Wetenschappelijke verhandeling

UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT POLITIEKE EN SOCIALE WETENSCHAPPEN

Onderzoek naar het overleven van de kleine Vlaamse bioscoop, case-study: Cinema Albert, Dendermonde

Wetenschappelijke verhandeling aantal woorden: 24 262

EFFIE SENEPART

MASTERPROEF COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN afstudeerrichting FILM- EN TELEVISIESTUDIES

PROMOTOR: PROF. DR. Daniël BILTEREYST COMMISSARIS: Liesbeth VAN DE VIJVER COMMISSARIS: Erwin PROVOOST

ACADEMIEJAAR 2009 - 2010

INZAGERECHT in de masterproef

UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT POLITIEKE EN SOCIALE WETENSCHAPPEN

Onderzoek naar het overleven van de kleine Vlaamse bioscoop, case-study: Cinema Albert, Dendermonde

Wetenschappelijke verhandeling aantal woorden: 24 262

EFFIE SENEPART

MASTERPROEF COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN afstudeerrichting FILM- EN TELEVISIESTUDIES

PROMOTOR: PROF. DR. Daniël BILTEREYST COMMISSARIS: Liesbeth VAN DE VIJVER COMMISSARIS: Erwin PROVOOST

ACADEMIEJAAR 2009 - 2010

WOORD VOORAF

Allen die mij op welke wijze dan ook hebben geholpen bij het schrijven van dit eindwerk wil ik hierbij bedanken. Meer in het bijzonder dank ik mijn promotor, prof. dr. Daniël Biltereyst, en mevrouw Liesbeth Van de Vijver voor hun hulp en advies. Dit werk had ook niet tot stand kunnen komen zonder de medewerking van de heer Cyriel Cleynens en zijn gezin, die ik wil bedanken voor hun tijd en gastvrijheid. Daarnaast wil ik ook de heer Aimé Stroobants, stadsarchivaris, en het personeel van het stadsarchief en van de bibliotheek van Dendermonde vermelden voor hun assistentie. Het thuisfront zorgde voor de onontbeerlijke steun en bijstand.

INHOUD ABSTRACT ...................................................................................................................................

1

INLEIDING ....................................................................................................................................

2

HOOFDSTUK 1 - LITERATUURSTUDIE ........................................................................................

4

1.1.

Van circus naar movie-palace tot multiplex-cinema ..................................................

4

1.2.

Onderzoek naar filmbeleving .....................................................................................

6

HOOFDSTUK 2 - FILMEXHIBITIE DOORHEEN DE TIJD ................................................................

12

2.1.

De Beginjaren .............................................................................................................

12

VSA ......................................................................................................................... België ...................................................................................................................... Dendermonde ..........................................................................................................

12 13 13

Het Interbellum ...........................................................................................................

14


14 15 15

De jaren veertig: oorlog in Europa .............................................................................

16


16 17 17

De jaren vijftig: bloei en keerpunt ..............................................................................

18


18 18 19

De ‘not so Golden Sixties’: de crisisjaren ..................................................................

19


19 20 21

De jaren zeventig: blockbusters en multiplex-cinema’s .............................................

21

VSA ......................................................................................................................... België ......................................................................................................................

21 22

De jaren tachtig: thuiscinema .....................................................................................

23


23 23 25

De jaren negentig tot 2010 .........................................................................................

25


25 26 26

HOOFDSTUK 3 - METHODOLOGIE .............................................................................................

27

2.1.1. 2.1.2. 2.1.3. 2.2. 2.2.1. 2.2.2. 2.2.3. 2.3. 2.3.1. 2.3.2. 2.3.3. 2.4. 2.4.1. 2.4.2. 2.4.3. 2.5. 2.5.1. 2.5.2. 2.5.3. 2.6. 2.6.1. 2.6.2. 2.7. 2.7.1. 2.7.2. 2.7.3. 2.8. 2.8.1. 2.8.2. 2.8.3.

HOOFDSTUK 4 - CASE: DENDERMONDE EN CINEMA ALBERT ..................................................

29

4.1.

De stad Dendermonde ................................................................................................

29

4.2.

De Dendermonde cinema’s ........................................................................................

30

4.2.1. 4.2.2. 4.2.3. 4.2.4. 4.2.5. 4.2.6. 4.2.7. 4.2.8. 4.2.9. 4.2.10. 4.2.11.

Cinema Bauwens ..................................................................................................... Cinema Krüger ........................................................................................................ Cinema Plaza ........................................................................................................... Cinema Moderne ..................................................................................................... Cinema Minerva ...................................................................................................... Cinema Minerva Palace .......................................................................................... Cinema Paleis Koningshof ...................................................................................... Cinema Feestpaleis .................................................................................................. Cinema Gambrinus .................................................................................................. Cinema Roxy ........................................................................................................... Cinema Belgica .......................................................................................................

30 30 31 32 32 32 33 33 33 34 34

Cinema Albert ............................................................................................................

36

De familie Rydant ................................................................................................... Het levensverhaal van Cinema Albert ..................................................................... Troeven, moeilijkheden en het overleven ...............................................................

36 40 45

HOOFDSTUK 5 - CASE PROGRAMMERING .................................................................................

49

4.3. 4.3.1. 4.3.2. 4.3.3.

5.1.

Het publiek bereiken: filmaankondiging ...................................................................

49

5.2.

Programma-analyse ....................................................................................................

50

Het weekblad ‘De Voorpost’ .................................................................................. Data-analyse en resultaten .......................................................................................

51 58

BESLUIT .......................................................................................................................................

67

BIBLIOGRAFIE .............................................................................................................................

70

BIJLAGEN .....................................................................................................................................

74

5.2.1. 5.2.2.

ABSTRACT

De buurtbioscoop is nagenoeg verdwenen uit onze samenleving. Vanaf de late jaren vijftig sloten ze één na één hun deuren. Het grote publiek trekt naar de bioscoopketens. Toch blijven enkele kleine cinema’s vastberaden standhouden. Deze studie onderzoekt hoe Cinema Albert in Dendermonde het ondanks de moeilijke periodes heeft overleefd en tot een succesvolle onderneming is uitgegroeid. Aan de hand van kwalitatief onderzoek, zoals archiefonderzoek en een diepte-interview, hebben we het levensverhaal en de geschiedenis van Cinema Albert en van zijn uitbaters beschreven. De basisingrediënten voor het succes van deze bioscoop zijn talrijk. De uitbating is altijd in handen geweest van dezelfde gedreven en hardwerkende familie die daardoor heel veel ervaring heeft vergaard, belangrijke relaties heeft opgebouwd in de bioscoop- en distributiesector, een goede reputatie heeft verworven en steeds de nieuwe technologieën op de voet volgt en implementeert. Door hun kleinschaligheid, comfort en goede prijs-kwaliteit verhouding bieden zij een degelijk alternatief aan

voor

de

grote

ketenbioscoop.

Aan

de

hand

van

kwantitatief

onderzoek

van

programmeringpublicaties van de bioscopen uit de regio Dendermonde over een periode van vier jaar zien we dat Cinema Albert ook al in de crisisjaren zestig een vaste waarde in de streek was. De familie baatte tegelijkertijd ook Cinema Belgika uit in de stad zodat ze met één filmkopie de twee zalen kon bedienen en op die manier de kosten kon drukken. Uit dit onderzoek blijkt eveneens dat hun filmaanbod groot en gevarieerd was. De concurrerende zaken gingen erop achteruit en verdwenen na enkele jaren.

1

INLEIDING

Het is een vaststaand feit dat de hoogdagen van de buurtbioscoop voorbij zijn. Slechts enkele kleine zalen weten te overleven in het tijdperk van multiplex-cinema’s, dvd’s, kabeltelevisie en betaalzenders. De harde zestigerjaren betekenden voor vele kleine bioscopen de doodsteek en één na één verdwenen zij. In Oost-Vlaanderen bijvoorbeeld zijn er momenteel nog slechts een zestal. Met dit onderzoek willen we nagaan hoe deze buurtbioscopen hebben kunnen overleven. We bekijken hier als case-study Cinema Albert, de enige overblijvende bioscoop in de regio Dendermonde, terwijl er in het centrum van de stad maar liefst acht cinema’s bedrijvig zijn geweest.

Over de film en zijn geschiedenis zijn talloze werken geschreven. Ook over de evolutie van het bioscoopwezen zijn allerhande studies gemaakt. Wij proberen hier in het theoretisch luik een overzicht te geven van het ontstaan van de bioscoop en benoemen en beschrijven de reeks van gebouwen die dienst hebben gedaan als cinemazaal. Ook bekijken we de verschillende manieren waarop filmbeleving en cinemagoing in de literatuur werden onderzocht. Ons eigen onderzoek is hiervan immers ook een vorm. Als afsluiter van dit theoretisch stuk schetsen we een evolutie van de filmindustrie met de nadruk op de bioscoopsector. De politieke en socio-economische gebeurtenissen in de maatschappij dwingen deze sector tot snelle en voortdurende aanpassingen. We bekijken deze historie van het bioscoopwezen zowel voor de VSA, voor België, als voor de stad Dendermonde.

