okvo Osse Kunstinstellingen voor het Onderwijs
Drama
groep 1-2
OKVO-HANDLEIDING 2015 bij de poppenvoorstelling ‘Nachtwacht’ Verzorgd door: Evelien Pullens en Monique Riphagen i.o.v. Theater De Lievekamp
Voorwoord Leerkrachten en leerlingen genieten met dit programma van beeldende kunst, verhalen, muziek, theaterspel, film, erfgoed en dans! De leerlingen maken elk jaar kennis met een andere discipline. Aan de hand van thema’s wordt er kennisgemaakt met een kunstdiscipline of Cultureel erfgoed. De thema’s uit de handleiding worden vanaf schooljaar 2013-2014 opgebouwd en herhaald volgens het volgende schema:
Doorlopende leerlijn Groep 1/2 en 3 Gevoel + contrast Groep 4 en 5 Gevoel + contrast + personage Groep 6 en 7 Gevoel + contrast + personage + ruimte/compositie Groep 8 Gevoel + contrast + personage + ruimte/compositie + materialen
Gevoel: Gevoel is een innerlijke beleving van een bepaalde gebeurtenis. Dit thema wordt op de volgende manier behandeld: Wat doet een kunstwerk/voorstelling/verhaal/gebouw met je? Contrast: Een tegenstelling en het verschil tussen tegenstellingen. Bijvoorbeeld tussen licht en donker of tussen twee kleuren, tussen personen. Een hoog contrast duidt op en groot verschil, zwart en wit, dag en nacht. Een laag contrast duidt op weinig verschil: grijstinten onderling bijvoorbeeld. Personage: Een personage is een fictief persoon die een rol speelt. Een personage kan ook een dier of een ding zijn. Ruimte/Compositie: Een in lengte, breedte, hoogte, diepte en tijd aan te geven dimensie. De ordening van verschillende delen tot één geheel. Materialen: Gereedschap en middelen, in de breedste zin van het woord, waar een kunstenaar mee werkt. Van groep 1 tot en met groep 8 worden alle hierboven genoemde thema’s opgebouwd en behandeld. Hierdoor leren leerlingen spelenderwijs de thema’s in de verschillende kunstvormen vergelijken, herkennen en benoemen. Ze zien bijvoorbeeld wat contrast betekent in muziek maar ondervinden ook wat contrast betekent in dans. In de handleidingen wordt teruggegrepen op de voorgaande leerjaren. Op deze manier weet de leerkracht wat er in het voorgaande jaar is behandeld en wordt het geleerde weer opgehaald voor de leerlingen. Hierop wordt verder gebouwd in de nieuwe handleiding.
2
OKVO 2015 | DRAMA
okvo De OKVO-lessen en voorstelling/activiteit reflecteren door middel van een Quiz De gezamenlijke, samenwerkende OKVO-instellingen onderschrijven dat reflectie op kunstzinnige uitingen belangrijk is. Met de quiz reflecteren de leerlingen op wat ze geleerd en beleefd hebben in de OKVO-lessen en tijdens de OKVO- voorstelling, tentoonstelling of stadstocht. Deze quiz kan zowel klassikaal als individueel worden gespeeld via de OKVO-site. Door de quiz te spelen kunnen de leerlingen en ook de leerkrachten controleren of de leerling het geleerde heeft begrepen en kunnen leerlingen reflecteren op andermans werk of dat van henzelf. Zo zorgt OKVO voor een volwaardig leerproces. Voor groep 1 en 2 wordt er een andere reflectiemethode aangeboden, zie pagina 11 van deze handleiding.
