Drie arrangementen “Op stap in Gemert”
Heerlijk genieten van drie arrangementen van drie uur o.l.v. een gids vol verhalen Nooit geweten Gemert heeft een bijzondere historie. Zes eeuwen lang was het een apart, piepklein vorstendom, waar van 1200 tot 1800 Brussel noch Den Haag iets te zeggen hadden. De in de periode van de kruistochten in Palestina opgerichte ridderlijke Duitse Orde zwaaide hier de scepter. De hertog van Brabant was in 1198 één der belangrijkste oprichters van deze merkwaardige militaire kloosterorde. De edelman Rutger van Gemert sloot zich in de ontstaansperiode hierbij aan. De “Dietse” Orde werd een Europese macht van betekenis en Gemert ontleent daaraan een grote historische, culturele en religieuze rijkdom.
De VVV, de Heemkundekring en het Boerenbondsmuseum hebben de handen ineengeslagen en presenteren in dit kalenderjaar samen drie arrangementen: Kerk en Kroeg, Vorsten en Criminelen, Keskes en Krentenmik. Een vierde, Kasteel en Kerk, staat nog in de steigers. Attracties die elk weekend tot een feest maken! Wij kennen het refrein: nooit geweten… Meld je tijdig aan!
Arrangement “Kerk en kroeg”
Arrangement “Vorsten en criminelen”
Het is echt waar. De eerste kerk in Gemert werd rond 1450 een kroeg. Ook het omgekeerde is waar. Een herberg werd verbouwd tot kloosterkapel en in gebruik genomen als gereformeerde kerk. In de Tachtigjarige Oorlog had Gemert een ´status aparte´ en bleef neutraal. Na de Vrede van Munster (1648) volgde de bezetting door de geuzen. Maar Gemert kreeg het soevereiniteitsrecht terug van Den Haag, op voorwaarde dat ook de gereformeerde godsdienst werd toegestaan. Een unieke toestand in de Nederlanden. Godsdienstvrijheid. De katholieke kasteelcommandeur mocht zelfs de dominee benoemen. De gereformeerde kerk heeft ruim 150 jaar bestaan, maar is intussen alweer kroeg. Den Engelenburcht is genoemd naar de weduwe van de laatste dominee.
Dit arrangement start op een bijzondere plek: in de Latijnse School (1587), Ruijschenberghstraat 3b. Gezeten aan de oude raadstafel boven wordt een ‘tas’ koffie of thee geserveerd tijdens een powerpoint-presentatie over Vrijstaat Gemert en zijn vorsten, de landcommandeurs van de Duitse Orde. Veldmaarschalken, generaals, hoge diplomaten, plaatsvervangers van de Orde-grootmeester, prins-bisschoppen en kardinalen komen voorbij. Na de reformatie was Gemert een katholieke enclave met vrijheden die daarbuiten niet golden. Veel toeloop dus. Voor zware criminelen sloot Gemert een uitleveringsverdrag met Den Haag. Toch gold Gemert als een vluchtoord voor misdadigers. Een naam die echter vooral voortkwam uit de openbare beleving van de katholieke godsdienst: “crimineel” volgens Den Haag. Onze rondwandeling voert langs gebouwen en locaties die een rol speelden in het bijzondere verleden van Gemert. Belangrijke ‘staties’ zijn Hooghuis, Hofgoet, Oude Pastorie, stenen archief, Keulse Kar: prachtige gevels en ongelofelijke verhalen. We bezoeken het asiel biedende Vrijthof rond de kerk en de Markt tegenover het kasteel waar onder grote belangstelling executies plaatsvonden maar ook Passiespelen. Aandacht ook voor de Heilige Losbol, patroon van Gemert-kermis. Het eindpunt ligt op het Gemertse Geuzeneiland in Den Engelenburcht, waar we met een drankje en ’n knabbeltje nagenieten van rijke historie.