Met ons empirisch onderzoek, dat zowel een kwalitatieve als kwantitatieve studie inhoudt, willen we nagaan hoe Cinema Albert de moeilijke periodes heeft getrotseerd. Voor dit onderzoek maken we gebruik van een diepte-interview, van archiefonderzoek en van de resultaten van datagegevens van programmeringpublicaties. De rijke geschiedenis van de familie en van de bioscoop vertelt hun verhaal, dat nog wordt aangevuld met informatie uit het interview met de uitbater. Deze mondelinge overlevering vormt een belangrijke aanvulling van en bijdrage aan de geschreven bronnen. Het bestuderen van een wekelijkse filmrubriek die, in de zestiger jaren, gedurende vier jaar werd gepubliceerd in een regionaal weekblad ‘De Voorpost’ levert interessante gegevens op. Deze periode is immers erg interessant voor het onderzoek want de jaren zestig waren zwaar en moeilijk voor de bioscoopsector. De televisie raakte ingeburgerd, de vrijetijdsbestedingen veranderden en het bezoekersaantal daalde enorm (Monaco, 2003, p. 40). Boeiend om dus in deze slechte periode de programmering van een kleine Vlaamse bioscoop van naderbij te bekijken.

2

Dit werk wil vooral ook aanstippen dat het onmiskenbaar is dat de kleine cinema’s verdwijnen. De steeds evoluerende samenleving en veranderende gewoontes, de economische crises, de hoge kosten en de harde concurrentie zijn vaak nefast. De komst van de grote multiplex-bioscopen en hun daarmee gepaard gaand streven naar monopolievormen mogen niet worden onderschat. Met deze case-study willen we dan toch de troeven en successtrategieën van een kleine cinema toelichten.

3

HOOFDSTUK 1: LITERATUURSTUDIE

1.1. Van circus naar movie palace tot multiplex Op het einde van de 19de eeuw zag de filmindustrie het levenslicht. Het tijdperk van de film was aangebroken en zowel in Amerika als Europa werden, dankzij de bezielers Edison en de gebroeders Lumière, films geproduceerd, verkocht en vertoond. Samen met het ontstaan van de film zou dus ook vrij snel het ontstaan van de bioscoop plaatsvinden.

Alvorens men over permanente bioscopen kon spreken, werden films in het begin vertoond door reizende circussen. Op die manier werden de eerste films ook snel geografisch verspreid en konden ze aan vele mensen worden aangeboden. Rond de eeuwwisseling kwamen er dan toch de eerste permanente cinema’s (Borsboom, n.d.).

Naar de structuur en de architectuur van de eerste plaatsen die dienst deden als cinema’s deed C. Herzog een onderzoek. Door haar bevindingen kunnen wij een evolutie in de bioscoop (gebouwen) aantonen. Allereerst werden films vertoond in traveling shows en circussen. De ondernemers van de traveling shows gebruikten voor hun voorstellingen bestaande zalen en gebouwen zoals scholen, kerken, theaterhuizen en concertzalen. Een circus daarentegen sloeg zijn eigen tent op, wat het wel afhankelijk maakte van de weersomstandigheden. Met mooi weer installeerden de circussen zich op straatcarnavals en op kermissen. Films werden dan in een zwarte tent vertoond (Herzog, 1981, p. 22).

Naarmate de bestaande locaties waar films werden vertoond meer en meer werden gebruikt, zou men ze geleidelijk aan ombouwen tot meer volwaardige cinemazalen die exclusief films speelden. Een voorbeeld hiervan zijn the store en the store theater. Een winkelmagazijn dat regelmatig werd gebruikt als locatie om films te vertonen (the store) werd uitgebreid en aangepast tot een beter ingerichte en meer permanente filmzaal. De eerste bioscoop als het ware, zoals we hem nu kennen. Mocht de zaak dan toch niet renderen, kon de winkelier of de uitbater het magazijn opnieuw ombouwen en het terug als winkel gebruiken (Herzog, 1981, p. 26). Ook bestaande theaterzalen deden dienst als filmzaal. Vooral tussen 1909 en 1915 waren deze vaudeville theaters dé plaats bij uitstek om films te vertonen. Daarnaast ontstonden de small-town vaudeville theaters, waar naast de filmvertoningen, ook nog toneelvoorstellingen e.d. werden gehouden (Herzog, 1981, p. 28-30). In de eerste jaren van de 20ste eeuw ontstonden de nickelodeons. In tegenstelling tot de store theaters werden deze bioscopen gebouwd met de intentie ze als bioscoop te gebruiken. Daardoor wordt de nickelodeon vaak erkend als de eerste permanente bioscoop. De eerste nickelodeon zou in 1905

4

opgericht zijn in Pittsburg in de VSA, door ondernemer Harry Davis en zijn collega John Harris (Allen, 1979, p. 2). De films die in de nickelodeons werden getoond, duurden 10 tot 60 minuten. Men kon ze voor de prijs van 5 tot 10 cent gaan bekijken, al naargelang de kwaliteit van de accommodatie (locatie, zachte zeteltjes, live pianomuziek, …) (Cook, 2004, p. 26). In Groot-Brittannië sprak men dan niet van een nickelodeon, maar van een penny cinema. Hier werd namelijk in pence betaald in plaats van met een nickel (5 Amerikaanse cent) (Burrows, 2004, p. 63).

Ongeveer vanaf 1913 deed de movie palace zijn intrede. In deze modieuze en luxueuze bioscoop was plaats voor minstens 1 000 mensen. De extreem grote zalen konden zelfs tot 6 000 zitplaatsen aanbieden. Naast de movie palace had je de gangbare kleine stadsbioscopen (small-town theaters), die nooit meer dan 1 000 zitjes telden (Herzog, 1981, p. 15).

Onze bevindingen zijn dat movie palaces in de literatuur veel aandacht krijgen. De prachtige zalen en decoratie, de grootte van de zalen en hun rijkelijk verleden, blijven een bron van inspiratie. Ook zijn er nog vele zalen bewaard gebleven, al dan niet in goede staat, die als nationaal erfgoed worden beschouwd en waarop men onderzoek probeert te verrichten. De uitzonderlijke architectuur, stijl en versiersels zijn bovendien interessante studieobjecten. Zo nemen Valerio en Friedam (2000) de imposante gebouwen alsook de sociale en economische evolutie van de movie palaces in de VSA onder de loep. Zij vermelden ook enkele prominente kenmerken: naast de scène zijn er ook altijd kleedkamers en een grote orkestruimte voorzien, wat men bij normale stadsbioscopen meestal niet terugvond. Altijd waren er balkons aanwezig, een mezzanine en zetelrijen in verdiepen. De nieuwste films werden er gelanceerd en gepromoot. Pas later zouden ze in de gewone bioscopen verschijnen. Een movie palace werd enkel geopend in grote steden en gebieden waar er reeds de entertainment-vibe heerste zoals vaudeville (Valerio & Friedman, 2000, p. 12). Opmerkelijk is verder dat deze grote filmzalen een hoop minder producten nodig hadden om te overleven dan de kleinere bioscopen. De kleine bioscopen konden geen groot publiek bereiken omdat ze landelijker gelegen waren en geen grote mensenpopulatie als basis hadden. Maar door een afwisselend programma aan te bieden en vele films te presenteren, konden ze zo toch regelmatig de filmfans uit de omgeving aantrekken. Een movie palace in een grote stad kon zich wel langere speeltijden permitteren en dus een film gedurende enkele weken aanbieden. Een grote movie palace zou ongeveer 25 films per jaar geprogrammeerd hebben. Een small-town theater rond de 150 (Sklar, 2000, p. 8). De jaren dertig bleken het einde in te luiden van de movie palaces. In die tijd werden er geen meer gebouwd (Herzog, 1981, p. 15). Het is dan ook de periode van de grote depressie die jarenlang door de wereld woedt.

5

Het is pas met de komst van de multiplex dat we opnieuw een verandering zien in de soorten bioscopen. Tot dan was er enkel de alledaagse stadsbioscoop. Een multiplex is eigenlijk een complex dat meerdere schermen en zalen omvat en dat wordt neergezet in dichtbevolkte gebieden. Ook de benaming multiscreen wordt gehanteerd. De oprichting van een multiplex had als oorspronkelijke bedoeling de werken projectiekosten te verminderen. In de VSA zou Stanley Durwood het concept hebben bedacht en hij wordt als de pionier van de multiplex beschouwd. Hij opende zijn bioscoop met twee schermen in een winkelcentrum in Kansas, VSA, in 1963. In deze harde en moeilijke jaren zestig werd zijn uitvinding beschouwd als een model van innovatie en een voorbeeld voor de toekomst (Monaco, 2001, p. 48). Momenteel kennen wij de multiplex als een uitgebreid bioscoopcomplex, in of aan een drukke stad, dat acht of meer vrij grote filmzalen telt.

1.2. Onderzoek naar filmbeleving

In dit hoofdstuk zullen we kort bekijken hoe onderzoek wordt gedaan naar de sociale impact op de samenleving van de komst van de bioscoop. We stellen vast dat de cinema een grote rol speelt in de vrijetijdsbesteding van mensen. Is deze rol veranderd in de loop der jaren en welke tendensen zijn hierin terug te vinden? Het ‘naar de cinema gaan’ en de beleefcultuur ervan zijn interessante domeinen om er toch even bij stil te staan. Toch biedt de literatuur ons weinig informatie over hoe mensen persoonlijk cinema beleven en is dergelijk onderzoek, zoals interviews en vraaggebaseerde analyses, schaars. Er wordt meer statistisch te werk gegaan door analyse van de verkregen informatie.