Kerndoelen Om u te helpen bij de evaluatie en rapportage van de behaalde kerndoelen op het gebied van “Kunstzinnige oriëntatie”, “Nederlands”, en “Oriëntatie op jezelf en de wereld” staan de kerndoelen en de tussendoelen in de handleiding genoemd. Deze tussendoelen en leerlijnen zijn gezamenlijk ontwikkeld door SLO en het Expertisecentrum Nederland. U kunt de uitgebreide beschrijvingen van de kerndoelen vinden op de volgende website: http://tule.slo.nl
Cultuur met kwaliteit, competenties cultuureducatie kunst en erfgoed Kunstbalie ontwikkelde met de Cultuurloper handvatten ter ondersteuning van het cultuureducatieve programma op school. Eén van deze handvatten wordt gevormd door de competenties van cultuureducatie: Reflecterend, onderzoekend en creërend vermogen. In de handleiding ziet u bij de opdrachten met een icoontje aangegeven aan welke competentie de leerlingen hier vooral werken. Deze drie vermogens zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het cultuuronderwijs doet een beroep op alle drie de competenties tegelijk. Aan elke competentie is een aantal gedragsindicatoren gekoppeld: dat wat je ook echt bij een leerling wilt terugzien. Wilt u meer weten over de competenties over cultuureducatie en de gedragsindicatoren die daarbij horen? Lees dan verder op de website van de cultuurloper: http://www.decultuurloper.nl/bronnen/begrippen/competenties-cultuureducatie
onderzoekend vermogen
creërend vermogen
Wij wensen u en uw groep een inspirerend en cultureel OKVO-jaar toe! Angelique Alma Coördinatie OKVO
reflecterend vermogen
OKVO 2015 | DRAMA
3
Inhoud Voorwoord Inhoud & Colofon Inleiding
2 4 5
Voorbereidende les Les 1
Klok en tijd 1.1 Kringgesprek over de klok en tijd 1.2 Spelletjes met tijd 1.3 Knutselen 1.4 Liedje van de koning 1.5 Toneelspelen
6 7 7 8 9
Poppenvoorstelling Les 2 Nachtwacht 2.1 De voorstelling 2.2 Voorbereiding op de voorstelling
10 10
Reflectieles
COLOFON OKVO | Osse kunstinstellingen voor
Les 3 Toneelspelen 3.1 Kringgesprek 3.2 Toneelspelen 3.3 Spelletjes Samenvatting Begrippenlijst Evaluatieformulier Bronvermelding
het onderwijs
Theater De Lievekamp & Poppentheater Marag Raadhuislaan 14 5341 GM OSS T: 0412-667676 E:
[email protected] www.lievekamp.nl
Werkbladen Werkblad les 1.1 Klok
Overige OKVO-instellingen:
Basisbibliotheek Maasland Oss Museum Jan Cunen Muzelinck | centrum voor de kunsten Stadsarchief Oss Groene Engel Gemeente Oss Samenwerkingsverband Primair Onderwijs Maasland Vormgeving: Wolters Creative
4
OKVO 2015 | DRAMA
Werkblad les 1.3 Koninklijke uitnodiging Werkblad les 1.5 Nachtdieren Werkblad les 2.3 Foto’s van personages
11 11 12 13 14 14 14
Inleiding De leerlingen van groep 1 en 2 bezoeken in Marag de poppenvoorstelling ‘Nachtwacht’ van Evelien Pullens en Monique Riphagen. De oudste kleuters waren vorig jaar ook in poppentheater Marag. Zij zagen toen hoe de politie op zoek was naar de giraf. Mevrouw de agent moet nu een belangrijke gouden doos bewaken in het theater. De kinderen weten al wat er in zit. Ze hebben het namelijk zelf gemaakt in de klas. Het is een cadeau voor de prinses. Nog één nachtje slapen, dan is de prinses jarig. Maar de prinses kan helemaal niet slapen! Mevrouw de agent is wel erg moe, maar zij mag juist niet slapen. Ze staat de hele nacht op wacht. Dat valt niet mee. Niet alleen de thema’s tijd, wachten en slapen komen worden behandeld in de lessen bij de voorstelling, ook de OKVOthema’s gevoel, contrast en personages komen aan bod. Tevens sluit het poppenspel aan bij vaardigheden zoals ‘tellen’ en ‘klokkijken’.
Lessenopbouw In de voorbereidende les wordt spelenderwijs klokkijken behandeld. De klok speelt een belangrijke rol in de voorstelling. Daarbij gaan we uit van hele uren. Het voorstellingsbezoek is dus een goede aanleiding om klokkijken te oefenen. Vervolgens gaan we in op slapen en de nacht. Het onderzoekend vermogen van de kinderen wordt aangesproken als ze zoeken naar oplossingen om beter te kunnen slapen. Ze gaan knutselen, spelen en zingen rond dit thema. Ze maken een cadeau voor de prinses, dat meegenomen wordt naar het theater. Zo zal iets van henzelf voorkomen in de voorstelling. Om nog meer te spelen en te ontdekken over de nacht wordt er een toneelles aangereikt waarin de kinderen spelenderwijs met de thema’s gevoel, contrast en personages zullen kennismaken. De reflectieles bevat opdrachten en spelletjes om terug te kijken op de voorstelling. De kinderen worden uitgedaagd om zich in te leven in de personages uit het poppenspel. Hoe praten en bewegen ze, hoe denken ze? Ze gaan de poppen ook naspelen. Zo reflecteren ze niet alleen met hun hoofd, maar ook met hun lichaam en hun gevoel. Als toetje worden er twee spannende spelletjes aangereikt over de politie die op wacht staat. Al spelend oefenen de kinderen alertheid, luisteren, motoriek en spanningsopbouw.
