groen Goud Groen Goud (de stichting voor samenwerking en stimulering van ondernemersinitiatieven binnen het kader van de Gebiedsvisie 2025) waar de MDV in deelneemt, kent een actief eerste jaar. Streekmanager Hein van der Zande heeft al meerdere ideeën in concrete activiteiten omgezet en diverse plannen bevinden zich al in een gevorderd stadium zoals de projecten op het vlak van Gebiedsmarketing (i.s.m. gemeente Midden-Delfland en het Recreatieschap), het opzetten van partnerships met gemeenten en andere organisaties, het project Maaslandse Dam, logiesaccommodatie, vermarkten van streekproducten, hergebruik cultureel erfgoed, ondernemersloket (i.s.m. de gemeente Midden-Delfland) en ‘Kunst in de polder’. Ook heeft Groen Goud ideeën over het opzetten van evenementen als een smaakroute en fietsarrangementen. Wij houden u op de hoogte maar kijkt u ook eens op www.groengoudmiddendelfland. nl. (AvdK)

Een historische vergissing

Vlak voor het ter perse gaan van deze Midden-Delfland krant deelde een glunderende minister van Verkeer en Waterstaat Eurlings mee, dat het er nu echt van gaat komen. De A4 Noord, waar al zo’n 40 jaar over wordt gediscussieerd, moet en zal worden aangelegd. Ook de minister-president zelf heeft zich

19

op 10 september in het gebied laten zien en zich als een warm pleitbezorger gemanifesteerd. In 2011 gaat de eerste spa de grond in en vanaf 2015 is het gedaan met de rust in ons gebied. Alles wat het Midden-Delfland zo uniek maakt moet wijken voor de ambitie van de minister. Een tiental voorgangers van deze minister hadden eenzelfde ambitie, maar zij hadden geen noodwet voorhanden en waren dus gehouden aan procedures. Het zou toch treurig zijn dat zo’n wet nu gebruikt wordt om de zo omstreden weg in een betonnen bak dwars door het Midden-Delfland gebied aan te leggen. Het spookbeeld van de Haagse Utrechtsebaan doemt dan ook op. Een definitieve verminking van ons gebied zal het gevolg zijn en het lijkt er op dat de generaties na ons het zonder het zo bijzondere stiltegebied moeten stellen. De Midden-Delfland Vereniging heeft geen standpunt over het al dan niet aanleggen van die weg, maar staat pal voor het behoud van het landschap. Daar past geen betonnen bak in, ook geen betonnen bak die mooi ingepast is! Als de weg er dan toch moet komen, kiest de vereniging voor de variant van architect Ton Poot, de A4 met Vaart. Op onze site www. middendelflandvereniging.nl staat een verwijzing naar de site van de A4 met vaart, www.a4metvaart.nl, daar vindt u alle informatie en kunt u uw steun betuigen. Al het andere zal een historische vergissing blijken. Ben van der Velde

De Zeven Gaten

In het zomernummer schreven we over het gebied de Zeven Gaten, in de wetenschap dat het Zuid-Hollands Landschap op het punt stond bekend te maken dat zij eigenaar van het natuurgebied kon worden met de hulp van de KNNV (afdeling Delfland). Intussen loopt de inzamelingsactie Dicht het gat van de KNVV alweer enige maanden met een voortreffelijk resultaat: de benodigde 20.000 euro is gehaald, deels in de vorm van garanties en toezeggingen. Van dit bedrag wordt 10.000 euro besteed aan de aankoopsom en de rest, minimaal 10.000 euro, aan kleinschalige natuurinrichting (bijvoorbeeld een poel) en een informatiepaneel. Voor het laatste is meer geld nog erg welkom. Meer informatie over hoe u kunt bijdragen op www2.knnv.nl/ afdelingDelfland. PvO drieëndertigste jaargang nr. 4, september 2009

Bestuur Midden-Delfland Vereniging Ben van der Velde, voorzitter Telefoon (010) 460 02 93 Kees van der Sar, penningmeester Telefoon (010) 591 90 93 Wil Boonstra, secretaris Telefoon (010) 474 76 86 Harry Arkesteijn Telefoon (015) 380 91 51 Hanneke Blokdijk E-mail [email protected]

Midden-Delfland Vereniging Secretariaat: Burgemeester Musquetiersingel 40 2636 GG Schipluiden Telefoon 06 42 10 54 07 (overdag) [email protected] Rabobank 14.37.75.367 Postbank 3928463 (Midden-Delfland Vereniging te Maassluis) Verenigingenregister Haaglanden V 40397143 Werkgroep Ruimtelijke Ontwikkeling Midden-Delfland p/a Dirk Post Telefoon (015) 380 83 25

Arie van der Kooij Telefoon (010) 880 40 73

Werkgroep Historie en Landschap Midden-Delfland p/a Frits van Ooststroom Trekkade 20, 3137 KD Vlaardingen Telefoon (010) 474 25 98

Website www.middendelflandvereniging.nl

Werkgroep Paden Midden-Delfland p/a Hein van Bohemen Holierhoek 36, 2636 EK Schipluiden Telefoon (015) 380 99 40