Zo werd cinemagoing of moviegoing bijvoorbeeld onderzocht aan de hand van data en gegevens van een honderdtal Amerikaanse bioscopen in de loop van twee jaar (1934 tot 1936). Allerlei informatie, zoals het aantal zitplaatsen, toegangsprijzen, films en box-office gegevens, werd verzameld. De handelskrant Variety publiceerde wekelijks belangrijke informatie in verband met de exhibitiemarkt. Dit was de bron van het datamateriaal. In dit geval werd door middel van een analyse extra aandacht geschonken aan een viertal punten, waardoor men het moviegoing kon bestuderen. Eerst en vooral werd er naar de publieksvoorkeur en de populariteit van de films gekeken. Vervolgens bekeek men de diversiteit van films die vertoond werden, zoals het aanbod van buitenlandse films. Met double-billing in de programma’s werd ook rekening gehouden. Dit concept houdt in dat er per programma twee films werden gespeeld: er werd dus een voor- of bijfilm vertoond. Ten slotte werden het aantal live voorstellingen die samen met de filmvertoning plaatsvonden opgeteld (Glancy & Sedwick, 2007, p. 156). Een bioscoopbezoek bestond in de jaren twintig en dertig namelijk niet enkel uit een filmvertoning, maar daarnaast bracht men ook nog steeds live optredens, korte films en newsreels. De vraag kan worden gesteld of men hoofdzakelijk voor de film kwam of evenzeer genoot van de afwisselende

6

animatie. Midden de jaren dertig verdween deze vaudeville echter uit de bioscopen (Glancy & Sedwick, 2007, p. 155).

Erg belangrijk is de validiteit van de data en de gegevens. Deze dienen op een correcte manier te worden geïnterpreteerd en men mag niet vergeten om tijdens een analyse deze validiteit te vermelden en te bespreken. Zo werden in het vorig voorbeeld de data van 104 bioscopen onderzocht. In die periode waren er ongeveer 15 000 bioscopen in de VSA, dus de analyse werd slechts op een zeer beperkte selectie van bioscopen uitgevoerd. Ook bleek uit ander onderzoek dat bijvoorbeeld voorkeur en smaak verschillen bij mensen die in grote steden wonen en bij mensen die op de buiten wonen. Een publiek mag nooit als een niet-gedifferentieerd publiek gezien worden. Belangrijk is dus dergelijke aspecten steeds te vermelden bij het uitvoeren van een analyse (Glancy & Sedwick, 2007, p. 157-158).

Socioloog Paul Moore deed ook onderzoek naar het moviegoing in Toronto, Canada. Zijn studie liep vanaf de opening van de eerste bioscoop aldaar, in 1906, tot aan het einde van de Eerste Wereldoorlog. Hij constateerde dat de term moviegoing al vanaf het ontstaan van de eerste bioscopen werd gepromoot. Uitbaters van filmzalen adverteerden in de lokale kranten en hingen posters op in de stad. Ze hadden voornamelijk tot doel om de middenklasse, en meer specifiek de vrouwen, te bereiken. Deze doelgroep pleitte namelijk voor de toepassing van goede wettelijke reguleringen en censuur op nieuwe films. Het was dus noodzakelijk dat de bioscopen bij deze doelgroep een goede reputatie hadden. Moore bekijkt dan in zijn onderzoek voornamelijk de technologie, de wettelijke regulering, de regionale debatten, de bouw van nieuwe bioscopen, enz., als basis van moviegoing. De bioscoop bracht nu eenmaal een nieuwe vorm van vrijetijdsbesteding met zich mee. De schrik zat erin dat er steeds minder tijd zou overblijven voor het onderwijs, het familieleven en het kerkbezoek (Moore, 2008, p. 19-20).

Naar de film gaan werd inderdaad snel een erg populair tijdverdrijf. Maar er waren nog andere bezigheden die het tegen Hollywood opnamen in de strijd om het geld en de vrije tijd van de bevolking. Vanaf de jaren dertig werden bijvoorbeeld legpuzzels erg populair. Daarnaast brak eind de jaren twintig het tijdperk van de radio aan. Muziek kon via de radio worden beluisterd, maar vanaf midden de jaren dertig steeg de verkoop van grammofoonplaten. Ook de vaudeville optredens bleven tot het einde van de jaren twintig populair. Boeken werden verkocht en gelezen en ook stripboeken werden een vast onderdeel van de Amerikaanse cultuur. Tegen het einde van de jaren dertig waren ze wijdverspreid en enorm populair. Voorts bleven toneelvoorstellingen

7

nog steeds een publiek trekken en ging er ook veel tijd naar het bijwonen van sportwedstrijden (Jewell, 2007, p. 34-47).

Ook in Europa steeg de populariteit van de bioscoop. In Groot-Brittannië bijvoorbeeld zien we in 1934 een gemiddelde van 18,5 miljoen cinemabezoeken per week. Tegen 1939 was dit gestegen tot bijna 22 miljoen bezoeken. Aangenomen wordt dat het gros van het publiek uit de arbeidersklasse kwam, want uit statistieken bleek dat vier op de vijf bioscoopbezoekers de goedkoopste zitjes namen. De meeste bioscopen lagen in die tijd ook in de stedelijke industriezones. Een onderzoek uit 1943, The Wartime Social Survey, concludeerde ook dat in Groot-Brittannië mensen uit een lagere economische klasse vaker naar de bioscoop gingen dan mensen uit een hogere economische klasse en met een hogere opleiding. In nog een ander onderzoek uit de periode 1936-1939 in Engeland werd vastgesteld dat een cinemabezoek de belangrijkste activiteit was van de onderzochte jonge werkloze mannen: 80 % bezocht de bioscoop wekelijks, 25 % meerdere keren per week. Hieruit kon worden geconcludeerd dat het naar de cinema gaan even belangrijk was voor de werkloze als voor de werkende man (Richards, 1983, p. 32-33).

In de jaren dertig breidde de invloed van de cinema zich uit naar de mode, zowel op het vlak van kledij, als van voorkomen, als van binnenhuisinrichting. Vooral vrouwen werden beïnvloed door hun lievelingsfilms. Maar de invloed ging dieper. Vrouwen gingen nu samen met hun man naar de bioscoop. Dit deden ze niet wanneer hun man bijvoorbeeld naar het café trok. Onderzoek in GrootBrittannië kon zelfs aantonen dat met de opmars van de bioscoop de dronkenschap opvallend verminderde (Richards, 1983, p. 34).

Moviegoing wordt dus dikwijls onderzocht en bestudeerd aan de hand van de geschreven pers uit die periode. Waller (1992) verrichtte op die manier ook onderzoek naar de cinemacultuur. Ditmaal de cinemacultuur van zwarten in het Amerikaanse Lexington, Kentucky, tijdens de vroege periode van de bioscoop, namelijk tussen 1907 en 1916. Hij bekeek zoal wie de eigenaars waren van die ‘zwarte’ cinema’s, wie de uitbaters waren, waar ze zich juist geografisch bevonden en hoe ze werden gepromoot. Door deze lokale informatie, vooral verkregen via de kranten, kan men proberen uit te vissen hoe dergelijke bioscopen zichzelf definieerden en een publiek vonden in de Afro-Amerikaanse samenleving (Waller, 1992, p. 20). Deze cinema’s waren talrijk aanwezig en ook enorm populair bij de zwarte bevolking, zo bleek uit het datamateriaal. Nochtans vond men ook citaten en artikels waarin onder andere een uitbater erbij zwoer dat de film geen aantrekkingskracht uitoefende op negers. De gemiddelde zwarte bekeek volgens hem liefst een luidruchtige show met muziek en dans want hij begreep de finesse van de film niet. Een andere reden waarom zwarten niet naar de film gingen was, volgens dezelfde uitbater, het feit dat er enkel blanke acteurs in films meespeelden. Het tegendeel vond Waller dan weer in andere persgeschriften. Goedkoop entertainment, zoals de bioscoop, bleek

8

een erg groot zwart publiek te trekken in die tijd. ‘Gekleurde’ cinema’s in deze streek, in de nickelodeon-periode, waren talrijk en succesvol (Waller, 1992, p. 3-4). Deze bioscopen waren ontstaan door de rassenscheiding en de Jim Crow-wetten die in de zuidelijke Amerikaanse staten van toepassing waren. Zwarten werden niet toegelaten in ‘blanke’ bioscopen en omgekeerd. Er bestonden ook gemengde cinema’s, maar daar werden de zwarten vaak benadeeld en als tweederangsburgers behandeld door de portiers en de blanken. Zij moesten achteraan en bij elkaar zitten (Gaines, 2008, p. 69). In de literatuur omtrent filmexhibitie en moviegoing wordt dan ook veel aandacht besteed aan de segregatie (in bioscopen) in het zuiden van de VSA.