Leerdoelen Deze lessenserie spreekt de kinderen op diverse manieren aan in hun creatieve en emotionele ontwikkeling. Om u te helpen bij de evaluatie en rapportage van de behaalde kerndoelen op het gebied van kunsteducatie, hebben wij de doelen hieronder afgedrukt, gebaseerd op Tule, afkomstig van de website van het SLO. (http://tule.slo.nl) • kerndoel 54: De leerlingen leren beelden, muziek, taal, spel en beweging te gebruiken, om er gevoelens en ervaringen mee uit te drukken en om er mee te communiceren. • kerndoel 55: De leerlingen leren op eigen werk en dat van anderen te reflecteren.
OKVO 2015 | DRAMA
5
Les 1: Voorbereidende les
Klok en tijd
In deze voorbereidende les wordt klokkijken behandeld. De klok speelt een belangrijke rol in de voorstelling. Daarbij gaan we uit van hele uren. Het voorstellingsbezoek is dus een goede aanleiding om klokkijken te oefenen. Vervolgens gaan we in op slapen. Het onderzoekend vermogen van de kinderen wordt aangesproken als ze zoeken naar oplossingen om beter te kunnen slapen. Ze gaan knutselen, spelen en zingen rond dit thema. Het contrast tussen slapen en wakker zijn, dag en nacht, vroeg en laat zal vanzelfsprekend de revue passeren in deze les. Om nog meer te spelen en te ontdekken over de nacht wordt er een toneelles aangereikt waarin de kinderen spelenderwijs met de thema’s gevoel, contrast en personages zullen kennismaken. U kunt zelf een keuze maken uit de spelletjes en opdrachten. Wel is het van belang dat de klas een gezamenlijk cadeau voor de prinses maakt.
VOORBEREIDENDE LES BENODIGDHEDEN: • Klok die je zelf kan bewegen. Op Werkblad 1.1 staat een klok afgebeeld die u zelf kunt maken • Klok of wekker • Knutselmaterialen Afhankelijk van het idee van de klas • Knuffels en dekentjes • Werkblad 1.3 De Koninklijke uitnodiging; uitprinten op mooi papier • Werkblad 1.5 Nachtdieren; uitprinten of vertonen op digibord • Liedje van de koning te downloaden van OKVOsite • Nachtmuziek te downloaden van OKVOsite
1.1
Kringgesprek over de klok en de tijd
Op werkblad 1.1 staat een voorbeeld van een klok. De keerkracht kan dit werkblad gebruiken om een klok te maken. U kunt ook een andere klok gebruiken om over de tijd te praten. In de voorstelling speelt de klok een belangrijke rol. 6 uur is etenstijd. 7 uur ‘s avonds is bedtijd. 7 uur in de ochtend is het tijd om op te staan. We gebruiken hele uren. In de voorstelling moet de prinses om 7 uur naar bed. Ze moet nog 12 uur wachten voordat ze haar pakje mag openmaken. Bespreek met de klas: Wat is tijd? Wat merk je er van? Wanneer duurt de tijd heel lang? Hoe laat ga je naar school? Hoe laat naar huis? Is het dan dag of nacht? Wat doe je ’s nachts? Hoe laat ga je slapen. Hoe laat sta je op? Hoeveel klokken heb je thuis? Hoe zien ze er uit?
