Dreigende krimp rond de haven

Dreigende krimp rond de haven Zuid-Hollandse eilanden Goeree-Overflakkee, Voorne-Putten en de Hoeksche Waard, de Alblasserwaard, Vijheerenlanden en de Krimpenerwaard zijn door de regering aangewezen als zogenoemde anticipeergebieden voor krimp, omdat de krimp daar de komende decennia begint. Uit krimpgemeenten trekken gezinnen met kinderen, jongeren en hoogopgeleiden weg naar (grotere) steden. Deze gemeenten veranderen in seniorengemeenten, waar minder scholen nodig zijn. Er ontstaat in die gemeenten leegstand, de huizenprijzen dalen en winkels en bedrijven verdwijnen omdat ze minder omzet hebben en geen geschikt personeel kunnen vinden. De huidige crisis versterkt dit beeld. Verpaupering is het gevolg. De gemeentelijke overheid kan hier iets tegen doen.

Van krimp naar groei naar een agenda voor lokale economie In 23 gemeenten rond de Rotterdamse haven dreigt de economie te krimpen, terwijl de Rotterdamse haven groeit. Deze gemeenten geven te weinig ruimte aan bedrijvigheid die met de haven is verbonden. Ze willen meer recreatie en toerisme. Dat is onvoldoende om het economische tij in die gemeenten te keren. De gemeenten missen een agenda voor economische groei. Een agenda voor economische groei met bijbehorend budget brengt focus. Kamer van Koophandel Rotterdam wil een systematische aanpak stimuleren. Uitgangspunt is een positieve en stimulerende houding ten opzichte van bedrijvigheid. In ieder geval moeten de volgende aspecten daarom worden meegenomen in deze agenda. 1. Maak het voor ondernemende mensen gemakkelijk om een bedrijf te beginnen en te hebben. Denk hierbij aan bestemmingsplannen die ruimte voor groei bieden, gunstige gemeentelijke belastingen en leges en eenvoudige gemeentelijke regelgeving die ondernemerschap stimuleert. 2. Zorg voor voldoende ruimte om te ondernemen: in de bebouwde kom en daarbuiten. Geef ruimte aan bedrijvigheid voor laag- en hoogopgeleiden. Reserveer ruimte voor zwaardere bedrijvigheid in hogere milieucategorieën. Zorg voor woningen voor jong en oud, goedkoop en duur, en voor gecombineerde woonwerkplekken. 3. Zorg voor een goede bereikbaarheid van de gemeente, zowel fysiek als digitaal. Denk hierbij aan wegen, openbaar vervoer en fietsverbindingen en snelle internetverbindingen. 4. Zorg als gemeente voor transparantie over lange termijn beheer en onderhoud van bedrijventerreinen. Bied een zakelijke basis voor samenwerking met bedrijven en verdere ontwikkeling van de terreinen. Zorg voor ruimte om te groeien, een goed beheer van de ruimte voor bedrijvigheid en een hoge kwaliteit van de ruimte. 5. Bij het opstellen van de groeiagenda moeten de gemeenten samenwerking zoeken met hun buurgemeenten. N.B. De gemeente heeft bij het opstellen van de agenda oog voor bedrijven die internationaal zakendoen. Ongeveer twintig procent van alle bedrijven in de regio is internationaal actief. 1. Geef ondernemende mensen meer kans Locatie is de basis van economisch gemeentelijk beleid. Makelaars zeggen dat maar drie dingen belangrijk zijn bij het verkopen van een huis: locatie, locatie, locatie. Daarmee bedoelen ze dat het makkelijker is om een slecht huis te verkopen op een mooie plek dan een mooi huis op een niet gewilde plek. Gemeenten moeten ervoor zorgen dat ze een gewilde plek zijn, niet alleen voor burgers maar ook voor bedrijven. Wat maakt een gemeente tot een gewilde plek? De meeste mensen willen wonen in het groen en aan het water. Als een gemeente dat op veel plekken voor elkaar heeft, is de eerste slag gewonnen. Maar direct daarna gaat het om voorzieningen zoals werk, scholen, winkels, openbaar vervoer, de bereikbaarheid, gezondheidszorg, sportvoorzieningen, recreatie en culturele voorzieningen. Het bieden van werkgelegenheid is belangrijk voor gemeenten. De meeste gemeenten hebben meer laagopgeleide dan hoogopgeleide inwoners. Laagopgeleide inwoners reizen minder ver voor hun werk dan hoogopgeleiden. Het is voor iedere gemeente van groot belang om voldoende werkgelegenheid voor laagopgeleiden te hebben. Ambachtelijke werkplaatsen in de woonwijken en bedrijventerreinen zijn daarom belangrijk voor de vitaliteit van gemeenten. Bedrijventerreinen hebben vaak een slecht imago. Dat is jammer, want ze zijn van grote waarde voor de economie. Op bedrijventerreinen moet de gemeente dus zuinig zijn en voor de lange termijn in willen investeren.