Een meer statistische manier om cinemagoing te bestuderen is mogelijk aan de hand van de jaarcijfers van de bioscopen te bekijken. Dit zijn voornamelijk het aantal verkochte tickets en de inkomsten. Ook het in kaart brengen van het aandeel mannen, vrouwen en kinderen kan interessante resultaten opleveren. Een voorbeeld hiervan is een onderzoek en een unieke survey van 1947 uit Engeland. In die tijd werd er niet erg veel informatie en materiaal bijgehouden en beschikte men meestal enkel over de box-office cijfers als datagegevens. Voor dit onderzoek werden 102 000 mensen ondervraagd. Hieruit bleek dat er in Engeland per week 26 miljoen kaartjes werden verkocht in de 4 800 bioscopen die er toen waren. Voorts kon men afleiden hoeveel keer mensen gemiddeld naar de bioscoop gingen. Een op de vijf volwassenen bezocht toen twee maal per week de cinema. Voor 44 % van de ondervraagden was het naar de cinema gaan een regelmatige ontspanningsvorm, voor 43 % was het eigenlijk een uitzondering, terwijl 13 % nooit naar de bioscoop ging. Ook kan men door dergelijke onderzoeken en interviews de verschillen in vrijetijdsbesteding ontdekken bij mannen en vrouwen, bij jong en oud of bij rijk en arm. In dit voorbeeld zien we dat in 1947 werkende jonge ongehuwde mensen, niet afkomstig uit de hoogste economische klasse, het meest naar de bioscoop gingen. Uit een analyse van de gegevens kon men afleiden dat van alle mensen die gemiddeld één keer per week naar de film gingen, de meerderheid ervan dikwijls tabloidkranten las, het mannen waren die gokten en vrouwen die een grotere interesse hadden voor cosmetica. Een andere populaire vrijetijdsbesteding in de jaren veertig in Engeland was gokken. Het waren vooral mannen die wedden, vooral op voetbalwedstrijden en hondenrennen. Uit de survey bleek ook dat de helft van de mannelijke filmbezoekers wekelijks gokten op voetbalwedstrijden. (Abrams, 1947, p. 155-158). Een belangrijke vraag in het onderzoek rond cinemagoing is de vraag waarom mensen naar de bioscoop gaan. Een onderzoek uit 1960 probeerde dit uit te vissen en had als hypothese de stelling dat er sociale krachten zouden zijn die mensen aanzetten om naar de bioscoop te gaan of juist niet. Daarbij ging men ook uit van de hypothese dat sociale isolatie een oorzaak zou zijn voor het aantal bioscoopbezoeken. Het resultaat van dit onderzoek zou een echt antwoord geven op de vraag waarom mensen naar de bioscoop gaan. De meeste studies in verband met cinemagoing tonen vooral aan

9

welke mensen (man of vrouw, jong of oud) het meest of minst naar de bioscoop gaan en niet waarom (Olson, 1960, p. 108). Deze studie, die werkte met variabelen en multiple correlatie, kon evenwel niet veel aantonen behalve de voorspelling dat een steeds mobielere en stedelijke samenleving het aantal bioscoopbezoeken zal doen stijgen. Steeds meer mensen die geen echt goede vrienden hebben, zullen zich in hun zoektocht naar amusement en ontspanning sneller tot de film en de cinema richten (Olson, 1960, p. 116).

Wanneer men het over film als sociale praktijk heeft, is het essentieel om stil te staan bij het publiek of audience van die films. Films worden wel geproduceerd en gemaakt door vakmensen, maar het blijven de kijkers die het succes van een film bepalen.

Er zijn enkele trends waar te nemen die zich voordeden vanaf de jaren vijftig, of ook wel bij de opkomst van de televisie. Zo was er een verjonging van het publiek; het grootste deel van de bezoekers was te vinden in de categorie 12 tot 24 jaar. Na WOII verbeterde ook het onderwijs en konden meer mensen een opleiding volgen, ook de filmbezoekers. Naar de film gaan werd geleidelijk aan een meer elitaire activiteit, in tegenstelling tot het televisie kijken (Turner, 1988, p. 96-98). Erg belangrijk voor een film is om het juiste publiek te specifiëren en aan te spreken. Dit moet gebeuren door de inhoud van de film, maar ook via de promotiecampagnes, de interviews tot zelfs de keuze van de distributeur en de uitbater. Wanneer bijvoorbeeld op de affiche van een probleemfilm over jeugddelinquentie een groot bebloed mes te zien is, dan kan men de film in het horrorgenre plaatsen. Zo trek je niet de juiste doelgroep aan en zorg je voor een slechte mond-tot-mondreclame. Filmbezoekers stemmen hun filmkeuze af op gesprekken met anderen, maar ook op de voorstelling van de film in de media en op basis van de acteurs. (Turner, 1988, p. 98-100).

De sociale praktijk van het moviegoing heeft dan juist te maken met de filmervaring. Deze filmervaring maakt het verschil tussen het bekijken van een film gewoon thuis op de televisie of ervoor naar de bioscoop gaan. Factoren die deel uitmaken van de filmervaring zijn onder andere het bezoek aan de cinema in groep in plaats van individueel en het escapisme. Het is daarom een sociaal doch puur persoonlijk gebeuren; naast elkaar zittend ben je toch verwijderd van elkaar, alleen al door de duisternis (Turner, 1988, p. 110).

Onderzoek naar de herinnering van het cinemabezoek is dan weer moeilijk uit te voeren. Dit is meestal gebaseerd op interviews en mondelinge overdracht en houdt minder verband met statistisch datamateriaal. Een onderzoek bij vrouwen uit de jaren dertig, dat over herinnering ging, toonde aan dat bijvoorbeeld de films op zich minder belangrijk waren voor de respondenten dan wel de actie ‘naar de cinema gaan’ zelf.

10

Een ander onderzoek verzamelde uit lokale kranten de herinneringen van mensen die in de jaren veertig en vijftig naar de bioscoop gingen. Deze kranten publiceerden vanaf 1980 verhalen, anekdotes en brieven van bioscoopbezoekers uit die tijd. Dankzij de kranten worden deze herinneringen openbaar en worden ze een deel van het gemeenschappelijk geheugen, wat analyse ervan interessant maakt (Stubbing, 2003, p. 65-66).

11

HOOFDSTUK 2: FILMEXHIBITIE DOORHEEN DE TIJD

In dit hoofdstuk geven we een overzicht en een evolutiebeeld van de algemene term filmexhibitie en wat erbij komt kijken. Op die manier kunnen we overlevingsstrategieën en moeilijke periodes situeren en ook begrijpen. Over welke periodes gaat het en hoe ziet de toekomst eruit? We zullen telkens chronologisch de belangrijkste situaties en ontwikkelingen in de wereld van de filmexhibitie op internationaal, nationaal, en lokaal (Dendermonde) niveau belichten. Op dit lokale niveau bekijken we de historische, politieke en socio-economische gebeurtenissen die een invloed hadden op het cinemagebeuren. Als buurtgemeenten en door hun geografische ligging kregen Dendermonde en SintGillis-Dendermonde dezelfde historische gebeurtenissen te verwerken. We bekijken de evolutie van het cinemagebeuren in Dendermonde en Sint-Gillis dus als één geheel.

2.1. De beginjaren

2.1.1. VSA

We vermeldden reeds dat de eerste filmvoorstellingen gehouden werden door rondreizende ondernemers, zoals circusmensen. Zij trokken van de ene naar de andere stad en traden op tijdens kermissen en op stadspleinen. Later werden winkelhuizen gebruikt als meer permanente bioscopen en richtte men ook nickelodeons op. Tegen het jaar 1905 werden deze erg belangrijk voor de vertoning van films. Een film bekijken in een nickelodeon was niet duur en dat evenement bleek een grote concurrentie te vormen voor saloons, theaters en vaudeville (Musser, 1990, p. 417). Films en het naar de film gaan werden zeer populair en werden een ontspanningsmogelijkheid voor alle sociale klassen (Musser, 1990, p. 447). Rond 1910 kwam dan de luxueuze movie palace. Er wordt nog steeds verondersteld dat de palace de nickelodeon zou verdreven hebben, maar het tegendeel is waar. Sommige nickelodeons bleven tot na 1915 bestaan en zelfs rondreizende ondernemers (eigenlijke voorlopers van de nickelodeon) zijn nog hier en daar actief (Bowser, 1990, p. 121). De vertoonde films werden begeleid of voorafgegaan door allerlei nevenvoorstellingen, zoals liveacts, dans, zang, orkest en lezingen. Dit zou jaren duren tot de geluidsfilm eind de jaren twintig deze extras zou verdrijven. Naar de film gaan is in de beginjaren een enorm populaire bezigheid. Het eerste grote massamedium spreekt alle lagen van de bevolking aan door zijn vernieuwing en aanbieding van ontspanning zoals men nog nooit eerder kon beleven (Bowser, 1990, p. 20). De Grote Oorlog in Europa raakte de vroege Amerikaanse filmindustrie niet echt en had weinig effect op het cinemagebeuren.

12

2.1.2. België

Ook in België werd de film geïntroduceerd door rondreizende artiesten en kermissen. Vrij snel zagen zakenlui in dat er geld te rapen viel met het exploiteren van films in zalen en theaters. Tegen 1907 waren er in het hele land al bioscopen. In de grote steden, zoals Brussel, kon men de nieuwe cinema’s vergelijken met de Amerikaanse nickelodeons. Buiten de steden ontstonden dan café-cinés. Dit waren plaatselijke feestzalen of cafés waar de films werden vertoond (Convents, 2007, p. 24-29). Ook hier was dit medium op slag populair. Het wekte zelfs zorgen bij de Katholieke Kerk die vreesde voor de christelijke moraliteit. Boycot en publieke afwijzing waren middelen om de mensen van de film weg te houden. De Kerk richtte zelf eigen bioscopen op, waar enkel deugdelijke films werden vertoond. Ook de socialistische zuil had zijn eigen cinema’s (Convents, 2007, p. 28-29).