Vertrekpunt We starten bij den Engelenburcht (Binderseind 8/10), met een ‘tas’ koffie en wat lekkers. Er volgt een wandeling vol verrassingen. Van een uniek museum langs kroegen en heilige huiskes naar het Vrijthof en de Sint Jan met zijn bijzondere wetenswaardigheden. De laatste etappe voert langs het mysterie van de heilige boontjes, de R. K. zondagsschool en het patronaat naar De Ridderhof bij de Pelikaan. 500 Jaar geleden stond hier herberg ´In de Olde Kerk´. We besluiten hier met een drankje en knabbeltje.
Arrangement “Kèskes en krentenmik” Met de “goede moordenaar” op pad! Begin- en eindpunt van dit arrangement is het Boerenbondsmuseum, Pandelaar 106. De bedevaart naar O.L.Vrouw van Handel dateert uit de middeleeuwen. Ook de trek naar het Esdonks kapelleke gaat ver terug in de historie. D’n tram brengt iedereen op zonne-energie naar de stiltekapel in de kerk, waar een pelikaan de herinnering bewaart aan een heel oud “beevertsoord”. Kruisvaarders brachten voor Gemert een relikwie mee van het Heilig Kruis. ‘Go op beevert no ’t hajleg Kraojs dan bèènde smiddes alwir thaojs’ wist de Gemertenaar van weleer. Met een liggende Christus in een grafnis verhuisde de kruisdevotie in de periode van de Staatse bezetting blijvend naar Esdonk. Daar krijgt u de mysteriën te horen van het Esdonks kapelleke. Terwijl we allerhande heilige huiskes passeren, schenkt de gids verhalen en een Brabantse borrel. De reis wordt vervolgd naar het oudst bekende Mariabedevaartsoord van Brabant: Handel. Daar wacht een traktatie. Uiteraard bezoeken we de kapel en kan men proe-
ven van de wonderbare waterbron. In het mooi gerenoveerde processiepark zien we een monumentale kruisweg en de in kèskes uitgebeelde geheimen van de rozenkrans. Over een eeuwenoude processieweg (de kèskesdijk) gaan we terug naar het Boerenbondsmuseum.
Data
Betaling
Alle arrangementen vinden plaats van 13.30 – 16.30 uur. “Kerk en Kroeg”: elke tweede en vierde zaterdag van de maand van mei t/m oktober. “Vorsten en Criminelen”: elke eerste en derde zondag van de maand van mei t/m oktober. “Keskes en Krentenmik”: in mei op elke zondag; verder in de maanden van juni t/m oktober op de eerste zondag van de maand.
De kosten voor elk arrangement bedragen € 7,50 p.p. (geen kortingen). Inbegrepen zijn de consumpties volgens planning tijdens het arrangement. De betaling kan gebeuren: ofwel contant in de VVV-winkel ofwel als vooruitbetaling via banknr. 1689.01.897 t.n.v. St. VVV Heerlijckvrij Gemert-Bakel.
Inschrijving De arrangementen zijn uitsluitend te boeken bij de VVV GemertBakel. Tijdige aanmelding is dringend gewenst. Een arrangement vindt doorgang bij minimaal 10 personen. Wil je een arrangement met minder deelnemers toch door laten gaan, dan worden de kosten voor 10 personen in rekening gebracht.
Informatie Buiten de arrangementen om organiseert de VVV elke zaterdagmorgen om 11 uur ook gewone rondleidingen door Gemert. Een gids wacht bij de VVV-winkel belangstellenden op voor een route van anderhalf uur. Inschrijving hiervoor is niet nodig, wel wenselijk. Kosten: € 3,50 p.p. VVV Gemert-Bakel, Ridderplein 49, 5421 CX Gemert Openingstijden: m aandag 13.00 - 16.00 uur dinsdag t/m vrijdag 10.00 - 16.00 uur zaterdag 10.00 - 15.00 uur T: 0492 36 66 06 E:
[email protected] W: www.vvvdepeel.nl
Check voor meer info de website www.vvvgemert-bakel.nl VVV Heerlijck Vrij Gemert-Bakel Ridderplein 49 5421 CX Gemert T (0492) 366606
BOERENBONDSMUSEUM GEMERT