Kamer van Koophandel Rotterdam Postbus 450, 3000 AL Rotterdam | t 010 402 77 77

Voorbeeld: Traagheid gemeenten met bestemmingsplannen bedreigt groei Iedere tien jaar moeten gemeenten hun bestemmingsplannen actualiseren. Maar in de praktijk gebeurt dat lang niet altijd. Daarom ‘straft’ de minister gemeenten die hun meer dan tien jaar oude bestemmingsplannen niet voor 1 juli 2013 hebben aangepast: ze mogen dan geen leges meer heffen voor omgevingsvergunningen die getoetst moeten worden aan een verouderd plan. Dat kan die gemeenten veel inkomsten schelen. Er is voor die gemeenten wel een uitweg om toch leges te heffen na 1 juli 2013. Ze stellen beheersverordeningen op voor die ‘oude’ gebieden, maar het nadeel daarvan is dat in een beheersverordening de bestaande situatie wordt bevroren waardoor bedrijven niet kunnen uitbreiden. Dat is - juist in deze crisistijd slecht voor de economische ontwikkeling. Wij constateren na een rondgang langs de gemeenten in ons gebied dat veel gemeenten er nog van uitgaan dat ze de fatale datum 1 juli 2013 halen. Uit een onderzoek van ons dat begin juli 2012 gereed was, blijkt dat meer dan de helft van de gemeenten in de regio Rotterdam, Gouda en Dordrecht een aanzienlijk risico loopt dat ze hun bestemmingsplannen niet voor 1 juli 2013 vastgesteld krijgen. Dat kan nadelige gevolgen hebben voor hun inkomsten uit leges en een rem zetten op de economische ontwikkeling. Wij raadden de gemeenten aan om niet te kiezen voor haastige spoed en de bevriezing van de bestaande ruimtelijke situatie, maar om te kiezen voor kansen op groei en tijdelijke legesderving te accepteren. 2. Zorg voor voldoende ruimte om te ondernemen Een gemeente met een gezond bedrijfsleven maakt meer kans op goede voorzieningen voor haar bewoners dan een gemeente die te maken heeft met een zieltogend bedrijfsleven. Hoe meer goed verdienende inwoners in een gemeente werk vinden, hoe groter de kans dat deze werknemers hun geld in de winkels en andere voorzieningen in die gemeente besteden.Dat houdt het bedrijfsleven vitaal. En een gezond bedrijfsleven sponsort verenigingen en evenementen in de eigen gemeente omdat de medewerkers daar indirect van profiteren. Ook is het voor een gemeente belangrijk om buiten de eigen grenzen bekend te staan als actieve gemeenschap van burgers en bedrijven. Een slimme gemeente zorgt daarom, juist in tijden van crisis, voor een goed vestigingsklimaat. Daarmee haalt zij eerder nieuwe bedrijven en dus ook werkgelegenheid binnen. Voorbeelden: met de rug naar de haven, de kurk waar de regionale economie op drijft Weinig gemeenten in de regio bereiden zich voor op nieuwe kansen die ontstaan door de bouw van de Tweede Maasvlakte. De gemeenten in de Hoeksche Waard zien bijvoorbeeld geen brood in een bovenregionaal bedrijventerrein in hun gebied. De rijksoverheid laat daarom bedrijventerrein Nieuw Reijerwaard tussen Ridderkerk en Barendrecht ontwikkelen. Ondanks dat de gemeenten in de Hoeksche Waard weten dat ze als anticipeerregio te maken kunnen krijgen met demografische krimp, bieden ze geen ruimte aan nieuwe bedrijvigheid. Als er nieuwe bedrijvigheid komt, neemt het aantal inwoners weer toe en verdwijnt mogelijk de vergrijzing als probleem. Een voorbeeld uit krimppgemeente Strijen. Smits Transport en Logistiek in Strijen ligt in een landelijk gebied, op korte afstand van de bebouwde kom van Strijen. Het heeft de afgelopen jaren voor miljoenen geïnvesteerd in nieuwe bedrijfsgebouwen en wilde in 2009 weer een nieuwe, grotere logistieke hal bouwen, grenzend aan de doorgaande weg naar Strijen. Dit mag niet omdat bedrijven in het nationale landschap Hoeksche Waard slechts één keer maximaal 10% mogen uitbreiden.