LOCATIE: In de klas of speellokaal TIJDSINDICATIE: 2 uur. Werkblad les 1.1 Klok © www.jufsanne.com
6
OKVO 2015 | DRAMA
1.2
Spelletjes met tijd (optioneel)
Kijken Hoe snel gaat de tijd? Laat de kinderen de wijzers van de klok nadoen met hun armen. Hoe snel gaan de wijzers? U kunt een experiment doen. Neem een klok (wekker). Kijk goed hoe de wijzers staan. Dek de klok af. Na een tijdje kijk je opnieuw. Hebben de wijzers bewogen? Waar staan ze nu? Luisteren Verstop een wekker in de klas. Laat de kinderen goed luisteren. Wat hoor je? Hoe snel tikt de wekker? Laat de kinderen meetikken. Twee kinderen kunnen de wekker gaan zoeken.
Liedje Grote klokken zeggen Bimbam Grote klokken zeggen Bim bam bim bam Kleine klokken zeggen Tikke, takke, tikke, takke En die kleine polshorloges Tikketakketikketakke...
Knutselen
De brief van de koning vindt u op werkblad les 1.3. U kunt de brief uitprinten op mooi papier zodat het op een echte Koninklijke brief lijkt. In de brief staat dat prinses Merlijntje slecht slaapt. De prinses vraagt voor haar verjaardag iets om goed te kunnen slapen. Lees de brief van de koning voor in de klas. Met de klas gaat u een cadeau voor de prinses maken. Het moet iets zijn waarvan je lekker kan slapen. Straks in het poppentheater zal de klas vertellen en laten zien wat ze gemaakt hebben. Het cadeau voor de prinses zal in het theater ingepakt worden in een gouden doos. Dat is het cadeau voor de prinses. In de volgende opdracht (1.5 toneel) wordt het cadeau van de prinses eerst uitgeprobeerd. Als de klas naar het theater gaat, neemt u het cadeau voor de prinses mee. Kringgesprek Bespreek met de kinderen: Hoe vind jij het om te slapen? Slaap je iedere nacht lekker? Heb je wel eens een droom? Of kan je soms niet slapen. En als je iets spannends hebt de volgende dag, bijvoorbeeld je verjaardag? Hoe slaap je dan? Hoe voel je je als je niet lekker kan slapen? Waardoor kan je beter slapen. Wie heeft er ideeën? Wat zullen jullie maken voor de prinses: Verhaaltje, liedje, knuffel, lichtje, slaapmiddel, tovermiddel, iets om de angst te verjagen….
BENODIGDHEDEN • Werkblad 1.3 De Koninklijke uitnodiging; uitprinten op mooi papier • Knutselmaterialen Afhankelijk van het idee van de klas
KONINKLIJKE UITNODIGING
B
este Onderdanen
Jullie zijn uitgenodigd op de 6e verjaardag van
prinses Merlijntje. Mijn dochter heeft een heel bijzondere wens. Ze kan alles wensen wat ze wil. Maar ze vraagt maar één ding. Ze wil lekker slapen. De prinses slaapt heel slecht. Ze ligt iedere nacht te woelen in bed. Lieve onderdanen, als jullie mijn dochter een cadeau geven, geef dan iets waardoor ze lekker kan slapen. De Koning
Werkblad les 1.3 Uitnodiging
1.3
Werkblad les 13 Uitnodiging
OKVO 2015 | DRAMA
7
Cadeau maken voor de prinses Kies met de klas iets wat jullie gaan maken en meenemen naar het poppentheater: Het cadea mag ongeveer zo groot zijn als een schoenendoos. Afmetingen: h18xb25x40 cm. Kleiner kan ook. Voorbeelden van wat gemaakt zou kunnen worden:. • Tekeningen van slaapverhaaltjes die je graag hoort bij het inslapen. • Dromenvanger die enge dromen meeneemt. • Een knuffel. • Maak een toverdrankje van verschillende soorten limonade door elkaar en bloemblaadjes er in. Extra: Om de nacht nog extra echt te maken kan u maan en sterren maken. Daar kan de klas mee versierd worden.