2.1.3. Dendermonde Dendermonde was in de tweede helft van de 19de eeuw uitgegroeid tot een kleine textielstad. Naast katoen, bestond er ook een belangrijke productie van olie, tule, papier, touwen en kabels. Gelegen in het middelpunt van de driehoek Gent-Brussel-Antwerpen kreeg Dendermonde ook belangrijke spoorverbindingen en konden de goederen eveneens via de haven worden verscheept. Dendermonde groeide ook uit tot een commercieel, educatief, juridisch en administratief centrum van regionaal belang met een aangroeiende bevolking die een zekere welvaart kende (Dendermonde, 2009). Vóór Wereldoorlog I zijn er reeds twee cinema’s actief in Dendermonde: Cinema Bauwens (Pathé) en Cinema Krüger. In 1914 valt Duitsland België binnen. In Dendermonde biedt het Belgische leger echter tegenstand. Als vergelding wordt in september 1914 de stad door het Duitse leger in brand gestoken (Stroobants, 1995, p. 69). Veel openbare gebouwen, het stadsarchief en 1 252 huizen worden totaal vernietigd en 889 gebouwen worden ernstig beschadigd (Dendermonde, 2008). Ook de twee cinema’s branden uit (Stroobants, 1995, p. 36-37). In Sint-Gillis worden in september 1914 door bombardementen en systematische brandstichting het gemeentehuis, de kerk en ongeveer 160 huizen geheel of gedeeltelijk vernield. Evenals Dendermonde werd Sint-Gillis geklasseerd bij de door de Natie aangenomen geteisterde gemeenten (Dendermonde, 2008). Ook Café Gambrinus met zijn toneel- en danszaal, waar later Cinema Gambrinus zou komen, ontsnapte niet aan de totale verwoesting (Stroobants, 1995, p. 81). Twee huizen verder woonde de familie Rydant (later Cinema Albert). Hun huis wordt gespaard omdat de kinderrijke familie het bewoonde. Vader Rydant werd echter meegenomen naar Duitsland en kon pas in 1916 terugkomen (Stroobants, 1995, p. 69).

13

Tijdens de Eerste Wereldoorlog begonnen twee andere cinema’s met vertoningen: Cinema Moderne (in 1917) en Cinema Minerva (in 1917) en na de oorlog startte Cinema Albert zijn activiteiten (in 1919) nadat er reeds vanaf 1914 sporadisch filmvertoningen hadden plaatsgehad ter gelegenheid van bijvoorbeeld een kermis (Rydant, persoonlijke mededeling, 2008, 10 april). Op het einde van de twintiger jaren zijn er dus drie bioscopen bedrijvig: de cinema’s Moderne, Minerva en Albert.

2.2. Het Interbellum

2.2.1. VSA

In deze periode zien we nog telkens acts, zang, orkest en vaudeville als begeleiding of inleiding bij de films. Dit genoot nog steeds veel bijval. Ook een mondelinge inleiding werd ten zeerste gesmaakt bij het publiek. Als de film niet in de smaak viel dan moest de show het evenement redden en soms kwamen de mensen vooral voor de voorstellingen (Crafton, 1999, p. 250-251). Vanaf de jaren dertig moet het vaudeville-entertainment dan toch de duimen leggen voor de geluidsfilm. Hollywood zelf probeerde de shows en acts te boycotten, want het waren niet de filmproducenten die hieraan geld verdienden, maar wel de bioscoopuitbaters. Mooie degelijke shows lokken nu eenmaal een groot publiek. Er wordt zelfs vermoed dat de vroege musicalfilms voornamelijk gemaakt werden om te dienen als concurrentie voor de live shows, die daar niet tegen opgewassen bleken (Crafton, 1999, p. 252). Ook in The Jazz Singer (1927), de (aangenomen) allereerste gesynchroniseerde geluidsfilm, wordt gezongen: zowel liturgische als jazzmuziek (Benshoff & Griffin, 2004, p. 72). Het is vanzelfsprekend dat de bioscopen in de grote steden sneller uitgerust waren met de apparatuur om geluidsfilms af te spelen. We stellen echter ook vast dat er in de VSA, anderhalf jaar na de komst van de geluidsfilm, nog geen kwart van alle Amerikaanse cinema’s aangepast waren en dat deze bijna allemaal in grote steden lagen. Vijfenzeventig percent van de zalen die nog geen installatie hadden, lagen in dunbevolkte en economisch zwakkere streken. De uitbaters waren wel gedwongen om over te schakelen op een (dure) geluidsinstallatie. Konden ze dit niet betalen, dan werden ze verdreven door de concurrentie of moesten ze hun zaak verkopen aan ketens. Zoniet gingen ze over kop (Crafton, 1999, p. 253-255). De Grote Depressie, die eind 1929 begon, takelde de filmindustrie en de filmexhibitie zwaar toe. In de volgende jaren was er een zware terugval van het cinemabezoek en dit betekende het einde van de movie palaces, die vanaf toen niet meer werden gebouwd (Crafton, 1999, p. 264).

Na de Eerste Wereldoorlog zouden ook de bioscoopketens meer en meer uitgroeien en de macht naar zich toetrekken. Elke grote filmmaatschappij, vooral in de VSA, creëerde voor zichzelf een distributieplan en bouwde een bioscoopketen uit (Gomery, 1985, p. 218). Regionale exhibitie-

14

ondernemingen, zoals die er waren voor de Eerste Wereldoorlog, maakten daarna plaats voor grote nationale bedrijven, wat paste in het groeiende Amerikaanse kapitalisme. De ketens gebruikten strategieën als schaaleconomie, gecoördineerde advertising en vernieuwingen in organisatieleer om de kosten te drukken. Mooi versierde en met airconditioning voorziene zalen trokken, samen met populaire films, een massa volk. De jaren twintig werden de tijd van de expansie van de filmindustrie, zowel op gebied van productie als van exhibitie. De bioscoopketens overleefden ook met succes de crisistijd (Gomery, 1985, p. 227-228).

2.2.2. België

Midden de jaren twintig waren er in België al meer dan 1000 bioscopen en groeide de concurrentie tussen de cinema’s in de kleinere steden (Biltereyst, 2007, p. 48-49). Ook hier was de overschakeling naar de geluidsfilm niet evident en duur voor de bioscoopuitbater. De overgang kwam dan ook traag op gang. De geluidsfilm was echter zeer populair en tegen 1935 waren er in België ongeveer 1120 bioscopen (Biltereyst, 2007, p. 51-52).

2.2.3. Dendermonde

Voor Dendermonde beginnen de jaren van heropbouw die tot in de jaren dertig zullen duren. Nieuwe initiatieven worden genomen om zaken op te starten en dit geldt ook voor de cinema’s (Dendermonde, 2008). Tijdens deze periode beginnen vijf cinema’s te draaien: de cinema’s Elisabeth (wat later omgedoopt tot Elisabeth-Palace), Minerva-Palace, Paleis Koningshof, Belgica en Feestpaleis. Drie cinema’s, namelijk Moderne, Minerva en Feestpaleis stoppen. In 1929 blijven er dus vijf cinema’s over (Albert, Elisabeth, Minerva-Palace, Paleis Koningshof, Belgica). De vroege jaren dertig zijn nog steeds jaren van wederopbouw. Toen de wederopbouw tegen het einde van de jaren dertig voltooid was, brak de Tweede Wereldoorlog uit (Dendermonde, 2008). In 1933 verandert Cinema Elisabeth-Palace van naam en wordt Cinema Rex. Enkele jaren later, in 1936, gaat het bedrijf failliet. In hetzelfde gebouw zal een jaar later Cinema Plaza opstarten. Cinema Minerva-Palace stopt in 1934 en Cinema Paleis Koningshof in 1937. Cinema Roxy start in 1939. De drie cinema’s die gedurende deze periode hun activiteiten beëindigen kampen met financiële problemen en één gaat zelfs in faling. Dit had natuurlijk ook te maken met het grote aanbod en dus met concurrentie. Eind 1939 vond de mobilisatie plaats met als gevolg een afname van het aantal toeschouwers (Stroobants, 1995, p. 55). In 1939 zijn in Dendermonde nog vier cinema’s actief: de cinema’s Albert, Belgica, Plaza en Roxy.

15

2.3. De jaren veertig: oorlog in Europa

2.3.1. VSA

De oorlogsjaren brachten in de VSA een vijf jaar durende economische boom met zich mee, en het aantal bioscoopbezoeken nam een forse stijging. Na de oorlog zou die boom overgaan naar een desastreuze bust. Amerikaanse filmstudio’s en bioscoopuitbaters werkten samen met de regering en het leger, bezorgden de troepen onder andere live-entertainment in het buitenland en produceerden allerlei films (propaganda en informatie) voor het thuisfront. Naar de bioscoop gaan werd in deze periode een ritueel voor de Amerikanen. De soldaten en militairen kregen op locatie films te zien in ter plekke opgezette bioscopen. Deze werden door een wereldwijd distributienetwerk vanuit Hollywood georganiseerd en waren bedoeld om het moraal hoog te houden en informatie te verschaffen (Schatz, 1999, p. 1-2). Van 1942 tot 1944 was een vierde van alle Hollywood-producties oorlogsgerelateerde films. Van alle naar het buitenland uitgevoerde films liep dit zelfs op tot 28 % (Schatz, 1999, p. 240).

