Draaiboek Actie Tegengif
STIVORO Sanne de Josselin de Jong Dagmar Feenstra
1
Inhoudsopgave 1. Inleiding.............................................................................................................................................. 4 2. Wat is Actie Tegengif?......................................................................................................................... 5 2.1 Doelgroep & doelen...................................................................................................................... 5 2.2 Het concept.................................................................................................................................. 5 2.3 Methodiek en werking................................................................................................................... 5 2.4 Effectiviteit en certificering............................................................................................................ 6 3. Activiteiten en uitvoering..................................................................................................................... 7 3.1 Brainstorm over invulling van actiejaar......................................................................................... 7 3.2 Materiaalontwikkeling................................................................................................................... 7 3.3 Werving scholen........................................................................................................................... 8 3.4 Aanmeldingsperiode..................................................................................................................... 8 3.5 De start......................................................................................................................................... 9 3.6 Registratiemomenten................................................................................................................... 9 3.7 Tussentijdse opdrachten............................................................................................................... 9 3.8 Creatieve opdracht..................................................................................................................... 10 3.9 Jurering...................................................................................................................................... 10 3.10 De prijzen................................................................................................................................. 11 3.11 Prijsuitreiking............................................................................................................................. 11 3.12 Evaluatie................................................................................................................................... 12 4. Mailings............................................................................................................................................ 14 4.1 Overzicht van de mailings aan scholen gedurende een actiejaar............................................... 14 4.2 Toelichting op mailings............................................................................................................... 15 4.3 Herinnering per sms en / of e-mail.............................................................................................. 15 5. Randvoorwaarden............................................................................................................................ 16 5.1 Tijdsinvestering .......................................................................................................................... 16 5.2 Budget........................................................................................................................................ 16 5.3 Aanmeldmogelijkheden.............................................................................................................. 16 5.4 Registratiesysteem opzetten...................................................................................................... 16 5.5 Systeem inleveren creatieve opdracht........................................................................................ 16 5.6 Samenwerking............................................................................................................................ 17 5.7 Contact met scholen................................................................................................................... 17 5.8 Verzendingen............................................................................................................................. 17 6. De voorbereiding.............................................................................................................................. 18 6.1 Planning..................................................................................................................................... 18 6.2 Doelstellingen............................................................................................................................. 18 7. Referenties....................................................................................................................................... 19 8. Bijlagen............................................................................................................................................. 20 8.1 Wervingsmaterialen.................................................................................................................... 21 8.2 Start van de actie........................................................................................................................ 26 8.3 Tussentijdse opdrachten en aanvullend lesmateriaal................................................................. 30 8.4 Jurering en prijsuitreiking............................................................................................................ 33 8.5 Veelgestelde vragen................................................................................................................... 40
2
1. Inleiding De meeste rokers beginnen met roken als ze tussen de 12 en 16 jaar oud zijn. Hoe jonger ze starten, hoe vaker ze blijven roken. Deze gegevens zijn de aanleiding voor Actie Tegengif: een klassikale nietrokenwedstrijd. Voor u ligt het draaiboek van Actie Tegengif. In dit draaiboek worden de methode en de implementatie van Actie Tegengif beschreven. Het proces dat beschreven wordt, is zoals het uitgevoerd werd door STIVORO. Het draaiboek is flexibel opgebouwd zodat er genoeg ruimte is voor eigen invulling. Het draaiboek moet dan ook vooral als leidraad beschouwd worden. Het draaiboek is geschreven voor Actie Tegengif projectleiders. Dit kunnen medewerkers van GGD'en en Instellingen voor Verslavingszorg zijn, maar ook andere gezondheidsbevorderende professionals die aandacht willen besteden aan rookpreventie in het onderwijs. Actie Tegengif is onderdeel van de Smoke Free Class Competition. Jaarlijks wordt de Smoke Free Class Competition in bijna twintig verschillende landen aangeboden. De klassikale niet-roken afspraak werd in 1989 ontwikkeld in Finland. Vanaf 1999 tot 2010 is de klassikale niet-roken competitie in Nederland door STIVORO gecoördineerd en uitgevoerd. Vanaf actiejaar 2010-2011 organiseert STIVORO de actie niet meer landelijk en is de interventie ondergebracht bij het Centrum Gezond Leven. De interventie kan door professionals zelfstandig regionaal uitgevoerd worden.
3
2. Wat is Actie Tegengif? 2.1 Doelgroep & doelen Actie Tegengif is een klassikale niet-roken wedstrijd voor de eerste en tweede klas van het voortgezet onderwijs, ongeacht opleidingsniveau. De actie is ook geschikt voor vmbo-leerlingen, omdat het project zeer laagdrempelig is. Bij de opdrachten wordt bijvoorbeeld rekening gehouden met opleidingsniveau. Actie Tegengif beoogt bij te dragen aan het voorkomen dat jongeren beginnen met roken. Specifieke doelen zijn: - voorkomen dat jongeren in klas 1 en 2 van het voortgezet onderwijs beginnen met het experimenteren met roken; - het uitstellen van beginnen met roken met minimaal een half jaar.
2.2 Het concept Actie Tegengif bestaat uit een klassikale niet-roken afspraak. De klas gaat gezamenlijk de uitdaging aan om een half jaar niet te roken. Aan het begin van het actiejaar ondertekenen alle leerlingen een contract waarmee ze afspreken een half jaar lang niet te roken. Klassen doen mee in een van de twee wedstrijdcategorieën: vmbo/praktijkschool of havo/vwo. Alle 1e en 2e klassen kunnen meedoen. Het aantal rokers in de klas moet tijdens de wedstrijdperiode dalen of gelijk blijven. Om na te gaan welke klassen aan deze regel voldoen, ondertekenen de leerlingen op een aantal momenten een registratieformulier. Hiermee geven ze aan tussentijds wel of niet gerookt te hebben. De leerlingen steunen en controleren elkaar om de wedstrijd vol te houden. De leerlingen van elke klas die de actie volhoudt krijgen een kleine prijs. Daarnaast maken zij kans op een grote prijs. Een volhoudende klas is een klas die alle registratieformulieren teruggestuurd heeft en waarvan het aantal rokers gedaald of gelijk gebleven is. Klassen kunnen aan het einde van het actiejaar een creatieve opdracht insturen waarmee ze kans maken op de hoofdprijs. Voorbeelden van een creatieve opdracht zijn een foto-opdracht, een filmpje maken of een songtekst schrijven. Alle leerlingen uit de klassen die de wedstrijd volhouden, krijgen een kleine prijs. Dit kan bijvoorbeeld een pen, een blikje pepermuntjes, een sleutelhanger of een andere gadget zijn. De leerlingen die de wedstrijd volhouden én aan het einde van het actiejaar de creatieve opdracht inzenden, maken kans op de hoofdprijs. In beide wedstrijdcategorieën wordt een winnaar gekozen, zodat de klassen met verschillende opleidingsniveaus wel evenveel kans maken op een prijs.
2.3 Methodiek en werking De sociale groep waarin jongeren zich bevinden is een belangrijke factor om al dan niet te beginnen met roken. Sociale druk om te gaan roken verschilt met de sociaaleconomische status (SES). Uit onderzoeken blijkt dat adolescenten met een lage SES meer sociale druk voelen om te gaan roken dan adolescenten met een hoge SES. Er wordt in groepen met een lage SES dan ook meer gerookt (Madarasová et al., 2005). Het verondersteld werkzame ingrediënt van Actie Tegengif is het vergroten van sociale druk om niet te beginnen met roken via het vooruitzicht op een groepsbeloning voor het collectief niet-roken. Gebaseerd op de sociale leertheorie wordt de sociale norm sterker als: 1. de sociale norm in de klas zelf is ontstaan; 2. de norm zichtbaar is bijvoorbeeld door het ophangen van een poster in de klas of aula met alle namen van de leerlingen; 3. de norm gedurende de niet-roken periode bekrachtigd wordt, bijvoorbeeld door communicatie of lessen; 4. een beloning wordt gegeven die door alle leerlingen belangrijk wordt gevonden.
4
2.4 Effectiviteit en certificering In een klas die deelneemt aan Actie Tegengif gaan minder leerlingen roken. Onderzoek uitgevoerd door TNO Kwaliteit van Leven (2001) heeft aangetoond dat Actie Tegengif een positief effect heeft op het percentage leerlingen dat begint met roken. Leerlingen die meededen aan Actie Tegengif blijken significant minder te zijn gaan roken gemeten na afloop van de interventie. De interventie droeg tevens bij aan het verminderen van de sociale druk om te gaan roken. Het effect werd gevonden voor het uitstel van beginnen met roken voor een periode van een half jaar. Om het resultaat te behouden is het van belang dat in de jaren na Actie Tegengif ook aandacht wordt besteed aan niet-roken. Beginnen met roken wordt zo nog langer uitgesteld waardoor leerlingen helemaal niet meer of pas op latere leeftijd gaan roken. Het is daarom goed om scholen te adviseren om in de jaren na Actie Tegengif op andere wijze aan rookpreventie en stoppen met roken te werken. Voor lessuggesties en andere opties, zie ' tussentijdse opdrachten en aanvullend lesmateriaal'. In 2010 heeft Actie Tegengif door het Centrum Gezond Leven (onderdeel RIVM) de erkenning 'waarschijnlijk effectief' gekregen. Dit wil zeggen dat de effectiviteit volgens de erkenningscommissie op basis van effectonderzoek aannemelijk gemaakt is.