1.4
Liedje van de koning
De koning zingt ’s avonds een slaapliedje voor de prinses. Leer dit liedje aan. Het liedje is te vinden op de OKVO website. Het liedje zal in de voorstelling voorkomen. De kinderen kunnen dan meezingen. U kunt ook het liedje ‘Slaap kindje slaap’ met de kinderen zingen. Dat zal ook voorkomen in het poppentheater. Liedje van de koning Doe je ogen maar dicht Het is weer tijd om te gaan slapen mmm Leg je hoofd maar op je kussen Zeg welterusten tegen je teddybeer mmmm Droom maar zacht Welterusten Droom maar zacht Slaap lekker Voel je je al moe Kruip maar lekker weg in je warme bedje mmm Droom maar zacht Weltrusten Droom maar zacht Slaap lekker Morgen is er weer een nieuwe dag Een dag dat wel misschien wel alles mag Rik Rikken van CD ‘Alleen voor jou’
8
OKVO 2015 | DRAMA
1.5 Toneelspelen
(Aangeraden)
De koning zingt ’s avonds een slaapliedje voor de prinses. Leer dit liedje aan. Het liedje is te vinden op de OKVO website. Het liedje zal in de voorstelling voorkomen. De kinderen kunnen dan meezingen. U kunt ook het liedje ‘Slaap kindje slaap’ met de kinderen zingen. Dat zal ook voorkomen in het poppentheater. Knuffel naar bed brengen Kinderen brengen een knuffel en een dekentje of doek mee naar school. Bespreek met de kinderen hoe laat het is als je gaat slapen. U kunt de klok samen met de kinderen op bedtijd zetten. (bijvoorbeeld 7 uur). Dan maken de kinderen een bedje voor hun knuffel in de klas. Ze kunnen de knuffel gewoon op hun tafeltjes leggen. De kinderen kunnen ook een plekje zoeken in het speellokaal. De knuffels kunnen aan elkaar voorgesteld worden. Hoe heten de knuffels? Waar zijn ze overdag en waar slapen ze? Bespreek de slaaprituelen met de kinderen en doe het gezamenlijk: Tandenpoetsen, gezicht wassen, pyjama aan, kusje enzovoorts.
BENODIGDHEDEN • Klok die je zelf kan bewegen Op Werkblad 1.1 staat een klok afgebeeld die u zelf kunt maken • Knuffels en dekentjes • Werkblad 1.5 Nachtdieren; uitprinten of vertonen op digibord • Liedje van de koning te downloaden van OKVOsite • Nachtmuziek te downloaden van OKVOsite
De knuffel kan niet slapen. Hoe doet iemand die niet kan slapen? De klas heeft in een eerdere opdracht iets gemaakt om lekker te slapen. Dit is cadeau voor de prinses. Het cadeau voor de prinses wordt nu eerst uitgeprobeerd bij de knuffels. De knuffel krijgt een verhaaltje of de knuffel krijgt een toverdrankje………Dit is afhankelijk van wat u gemaakt heeft met de kinderen. De klas zingt het slaapliedje van de koning De knuffel slaapt. De wijzers van de klok kunnen nu verplaatst worden, want de tijd gaat vooruit. De leerkracht kan het licht uit doen en de gordijnen dicht, zodat het een beetje donker wordt in de klas. U kunt ook de nachtmuziek aanzetten om sfeer van nacht te maken. Nachtdieren Vraag aan de kinderen welke dieren ’s nachts wakker zijn. Werkblad 1.5 laat een aantal nachtdieren zien. U kunt dit werkblad gebruiken. Vervolgens wijst u een kind aan die een nachtdier speelt. Er kan nog een nachtdier gespeeld worden. ’s Nachts moet je stil zijn om niemand wakker te maken. Laat de kinderen, die een dier uitbeelden, zachtjes lopen, voorzichtig bewegen, sluipen. Politie De politie is ook wel eens wakker ’s nacht. Mevrouw agent moet dan de wacht houden. Wie wil de politie spelen? Nu mag één kind de politie spelen. De ander is een nachtdier. De politie staat op wacht. Het dier laat de politie schrikken. Is de politie bang voor het dier? Of vindt de politie het dier juist leuk? Wat zou er kunnen gebeuren? Laat verschillende kinderen dit kleine toneelstukje spelen. Wakker worden Het spel wordt afgesloten met wakker worden. Zet de klok op ochtend. (Bijvoorbeeld 7 uur) De wekker gaat. De knuffels gapen, rekken zich uit. Eventueel kunt u met de kinderen de ochtendrituelen doen zoals wassen, aankleden, tanden poetsen.