Smits is een Strijen’s familiebedrijf dat trots is op de eigen gemeente. Het wil mede daarom niet verhuizen naar een regionaal bedrijventerrein tussen Ridderkerk en Barendrecht. Uit onderzoek blijkt bovendien dat het huidige personeel dan afhaakt. Verder verliezen andere lokale bedrijven werk als Smits vertrekt. Tot slot zou de miljoeneninvestering in de huidige locatie voor niets zijn geweest. Het bedrijf ziet het belang in van het behoud en de verbetering van het nationale landschap Hoeksche Waard. Daarom heeft het een bekende architect uit de Hoeksche Waard gevraagd een nieuw bedrijfsgebouw te ontwerpen dat past in het landschap. In Strijen telt het landschap op dit moment nog zwaarder dan de krimp van de bevolking. Groei van Smits Transport zou nieuwe werkgelegenheid kunnen aantrekken en daarmee nieuwe inwoners. Maar de gemeente Strijen beweegt nog niet om Smits Transport de benodigde uitbreidingsruimte te geven. Het aantal inwoners in Strijen bedroeg in 2004 nog 9.312, maar is tot 1 januari 2012 gestaag gedaald tot 8.848. In Vlaardingen overweegt de gemeente woningen te bouwen aan de haven. Daarmee gaan kaden verloren, waarop ook zware bedrijvigheid gevestigd kan worden. Een neveneffect van woningbouw aan de haven is dat andere bedrijven daar ‘last’ van kunnen krijgen omdat geluidsgrenzen strenger worden... Nieuwe woningbouw bij bestaande bedrijvigheid bedreigt zo de kans op economische groei. 3. Zorg voor goede bereikbaarheid Een economisch gezonde gemeente is goed bereikbaar. NIet alleen fysiek, maar ook elektronisch. Snel internet is een belangrijke vestigingsvoorwaarde voor bedrijven. Toch missen nog veel gemeenten en bedrijven aansluiting op snel internet. Dat is een taak die bedrijfsleven, provincie en gemeenten samen moeten oppakken. Wij stimuleren de partijen om hierover afspraken te maken. Als het gaat om de fysieke bereikbaarheid ondervindt het bedrijfsleven in ons werkgebiedveel hinder van knelpunten en lijdt het schade door vertragingen in het verkeer. Door bezuinigingen en de val van het kabinet staan veel - soms vergevorderde - plannen in de ijskast. Als de gezamenlijke overheden de gevolgen van de krimp in ogenschouw nemen, dan zou de conclusie moeten zijn dat investeren in bereikbaarheid van de regio rond de haven van Rotterdam juist nu geboden is, omdat het bedrijvigheid aantrekt. Er is nog een niet te onderschatten belang voor investeringen in de infrastructuur: de veiligheid van bewoners. Mocht er ooit iets misgaan met een of meer bedrijven langs de A15 dan kan de fysieke infrastructuur deels onbruikbaar worden, waardoor het verkeer moet omrijden via Goeree-Overflakkee. De wegen zijn daar zo smal dat deze route ongeschikt is als alternatieve route bij calamiteiten langs de A15. Op zomerse dagen lopen de wegen al vast als dagjesmensen naar het strand gaan. Een andere kwetsbare verbinding is de Algerabrug tussen Krimpen en Capelle aan den IJssel. Het is voor bewoners in noodgevallen moeilijk om de Krimpenerwaard te verlaten. Alleen al om die reden is aansluiting van de Krimpenerwaard met een weg op de Ridderster (knooppunt A15-A16) van groot belang. Ook de uitbreiding van de noord-zuidverbindingen is dringend gewenst. Voorzichtige scenario’s gaan uit van een verdubbeling van het wegtransport tot 2030. Wil Nederland interessant blijven als doorvoerland dan zijn goede en snelle verbindingen noodzakelijk.