5
3. Activiteiten en uitvoering Een actiejaar bestaat uit een aantal vaste activiteiten. Deze activiteiten zijn uitgewerkt in onderstaand schema. In dit schema is ook te zien wanneer welke activiteit idealiter uitgevoerd wordt. Uiteraard kun je hier zelf flexibel mee omgaan, maar het biedt een leidraad voor het maken van een eigen planning (zie ook H6; De voorbereiding). Vervolgens wordt in dit hoofdstuk elk onderdeel kort toegelicht. Activiteit 1. Brainstorm invulling actiejaar 2. Materiaalontwikkeling 3. Werving scholen 4. Aanmeldingsperiode 5. Start van het actiejaar
Maand Juni Juni/juli Augustus/september September/oktober November
6. Registratiemoment 1 7. Bekendmaking creatieve opdracht 8. Registratiemoment 2 9. Registratiemoment 3 10. Deadline creatieve opdracht 11. Jurering
December Januari Februari April April Mei
12. Prijsuitreiking
Juni
13. Evaluatie
Juni
3.1 Brainstorm over invulling van actiejaar Voordat Actie Tegengif van start kan gaan, moet er invulling gegeven worden aan het komende actiejaar. Het is daarom goed om met een aantal betrokkenen te brainstormen over de inhoud van de actie. Daarbij kunnen antwoorden geformuleerd worden op de volgende vragen: - Staat het actiejaar in het teken van een bepaald thema? Voorbeelden van thema’s zijn muziek, sport, film, etc. Als je kiest voor een bepaald thema (bijvoorbeeld muziek), kun je dit thema terug laten komen in de start (een optreden van een zanger), in de creatieve opdracht (schrijf je eigen songtekst) en in de prijs die de klassen kunnen winnen (kaartjes voor een concert). - Hoe wordt de start van de actie vormgegeven? - Wat wordt de creatieve opdracht? - Wat voor prijzen kunnen de klassen winnen? (kleine prijsjes en een hoofdprijs) - Welke materialen gaan we ontwikkelen? - Etc.
3.2 Materiaalontwikkeling Er zijn verschillende materialen die gedurende het actiejaar verspreid moeten worden. Het gaat hier om de volgende materialen:
-
Wervingsposters en -flyers: promotiemateriaal waarin op bondige wijze duidelijk gemaakt wordt wat de actie inhoudt en hoe scholen zich kunnen aanmelden. Docenteninstructie: hierin wordt beschreven wat de rol van de docent is gedurende het actiejaar. Contractposter: op deze poster zetten alle leerlingen aan het begin van het actiejaar hun handtekening. Hiermee spreken ze af om een half jaar niet te roken. Registratieformulieren: drie keer per jaar geven de leerlingen op een registratieformulier aan of ze in de afgelopen periode wel/niet gerookt hebben. Zo kan geregistreerd worden of de klas de wedstrijd daadwerkelijk volhoudt.
6
-
Voorbeeldbrief voor ouders: docenten kunnen deze brief aan ouders meegeven. In de brief wordt vermeld dat de klas meedoet aan Actie Tegengif en er wordt duidelijk gemaakt wat deze actie inhoudt. Folder met uitleg over creatieve opdracht: halverwege het actiejaar kan een folder verstuurd worden waarin uitleg gegeven wordt over de creatieve opdracht. In deze folder staat wat de creatieve opdracht is, aan welke criteria de inzending moet voldoen en hoe de docenten de opdracht kunnen insturen.
De materialen die in actiejaar 2009-2010 door STIVORO zijn gebruikt zijn opgenomen in de bijlagen. Deze zijn bedoeld als voorbeeld. De contractposter en het registratieformulier zijn aangepast zodat ze niet meer jaar- en themaspecifiek zijn. Deze kan je wel gebruiken bij de uitvoering van de actie. Enkele gegevens kun je er zelf op invullen. Daarnaast is het mogelijk om geheel eigen materialen te laten ontwikkelen. Neem hiervoor contact op met bijvoorbeeld een reclamebureau. Het is goed ruim voor de start van de actie te beginnen met de materiaalontwikkeling. Het traject van het uitzetten van de opdracht bij een (reclame)bureau tot en met het controleren van de drukproeven kan enkele maanden in beslag nemen. Tip: BVH Dienstencommunicatie (
[email protected]; 010-8909894) heeft vele jaren de materiaalontwikkeling van Actie Tegengif op zich genomen. Zij beschikken over de gebruikte huisstijl en zijn bekend met de inhoud van de actie.
3.3 Werving scholen Ongeveer twee maanden voor de start van de actie worden de scholen uitgenodigd om deel te nemen aan Actie Tegengif. Je hebt hiervoor een de gegevens nodig van alle middelbare scholen in jouw regio/werkgebied. Mocht je hier geen overzicht van hebben, dan kun je de informatie opvragen bij het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. STIVORO zond de brieven vaak naar het bezoekadres. Scholen met meerdere vestigingen kunnen 1 postbus hebben, waardoor mogelijk niet alle vestigingen de informatie ontvangen. De werving van scholen kan op verschillende manieren verlopen. Het is mogelijk om de scholen telefonisch te benaderen of je kunt ervoor kiezen om wervingsmaterialen rond te sturen. Je kunt je hierbij richten tot de directie of de coördinator onderbouw. Zij kunnen op hun beurt de docenten inlichten. In de bijlagen vind je een voorbeeld van een wervingsbrief. In de wervingsbrief moet uitgelegd worden wat Actie Tegengif is, hoe en wanneer de klas zich kan aanmelden en wat de rol van de docent is. Als je al lopende contacten binnen scholen hebt, kun je hen natuurlijk benaderen tijdens de wervingsperiode.
3.4 Aanmeldingsperiode Vooraf moet bepaald worden hoe docenten hun klassen voor de actie kunnen aanmelden. Voor verschillende mogelijkheden, zie ‘randvoorwaarden’. Vanaf het moment dat de wervingsmaterialen verstuurd zijn, zullen scholen zich gaan aanmelden. Het is goed om het aantal aanmeldingen in de gaten te houden. Om het aantal aanmeldingen te vergroten, kunnen scholen nagebeld worden of kan er een herinneringsbrief naar scholen verstuurd worden. Vervolgens moeten de aangemelde scholen de materialen ontvangen die zij voor de actie nodig hebben. Deze materialen kunnen eventueel in een daarvoor ontwikkelde ‘actiemap’ verstuurd worden. De volgende materialen moeten verstuurd worden naar de aangemelde scholen: - de docenteninstructie - de contractposter - het eerste registratieformulier - voorbeeldbrief voor het informeren van ouders Daarnaast kan het handig zijn om de wervingsfolder opnieuw mee te sturen. Ook extra materialen, zoals een dvd om de start van de actie vorm te geven, kunnen meegestuurd worden. Let er wel op dat de docenten niet worden overspoeld met informatie. Stuur alleen relevante informatie mee. Overige informatie kun je bijvoorbeeld op de website van jouw organisatie plaatsen. In je communicatie kun je daar naar verwijzen.
7
3.5 De start Idealiter start de actie in november. Zo hebben scholen vooraf voldoende tijd om zich aan te melden en vindt de prijsuitreiking niet te dicht op de zomervakantie plaats. De eerste maandag van de maand is een goed moment om de actie van start te laten gaan. Er zijn verschillende manieren om de start vorm te geven. Zo kan er op school een klein evenement georganiseerd worden waarbij aandacht aan het onderwerp niet-roken besteed wordt. Er kan een plaatselijke bekendheid uitgenodigd worden of er kan een optreden georganiseerd worden. Het is ook mogelijk om de deelnemende klassen te voorzien van materiaal om zelf een eigen startmoment in de klas te creëren. Er kan bijvoorbeeld een filmpje gemaakt worden met daarin een uitleg over de actie. Je kunt een dvd rondsturen naar de deelnemende klassen of het filmpje ter beschikking stellen op de website van jouw eigen organisatie. Het is niet noodzakelijk om te starten met een evenement of een filmpje. Het ondertekenen van de contractposter kan ook gebruikt worden als startmoment (zie ‘materiaalontwikkeling’). Hiermee wordt een officieel startmoment gecreëerd. Alle leerlingen zetten hun handtekening op de contractposter. Hiermee spreken ze af een half jaar niet te roken. De poster kan ergens zichtbaar in de klas opgehangen worden. Tip: De start van de actie is een goed moment voor publiciteit. Er kan een persbericht naar provinciale en lokale media verstuurd worden. Een voorbeeld van een persbericht over de start van de actie vind je in de bijlagen.