Boekadvies Titel: Prinses Dommelijntje, over een prinses die niet kon slapen Auteur: An Leysen ISBN: 978 90 4481497 2 Illustraties: An en Louise Leysen Uitgeverij: Clavis, 2011 Titel: Slaap lekker prinses Auteur: Lida Dijkstra ISBN: 9789043703062 Uitgeverij: Maretak Titel: Olifant en de tijdmachine Auteur: Max Velthuijs ISBN: 9789025851835 Uitgeverij: Leopold/Amsterdam
OKVO 2015 | DRAMA
9
Les 2: Voorbereiding op de voorstelling
Nachtwacht 2.1
POPPENVOORSTELLING DATA: Kijk op de OKVO website bij rooster LOCATIE: Marag, Maragpleintje, achterkant van De Lievekamp, Raadhuislaan 14 Oss TIJDSDUUR: De voorstelling duurt ongeveer 45 minuten BENODIGHEDEN: • Werkblad 1.3 De Koninklijke uitnodiging; uitprinten op mooi papier • Werkblad 2.3 (Optioneel) Print de foto’s van de personages uit of projecteer ze op het digibord
2.2
De voorstelling
De leerlingen van groep 1 en 2 bezoeken in Marag de poppenvoorstelling ‘ Nachtwacht’ van Evelien Pullens en Monique Riphagen. De oudste kleuters zagen vorig jaar in het poppentheater de politie, die de giraf achtervolgde. Dit jaar moet de politie een belangrijke gouden doos bewaken in het theater. De kinderen weten al wat er in zit. Ze hebben het namelijk zelf gemaakt. Het is een cadeau voor de prinses. Nog één nachtje slapen, dan is de prinses jarig. Maar de prinses kan helemaal niet slapen! Mevrouw de agent is wel erg moe, maar zij mag juist niet slapen. Ze staat de hele nacht op wacht. Dat valt niet mee. De voorstelling wordt gespeeld door Monique Riphagen en Evelien Pullens, dochter van Margriet Pullens (een van de oprichters van Marag). Je kunt alvast kennis maken met Evelien via haar website www.evelienpullens.nl. Bekijk met de klas de personages (Optioneel) Werkblad 2.3 Print de foto’s van de personages uit of projecteer ze op digibord.
Voorbereiding op de voorstelling
Het is raadzaam de leerlingen goed voor te bereiden op het theaterbezoek. Dat doet u door de voorbereidende les in de klas te doen en de kinderen te vertellen wat een poppenvoorstelling is. U kunt bijvoorbeeld vast oefenen met applaudisseren en buigen. Vertel de klas hoe jullie naar Marag zullen reizen. Misschien gaan jullie met auto’s en ouders. Misschien lopend. De kinderen hangen de jassen in de gang aan de kapstok. In de zaal van het poppentheater is het donker. Als de voorstelling begint, branden alleen de gekleurde lampen in de poppenkast. Lees nogmaals de uitnodiging van de koning voor op werkblad 1.3. Hierin wordt gevraagd om met de klas een gezamenlijk verjaardagscadeau te maken voor de verjaardag van de prinses. Ze vraagt voor haar verjaardag iets om lekker te slapen. Iedere klas brengt iets mee. Voorafgaand aan de voorstelling laten de klassen zien wat de klassen meegenomen hebben voor de prinses. Omdat er meerdere klassen komen, zullen de klassen van elkaar kunnen bekijken wat ze gemaakt hebben. Daarna pakken we de cadeau ’s voor de prinses in een gouden doos. Het zal nog een nachtje duren voordat de prinses het uit mag pakken. We moeten met z’n allen wachten en het cadeau bewaken.
Breng dus het zelfgemaakte cadeau voor de prinses mee naar de poppenvoorstelling in Marag! Er zijn ook een paar regels in poppentheater Marag: • Onder de voorstelling mag je niet naar de WC. • Er mag niet gesnoept worden in het theater. • Ouders die de kinderen wegbrengen mogen niet mee in het theater. Zij kunnen in een andere ruimte koffie drinken. 10
OKVO 2015 | DRAMA
Les 3: Reflectieles
Toneelspelen Naast de gebruikelijke manier van nabespreken van een voorstelling, reiken we in deze reflectieles ook andere manieren aan om de kinderen te laten nadenken en spelen over het stuk. De kinderen worden uitgedaagd om zich in te leven in de personages uit het poppenspel: Hoe praten en bewegen ze, hoe denken ze? Wat voelen ze? Zo reflecteren ze niet alleen met hun hoofd, maar ook met hun lichaam en hun gevoel. Als toetje worden er twee spannende spelletjes aangereikt over de politie, die op wacht staat. Al spelend oefenen de kinderen alertheid, luisteren, motoriek en spanningsopbouw.