In 1945 was er een grote staking in Hollywood. Deze bleek de voorbode te zijn van het verval van de filmindustrie, dat vanaf 1947 overduidelijk te zien en te voelen was. Hiervoor waren verschillende redenen. De eerste en voornaamste betrachting van de soldaten die van de oorlog thuiskwamen, was een gezin stichten. Velen gingen in de buitenwijken wonen, verder gelegen van de stadsbioscopen. De daarop volgende baby-boom, de komst van de televisie (1949 in de VSA) en de veranderende vrijetijdsbestedingen zorgden ervoor dat een bioscoopbezoek geen wekelijks ritueel meer was. Ook op het gebied van filmdistributie ging het niet goed. Door de Koude Oorlog werd de filmhandel met de landen achter het IJzeren Gordijn verstoord, de Europese landen deden aan protectionisme en probeerden hun eigen nationale films te promoten (Schatz, 1999, p. 3-4). De hele industrie leed. In 1946 hadden de Amerikaanse bioscoopuitbaters samen nog ongeveer 325 miljoen dollar winst, in 1950 zakte dit tot ongeveer tot een derde, zo’n 111 miljoen dollar. Het aantal Amerikaanse bioscopen zakte ook met 15 % (Schatz, 1999, p. 291).

De drive-in cinema’s (openluchtbioscoop met de auto), een typisch Amerikaans fenomeen, kwamen in deze periode juist op. Door de betere autowegen, de betaalbare auto’s en het feit dat meer mensen buiten de stad gingen wonen, boekten deze drive-ins een groot succes. In de gemiddelde drive-in was plaats voor 250 tot 1000 wagens wat erg praktisch was voor families: de kinderen konden meegaan, want er waren vaak speeltuinen voorzien. De drive-in was ook de eerste bioscooplocatie waar in grote hoeveelheden popcorn, frisdrank en snoep werden verkocht, wat tevens voor bijkomende winst zorgde. De grote stadsbioscopen verdwenen stilaan, deels ten koste van deze drive-ins (Schatz, 1999, p. 293).

16

Het jaar 1946 zou de geschiedenis ingaan als het jaar waarin het grootste aantal mensen naar de bioscoop ging. In de VSA gingen ongeveer 90 miljoen mensen wekelijks naar de film. Gedurende de volgende decennia zou dit aantal steeds verder blijven zakken (Monaco, 2003, p. 40).

2.3.2. België

Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak sloten vele bioscopen hun deuren. Het was echter de bedoeling van de Duitse bezetter zoveel mogelijk cinema’s te heropenen om het medium film als propagandamiddel te gebruiken. Slechts een 200-tal bioscopen heropenden niet in bezet België. Een jaar later verloren nog steeds zaken hun vergunning zodat ze moesten sluiten. In 1941 waren er nog slechts 736 bioscopen van de meer dan 1 100 bioscopen die er net voor de bezetting waren (Vande Winkel, 2007, p. 72). Van sommige bioscopen die dicht moesten, werden ‘soldatenkinos’ gemaakt. Deze waren enkel bedoeld voor de leden van de Wehrmacht. Nog andere cinema’s werden gewoonweg in beslag genomen om als opslagruimtes of vergaderzalen voor de Duitsers te dienen (Vande Winkel, 2007, p.74).

2.3.3. Dendermonde

Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog slaan de mensen op de vlucht. Op 6 mei 1940 vinden de laatste filmvertoningen plaats maar op 5 juli 1940 openen de cinema’s terug hun deuren op vraag van het stadbestuur (Stroobants, 1995, p. 55). De cinema’s deden zeer goede zaken tijdens de oorlog; er waren immers niet veel andere ontspanningsmogelijkheden voor de bevolking (Stroobants, 1995, p. 59). De programmatie diende wel aangepast te worden aan de eisen van de Duitse bezetter. Het programma bevatte een actualiteitenrubriek (verplicht) die werd verdeeld door de U.F.A. – Universum Film AG, die volledig onder controle van het nazi-regime stond, een documentaire, een aankondigingsfilm en een hoofdfilm (Stroobants, 1995, p. 79). Gezien de omstandigheden werden Duitse, Italiaanse en Franse filmproducties gespeeld. Na de bevrijding kwamen vooral de Amerikaanse producties aan bod (Stroobants, 1995, p. 59). De Duitse ‘U.F.A.-Actualiteiten’ werden vervangen door de ‘Anglo-Amerikaanse Actualiteiten’ en ‘Wereldactualiteiten’. Voor de plaatselijke nieuwsgeving zorgde Emiel Rydant door zelf met een camera de toenmalige evenementen en vieringen te gaan filmen en het resultaat in de zalen van de familie Rydant te vertonen (Stroobants, 1995, p. 72-76).

17

2.4. De jaren vijftig: bloei en keerpunt

2.4.1. VSA

Verschillende dreigingen maakten het voor de filmindustrie in de jaren vijftig niet makkelijk. De opkomst van de televisie nam in deze periode zijn start en steeds meer mensen gingen buiten de stad wonen, een tendens die zich het volgende decennium nog verder zou doorzetten, en gevolgen had voor de stadsbioscoop. Opvallend is dat het vertonen van buitenlandse films moeilijker werd gemaakt; men deed aan protectionisme. Door quotasystemen en hoge taksen probeerde men de buitenlandse films te weren. Het bioscoopbezoek daalde zwaar in de jaren vijftig. Die daling begon na het jaar 1946 en bleef aanwezig. Dit is snel en eenvoudig te verklaren: tijdens en net na Wereldoorlog II had de Amerikaanse bevolking geld genoeg om uit te geven, maar weinig mogelijkheden om geld aan te besteden; de bioscoop was een van die gelegenheden. Na de oorlog ging men meer sparen voor het gezin en buiten de stad wonen. Maar de grootste boosdoener bleek toch de televisie te zijn. Enkele studies van de filmstudio’s uit de jaren vijftig toonden een achteruitgang in de bioscoopbezoeken aan als gevolg van het bezit van een televisietoestel (Lev, 2003, p. 7-9).

2.4.2. België

Het bioscoopbezoek steeg indrukwekkend na WOII. Dit zette ondernemers aan om verder te investeren in bioscopen. Ook de koopkracht en de levensstandaard stegen en er was meer vraag naar ontspanningsmogelijkheden. De vernielde of verouderde bioscopen uit de oorlog werden heropgebouwd, meestal tot buitengewoon weelderige filmpaleizen. In 1950 waren er maar liefst 1 415 cinema’s in België. Niet enkel de gestegen koopkracht en de goede levensstandaard zorgden voor het succes van de bioscoop, maar ook de verstedelijking en de groei van de bevolking speelden een grote rol. De buurtbioscoop groeide al snel uit tot een sociale ontmoetingsplaats en er was meestal ook drinkgelegenheid voorzien (Willems, 2007, p.83-85). Maar de vreugde duurde niet lang; het jaar 1945 was nog maar net voorbij of het bioscoopbezoek ging de dieperik in. Het babyboom-fenomeen speelde hierbij een belangrijke rol. Mensen met kleine kinderen hadden immers noch de tijd noch het geld om dikwijls naar de cinema te gaan. Verder groeide de interesse in reizen als ontspanningsvorm, wat ook het aandeel van de bioscoop in het vrijetijdspakket verminderde. Vanuit de bioscoopsector zelf werd met de vinger gewezen naar het feit dat er te weinig films werden gemaakt voor een breed publiek (Willems, 2007, p. 90-91). Toch bleef het aantal bioscopen stijgen, zij het in een trager tempo. Wegens het stijgend aantal bioscopen, het dalend bezoekersaantal, de andere vrijetijdsbezigheden en zelfs het duurdere

18

toegangskaartje, zouden uiteindelijk vanaf 1958 de eerste bioscopen moeten sluiten (Willems, 2007, p. 94). Een ander soort van concurrentie was de televisie, die in België zijn opmars maakte vanaf 1953.

2.4.3. Dendermonde

De naoorlogse periode is voor de cinemawereld een periode van groei en uitbreiding. In 1958 zijn er in België meer dan 1 645 bioscopen (Stroobants, 1995, p. 76). Vóór 1960 gingen de mensen gemiddeld twintig keer per jaar naar de film (Koppen, 2009). Daarna beginnen de crisisjaren. Meer en meer gezinnen kopen een televisie en het cinemabezoek loopt angstwekkend terug (Stroobants, 1995, p. 62). Cinema Gambrinus opent in 1956 met een mooie toekomst in het vooruitzicht om reeds drie jaar later met de crisis geconfronteerd te worden (Stroobants, 1995, p. 82). Dendermonde telt in 1959 vijf cinema’s: Albert, Belgica, Plaza, Roxy en Gambrinus.

2.5. De ‘not so Golden Sixties’: de crisisjaren

2.5.1. VSA

Ook deze episode uit de Amerikaanse bioscoopindustrie is niet veelbelovend. Algemeen worden de opkomst van de televisie en de veranderingen in demografie en levensstijl beschouwd als de grote oorzaken van het dalend aantal bioscoopgangers. Deze daling begon eind de jaren veertig en de tendens zet zich tot nu toe verder, ze was dus al aan de gang nog vóór de televisie er was. Het valt echter wel op dat die daling in de bioscoopbezoeken sterker is vanaf het ogenblik dat de televisie in de huiskamer binnenkomt. Mensen waren nog wel geïnteresseerd in film, maar vonden dat ze deze evengoed thuis konden bekijken (Monaco, 2003, p. 40).