3.6 Registratiemomenten Gedurende de actie moet op verschillende momenten geregistreerd worden wie van de leerlingen wel of niet rookt. Zo kan na afloop gekeken worden welke klassen de actie volgehouden hebben. Het is gebruikelijk om gedurende het actiejaar drie keer te registeren of de leerlingen wel/niet roken. Er zijn verschillende registratiemogelijkheden (zie ‘randvoorwaarden’). Onderstaande planning kan aangehouden worden voor het versturen en inleveren van de formulieren. Formulier 1 Het eerste registratieformulier kan meegestuurd worden in de mailing voorafgaand aan de start. Kies een datum eind november als deadline voor het terugsturen van het formulier. De docenten hebben dan ruim de tijd om handtekeningen van de leerlingen te verzamelen en het formulier terug te sturen. Formulier 2 Het tweede formulier wordt begin januari verstuurd. Het is handig om het formulier tegelijk met de uitleg over de creatieve opdracht te versturen. Kies een datum eind januari of begin februari als deadline voor het terugsturen van het formulier. Formulier 3 Het derde formulier wordt begin maart verstuurd. De uitleg over de creatieve opdracht kan eventueel nogmaals (ter herinnering) meegestuurd worden. Het derde formulier moet eind april weer ingeleverd zijn. Mocht je andere momenten handiger vinden voor het inleveren van de registratieformulieren, dan ben je natuurlijk vrij om de planning aan te passen. Let er wel op dat Actie Tegengif het meest effectief is als de leerlingen een half jaar niet roken. Tip: Het is aan te bevelen om tussen de formulieren in steeds een herinnering naar de docenten te versturen. Eventueel kan het registratieformulier opnieuw meegestuurd worden. In de praktijk is vaak gebleken dat het merendeel van de formulieren pas na de herinnering ingestuurd wordt.
3.7 Tussentijdse opdrachten Je kunt de actie zo beperkt houden of uitgebreid maken als je zelf wilt. Het is dan ook mogelijk om naast de drie standaardverzendingen (met de registratieformulieren) extra activiteiten in te zetten. Zo
8
kun je ervoor kiezen om gedurende het actiejaar ‘tussentijdse opdrachten’ te versturen. Bijvoorbeeld een kruiswoordpuzzel met woorden die te maken hebben met roken of een kennisquiz. Voorbeelden van tussentijdse opdrachten zijn te vinden in de bijlagen.
3.8 Creatieve opdracht De creatieve opdracht is een belangrijk onderdeel van Actie Tegengif. Op basis van de creatieve opdracht kan namelijk besloten worden welke klassen de winnaars van de actie zijn. Het is de bedoeling dat de deelnemende klassen aan het einde van het actiejaar per klas een creatieve opdracht insturen. Voorbeelden van mogelijke opdrachten zijn: een lied of rap schrijven over nietroken, een filmpje maken, een stripverhaal afmaken, een verhaal schrijven, etc. Het is belangrijk dat de hele klas meewerkt aan de opdracht; het moet dus een gezamenlijk product zijn. De opdracht is voor alle klassen hetzelfde. Er wordt dus geen onderscheid gemaakt tussen de praktijkschool/vmboklassen en de havo/vwo-klassen. De jurering vindt echter wel per categorie plaats. De uitleg over de creatieve opdracht kan met het tweede en derde registratieformulier meegestuurd worden. Je kunt ervoor kiezen om deze uitleg in een brief te plaatsen, of je kunt een mooie flyer laten drukken. Een voorbeeld van een flyer over de creatieve opdracht vind je in de bijlagen. Bedenk van tevoren goed hoe de creatieve opdrachten ingestuurd moeten worden. Wil je dat de opdracht per post ingezonden kan worden? Of liever digitaal? Zorg ervoor dat de docenten goed weten wat er van hen verwacht wordt. Stel duidelijke spelregels en voorwaarden. Als deadline voor het insturen van de creatieve opdracht kun je bijvoorbeeld een datum eind april kiezen. Zo houd je voldoende tijd in mei over voor de jurering en de voorbereiding van de prijsuitreiking. Houd wel rekening met feestdagen en vakanties. De leerlingen moeten voldoende tijd hebben de creatieve opdracht te maken.
3.9 Jurering Eind april moeten de creatieve opdrachten ingestuurd zijn. Begin mei kan de jurering plaatsvinden Houd bij het kiezen van een datum voor de jurering rekening met feestdagen en vakanties. De tijdsinvestering voor de jurering is afhankelijk van het aantal deelnemende klassen en de vorm van de creatieve opdracht. Zo duurt het bekijken van filmpjes langer dan het lezen van een songtekst. Het samenstellen van een jury Bij voorkeur worden zoveel mogelijk organisaties binnen de provincie (of regio) bij de jurering betrokken. Stuur potentiële juryleden een korte brief met informatie over Actie Tegengif en de uitnodiging om plaats te nemen in de jury (zie bijlagen). Geef hierbij aan dat je binnenkort telefonisch contact zult opnemen. Het is handig om een schema met mogelijke dagdelen voor de jurybijeenkomst bij de brief te voegen. Eén jurybijeenkomst is voldoende. Is de samenstelling van de jury inmiddels bekend? Stuur dan de leden een bevestiging met daarin de gegevens van de juryleden en de exacte datum, tijd en plaats van de jurering. Tip: Een provinciale beroemdheid in de jury is een aanrader. Vooral als het een persoon is die jongeren aanspreekt. Een beroemd jurylid zorgt vaak voor meer publiciteit. Als deze Bekende Nederlander vervolgens ook aanwezig kan zijn bij de prijsuitreiking, verhoogt dat de kans op mediaaandacht. Een voorselectie maken Alleen de klassen die Actie Tegengif hebben volgehouden, maken kans op een prijs. Voordat met de jurering gestart kan worden, is het dus belangrijk om voor elke ingezonden creatieve opdracht te controleren of deze afkomstig is van een volhoudende klas. In beide wedstrijdcategorieën (praktijkschool/vmbo en havo/vwo) is een prijs te winnen. Je doet dus eigenlijk twee jureringen. Tip: Je kunt een extra prijs uitreiken aan de klas met de meest originele of grappige inzending. Formuleren van beoordelingscriteria Bedenk voordat je gaat jureren welke beoordelingscriteria gehanteerd worden. Ga je vooral kijken 9
naar originaliteit? Of is het belangrijk hoe het thema ‘niet-roken’ tot uitdrukking komt? Stel van tevoren enkele beoordelingscriteria op en zorg ervoor dat de overige juryleden van deze criteria op de hoogte zijn. Scoreformulieren Tijdens de jurering kun je gebruik maken van een scoreformulier. Elk jurylid beoordeelt de inzendingen aan de hand van de beoordelingscriteria. Daarbij geldt: het maximum aantal punten is voor de beste opdracht, de op een na beste opdracht krijgt een punt minder, en ga zo maar door. Tel per opdracht de punten van de juryleden bij elkaar op. De opdracht met het hoogste aantal punten wint. Juryrapport Na afloop van de jurering kan er een juryrapport opgesteld worden. Deze kan dan bij de prijsuitreiking aan de klas overhandigd worden. In het juryrapport kunnen bijvoorbeeld de volgende zaken worden opgenomen: algemene informatie over Actie Tegengif, samenstelling van de jury, werkwijze van de jury, beoordelingscriteria, naam van de winnende klas en de motivatie voor de gemaakte keuzes. Een voorbeeld van een juryrapport is opgenomen in de bijlagen.
3.10 De prijzen In principe is het aan te bevelen om voorafgaand aan het actiejaar te bedenken wat de hoofdprijzen zullen zijn (zie ook paragraaf 3.1). Zo kun je op tijd de nodige voorbereidingen treffen. Het is uiteraard ook mogelijk om dit in de loop van het actiejaar te bepalen. Afhankelijk van het beschikbare budget kan gedacht worden aan: - een dagje naar een pretpark (inclusief vervoer) - kaartjes voor een concert of de bioscoop - een Meet&Greet met een beroemdheid - het inzingen van de zelfgeschreven songtekst in een professionele studio - etc. Of een klas wel of niet in aanmerking komt voor een prijs, hangt ervan af of de klas erin slaagt om een half jaar niet te roken. Hieronder staat welke klassen welke prijs ontvangen: 1) Deelnemende klassen die de wedstrijd niet hebben volgehouden Om verschillende redenen zullen er klassen zijn die de wedstrijd niet volhouden. Soms zijn niet alle formulieren teruggestuurd, en soms is het aantal rokers in de klas toegenomen. Deze klassen ontvangen aan het einde van het actiejaar geen prijs. Je kunt deze klassen wel een brief sturen om hen te informeren over het einde van het actiejaar, de uitkomst van de wedstrijd en de prijswinnaars. 2) Volhoudende klassen Klassen die alle formulieren terug hebben gestuurd en waarbij het aantal rokers gedaald of gelijk is gebleven, kunnen beloond worden met een klein prijsje. Denk bijvoorbeeld aan een pen, een sleutelhanger of een blikje pepermuntjes. Je kunt hier het logo van de eigen organisatie op laten drukken. Zorg er wel voor dat je de gadgets tijdig bestelt! Het is aan te bevelen om dit minimaal drie maanden van tevoren te doen. Als de gadgets naar de klassen verstuurd worden, kan hier ook een brief bijgevoegd worden om hen te feliciteren met het volhouden van de actie. Houd bij het versturen van de kleine prijsjes wel rekening met de zomervakantie. De begeleidende docent moet de mogelijkheid hebben ze tijdens één van zijn of haar lessen uit te delen. 3) Winnende klassen De winnende klassen zijn volhoudende klassen waarvan de creatieve opdracht als best of meest origineel is beoordeeld. Het gaat hier om een winnaar in de categorie praktijkschool/vmbo en een winnaar in de categorie havo/vwo. Zij winnen de hoofdprijs.
