Krimp: de sociaal-culturele kant

Krimp: de sociaal-culturele kant Dr. Nol Reverda, Lector Hogeschool Zuyd Wetenschappelijk Directeur NEIMED nol reverda - Neimed/CESRT/Hogeschool Zuyd

1

Wat is krimp? • Krimp in enge zin betekent minder mensen door demografische verandering • Demografische veranderingen door: •

Natuurlijke stijging/daling (verschil tussen geboorte en sterftecijfer) • Netto migratie (verschil tussen binnenkomende en uitgaande migratie) Krimpgerelateerde processen: • ontgroening en vergrijzing • stedelijke krimp/rurale krimp nol reverda - Neimed/CESRT/Hogeschool Zuyd

2

Krimp in Nederland, Limburg en Parkstad Nederland

Provincie Limburg

Parkstad

0 -20

20 - 65

65 en ouder

totaal

2010

3 934 24%

10 080 61%

2 472 15%

2040

3 797 22%

9 194 53%

4 482 26%

2010

239 22%

686 62%

198 18%

2040

122 13%

491 53%

308 33%

2010

36 14%

171 67%

47 19%

2040

23 12% (-36%)

102 54% (-40%)

65 34% (+40)

16 500 100% 17 500 100% 1 1023 100% 921 100% (-18%) 238 100% 190 100% (-26%)

nol reverda - CESRT/NEIMED/Hogeschool Zuyd

3

Krimp in brede zin • Samenleving in transitie en transformatie • Minder mensen, minder jongeren, meer ouderen • Transitie van overheid, economie en burgermaatschappij • Samenlevingen in transitie zijn interessant: zij dagen uit tot innovatie op het gebied van bestuur, samenleving en economie • Van autonoom dorp naar het woondorp, van buurt/wijk naar stedelijke regio nol reverda - Neimed/CESRT/Hogeschool Zuyd

4

Krimp in brede zin Een samenleving in transitie en transformatie op diverse gebieden: • Wonen • Onderwijs • Economie en arbeidsmarkt • Mobiliteit • Zorg en welzijn • Cultuur, sport en VT • Bestuur en politiek nol reverda - CESRT/NEIMED/Hogeschool Zuyd

5

Kernvraag in tijden van krimp en vergrijzing: het andere denken • Kernvraag: hoe willen we over 10 jaar met elkaar leven en wat is daar voor nodig? – Hoe willen we wonen? – Hoe willen we werken? – Hoe willen we recreëren? – Hoe willen we leren? – Welke investeringen en voorzieningen vraagt dat? – Wie doet daarbij wat? nol reverda - Neimed/CESRT/Hogeschool Zuyd

6

De sociaal-culturele factor: vier observaties • Sociaal-culturele factor/civil society aan zet • Krimp en groei: surplus en schaarste • Transitie van traditionele naar moderne samenleving: sociaal kapitaal • Noodzaak hergebruik menselijk en sociaal kapitaal

nol reverda - Neimed/CESRT/Hogeschool Zuyd

7

Civil society aan zet Overheid

Civil society

markt

Groei: overheid en markt dominant Krimp: civil society dominant Verschuivende verantwoordelijkheden


8

Groei en krimp: surplus en schaarste • Groei: teveel mensen voor te weinig ruimte – Mensen: surplus – Ruimte/omgeving: schaars

• Krimp: te weinig mensen voor teveel ruimte – Mensen: schaars – Ruimte/omgeving: surplus

• Moeten we schaarste in ruimte terugbrengen of leren omgaan met surplus? nol reverda - Neimed/CESRT/Hogeschool Zuyd

9

Met krimp zitten we wat ruimer in ons jasje

nol reverda - CESRT/NEIMED/Hogeschool Zuyd

10

Groei en krimp: surplus en schaarste • Ruimte heeft naast economische waarde ook een persoonlijke, emotionele, sociale, culturele, historische, artistieke en ‘oriëntatie’ waarde • Toegenomen complexiteit in ruimte voor wonen, werken en VT in dorpen en steden door: – Sociaaleconomische vermenging (huur en koopwoningen) – Vermaatschappelijking kwetsbare groepen

• Naast planologen, corporaties en architecten ook burgers, verenigingen en zorg en welzijn betrekken bij ruimtelijke planning nol reverda - Neimed/CESRT/Hogeschool Zuyd

11

Transitie van traditionele naar moderne samenleving • Krimp wordt veelal geweten aan: – Economische malaise (bronnen drogen op) – Politieke/militaire intriges en instabiliteit – Ziekten en natuurrampen

• In hoeverre speelt de kwaliteit en inrichting van de samenleving een rol bij krimp, met andere woorden: wat is de kwaliteit van het sociale kapitaal? nol reverda - Neimed/CESRT/Hogeschool Zuyd