In de jaren zestig was er in de VSA sprake van een grote suburbanisatie, die de komende jaren zou toenemen. Meer jonge mensen met kinderen gingen in nieuwe buitenwijken wonen. De veranderende levensstijl uitte zich goed in de wijzigingen in het tijdverdrijf. Nieuw hobby’s en activiteiten zoals zwemmen, georganiseerde sporten, clubs, reizen, enz. werden populair. Hierdoor zou er minder tijd overblijven om bijvoorbeeld naar de bioscoop te gaan. Het was moeilijk voor de bioscopen om die massa mensen naar de buitenwijken te kunnen volgen. Aangezien de grote filmstudio’s geen bioscoopketens mochten bezitten, bleef het aan nieuwe onafhankelijke bioscoopuitbaters over om in de buitenwijken voor een cinema te zorgen. Vele stadsbioscopen zouden ten slotte noodgedwongen in de jaren zestig hun zaak moeten sluiten. De mooie en grote movie palaces uit de jaren twintig werden omgebouwd tot iets anders, verlaten of verkocht (Monaco, 2003, p. 42).

19

Hollywood besloot minder films te produceren. Juist omdat hierdoor het aanbod kleiner was, had de distributeur (ook in handen van de grote filmstudio’s) nu meer controle en zeggingschap over de films. Hierdoor kon hij ook meer druk uitoefenen op de uitbater. Bovendien veranderden de distributeurs het huursysteem van films voor de uitbaters (er kwam nu een vaste prijs voor een film, vermeerderd met 10 % van de winstomzet van de kaartjes), waardoor het voor de uitbaters echt een moeilijke situatie werd. Door deze hele toestand zou de multiplex vrij spel krijgen en de eerste multiplex-cinema’s doken op in de jaren zestig. Ze waren compact en kostenefficiënt, gelegen in winkelcentra, aan drukke wegen en vooral dichtbij de talrijke mensen die in de buitenwijken woonden (Monaco, 2003, p. 46-48).

2.5.2. België

De noodsituatie voor de Vlaamse bioscopen begint al vanaf 1958; er komen steeds meer nieuwe cinema’s, maar het publiek blijft thuis. Men kan verschillende oorzaken opsommen. De komst van de televisie wordt dikwijls als eerste oorzaak vermeld, hoewel het wetenschappelijk niet bewezen werd dat er een causaal verband zou bestaan tussen het dalend aantal bioscoopbezoeken en de intrede van de televisie. In Vlaanderen lijkt de grootste oorzaak echter de veranderde en nieuwe ontspanningsmogelijkheden te zijn (Van De Vijver, 2007, p.99-102). Deze werden mogelijk gemaakt door een groeiende economie en de hogere koopkracht. De situatie verloopt gelijkaardig als die in de VSA: mensen bouwen hun eigen huis en willen hun ontspanning ook thuis beleven. Ze gaan naar de nieuwe ontspanningsplaatsen zoals discotheken, sportclubs, pretparken en vakantieparken. Door het steeds mobieler worden van de bevolking - want bijna iedereen kan zich een auto aanschaffen - wordt het ook makkelijker om zich naar al deze plaatsen te begeven. Verder gaat de toegangsprijs de hoogte in en wordt er niet meer ‘uit gewoonte’ naar de bioscoop gegaan omdat er steeds meer andere recreatiemogelijkheden zijn bijgekomen. De mensen die in deze periode de cinema bezoeken, gaan om een bepaalde film te zien. Maar uiteindelijk zijn de sluitingen niet te vermijden en voornamelijk in de regio’s buiten de steden verdwijnen de meeste bioscopen. (Van De Vijver, 2007, p. 103-105). Het zijn ook de jaren waarin de verzuiling in Vlaanderen afbrokkelt. De verschillende zuilen hadden voorheen belangen in de bioscopen en er waren dus een groot aantal “verzuilde” bioscopen. Door de ontzuiling zullen vele van deze bioscopen sluiten. Het invoeren van taksstijgingen voor de bioscoopuitbaters is een volgende belangrijke reden voor de vele sluitingen. Het einde van de jaren zestig betekent het echte einde voor vele wijk- en dorpsbioscopen. De te hoge taksen en kosten maken het bijna onmogelijk voor de uitbaters om winst te maken. Hun zaal en eigendom verkopen brengt meer op en dit doen ze dan ook. Ongeveer de helft van deze bioscopen buiten de steden zou verdwijnen, waarmee ook de filmcultuur hier afstierf (Van De Vijver, p. 107109).

20

2.5.3. Dendermonde

De crisisjaren waren reeds de voorgaande jaren begonnen en zetten zich verder. Voor vele cinema’s is er geen toekomst meer (Stroobants, 1995, p. 62). Het aantal bezoekers blijft dalen; er komt geen geld meer binnen en de exploitatiekosten blijven dezelfde. Vele cinema’s zijn niet meer rendabel en moeten uit noodzaak sluiten (De Koninck, 1995, p. 50). In Dendermonde verdween in de jaren 1950-1970 ook de traditionele industrie (textiel), wat ook voor de bevolking financiële gevolgen had, waardoor er minder geld kon worden besteed aan vrije tijd en dus ook aan een cinemabezoek. Cinema Gambrinus gaat failliet in 1960 (Stroobants, 1995, p. 82). Cinema Plaza moet sluiten (Stroobants, 1995, p. 62). In het centrum van Dendermonde blijven nog twee cinema’s over, namelijk Belgika en Roxy, en in Sint-Gillis blijft Cinema Albert koppig standhouden.

2.6. De jaren zeventig: blockbusters en multiplex-cinema’s

2.6.1. VSA

De jaren zeventig bleken interessant te zijn voor de exhibitie. De babyboom-generatie was nu opgegroeid en zocht als volwassene de weg naar de bioscoop, zodat de bezoekersaantallen voor de cinema’s stegen. Deze generatie zou zich vooral in de buitenwijken vestigen. Nieuwe bioscoopketens zouden zich daardoor in nieuwe winkelcentra vestigen, die dicht bij de buitenwijken gelegen waren. Het werd duidelijk dat de baby boomers een loyaal publiek vormden en het was deze generatie die de bioscoopsector in deze periode in stand hield. Naast deze demografische oorzaak van de stijgende bioscooptoeloop, bleek ook dat de technologische verbeteringen en de nieuwe geluidssystemen in de bioscopen hierin een aandeel hadden. Maar ook de gevolgen van de bekende Paramount Decrees uit 1948 maakten eigenlijk de weg vrij voor nieuwe bioscoopuitbaters en ondernemers om een eigen netwerk uit te bouwen. Het zou duren tot 1974, door een uitspraak van een rechtbank, dat grote filmstudio’s opnieuw een bioscoopketen konden oprichten (Gomery, 2002, p.397-399).

De Paramount case (1948) Deze rechtszaak en het hieruit volgend vonnis (o.a. de Paramount Decrees) bepaalde het verdere verloop van het bestaande monopolie van de grote filmstudio’s (The Big Five). Deze hadden namelijk het volledige filmproces in handen, verticale integratie dus, van productie, distributie tot exhibitie. De filmstudio’s hadden de meeste bioscopen dus zelf in handen. De rechtbank besliste dat dergelijke constructies in strijd waren met de antitrust wetten en de filmstudio’s werden verplicht hun ketens van de hand te doen. Dit had tot gevolg dat er meer en meer onafhankelijke producenten kwamen die hun films konden draaien met veel minder inmenging van de studio. Dit betekende het einde van het

21

oude Hollywood studiosysteem. En nog belangrijker: de komst van onafhankelijke bioscopen, die nu ook bijvoorbeeld buitenlandse films en onafhankelijke producties konden vertonen (Borneman, 1985, p. 449-462).

De trek van de babyboomers naar de buitenwijken had ook een stijging van het aantal drive-ins of ‘autobioscopen’ tot gevolg. Ze bestonden al sinds de jaren dertig maar werden met de jaren populairder. Vanaf 1960 zou één op de vijf bioscoopbezoekers in de VSA naar een drive-in gaan. Men kan aannemen dat in de jaren zeventig de hoogdagen van de drive-in toch voorbij waren. De lage prijs en de privacy van de drive-ins woog niet meer op tegen het gemis aan een echte filmbeleving. De geluidsinstallatie was niet ideaal (een kleine luidspreker hing aan de kant van je auto, en viel er gemakkelijk af) en als de voorruit van de auto vuil was, had je een vertroebeld beeld. Er moest dus een andere oplossing worden gevonden om de mensen uit de buitenwijken naar de bioscoop te lokken en hun meer comfort aan te bieden. Deze oplossing kwam er door nieuwe bioscopen te openen in winkelcentra (shopping malls), die massaal werden gebouwd in de jaren zestig. De winkelcentra lagen in de buurt van drukke kruisende verkeerswegen, ze werden omringd door appartementen en buitenwijken en boden voldoende gratis parkeergelegenheden aan. Zo was de ligging ideaal om een publiek aan te trekken. De stijl van de winkelcentra was strak en functionalistisch. De bioscoop die zich in een dergelijk winkelcentrum bevond werd op dezelfde manier geconstrueerd. Van de decoratieve movie palace en zijn architectuur bleef niet veel over (Gomery, 2002, p. 400-402). Dit soort bioscopen kon niet echt voor een aangename beleving zorgen. Men praatte ook dikwijls tijdens een filmvertoning. Mensen keken thuis naar televisie en waren het gewoon ondertussen conversaties te voeren met de medebewoners en achtergrondlawaai te horen. Om veel mensen naar de bioscoop te krijgen en weg van de televisie werd het blockbuster fenomeen gelanceerd. De multiplexbioscopen die stilaan opkwamen speelden deze blockbusters in hun grootste zaal, maar hadden nog andere zalen indien de film toch zou floppen. De multiplex zorgde er helaas wel voor dat eind de jaren zeventig het aantal bezoeken van dertigplussers daalde. Voor deze en de oudere generatie is er te veel lawaai, te plakkerige vloeren, te vuile zitjes en te veel films die op elkaar lijken (Gomery, 2002, p. 406).