3.11 Prijsuitreiking De prijsuitreiking kan eind mei of begin juni plaatsvinden. Hoe de prijsuitreiking verloopt, hangt af van de beschikbare tijd en het budget van organsiatie(s) en de school. Mogelijke ideeën voor prijsuitreikingen zijn: een optreden van een artiest, het overhandigen van een prijzencheque en het juryrapport door een (plaatselijke) beroemdheid, een taart laten bezorgen in de klas, etc. Tip: Wil je het actiejaar spetterend afsluiten? Dan kan er een eindevenement georganiseerd worden. Zo werden de prijswinnaars van Actie Tegengif vaak bekendgemaakt in het Walibi Theater. De 10
organisatie van een eindevenement kan uitbesteed worden aan een evenementenbureau. Zorn Evenementen & Media B.V. (
[email protected]; 071-5149141) heeft vele jaren de organisatie van het Actie Tegengif eindevenement op zich genomen. Voorbereiding Het is goed om een afspraak met de school te maken om over de prijsuitreiking van gedachten te wisselen. Tijdens dit gesprek kunnen de volgende punten aan bod komen: • •
• • • • •
•
• • •
Datum en tijdstip van prijsuitreiking. Tussen 10.00 uur en 12.00 uur blijkt een goed moment te zijn. De meeste leerlingen zijn dan op school en de pers heeft genoeg tijd het nieuws mee te nemen in avondprogramma’s en de krant van de volgende ochtend. Locatie en ruimte. Taakverdeling in de voorbereidingsfase en tijdens de prijsuitreiking. Wie is contactpersoon voor de GGD/IVV? En wie voor de school? Heeft de school bezwaar tegen het versturen van een persbericht? Wie zorgt voor ontvangst van gasten en pers? Is er een ruimte voor de pers waar ze hun spullen neer kunnen zetten, waar ze een interview af kunnen nemen, etc.? Wie leest het juryrapport voor? Het is leuk om een leerling uit de winnende klas iets te vragen over de opdracht. Het is dan wel handig als de docenten vlak voor de prijsuitreiking nog even met de klas stilstaan bij de actie en de creatieve opdracht. Tussen het insturen van de creatieve opdracht en de prijsuitreiking zit een periode van ongeveer anderhalve maand. Leerlingen weten dan vaak de precieze inhoud van de opdracht niet meer. Wie reikt de prijs uit? Wie neemt de prijs in ontvangst? Is er iets te eten/drinken voor de leerlingen? Worden er kosten gemaakt en door wie worden deze betaald?
Tip: Maak na afloop van de bespreking een draaiboek voor de prijsuitreiking. Noteer hierin de tijden en de aandachtspunten. Je kunt het draaiboek samen met de schoolleiding en/of betrokken docenten doornemen. Door het opstellen van een draaiboek kunnen onduidelijkheden aan het licht komen (bijvoorbeeld als er iets vergeten is). De dag van de prijsuitreiking Zorg ervoor dat je tijdig aanwezig bent op school. Misschien moet de zaal nog ingedeeld en aangekleed worden. Bovendien kun je nog even de laatste dingen doornemen met de contactpersoon van de school. Het is ook goed om even te checken of de benodigde apparatuur aanwezig is en werkt (bijv. beamer, geluidsapparatuur, televisie, DVD). Na de prijsuitreiking Het is aan te raden om in de dagen na de prijsuitreiking nog even contact op te nemen met de scholen die de prijs hebben gewonnen: Hoe heeft men het ervaren? Zijn er nog vragen/onduidelijkheden, etc.? Ook kun je de school vast wijzen op de mogelijkheid om in het volgende schooljaar weer deel te nemen aan Actie Tegengif. Geef bijvoorbeeld de mogelijkheid tot vooraanmelden. Publiciteit Je kunt een persbericht over de prijsuitreiking opstellen en rondsturen naar provinciale en lokale media. In de bijlagen vind je een concept persbericht. Als je verwacht dat er pers komt naar de prijsuitreiking, is het verstandig je voor te bereiden op eventuele vragen. Je kunt de opkomst door de pers stimuleren door iets speciaals van de prijsuitreiking te maken (bijvoorbeeld door de aanwezigheid van een provinciale beroemdheid).
3.12 Evaluatie Na afloop van de actie is het goed om het actiejaar te evalueren. Er zijn verschillende manieren waarop dit gedaan kan worden. Zo kun je deelnemende scholen telefonisch of per e-mail vragen om feedback te geven op het afgelopen actiejaar. De resultaten van de evaluatie kunnen als input dienen tijdens de brainstorm voor het volgende jaar. Er wordt immers inzichtelijk wat de sterke en minder sterke punten van het afgelopen actiejaar waren.
11
Tip: In plaats van de actie zelf te evalueren, kun je een onderzoeksbureau in schakelen. Deze kan op objectieve wijze de mening van docenten en leerlingen in kaart brengen, bijvoorbeeld door middel van individuele interviews. Quo Communications (
[email protected]; 030-2800434) heeft vele jaren het evaluatieonderzoek van Actie Tegengif op zich genomen.
12
4. Mailings In hoofdstuk drie werden de activiteiten beschreven die gedurende het actiejaar uitgevoerd moeten worden. Afgezien van de organisatie van de start en het einde van het actiejaar, bestaan de werkzaamheden verder hoofdzakelijk uit het verzenden en registreren van de formulieren. De verzendingen (oftewel ‘mailings’) naar de scholen zijn dus een belangrijk onderdeel van de actie. In dit hoofdstuk wordt daarom nog eens overzichtelijk op een rijtje gezet welke verzendingen naar de scholen verstuurd dienen te worden. In onderstaand schema wordt er vanuit gegaan dat er drie keer per actiejaar een registratieformulier naar de scholen verstuurd worden. Door dit drie keer per actiejaar te doen, blijft de actie ‘leven’ onder leerlingen en docenten. Ook hebben ze het gevoel er echt iets voor te moeten doen om de wedstrijd te kunnen winnen. Toch kan het om praktische of financiële redenen niet haalbaar zijn om drie registratiemomenten per actiejaar in te plannen. Je kunt er dan ook voor kiezen om slechts twee keer per actiejaar (alleen aan het begin en einde) registratieformulieren te verzenden.
4.1 Overzicht van de mailings aan scholen gedurende een actiejaar Welke mailing?
Wat zit er in?
Wanneer?
Aan wie?
1. Wervingsmailing
Wervingsmaterialen (wervingsfolder, wervingsbrief, etc.) - Docenteninstructie - Contractposter - Registratieformulier 1 (RF1) - Voorbeeldbrief ouders
Augustus / september Oktober (november: nazendingen voor de scholen die zich laat aangemeld hebben)
Alle middelbare scholen in de regio Aangemelde scholen
Januari
Aangemelde scholen
Februari
Aangemelde scholen die RF2 nog niet teruggestuurd hebben (RF1 wel) Aangemelde scholen die minstens RF1 teruggestuurd hebben Aangemelde scholen die RF3 nog niet teruggestuurd hebben (RF1 wel) Aangemelde scholen die minstens RF1 teruggestuurd hebben (+ prijsjes: volhoudende klassen)
2. Actiemap
3. Registratieformulier 2 en creatieve opdracht
4. Herinnering registratieformulier 2
Optioneel: - wervingsfolder - extra opdracht - start-dvd - antwoordenvelop voor terugsturen van formulier - Registratieformulier 2 (RF2) - Uitleg over de creatieve opdracht Optioneel: - antwoordenvelop voor terugsturen van formulier - Herinnering registratieformulier 1 - Registratieformulier 2 Optioneel: - antwoordenvelop voor terugsturen van formulier
5. Registratieformulier 3
6. Herinnering registratieformulier 3
- Registratieformulier 3 (RF3)
Maart
Optioneel: - antwoordenvelop voor terugsturen van formulier - herinnering creatieve opdracht - Registratieformulier 3
April
Optioneel: - antwoordenvelop voor terugsturen van formulier 7. Uitslag en prijsjes
- Brief met uitslag van actie - Vermelding nieuw actiejaar - Kleine prijsjes voor de volhoudende klassen
Mei
13
4.2 Toelichting op mailings Bij elke mailing wordt een brief aan de coördinator onderbouw en een brief voor elke deelnemende docent bijgevoegd. In bovenstaand schema zijn ook herinneringsmailings opgenomen. Het kan namelijk goed zijn om docenten eraan te herinneren om het registratieformulier in te sturen. Je kunt ervoor kiezen om de herinneringsbrief (+ eventueel nogmaals het formulier) in een aparte mailing te versturen, of om de herinnering mee te sturen met het volgende registratieformulier. Beide opties zijn terug te zien in het schema. Bij mailing 3 is de herinnering voor formulier 1 een onderdeel van een andere mailing. Mailing 4 en mailing 6 zijn aparte herinneringsmailings.