REFLECTIE LES BENODIGDHEDEN: • Klok die je zelf kan bewegen Op werkblad 1.1 staat een klok afgebeeld die u zelf kunt maken • Steentjes (of andere schatten) • Werkblad 2.3 Print de foto’s van de personages uit of projecteer ze op digibord LOCATIE: In de klas of speellokaal TIJDSINDICATIE: 1 uur
3.1
Kringgesprek
De kinderen zitten in een kring in de klas. Vraag de kinderen of ze wat willen vertellen over het poppenspel? Was er iets wat ze spannend, leuk, mooi, ingewikkeld of verdrietig vonden? Bespreek met de kinderen dat de politie zowel groot (als acteur) en klein (als pop) te zien was. Het is hetzelfde personage. In de kast is de agent klein, voor de kast is de agent groot. Dit is een contrast.
3.2
Toneelspelen
Nu gaan de kinderen ook toneelspelen. Ze mogen poppen uit de voorstelling naspelen als acteur met hun hele lichaam. Personages De kinderen zitten in de kring Laat een foto zien van een personage, bijvoorbeeld de koning. Vraag aan de klas. • Hoe praat de koning? • Wie kan de stem van de koning nadoen? • Wie kan er bewegen als de koning? De kinderen kunnen op hun plaats: zitten als een koning, zwaaien als een koning, nadenken als een koning, eten als een koning. • Hoe loopt de koning? Een paar kinderen kunnen dat voordoen in het midden van de kring. Dan laat u een foto zien van de prinses. Vraag aan de klas: • Hoe praat de prinses? • Wie kan de stem van de prinses nadoen? • Wie kan er bewegen als de prinses? De kinderen kunnen op hun plaats: zitten als een prinses, zwaaien als een prinses, nadenken als een prinses, eten als een prinses. • Hoe loopt de prinses? Een paar kinderen kunnen dat voordoen in het midden van de kring. Doe hetzelfde met de politie, Klokkie en de schapen.
OKVO 2015 | DRAMA
11
De klok De kinderen zitten in de kring. Vraag de kinderen welk personage ze het leukst vinden: de politie, de koning, de prinses, Klokkie, de schapen. Wie zouden ze graag willen spelen? Ze mogen zelf kiezen wie ze zijn. Nu pakt u de klok. U zet de klok op 6 uur. Wat doen de personages op die tijd? Laat de kinderen allemaal tegelijk iets uitbeelden. Vervolgens kunt u enkele kinderen aanwijzen die in de kring komen spelen. Ze zijn bijvoorbeeld de prinses en de koning die aan het eten zijn. De politie staat op wacht. Zo kunt u verschillende tijden op de klok zetten. De kinderen kunnen steeds situaties uit het poppenspel uitbeelden. 6 uur 7 uur 9 uur 12 uur 3 uur ’s nachts 7 uur ochtend
3.3
eten. Politie op wacht. prinses naar bed. Koning zingt liedje. Politie op wacht. Klokkie zet de klok goed. koning en Klokkie naar bed. Politie op wacht. politie, koning, klokkie slapen. Prinses wakker. Schapen lopen in paleis. prinses en politie verzetten klok. Schaap houdt de wacht. Koning en Klokkie slapen koning, Klokkie, politie, prinses wakker. Prinses pakt cadeau uit.
Spelletjes
(optioneel)
Ik val in slaap en word wakker (variatie op Annemarie koekoek) Dit spel wordt gespeeld in het speellokaal of op het plein. Eén kind speelt de politie agent. De andere kinderen staan in een rij achter een lijn. Zij zijn de schapen. De politieagent staat met zijn rug naar de kinderen. De schapen lopen voorzichtig naar de politie toe. Hij/ zij zegt: Ik val in slaap en wordt wakker. Als het zinnetje gezegd is mag de politie zich omdraaien Als de politie zich omgedraaid heeft moeten de schapen doodstil staan. Niemand mag bewegen. Als de politie een schaap ziet bewegen, is hij af en moet opnieuw beginnen. Welk schaap het eerst de politie aantikt, heeft gewonnen. Dief in de nacht Dit spel wordt gespeeld in het speellokaal. Eén kind speelt de politieagent. De andere kinderen zijn dieven. Zij zitten in een halve kring. De politie is in slaap gevallen. De politie moet de ogen dicht doen en met de rug naar de kinderen liggen of zitten. Achter de rug van de politie liggen steentjes (of iets anders wat een schat kan voorstellen). De kinderen weten hoeveel steentjes (schatten) er liggen. De leerkracht tikt een kind aan wat een steentje (schat) mag stelen. Vervolgens nog één. En nog één. Laat ook iets liggen. De politie mag nu wakker worden, maar kijkt niet achter zijn/haar rug. De politie moet raden hoeveel steentjes (schatten) er nog liggen. Heeft hij/zij goed geluisterd hoeveel dieven achter zijn/ haar rug slopen?