Voorbeeld: 80 knelpunten in de regio vragen om een oplossing In een quickscan stelden wij samen met ondernemers 80 knelpunten vast voor bereikbaarheid van bedrijven. Deze problemen zijn als volgt onderverdeeld: • 18x probleem met ontsluiting bedrijventerrein • 17x capaciteit ontsluitingswegen/onderliggend wegennet onvoldoende • 13x bereikbaarheids- en parkeerproblemen winkelcentra • 9x speciﬁek knelpunt (brug, tunnel etc.) • 9x (vrachtwagen)parkeren op bedrijventerreinen zorgt voor overlast en onveiligheid • 7x probleem met aansluiting op rijkswegen (op- en afritten) • 7x knelpunt openbaar vervoer op bedrijventerreinen (ontbreekt helemaal of geen redelijk alternatief voor auto) Bij het verbeteren van bereikbaarheid gaat het meestal om het vinden van de juiste combinatie van maatregelen. Als bijvoorbeeld het rijkswegennet niet doorstroomt, raakt het onderliggende wegennet eerder overbelast. Sluipverkeer zorgt vervolgens voor problemen op onverwachte plekken, zoals in woonwijken. Op een aantal plaatsen is het regionale wegennet niet toegerust voor het verkeersaanbod dat het te verwerken krijgt of omdat de wegen te smal zijn voor vrachtverkeer. Bij winkelgebieden kan het invoeren van betaald parkeren desastreuze gevolgen hebben voor de ondernemers als niet gekeken wordt hoe de situatie is bij naburige winkelgebieden. De consument wijkt gemakkelijk uit als de auto elders gratis geparkeerd kan worden. Lange termijn oplossingen vragen om overleg en investeringen. Maar op korte termijn kan door samenweking en slimme aanpassingen ook al het nodige worden bereikt om de bereikbaarheid te verbeteren. 1.

2. 3. 4.

5.

Maak met de buurgemeenten een langetermijnplan voor de bereikbaarheid van de gezamenlijke gemeenten en de ontwikkeling van ruimte voor bedrijvigheid. Zorg met andere woorden voor een toekomstbestendig beleid. Als daarin voldoende ruimte voor bedrijvigheid zit, geeft dat ondernemers vertrouwen om te investeren in de gemeente. In een langetermijnplan moet ruimte worden opgenomen voor toekomstige tracés. Overleg met het lokale en regionale bedrijfsleven over de aanpak van de knelpunten. Vaak heeft het bedrijfsleven goede ideeën en kan het de lokale overheden tot steun zijn bij hun lobby bij provincie en of rijksoverheid. Overleg als gemeente met andere wegbeheerders over oplossingen. Te vaak kijken wegbeheerders naar elkaar zonder met elkaar contact op te nemen. Stimuleer inwoners, ambtenaren en werknemers om de weg op andere tijden te gebruiken. In het algemeen geldt dat het fileprobleem verdwijnt als er tien tot vijftien procent minder auto’s op de weg zijn. Eigenlijk een kleine opgave voor een groot probleem. Mogelijke maatregelen: het nieuwe werken (meer thuis en op andere tijden werken), stimuleer spitsmijden en gebruik van het openbaar vervoer, propageer het gebruik van E-bikes en E-scooters, stimuleer gezond gedrag door te fietsen naar het werk. Het gebruik van dit soort maatregelen wordt ook mobiliteitsmanagement genoemd. Beoordeel of kleine aanpassingen van de infrastructuur de doorstroming kunnen verbeteren. Denk hierbij onder andere aan een andere afstelling van stoplichten, een langere uitvoegstrook of het plaatsen van informatieborden. En last but not least: beoordeel wat de gemeente met andere overheden zelf wil bijdragen aan de verbetering van de infrastructuur en zoek vervolgens naar private investeringen.