4.3 Herinnering per sms en / of e-mail Om naast de herinnering per brief meer mogelijkheden te hebben om de ondertekening van de registratieformulieren te hebben, kan bij registratieformulier 1 naar het mobiele telefoonnummer en / of het e-mailadres van de docent gevraagd worden. Bij de herinneringen voor registratieformulieren 2 en 3 kan dan naast de brief een sms of e-mail gestuurd worden. Ook om docenten te herinneren aan de creatieve opdracht kunnen deze middelen ingezet worden.
14
5. Randvoorwaarden Om Actie Tegengif succesvol uit te kunnen voeren, zijn er een aantal randvoorwaarden. Zo zal rekening gehouden moeten worden met de tijdsinvestering, het benodigde budget, de registratie van het wel of niet roken en het inleveren van de creatieve opdracht. Daarnaast moet gekeken worden naar de wijze van contact met scholen, het verzenden van materialen en de eventuele samenwerking met andere organisaties en/of andere regio’s.
5.1 Tijdsinvestering Geschat wordt dat je 4 uur per week nodig hebt voor de uitvoering van Actie Tegengif. Houdt daarbij rekening met piek- en dalmomenten. Daarnaast is deze tijdsinvestering afhankelijk van het aantal klassen dat deelneemt, of er werkzaamheden worden uitbesteed, etc. Wil je weten hoeveel tijd je precies nodig hebt per deelnemende klas, dan kun je er in het eerste jaar dat je Actie Tegengif uitvoert voor kiezen slechts een aantal scholen aan te schrijven, om een pilot te draaien. Het jaar erna weet hoeveel tijd bepaalde werkzaamheden in beslag nemen en kun je een betere ureninschatting maken.
5.2 Budget Naast de uren die je besteedt aan de actie, moet gerekend worden op kosten voor materialen en eventuele prijzen. Voor financiering van de actie kun je eventueel extra subsidie aanvragen bij de gemeente.
5.3 Aanmeldmogelijkheden Naar aanleiding van de wervingsbrief kunnen scholen zich aanmelden voor de actie. Daar zijn verschillende mogelijkheden voor. Je kunt kiezen voor aanmelden per post. Je stuurt dan met de wervingsbrief een reactieformulier mee waarop aangegeven kan worden met welke klassen de school aan de actie deel wil nemen. Aanmelden kan ook digitaal. Je moet daarvoor wel een aanmeldformulier op de website van jouw organisatie kunnen zetten. Tip: In plaats van de aanmeldingen zelf te verwerken, kun je dit ook uitbesteden. Didoc Data Services (
[email protected]; 079-3634000) heeft een aantal jaren de aanmeldingen voor Actie Tegengif digitaal verwerkt. De aanmeldingen ontvang je dan in een Excelbestand.
5.4 Registratiesysteem opzetten Om de verschillende klassen en scholen uit elkaar te houden, is het handig elke klas een eigen idnummer te geven. Een ander gebruik van de schoolnaam heeft dan geen consequenties voor de registratie. De registratieformulieren waarop leerlingen aangeven of ze wel of niet gerookt hebben in de afgelopen periode, moeten verwerkt worden in een overzicht, zodat je kunt zien of een klas een volhoudende klas is. Als je een paar deelnemende klassen hebt, zou je dit zelf kunnen doen. Mocht je meerdere klassen van verschillende scholen hebben die deelnemen aan de actie, dan is dit een tijdrovender karwei. Het kan dan een idee zijn om tijdelijk meer mensen op het project te zetten of om een secretaresse de formulieren bij te laten houden. Tip: In plaats van zelf de registratie te regelen, kun je dit ook uitbesteden. Didoc Data Services (
[email protected]; 079-3634000) heeft een aantal jaren de registratieformulieren van Actie Tegengif verwerkt. De registraties worden dan in een Excelbestand verwerkt.
5.5 Systeem inleveren creatieve opdracht De creatieve opdrachten die de deelnemende klassen maken, moeten ingeleverd worden. Hierbij moet je een keuze maken. Wil je de opdrachten per post ontvangen, of liever digitaal? Voordeel van digitaal inleveren is dat je bijvoorbeeld makkelijker een filmpje maken als opdracht kan geven. Nadeel van per post inleveren is dat klassen de opdracht ‘groter’ kunnen maken dan de bedoeling is. Zij kunnen een geschreven songtekst bijvoorbeeld verwerken in een poster, terwijl je het liever op een A4
15
zou ontvangen. Door de opdracht digitaal te laten inleveren, ondervang je dat.
5.6 Samenwerking Zijn er in je regio niet genoeg scholen die deel willen nemen aan de actie om de organisatie lonend te maken? Kijk eens of je samen kan werken met een andere organisatie. Op die manier kun je taken verdelen en lasten verlichten. Ook kan op die manier het wedstrijdelement beter toegepast worden, omdat er meerdere klassen betrokken zijn.
5.7 Contact met scholen Zoals eerder aangegeven kun je bij het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap een overzicht opvragen van alle VO-scholen in jouw regio. Je kan op verschillende manieren contact hebben met de school, zowel schriftelijk als digitaal. Waar je voor kiest is afhankelijk van wat je zelf handig vindt en waar de school voorkeur voor heeft. Niet elke docent zal zijn of haar e-mailadres willen doorgeven. Een voordeel van digitale communicatie is dat de berichten dezelfde dag nog over komen en je geen portokosten hebt. Een nadeel is dat scholen niet iets concreets in handen hebben, zoals een flyer welke ze gemakkelijk aan collega’s kunnen laten zien. Een combinatie van beide is natuurlijk ook mogelijk.
5.8 Verzendingen STIVORO stuurde haar mailings per 48-uurs post. Bij grote hoeveelheden scheelt dit in verzendkosten. De post wordt dan niet binnen 24, maar binnen 48 uur bezorgd. Houdt hierbij wel rekening met de dag van verzenden: bij verzenden op bijvoorbeeld woensdag loop je het risico dat op vrijdagmiddag de post niet aangenomen kan worden en op het postkantoor wordt bezorgd. De beste verzenddag voor 48-uurs zending is dinsdag.
16
6. De voorbereiding 6.1 Planning Zoals in hoofdstuk 3 omschreven is, vereist de uitvoering van Actie Tegengif verschillende activiteiten. Het is daarom handig van tevoren een planning te maken, zodat duidelijk is welke activiteiten wanneer uitgevoerd moeten worden. Plan niet alleen de deadline, maar ook de start van een activiteit. Houd daarbij rekening met activiteiten die door derden uitgevoerd moeten worden. Stel voor hen haalbare deadlines en communiceer die ook. Houd in je planning rekening met feestdagen en vakantieperioden. Onderstaand schema biedt een overzicht van de belangrijkste punten van Actie Tegengif, inclusief de maand waarin ze idealiter aan bod komen. Werkzaamheden Brainstorm invulling actiejaar Materiaalontwikkeling Werving scholen, versturen wervingsmailing Aanmeldingsperiode Versturen actiemap inclusief registratieformulier 1 Start van het actiejaar
Maand Juni Juni/juli Augustus/september September/oktober Oktober November
Deadline insturen registratieformulier 1 door scholen Versturen uitleg creatieve opdracht + registratieformulier 2 Deadline insturen registratieformulier 2 door scholen Versturen registratieformulier 3 Deadline insturen registratieformulier 3 door scholen Deadline creatieve opdracht Juryleden werven Jurering
December Januari Februari Maart April April April Mei
Winnaars bekend maken en prijsuitreiking regelen
Mei/juni
Prijsuitreiking
Juni
Evaluatie
Juni
6.2 Doelstellingen Om concreter te maken waar je aan gaat werken, kan het helpen om doelen te stellen. Denk daarbij aan: - In actiejaar [schooljaar] neemt [percentage] van de scholen in het werkgebied van mijn organisatie deel aan Actie Tegengif - Op [percentage] van de scholen is tijdens Actie Tegengif extra aandacht besteedt aan preventie en stoppen met roken in de vorm van speciale lessen
17
7. Referenties Madarasová, G.A., Stewart. R., van Dijk J.P., Orosová, O., Groothoff, J.W., & Post, D. (2005). Influence of socio-economic status, parents and peers on smoking behaviour of adolescents. European Addiction Research, 11, 204 - 209. Preventie van (het beginnen met) roken bij jongeren uit het IVBO, VBO en MAVO. Leiden: TNO Preventie en Gezondheid. [TNO-rapport PG/JGD/2001.020].