12
OKVO 2015 | DRAMA
Samenvatting De kinderen hebben veel beleefd en ervaren over de nacht, slapen, wachten, personages, contrast en gevoelens. We hebben zowel met praktische zaken zoals de klok en de tijd gespeeld, als met emoties zoals ongeduld, angst, verwachting en enthousiasme. In deze lessen liggen veel uitdagingen voor ontdekkend leren: De kleuters verkenden emotie en begrippen en stelden vragen. Zelfs zoiets abstracts als ‘Tijd’ kon door de voorstelling en de lessenserie spelenderwijs onderzocht worden in de kleuterklas. Ook een herkenbaar probleem als ‘niet kunnen slapen’ werd op een creatieve manier uitgewerkt. Hierbij komt het creërend vermogen om de hoek kijken. De kinderen geven op eigen wijze vorm aan ervaringen, emoties en ideeën. Heel bewust hebben we niet alle opdrachten helemaal ingevuld. Dat vraagt niet alleen creativiteit van de kleuters, maar ook van de leerkracht. Wij hopen dat het leuk was om aan de opdrachten te werken. In de toneelopdrachten konden de kinderen zich oefenen in het inleven in gebeurtenissen en personages en kregen ze volop de gelegenheid om zich te uiten. Naast creëren en ontdekken leerden ze te reflecteren door te praten en spelen met elkaar. Wij hopen dat het verhaal en de personages uit de voorstelling en de aangeboden spelelementen nog een tijdje zullen doorleven in de klas en dat het project zowel leerlingen als leerkrachten geïnspireerd heeft.
Evelien Pullens en Monique Riphagen Drama Theater De Lievekamp
OKVO 2015 | DRAMA
13
Begrippenlijst Contrast Een opvallende tegenstelling van naast elkaar geplaatste elementen. Zo kan je denken aan een controverse tussen twee personages, de tegenstelling tussen kleuren, begrippen, gevoelens.
Gevoel Wat beleven de personages in de voorstelling. Wat ervaar je zelf.
Bronvermelding Liedje van de koning is van de CD ‘Alleen voor jou’ van Rik Rikken Liedje grote klokken zeggen Bim bam; Werkblad 1.2 is van www.kinderliedjes.info De Nachtdieren; Werkblad 1.5 is van www.pinterest.nl De klok; Werkblad 1.1 is van www.pinterest.nl Nachtmuziek uit The Piano van Michael Nyman
Evaluatieformulier Het digitale evaluatieformulier vindt u op de site www.okvo.nl in het menu Evaluatie. Wanneer u dat invult kunnen we u nog beter van dienst zijn.
14
OKVO 2015 | DRAMA
Werkblad les 1.1 Klok
© www.jufsanne.com
KONINKLIJKE UITNODIGING
B
este Onderdanen
Jullie zijn uitgenodigd op de 6e verjaardag van
Mijn dochter heeft een heel bijzondere wens. Ze kan alles wensen wat ze wil. Maar ze vraagt maar één ding. Ze wil lekker slapen. De prinses slaapt heel slecht. Ze ligt iedere nacht te woelen in bed. Lieve onderdanen, als jullie mijn dochter een cadeau geven, geef dan iets waardoor ze lekker kan slapen. De Koning
Werkblad les 1.3 Uitnodiging
prinses Merlijntje.
Werkblad les 1.5 Nachtdieren
Werkblad les 2.3 Personages Koning
Werkblad les 2.3 Personages Klokkie
Werkblad les 2.3 Personages Politie
Werkblad les 2.3 Personages Prinses
Werkblad les 2.3 Personages Schaap