4. Zorg voor zekerheid op de lange termijn Een ondernemer investeert in een gemeente als hij het vertrouwen heeft dat hij vele jaren zijn bedrijf kan runnen en dat hij zijn investeringen kan terugverdienen. Als het bedrijf groeit, wil een ondernemer de mogelijkheid hebben om zijn bedrijf uit te breiden, Hij zoekt naar een positief klimaat. Daar schort het nog wel eens aan. Veel terreinen hebben nu te maken met achterstallig onderhoud. Het is vaak moeilijk om zakelijke afspraken met een gemeente te maken over het beheer en onderhoud van bedrijventerreinen. Het zou beter zijn als de gemeenten een specifiek budget per bedrijventerrein vaststellen met daarbij de werkzaamheden die ze daarvoor uitvoeren. Dan ontstaat voor ondernemers een zakelijke basis om als collectief, samen met de gemeenten, terreinen te beheren en te onderhouden. In Spijkenisse, Hellevoetsluis, Hoogvliet en Capelle aan den IJssel is het ondernemers gelukt om meerjarige afspraken met de gemeente te maken over het beheer en onderhoud van hun bedrijventerreinen. Ondernemers zetten vervolgens een plus op de dienstverlening van de gemeente door gezamenlijk energie in te kopen en hun afval te laten verwerken. Veel gemeenten willen zich nog niet binden en daarom komt een gezamenlijke verbetering van bedrijventerreinen nog te weinig van de grond. Een gemeente die transparant is in beheer, stimuleert ondernemers om ook te investeren. Voorbeeld: betere bedrijventerreinen bittere noodzaak voor economie Rotterdam Zuid De bedrijventerreinen in Rotterdam Zuid zijn niet aantrekkelijk voor bedrijven. Ze missen identiteit en kleine bedrijven uit de wijken vinden er nauwelijks een plek om door te groeien. Door gebrekkige contacten met de onderwijsinstellingen op Zuid maken de bedrijven onvoldoende gebruik van stagiaires. ,,We laten kansen liggen en dat is zonde,” zegt Jos van der Vegt, voorzitter van Kamer van Koophandel Rotterdam (KvK). Dit bleek in april 2012 uit het onderzoek ‘De vergeten parels, de sociale en economische waarde van bedrijventerreinen in Rotterdam Zuid’, dat wij door Stec Groep lieten uitvoeren in het kader van het Nationale Programma Kwaliteitssprong Zuid. Het Nationale Programma zet vooral in op de ontwikkeling van zorg en life sciences, maar heeft weinig aandacht voor de oudere, traditionele bedrijvigheid in bouw, reparatie en handel op Zuid. Die traditionele bedrijvigheid heeft een grote waarde. Op de terreinen werken 20.000 mensen en indirect zorgen de zeven bedrijventerreinen op Zuid voor nog eens voor 13.000 banen elders. 35% procent van de werknemers op de bedrijventerreinen heeft een lagere opleiding. De terreinen zijn mede daarom belangrijk voor Rotterdam Zuid, omdat daar veel lageropgeleiden wonen. Voor de bedrijventerreinen in Rotterdam Zuid ontbreekt volgens ons een gemeentelijk beleid voor de langere termijn. In de zomer van 2012 luidden de ondernemers van de Stadionweg mede daarom de noodklok. De onduidelijkheid over de toekomst van hun bedrijventerrein duurt inmiddels al meer dan vijf jaar. De gemeente overweegt een nieuw stadion te bouwen aan de rand van hun gebied. Niemand investeert daarom nog in dit gebied. Verpaupering is het gevolg. De zeven bedrijventerreinen op Zuid zijn goed voor een kleine dertig procent van de totale werkgelegenheid op Zuid. Het gaat in totaal om ongeveer 1.000 bedrijven. Het aantal banen op de terreinen is sinds het jaar 2000 stabiel. De terreinen Maashaven en Stadionweg en omgeving zijn in de afgelopen jaren deels opgeofferd aan woningbouw. De andere onderzochte terreinen zijn Charloisse Poort, Cornelisland/Reijerwaard, Hordijk, Laagjes en Waalhaven (Oost, West en Zuid). Gezien het grote aantal werkzoekenden op Zuid is het van groot belang om te investeren in de bedrijventerreinen. Zo kan de werkgelegenheid toenemen.