18
8. Bijlagen 8.1. Wervingsmaterialen
-
Voorbeeld wervingsbrief Voorbeeld wervingsflyer Voorbeeldbrief voor ouders Voorbeeld persbericht start van de actie
8.2 Start van de actie -
-
Contractposter Registratieformulier 1 Docenteninstructie
8.3 Tussentijdse opdrachten en aanvullend lesmateriaal
-
Kruiswoordpuzzel met bijbehorende vragen en antwoorden Vragen en antwoorden De Gezonde School en Genotmiddelen
8.4 Jurering en prijsuitreiking
-
Concept uitnodigingsbrief voor potentiële juryleden Schema’s voor jurering Voorbeeld persbericht prijsuitreiking Voorbeeld juryrapport
8.5 Veelgestelde vragen
19
8.1 Wervingsmaterialen Voorbeeld wervingsbrief [Naam en adres school] [Plaats, datum] Betreft: Actie Tegengif schooljaar …./…. Geachte heer, mevrouw, Hierbij ontvangt u de Actie Tegengif materialen voor het komende schooljaar. Regio …… doet mee aan Actie Tegengif! Actie Tegengif is de klassikale niet-roken wedstrijd voor de 1 e en 2e klassen van het voortgezet onderwijs. Het doel van Actie Tegengif is voorkómen dat jongeren beginnen met roken en het terugdringen van het aantal jongeren dat experimenteert met roken. Onderzoek door TNO Kwaliteit van Leven heeft aangetoond dat het percentage leerlingen dat begint met roken in de klassen die deelnemen aan Actie Tegengif bijna driemaal zo laag is als in klassen die niet deelnemen. Op … november gaat Actie Tegengif weer van start. Op die dag gaan deelnemende klassen gezamenlijk de uitdaging aan om in ieder geval een half jaar niet te roken. De klas rookt niet van … november tot … mei. Wanneer het aantal rokers daalt of gelijk blijft tijdens de wedstrijdperiode heeft de klas Actie Tegengif volgehouden. [OPTIONEEL} Actie Tegengif en het thema … Actie Tegengif heeft ook dit jaar een thema ……. De start, creatieve opdracht en hoofdprijs staan in het teken van ………… Kijk op [website] voor meer informatie. Deelname Actie Tegengif kan zeer goed ingebed worden in de vakken Biologie, Verzorging en in de mentorlessen. De Actie is gratis, kost weinig tijd en levert veel op! Aanmelden U kunt uw klassen tot en met [datum] aanmelden via [methode invoeren (bv. via bijgevoegd formulier of via de website)]. [Bij aanmelden via formulier een ID code vermelden. Bij mogelijkheid tot digitaal aanmelden indien nodig gebruikersnaam en wachtwoord vermelden]. In [maand] ontvangt elke aangemelde klas een eigen actiepakket. We wensen uw school een succesvol actiejaar! Met vriendelijke groet, [handtekening] Naam Organisatie
20
Voorbeeld wervingsflyer
21
22
Voorbeeldbrief voor ouders Betreft: Actie Tegengif, de klassikale niet-rokenwedstrijd
[Plaats, datum]
Beste ouder, verzorger, Op [datum] start Actie Tegengif. Dit is een Europese wedstrijd waarbij eerste en tweede klassen uit … landen van het voortgezet onderwijs afspreken een half jaar niet te roken. Dit jaar staat Actie Tegengif in de regio …… in het teken van …. [optioneel]. De wedstrijd heeft twee doelen: 1. voorkómen dat jongeren gaan roken; 2. jongeren die (experimenteren met) roken motiveren om niet-roker te worden of te blijven. De klas van uw zoon of dochter heeft besloten aan deze wedstrijd mee te doen De leerlingen uit de klassen die de wedstrijd volhouden, kunnen mooie prijzen winnen. De winnaars mogen/gaan [prijs vermelden]. Alle andere leerlingen uit klassen die de wedstrijd volhouden, krijgen een kleine prijs. Wat betekent dat voor uw zoon of dochter? Uw kind zet op [datum] met de hele klas een handtekening op de contractposter van Actie Tegengif. Hiermee verklaart de klas tot [datum] niet te roken. Gedurende het schooljaar wordt aandacht aan niet-roken in de klas besteed en aan het einde van de wedstrijdperiode kan de klas meedoen aan de creatieve opdracht. Op [datum] worden de winnende klassen bekend gemaakt. Meer informatie over Actie Tegengif vindt u op [website]. Wat kunt u als ouder doen? In de puberteit beginnen jongeren relaties met leeftijdgenoten belangrijk te vinden, maar uit onderzoek blijkt dat dit niet betekent dat u geen invloed meer heeft. Door de manier van opvoeden, de relatie met uw kind en de manier waarop er in uw gezin met roken wordt omgegaan, bepaalt u mede de beslissing van uw zoon of dochter om wel of niet te gaan roken. Als u zelf rookt, kunt u bijvoorbeeld zo min mogelijk in de buurt van uw kind roken. U kunt ook best laten merken dat u niet wilt dat uw kind gaat roken. Als jongeren zich door hun ouders gesteund voelen en weten wat de regels thuis zijn over roken, zijn ze minder snel geneigd te beginnen met roken. Kijk ook eens op www.uwkindenroken.nl. Overweegt u zelf om te stoppen met roken? Dan kunt u informatie opvragen via www.stivoro.nl. Heeft u naar aanleiding van deze brief nog vragen, neemt u dan gerust contact op. Met vriendelijke groet, [naam schoolcontactpersoon]
23
Voorbeeld persbericht start van de actie
PERSBERICHT [Prijs] als beloning voor niet-roken [aantal leerlingen] [provinciale/regionale] scholieren uit [aantal klassen] klassen beloven elkaar niet-roker te worden of blijven. [plaatsnaam], [datum] – Op [datum] november klinkt op [aantal] scholen het startsein voor de klassikale niet-roken wedstrijd Actie Tegengif. In de provincie/regio [naam] hebben zich [aantal leerlingen] leerlingen uit [aantal klassen] eerste en tweede klassen aangemeld voor Actie Tegengif. De winnaars mogen …. [uitleg prijs] Het doel van Actie Tegengif is voorkomen dat jongeren beginnen met roken en het terugdringen van het aantal jongeren dat experimenteert met roken. Leerlingen uit de deelnemende klassen gaan met elkaar de uitdaging aan een half jaar niet te roken. Het aantal rokers in de klas moet dalen of gelijk blijven. Actie Tegengif wordt dit jaar voor het eerst regionaal gecoördineerd door [naam organisatie]. Sociale groep speelt een rol De sociale groep waarin jongeren zich bevinden, speelt een belangrijke rol bij het wel of niet beginnen met roken. Bij Actie Tegengif wordt er een aantrekkelijke groepsbeloning in het vooruitzicht gesteld. Dit vergroot de sociale druk om een niet-roker te blijven. TNO Kwaliteit van Leven heeft het effect van Actie Tegengif onderzocht. Het percentage leerlingen dat begint met roken in de deelnemende klassen blijkt significant lager te zijn dan in de klassen die niet deelnemen. Dit jaar is de beloning voor het niet-roken heel speciaal. Klassen die een half jaar niet-roken én [uitleg creatieve opdracht], maken kans op de felbegeerde hoofdprijs: [toelichting]! Start van de wedstrijd Op [datum] november ondertekenen alle deelnemende klassen het Actie Tegengif-contract. Actie Tegengif is vanaf dat moment officieel van start! In elk geval tot [datum] blijven de leerlingen van de sigaretten af. Actie Tegengif is de Nederlandse versie van de Europese Smokefree Class Competition. Aan dit project doen naast Nederland ook België, Duitsland, Estland, Finland, Frankrijk, UK, Letland, Litouwen, Luxemburg, Oostenrijk, Polen, Portugal, Roemenië, Slowakije, Spanje, IJsland en Italië mee. Noot voor de redactie, niet voor publicatie: Voor meer informatie over Actie Tegengif in de provincie/regio [naam van de provincie/regio], kunt u contact opnemen met [naam contactpersoon regionale organisatie, telefoonnummer]. Kijk voor meer informatie ook op [website].
24
8.2 Start van de actie Contractposter
Van de contractposter zijn 2 versies beschikbaar. Eén in hoge resolutie, bestemd voor drukwerk (contractposterHRdruk) en één geschikt om zelf te printen, mocht je die mogelijkheid hebben (contactposterprint).
25
Registratieformulier
26
Van het registratieformulier zijn 2 versies beschikbaar. Eén in hoge resolutie, bestemd voor drukwerk (registratieformHRdruk) en één geschikt om zelf te printen, mocht je die mogelijkheid hebben (registratieformprint).
27
Docenteninstructie Rol van de docent Docenten hebben minimaal 3 lesuren nodig voor de uitvoering van Actie Tegengif. Als een docent naast de verplichte onderdelen extra lessen over roken geeft, kan de tijdsinvestering oplopen tot 6 lessen. Er gelden verder geen specifieke eisen ten aanzien van de uitvoering en begeleiding van docenten. De rol van de docent bestaat uit de volgende taken: • • • • • • •
Hij/zij neemt samen met de klas de beslissing om aan de wedstrijd mee te doen. Hij/zij zorgt ervoor dat de klas op tijd is aangemeld voor Actie Tegengif. Hij/zij spoort zoveel mogelijk rokers aan om voor de start van de actie te stoppen. Hij/zij zorgt dat tijdens de start van Actie Tegengif een les over niet-roken wordt gegeven. Hij/zij zorgt ervoor dat de contractposter tijdens de start wordt ondertekend. Hij/zij stuurt de ingevulde registratieformulieren tijdig op. Hij/zij spoort de klas aan om mee te doen aan de creatieve opdracht en levert deze tijdig in.
Jouw organsiatie kan de docent ondersteunen door bijvoorbeeld materiaal te leveren voor de les over niet-roken. Ook kan de e-learning lesmodule Roken, die onderdeel uitmaakt van De Gezonde School en Genotmiddelen, onder de aandacht gebracht worden.