Karin Kievit Telefoon (015) 213 38 99

Nacht van de Nacht

Oproep

Op 24 oktober 2009 wordt voor de vijfde keer de Nacht van de Nacht gehouden, met aandacht voor lichtvervuiling, voor de kwaliteit van donker en voor energiebesparing door minder en zuiniger verlichting. Dit gebeurt in het kader van de landelijke campagne ‘Laat het donker donker’ van de 12 Milieufederaties en Stichting Natuur en Milieu. Overheden en bedrijven wordt gevraagd die nacht hun lichten te dimmen bij één of meerdere gebouwen. En daarnaast maatregelen te nemen om permanent de verlichting te verminderen en/of zuiniger te maken. Zijn er burgers of groepen die (ludieke) activiteiten (gaan) uitvoeren in het kader van lichtvervuiling? Geef dit door aan de Milieufederatie Zuid-Holland! Wij kunnen uw initiatief een plek geven bij de landelijke campagne van de Nacht van de Nacht. Voor aanmelding en/of informatie

kunt u contact opnemen met Punt ([email protected]), tel. 010-4765355 (contactpersoon: Bert Bakker). Meer informatie: www.laathetdonkerdonker.nl.

Bert Bakker

Milieufederatie Zuid-Holland www.milieufederatie.nl

Oplossing Raadplaat Het was gebouwd als tramstation. In het boek Wateringen & Kwintsheul 25 jaar in beeld van de historische werkgroep OudWateringen & Kwintsheul 1998 vonden wij de foto met het volgende bijschrift: ‘Het huis van de familie Van den Heuvel, in 1898 gebouwd als tramstation. Het was toen namelijk de bedoeling een tramlijn aan te leggen van Delft via Den Hoorn, door de Harnaschpolder, over de Zweth, via de Dorpskade naar Wateringen, dan via de Lozerlaan en het Dekkershoekje naar Loosduinen. Deze plannen zijn nooit gerealiseerd. (Bron: O.W.K. jaarverslag 1997.)

20

Spectaculair contrast ‘Een landschap kun je niet op slot zetten, want of het nu langzaam gaat of snel: veranderen doet het altijd’. In mijn opleiding tot landschapsarchitect was dit een veelgehoorde aansporing om toekomstgericht te denken en niet te blijven steken in een weemoedig verlangen naar vroeger. En natuurlijk is het waar: net zomin als we de tijd stil kunnen zetten kan het proces van landschapsontwikkeling worden gestopt. Dat in de jaren ’80 door de reconstructiewet voor Midden-Delfland werd ingezet op landschapsbehoud vonden de meeste landschapsarchitecten vanuit dat perspectief dan ook een vergeefse moeite. Voor zover het al onderwerp van discussie was waren de reacties sceptisch en lauw. Volkomen ten onrechte, blijkt achteraf. Want waar in het hollandse landschap is de laatste decennia zo’n spectaculair ruimtelijk contrast tot stand gebracht? Direct rondom het gespaarde polderlandschap van grazige weiden rijst de stedelijke skyline op. De hoogbouw van Rotterdam aan de oostkant, Delft aan de noordkant, de kassen van het Westland langs de westgrens en naar het zuiden zie je de havens van Europoort liggen. Te midden van al deze dynamiek heerst in Midden-Delfland nog steeds een langzame tijd. Dankzij de ‘planologische zekerheid’ konden de melkveebedrijven renderen. En daardoor was er, naast de wettelijke bescherming, ook een natuurlijk tegenwicht tegen een sluipende verstedelijking. Letterlijk onder de rook van de stad ligt nog een landelijk gebied, waar de stadsbewoners dicht bij huis van kunnen genieten, lopend of fietsend over de polderkades. Maar is dat een reden om dit gespaarde landschap nu tot metropolitaan park te benoemen? Voor zover met die benaming behoud van het contrast tussen de groene open ruimte en de stad wordt bedoeld klopt het. Maar wat mij betreft geen parkachtige inrichting of zwaar recreatief programma in Midden-Delfland. Wel met bijzondere zorg vormgeven van die landschapsveranderingen die nu eenmaal toch plaatsvinden, zoals waterberging, kadeversterking, een nieuw fietspad, een nieuwe brug. Hier en daar wat opruimen. En met grote kracht en energie investeren in het maken van sterke groene en blauwe verbindingen van dit polderlandschap met de omliggende steden en met de grote landschappen van de kust, de delta en het groene hart. Dat is pas echt metropolitaan: het spannende contrast tussen echte steden en een echt landschap.

Yttje Feddes

Rijksadviseur voor het Landschap drieëndertigste jaargang nr. 4, september 2009

Zomerse polder boven Kethel

Deze foto is al weer een paar jaar geleden gemaakt, op een stille nazomerdag vanaf de berm van de Harreweg. In de verte zien we de torens van Delft, die van de Nieuwe Kerk en de dubbele van de Burgwalkerk. Gespiegeld in het water van de sloot zien we meer dan in de weerspiegelde lucht; het levert een wonderlijk effect op.

De foto hangt thuis bij de fotograaf, mevrouw Hannie Poot in Schiedam, die hem met het eerste rolletje van haar nieuwe fototoestel maakte. Toen de Midden-Delfland Vereniging vorig najaar een fotowedstrijd uitschreef, werd de foto van de muur gehaald en ingestuurd. Met als resultaat het behalen van de eerste prijs. Gefeliciteerd. (PO)

drieëndertigste jaargang nr. 4, september 2009

Recommend Documents