Voorbeeld: Huisman Itrec in Schiedam koos voor groei in Brazilië en China De gemeente Schiedam stelde hoge eisen toen Huisman Itrec begin deze eeuw in Schiedam wilde uitbreiden. De nieuwe bedrijfshal voor het spuiten van scheepskranen moest in hoogte kunnen variëren om ‘horizon vervuiling’ door de hal te verminderen. Na lang procederen is de hal uiteindelijk gebouwd. Het bedrijf wilde nog verder uitbreiden, maar heeft besloten om voorlopig niet meer in Schiedam te investeren, maar naar Brazilië en China uit te wijken. In februari 2010 opende het bedrijf een nieuwe hal in China. Schiedam heeft inmiddels besloten om ruimte te reserveren voor haar stuwende sectoren: het maritiem cluster en het jenevercluster. Uit berekeningen blijkt echter dat de gemeente grondoppervlak tekort te komt. Dit leidt tot problemen omdat de gemeente relatief veel bewoners heeft met een lage opleiding die dicht bij hun werk willen wonen. 5. Werk samen met andere gemeenten Gemeenten moeten samenwerken als ze willen dat hun economie groeit. Voorbeeld: toenemende leegstand van winkelpanden in de regio. De stadsregio Rotterdam besloot medio 2012 om de vernieuwing van bestaande winkelgebieden te stimuleren en tegelijkertijd leegstand in die gebieden te bestrijden. Zo wil zij voorkomen dat nieuwe winkelcentra ontstaan die gaan concurreren met de bestaande centra. Nieuwe winkels moeten zich aansluiten bij bestaande centra in steden en dorpen of bij bestaande woonboulevards. De stadsregio heeft deze nieuwe visie op de detailhandel afgestemd met het Stadsgewest Haaglanden. Het uitvoeren van de afspraken is uiteindelijk een verantwoordelijkheid van de afzonderlijke gemeenten en de provincie Zuid-Holland. In het belang van de consumenten en van een attractieve regio kiest de stadsregio voor bescherming van de bestaande structuur van winkelgebieden. Die structuur bestaat uit één ‘bovenregionaal verzorgend centrum’ (het centrum van Rotterdam) en daarnaast winkelcentra die passen bij de omvang van grotere plaatsen (zoals Schiedam, Ridderkerk), van stadsdeelcentra (zoals de Binnenweg en de Schiedamseweg) en van afzonderlijke gemeenten en wijken. Wij vinden dit een goede zaak, maar vragen ons tegelijkertijd af of de maatregelen voldoende zijn om het hoofd te bieden aan de snelle ontwikkelingen van de detailhandel. Wij adviseren gemeenten om met nog grotere nadruk samen met vastgoedeigenaren en winkeliers te zoeken naar oplossingen voor de teruglopende vraag naar winkelpanden. Winkelstraten verpauperen snel als de leegstand toeneemt.


Dreigende krimp rond de haven

Recommend Documents