28
8.3 Tussentijdse opdrachten en aanvullend lesmateriaal Om de actie levend te houden onder de leerlingen, is het goed om tussentijdse opdrachten in te zetten. Onderstaand een aantal voorbeelden: Kruiswoordpuzzel met bijbehorende vragen en antwoorden In onderstaande woordzoeker zijn 5 woorden verborgen die te maken hebben met de gevolgen van roken voor je gezondheid en je dagelijks leven. Bij elk woord hoort een vraag die beantwoord moet worden. Ga nu eerst op zoek naar de 5 verborgen woorden! O R S W A D V C K J D H J K S
N O F C I N I C O T I N E Q L
T K H B D G E H O L O B W H F
W R K T N M Q L L Y D B N S Q
E C K U T T M F M W L R T Y B
N Q C E G H B P O N M F U D W
N E E W N A X G N R B S T F X
I R U A L D N P O H L E E A K
N B M K O G R C X B O J F A Z
G K R F D N O L I D X H R L G
S E S Q P V A U D F I R C S F
V N I E V F B IJ E K D N G R I
E M G A F U Y P L U E D S E Q
R W A M Z C K H D V J S L V V
S C H IJ N S E L E N L G T P A
Wanneer je de verborgen woorden hebt gevonden, vraag je aan je docent de bijbehorende vragen en beantwoord je deze. Vragen: 1. 2. 3. 4. 5.
Wat betekent verslaafd zijn? Wat doet nicotine met je lichaam? Wat doet teer met je lichaam? Wat zijn ontwenningsverschijnselen? Wat doet koolmonoxide met je lichaam?
De antwoorden zijn te vinden op www.stivoro.nl/jongeren Antwoorden: De 5 verborgen woorden zijn: Verslaafd Nicotine Teer Ontwenningsverschijnselen Koolmonoxide De antwoorden op de 5 vragen:
1. Wat betekent verslaafd zijn? Verslaafd zijn is volgens het woordenboek: 'lichamelijk of geestelijk afhankelijk zijn van iets door gewenning'. Dat betekent dat je niet zonder dat 'iets' kunt. Of het nu gaat om alcohol, drugs, gokken of roken. Een lichamelijke verslaving betekent dat je lichaam behoefte heeft aan een bepaalde stof. Als niet genoeg van die stof in het lichaam zit, krijgt het lichaam ontwenningsverschijnselen. De stof waaraan rokers verslaafd zijn is nicotine. Een geestelijke verslaving zit meer in je hoofd. Je denkt dat je iets moet doen om je goed te voelen.
29
2. Wat doet nicotine met je lichaam? Door nicotine gaat je hart sneller kloppen. Nicotine zorgt voor een hogere bloeddruk. Ook zorgt de nicotine dat de binnenkant van de bloedvaten een beetje kapot gaat. En nicotine zorgt ervoor dat de bloedvaten smaller worden. Nicotine maakt je verslaafd. De stof komt snel in je hersenen. Al in 10 seconden. Nicotine zorgt dat je steeds weer zin hebt in roken.
3. Wat doet teer met je lichaam? Teer is heel slecht voor je longen. In je longen zitten ‘trilhaartjes’ die het slijm en vuil in de longen wegwerken. Door de teer plakken deze trilhaartjes aan elkaar vast. Uiteindelijk gaan de trilhaartjes kapot en wordt het slijm in de longen helemaal niet meer weggewerkt. De longen werken dan niet goed meer. Daardoor hoesten rokers veel. Ze krijgen niet genoeg lucht.
4. Wat zijn ontwenningsverschijnselen? Allerlei vervelende dingen waar je last van krijgt als je een verslaving wilt stoppen, bijvoorbeeld een onrustig gevoel, hoofdpijn, slecht slapen of zich niet kunnen concentreren. Het is het tegenovergestelde van wennen dus. Je kunt niet zonder een stofje en voelt je raar. Het is een rotgevoel. Het woord zegt het eigenlijk al: ont-wennen.
5. Wat doet koolmonoxide met je lichaam? Koolmonoxide is een kleur- en reukloos gas. Het ontstaat als de tabak in een sigaret opbrandt. Koolmonoxide neemt de plaats in van zuurstof op de rode bloedlichaampjes in je lichaam. Als je rookt, wordt er minder zuurstof door het lichaam heen vervoerd. Zuurstof is nodig voor een goede conditie. Dus door koolmonoxide gaat je conditie achteruit. Vragen en antwoorden Hieronder staan een aantal vragen die alles te maken hebben met (niet-)roken. Weet jij het antwoord op deze vragen?! Je kunt de antwoorden vinden op www.stivoro.nl/jongeren. Vragen: 1. 2. 3. 4.
Waarom is roken zo verslavend? Is het roken van een waterpijp net zo slecht als het roken van een sigaret? Noem zes redenen om niet-roker te blijven. Wie waren de eerste rokers?
Antwoorden: 1) Waarom is roken zo verslavend? Nicotine lijkt heel veel op een stof die je lichaam zelf ook maakt. Deze stof zorgt ervoor dat je je lekker voelt. Als je begint met roken neemt de nicotine langzamerhand het werk van dat stofje over. Een roker is dan verslaafd, want hij of zij móet roken om zich nog lekker te voelen. Elk half uur is de nicotine zo'n beetje uitgewerkt en heb je behoefte aan een nieuwe sigaret. 2) Is het roken van een waterpijp net zo slecht als het roken van een sigaret? Het roken van een waterpijp is zelfs nog ongezonder dan het roken van een sigaret. Je krijgt meer rook binnen en een waterpijp roken duurt vaak ook langer. Je krijgt daarom meer schadelijke stoffen binnen. Als je ongeveer 1 uur rookt, haal je uit een waterpijp gemakkelijk een hoeveelheid rook die je kunt vergelijken met de rook van maar liefst 100 - 200 sigaretten! Een waterpijp is trouwens ook ongezond als je geen tabak gebruikt. Een vulling met appel, honing of cappuccino smaakt en ruikt misschien lekker. Maar ook in deze rook zitten dezelfde giftige en kankerverwekkende stoffen als in sigarettenrook.
30
3) Noem zes redenen om niet-roker te blijven. Je tanden en vingers worden niet geel Je huid en haren blijven mooi Je adem, haar en kleding ruiken lekker fris Je hebt minder kans om ziek te worden Je conditie blijft veel beter Je hebt geen last van een rokershoestje Je hoeft niet buiten in de kou te staan omdat er binnen niet gerookt wordt Je hebt meer geld over voor leuke dingen Je kunt als man beter een erectie krijgen 4) Wie waren de eerste rokers? De Indianen kenden de tabaksplant al heel erg lang. Ze gebruikten hem voor verschillende dingen. Ze maakten bijvoorbeeld vuur van droge tabaksbladeren om op te koken. Ook dachten de Indianen dat tabak allerlei ziekten kon genezen. Later is men erachter gekomen dat tabak geen medicijn is. Tot slot gebruikten de Indianen de tabak voor hun vredespijpen. Die rookten ze om vrede te sluiten met andere stammen na een oorlog. Columbus was de eerste Europeaan die de tabaksplant zag. Dat was in 1492 toen hij Amerika ontdekte. Columbus nam de tabaksplant mee naar Europa. De eerste roker in Europa was de Spanjaard Rodrigo de Jerez. Toen hij terug was gekomen van zijn zeereizen, liep hij over straat “terwijl de rook golvend uit zijn neus en oren kwam”. De mensen hadden nog nooit zoiets gezien! Ze dachten dat Rodrigo bij de duivel hoorde. Hij werd opgepakt door de politie en kreeg 10 jaar gevangenisstraf. Toen hij vrij kwam, was roken heel normaal geworden. De Gezonde School en Genotmiddelen Met behulp van aanvullend lesmateriaal kunnen scholen na hun deelname aan Actie Tegengif aan rookpreventie en stoppen met roken blijven werken. In dat kader kan gewerkt worden met De Gezonde School en Genotmiddelen. Door middel van lesboekjes en digitale modules over roken, alcohol en blowen kunnen lessen vorm krijgen. Als aanvulling daarop zijn er zowel voor de onderbouw als de bovenbouw dvd’s beschikbaar. Denk daarbij aan de dvd Roken?!
31
8.4 Jurering en prijsuitreiking Concept uitnodigingsbrief potentiële juryleden Aan geadresseerde
Datum: dd-mm-jjjj
Onze referentie:
Uw referentie:
Contactpersoon:
Betreft: Jurering Actie Tegengif Geachte heer, mevrouw, Met het ondertekenen van de Actie Tegengif-contractposter beloofden op [datum] maar liefst [aantal] 1e en 2e klassen van het voortgezet onderwijs in [regio] om zes maanden niet te roken. Als wedstrijdonderdeel stuurden de klassen de creatieve opdracht in; namelijk [uitleg creatieve opdracht]. De beste inzendingen maken kans op [uitleg hoofdprijs]. Actie Tegengif is een Europese wedstrijd die in [regio] wordt georganiseerd door [naam organisatie]. Op dit moment zijn we bezig met het samenstellen van een jury. In de jury zitten vertegenwoordigers van onze eigen organisatie, maar we zouden het op prijs stellen als de jury ook een aantal andere leden heeft. Hierbij willen wij u dan ook van harte uitnodigen om plaats te nemen in de jury van Actie Tegengif. In de week van [data] zal ondergetekende contact met u opnemen om te horen of u uw medewerking wilt en kunt verlenen. Als bijlage bij deze brief vindt u een lijstje met mogelijke data voor het bijeenkomen van de jury. Mocht u geïnteresseerd zijn, dan kunt u alvast uw agenda raadplegen en aan ondergetekende doorgeven op welke data u wel/niet beschikbaar bent. Met vriendelijke groet, [naam contactpersoon, adres, e-mail en tel-nr.]