12

Transitie van traditionele naar moderne samenleving Wat is sociaal kapitaal? • Kernvariabele van civil society • Formele en informele netwerken • Kernwoorden: vertrouwen, steun, wederkerigheid • ‘Goed’ and ‘slecht’ sociaal kapitaal • Bindend en bruggenbouwend sociaal kapitaal • Kwaliteit van samenleven hangt samen met kwaliteit van sociaal kapitaal nol reverda - Neimed/CESRT/hogeschool Zuyd

Transitie van traditionele naar moderne samenleving Formeel sociaal kapitaal: • Onderwijs • Welzijn • Zorg • Culturele instellingen • Verenigingen • Liefdadigheid (Zonnebloem) • Sportclubs

Informeel sociaal kapitaal: • Veel vrijwilligerswerk (collectanten) • Mantelzorg • Hangplekken voor jongeren en ouderen • Public places (markt, schoolpoort en plein) • Occupy beweging


14

Van traditionele instituties naar moderne netwerken Traditional institutions: • Orientation to the past • Hierarchical and top-down • Regulations and prescribed behaviour • Coercive • Homogeneous • Bonding social cohesion • Single identity • Single loyalty

Modern networks: • Orientation to the future • Horizontal and bottom-up • Negotiation and individual commitment • Voluntary action • Pluralistic • Bridging social cohesion • Multi-level identities • Plural loyalties

nol reverda - cesrt/hogeschool zuyd

15

Transitie van traditionele naar moderne samenleving: noodzaak tot modernisering - Voorbeeld: het verenigingsleven - bindend en bruggenbouwend sociaal kapiteel - Enkelvoudige en meervoudige identiteiten

– Nieuwe vormen van verenigingsleven • Samenwerken op onderwerp/thema • Netwerken in plaats van stichtingen en verenigingen • Bestuursleden niet langer dan twee termijnen

– Nieuwe allianties en coalities • Multifunctionele sportparken/muziekhuizen/cultuurcentra • Gedeeld eigenaarschap, wellicht met nieuwe of vernieuwende juridische vormen nol reverda - Neimed/CESRT/Hogeschool Zuyd

16

Krimp en de ervaringsindex: hergebruik van menselijk en sociaal kapitaal Groene samenleving

Grijze samenleving

65+

65+

20-65

20-65

0-20

0-20 nol reverda - Neimed/CESRT/Hogeschool Zuyd

17

Hergebruik menselijk en sociaal kapitaal • Potentieel werkende bevolking te klein om aan alle maatschappelijk verwachtingen (voltijds werken, vrijwilligerswerk, mantelzorg) te voldoen • Ervaring hergebruiken: – Groene samenleving: nog veel in de toekomst op te bouwen menselijk en sociaal kapitaal – Grijze samenleving: reeds veel opgebouwd menselijk en sociaal kapitaal aanwezig – Aanwending van het opgebouwde kapitaal noodzakelijk: economische pensionering is geen maatschappelijke pensionering nol reverda - Neimed/CESRT/Hogeschool Zuyd

18

Hergebruik van menselijk en sociaal kapitaal • Schaarste op vrijwilligersmarkt: noodzaak tot activering ouderen en modernisering van vrijwilligerswerk • Van autonomie naar samenwerking in het maatschappelijke middenveld (verenigingen etc.) voor behoud van voorzieningen op cultureel, sociaal, sportief en recreatief gebied


19

Hergebruik menselijk en sociaal kapitaal Voorbeelden: – – – – – – – – – –

• •

Werkend (150.000), ZZP (100.000) Gastouder Project uitzending managers Buurtcentra (bij voorbeeld Vaesrade) Zwembaden Taxibusjes Klussenbedrijfjes en ruileconomieën Onderhoud openbaar groen (b.v. pocket parkjes Heerlen) ‘t Gilde Europese projecten: www.creator7.eu www.dart-project.eu nol reverda - CESRT/NEIMED/Hogeschool Zuyd

20

Slotopmerkingen • Krimp maakt bepaalde vraagstukken urgent, oplossingen zijn vaak breder bruikbaar • Verjonging van de samenleving gaat bestaan uit het hergebruik van het menselijk en sociaal kapitaal van oudere werknemers en gepensioneerden • Futuristisch denken: hebben we nog scholen nodig, hoe verplaatsen we ons na de slow food revolutie, etc. • Herontwikkel krimpende en vergrijzende regio op basis van endogene in plaats van exogene kwaliteiten


21

Dank voor uw aandacht: vragen??? Krimpologie Duurzame krimp Oei, ik krimp

Yes, we krimp

Spirituele krimp

Autonome krimp

Krimp 2.0

krimpbestendig

krimppijn

Krimp & bloei

Less is more krimpbeleid

Back to basics

Inkrimpen

Krimpdenken Liniaire krimp

krimp & ontwikkeling

krimpproof Krimpcurve Krimpkunde


eKrimp 22

Krimp: de sociaal-culturele kant

Recommend Documents