Schema’s voor jurering Individueel scoreformulier (voor beide categorieën te gebruiken)
Naam jurylid: Inzending
Aantal
Toelichting
punten A B C D E F G H I J K L M
33
Totaal scoreformulier (voor beide categorieën te gebruiken)
Letter
Score
Score
Score
Score
Score
Score
Score
Score
Score
Score
Totaal-
Inzending
Jurylid 1
jurylid 2
Jurylid 3
Jurylid 4
jurylid 5
jurylid 6
jurylid 7
jurylid 8
jurylid 9
jurylid 10
score
…………
…………...
…………...
…………...
…………...
…………...
…………...
…………...
…………...
…………...
A B C D E F G H I J K L M
34
Voorbeeld persbericht prijsuitreiking ….SCHOOL UIT …… WINNAAR ACTIE TEGENGIF 20.../20..! Leerlingen winnen wedstrijd door een half jaar niet te roken [Plaats, datum]. Klas .. [nummer] van de …..[naam]school uit …[plaatsnaam] is gekozen tot Actie Tegengif winnaar in de provincie/regio ……………….[provincie/regio] in de categorie [vmbo/praktijkschool of havo/vwo]. De klas wint hiermee ….. Actie Tegengif is de nietroken wedstrijd voor eerste- en tweedeklassers waarbij zij met elkaar afspreken om gedurende een half jaar niet te roken. In totaal hebben … klassen met ruim … scholieren zich voor de wedstrijd opgegeven. De prijsuitreiking [Hier informatie over tijd en plaats prijsuitreiking, eventueel nog andere leuke wetenswaardigheden vermelden, zoals: wie reikt de prijs uit, zijn er nog ludieke activiteiten, wie zaten er in de jury, waarom heeft deze klas gewonnen?] De Wedstrijd Actie Tegengif is een klassikale niet-roken wedstrijd voor alle eerste en tweede klassen van het voortgezet onderwijs. Deelnemende klassen gaan de uitdaging aan zes maanden niet te roken. Op [datum] werd hiervoor klassikaal een contract ondertekend. Klassen waarvan het aantal rokers in de klas gedaald of gelijk gebleven is gedurende de wedstrijdperiode, hebben de Actie volgehouden. De ‘volhouders’ komen in aanmerking voor de prijzen door de creatieve opdracht in te sturen: [uitleg opdracht]. Er zijn twee wedstrijdcategorieën: vmbo/praktijkschool en havo/vwo. In beide categorieën is een prijs te winnen. De winnaars mogen/gaan ….[uitleg prijs]. ……. [naam en functie rector/directeur/leraar] zegt: “…………….[quote van de school over de deelname aan de wedstrijd invullen] .” Het doel Het doel van Actie Tegengif is voorkomen dat jongeren beginnen met roken en het terugdringen van het aantal jongeren dat experimenteert met roken. De meeste rokers beginnen met roken tussen hun 12e en 14e levensjaar. Hoe jonger ze beginnen, hoe groter de kans is dat ze blijven roken. De sociale groep waarin jongeren zich bevinden speelt voor hen een belangrijke rol bij de keuze om al dan niet te beginnen met roken. De Actie is aanvullend op de lessen die op school worden gegeven over de gevolgen van roken en oefenen in het ‘nee’ zeggen tegen een sigaret. Ook het invoeren van een helder rookbeleid op school wordt binnen Actie Tegengif gestimuleerd. Voor het effect van Actie Tegengif is het belangrijk dat er ook in de jaren na de Actie aandacht aan [niet] roken besteed wordt. Het project Actie Tegengif is de Nederlandse versie van de Europese ‘Smokefree Class Competition’. In totaal doen er 18 landen mee: België, Duitsland, Estland, Finland, Frankrijk, UK, Letland, Litouwen, Luxemburg, Oostenrijk, Polen, Portugal, Roemenië, Slowakije, Spanje, IJsland, Italië en Nederland. Kijk voor meer informatie ook op …[website eigen organisatie]. *** Noot voor de redactie, niet voor publicatie: Voor meer informatie over de prijsuitreiking kunt u contact opnemen met [naam] [naam organisatie [of school]] [telefoonnummer]
35
Voorbeeld juryrapport
Juryrapport Actie Tegengif 2009-2010
[Plaats, datum]
36
Inleiding Op [datum] is de … editie van Actie Tegengif van start gegaan. Met deze klassikale niet-roken wedstrijd worden eerste en tweede klassen van het voortgezet onderwijs uitgedaagd om een half jaar als klas rookvrij te zijn en zo kans te maken op diverse mooie prijzen. Organisatie Actie Tegengif wordt jaarlijks georganiseerd door [regionale organisatie]. De wedstrijd maakt deel uit van de Europese ‘Smokefree Class Competition’ waaraan 18 landen meedoen. Doelen De doelen van Actie Tegengif zijn: - voorkómen dat jongeren beginnen met roken - terugdringen van het aantal jongeren dat experimenteert met roken Spelregels De klassen zetten aan het begin van de wedstrijdperiode hun handtekening op de contractposter. Op drie momenten gedurende de wedstrijdperiode geven de deelnemende leerlingen per klas op het registratieformulier aan of ze wel of niet roken. Klassen waarvan het aantal rokers gedurende de wedstrijdperiode gelijk is gebleven of gedaald, hebben Actie Tegengif volgehouden. Ook sturen de klassen aan het eind van de wedstrijdperiode een creatieve opdracht in. Dit jaar was de opdracht het bedenken van vragen voor een interview met een Bekende Nederlander. Klassen doen mee in één van de twee wedstrijdcategorieën: praktijkschool/vmbo of havo/vwo. In beide categorieën zijn provinciale winnaars gekozen. Zo wordt ervoor gezorgd dat klassen van verschillende onderwijsniveaus gelijke kansen op een prijs hebben. Prijzen Klassen die Actie Tegengif volhouden én een leuk interview inzonden, maakten kans op de provincieprijs: [gekozen prijs noemen]. Alle leerlingen van de klassen die Actie Tegengif hebben volgehouden, kregen een [kleine attentie]. Wie deden mee? Dit jaar hebben zich [aantal] klassen aangemeld voor de … editie van Actie Tegengif. In totaal zetten bijna [aantal] Tegengiffers op [datum] hun handtekening op de contractposter. Hiermee spraken ze af om zes maanden niet te roken. Uiteindelijk haalden bijna [aantal] klassen de eindstreep. In deze klassen is het aantal rokers gelijk gebleven of gedaald gedurende de wedstrijdperiode. Daarnaast hebben zij alle drie de formulieren ingestuurd. Criteria voor het beoordelen van de interviews De creatieve opdracht bestond uit het insturen van [gekozen creatieve opdracht]. Alle ingezonden interviews werden door een vakkundige jury beoordeeld op basis van de volgende criteria: • Gerelateerd aan [niet] roken • … • … • … • … De jurering Alle [creatieve opdrachten] zijn beoordeeld door een jury. Deze jury bestond uit medewerkers van GGD’en en Instellingen voor Verslavingszorg. Jury’s kunnen uitgebreid worden met medewerkers van andere regionale organisaties [gemeente, politie, thuiszorg]. Deze jury heeft alle [creatieve opdrachten] uit beoordeeld en in beide wedstrijdcategorieën [praktijkschool/vmbo en havo/vwo] een winnaar gekozen.
37
De winnaar categorie praktijkschool/vmbo is geworden: Klas … van [school] uit [plaats] Het commentaar van de jury luidt: De winnaar categorie havo/vwo is geworden: Klas … van [school] uit [plaats] Het commentaar van de jury luidt: De prijs die zij winnen is [gekozen prijs]. De jury feliciteert de klassen en wensen de leerlingen veel plezier met de prijs!
38
8.5 Veelgestelde vragen Wat is een volhoudende klas? Een volhoudende klas heeft de drie registratieformulieren retour gestuurd en heeft een gelijk gebleven of lager aantal rokers dan aan het begin van de actie. Moet het aantal rokers in de klas gedurende het hele actiejaar dalen/gelijk blijven of gaat het alleen om het aantal rokers op het laatste registratieformulier? Bij elk registratiemoment moet het aantal rokers gedaald of gelijk zijn gebleven ten opzichte van de beginsituatie. Het gaat dus niet alleen om het laatste registratieformulier. Mogen 3e en 4e klassen ook deelnemen aan de actie? De opzet van Actie Tegengif is bedoeld voor leerlingen van de 1 e en 2e klas van het voortgezet onderwijs. Hoe wordt gecontroleerd of er daadwerkelijk niet gerookt wordt? De actie is gebaseerd op sociale controle en sociale norm. Er wordt niet extra gecontroleerd of leerlingen daadwerkelijk niet roken, men gaat ervan uit dat de leerlingen eerlijk zijn op de registratieformulieren.
39