2.6.2. België

De jaren zeventig kondigen de komst van de multiscreens, blockbusters en art cinema aan. Bioscopen gaan hun zalen opsplitsen of bouwen nieuwe bij. Zo probeert men de winsten te verhogen door meer zitplaatsen aan te bieden en meer films tegelijkertijd te vertonen. De Amerikaanse blockbusters moeten het publiek lokken. Het aantal bioscopen blijft evenwel dalen, maar gestadiger dan in de jaren zestig. Nieuwe bioscopen worden er dus amper geopend en voor de kleinere buurtbioscopen wordt

22

het ook niet makkelijker. Zij kunnen geen extra inkomen verwerven door reclame zoals de complexen en bieden ook minder snacks, snoepgoed en drank aan. De kosten voor personeel, taksen en belastingen blijven ook hoog en er zijn strenge regelgevingen. In het hele land daalt het bezoekersaantal in de cinema’s met 8,8 miljoen (Van De Vijver, 2007, p. 110-113).

2.7. De jaren tachtig: thuiscinema

2.7.1. VSA

De jaren tachtig werden gekenmerkt door de verspreiding van de videocassettespeler. Deze bestond al sinds eind de jaren zeventig, maar was nu erg populair en aanwezig in de meeste huiskamers. Mensen konden vanaf nu thuis naar een film kijken wanneer zij het zelf wilden. Ook waren er betaalzenders en was er kabeltelevisie (Prince, 2000, p.xi). Deze concurrentie van televisie en video slaagde er toch niet in de exhibitiemarkt in de jaren tachtig te kelderen. De bezoekersaantallen bleven gelijkmatig. Opvallend is dat er in deze periode enorm veel nieuwe bioscopen bijkwamen. De belangrijkste oorzaken hiervan waren de grote stijging van filmproducties begin 1980 en de betere werking van de distributie (Prince, 2000, p. 41-43). De grote filmstudio’s mochten ook opnieuw bioscoopketens bezitten (zie Paramount Decrees, hierboven) wat ze dan ook massaal deden. Van 1988 naar 1989 steeg het aantal bioscopen in de VSA van 17 590 naar 23 132. Ook de grote bioscoopketens van toen, zoals Cineplex-Odeon, American Multi Cinema en United Artists Communications, Inc. ontketenden een explosie op de exhibitiemarkt. Vooral het aantal multiplex-cinema’s in de winkelcentra nam geweldig toe (Prince, 2000, p. 79).

2.7.2. België De bioscoop krijgt niet alleen van de televisie concurrentie, maar vanaf de jaren tachtig komen er ook de videospeler en de videocassette bij. Mensen kunnen nu thuis een film bekijken wanneer ze maar willen. Toch lijkt het op het eind van de jaren tachtig weer beter te gaan. Deze jaren worden gekenmerkt door de komst van de multiplex-bioscopen maar tegelijkertijd door de sluiting van stadsbioscopen. In Vlaanderen blijft amper een derde van de cinema’s over. De multiplex-bioscopen veroveren algauw de bioscoopmarkt (Meers, 2007, p.123). In België ontstaat de Kinepolis-Group, die momenteel elf multiplex-cinema’s in het land bezit.

23

De Kinepolis-Group In de jaren zestig hadden Albert Bert en zijn schoonzus Rose Claeys samen een buurtbioscoop in Harelbeke. In 1981 besloten ze om een multiplex te openen. Dit werd het Kinepoliscomplex, de ‘Decascoop’ in Gent. In datzelfde jaar openden ze de ‘Palace Liège’ in Luik. Wanneer ze ook in Brussel een bioscoop oprichtten, creëerden ze daarmee de allereerste megaplex ter wereld. KinepolisBrussel heeft maar liefst 26 zalen. In 1997 werd de Kinepolis-Group opgericht en werd de keten uitgebouwd. Momenteel bezit de groep 23 complexen in Europa, waaronder 11 in België, 7 in Frankrijk, 3 in Spanje, 1 in Polen en 1 in Zwitserland. (Kinepolis Group, 2009). De megaplex in Brussel probeerde om zich op verschillende manieren te onderscheiden van de ‘gewone’ multiplex-bioscoop. Bij Kinepolis hebben sommige zalen meer dan 700 zetels en schermen van 29 bij 10 meter. Multiplex-cinema’s daarentegen hebben zalen voor 100 bezoekers en de afmetingen van de schermen zijn algemeen 7 bij 5 meter. Verder zorgt men ervoor dat er in de zalen van Kinepolis voldoende beenruimte is, zodat er ongestoord mensen kunnen doorschuiven in dezelfde rij. De zetels zijn ruim en hebben individuele armleuningen. Centraal in het zalenpark was de lobbyruimte, de kassa’s en de snoepen drankgelegenheden. De megaplex ligt net buiten Brussel, maar er is een vlotte bereikbaarheid en een grote en goedkope parkeergelegenheid. Ook werden de bouwkosten gedrukt door de locatie. In de beginjaren was de enige marketing die Kinepolis toepaste het gebruik van mond-tot-mondreclame, wat enorme investeringen uitspaarde (Kim & Mauborgne, 1996, p. 103-104). Het succes bleef niet uit. Op de site van de Kinepolis-Group staan o.a. jaarverslagen waarin bezoekerscijfers over de jaren heen te vinden zijn, zowel nationaal als internationaal. Wanneer we de bezoekcijfers voor België nagaan valt het op dat ze een neerwaartse tendens hebben: ze dalen van 12,4 miljoen in 1998 naar 9,7 miljoen in 2008. Een verlies van meer dan 3 miljoen bezoekers over 10 jaar tijd. Internationaal gaan de cijfers opwaarts: van 17,9 miljoen in 1998 naar 21,9 miljoen in 2008 (Kinepolis Group, 2009). Deze stijging kan gemakkelijk worden verklaard door het feit dat er door de jaren heen telkens nieuwe complexen in het buitenland werden geopend, wat logischerwijze tot meer bezoekers leidt. Het verlies aan bezoekers in België heeft waarschijnlijk verschillende redenen. Zo geeft Kinepolis zelf dikwijls aan dat de oorzaak bij de films zelf ligt. Soms is het aanbod niet groot genoeg of soms zijn er te weinig blockbusters. Het weer speelt ook een niet te onderschatten rol. Op mooie zomeravonden denken mensen er niet direct aan om naar de bioscoop te gaan. Algemeen kent het bioscoopbezoek een dalende tendens. Zo werd aangetoond dat in 2005 het bioscoopbezoek met 10 % was gedaald ten opzichte van 2004 (K.D.R., 2006, 10 januari). In Frankrijk en Spanje blijven bezoekersaantallen vrij stabiel. Alleen in Zwitserland zien we een duik in de cijfers (Kinepolis Group, 2009). Misschien kunnen ook de steeds duurder wordende toegangskaartjes een reden zijn van het dalende bioscoopbezoek.

24

In 2007 meldt de Kinepolis-Group dat ze interesse heeft om kleinere bioscoopcomplexen te openen in stadscentra. Ze hebben een nieuwe trend ontdekt: de ‘cityplex’. Voorbeelden van deze cityplexcinema’s zijn o.a. de Siniscoop in Sint-Niklaas en de Euroscoop in Genk. Deze moderne stadsbioscopen snoepen klanten af van de multiplex-cinema’s en zijn vlotter bereikbaar zodat ze een grote concurrentie vormen. De Kinepolis-Group probeert nu ook kleinere complexen te openen, want ze zien in dat het eens te meer noodzakelijk wordt om de bioscoop opnieuw naar de mensen te brengen (Dendoven, 2007, 10 maart). Misschien kan dit ook een heropleving van de buurtbioscopen betekenen…

2.7.3. Dendermonde

De overblijvende cinema’s hebben de ergste crisisjaren overleefd en moeten ook geen rekening meer houden met veel concurrentie.

In 1972 besloten de uitbaters van Cinema Roxy, die de

pensioengerechtigde leeftijd hadden bereikt, hun contract niet meer te verlengen en zich uit de zaak terug te trekken (Stroobants, 1995, p. 67). Zij sloten dan ook de deuren van de Roxy. In 1985 sloot ook Ciné Belgika, uitgebaat door de familie Rydant (Stroobants, 1995, p. 58). Sinds 1985 is Cinema Albert de enige overblijvende bioscoop in de Dendermondse regio.

2.8. De jaren negentig tot 2010

2.8.1. VSA

De jaren negentig brengen vooral verandering door de komst van de digitale technologie. Vele films worden nu bij middel van digitale technologie vervaardigd. Dit brengt uiteraard verandering met zich mee voor filmproductie en exhibitie (Cook, 2002, p. 881). In de jaren tachtig zorgt de videocassette ervoor dat men thuis naar een film kan kijken. Ook in de volgende decennia duurt dit voort. Daarbij komen nog de dvd en het internet. Cassettes en dvd’s kunnen gekocht of gehuurd worden en via het internet worden vele films (al dan niet legaal) gedownload. De bioscoop kent dus een grote concurrentie. Een film bekijken wil nu niet meer automatisch zeggen dat je daarvoor buitenshuis moet gaan. Met dit in het achterhoofd is het verrassend dat van 1985 tot 2002 het aantal bioscoopbezoeken in de VSA met een derde steeg. Het aantal bioscopen groeide eveneens aan: 20 000 in 1985 tot ongeveer 37 000 in het jaar 2000 (Waller, 2010). In de eerste jaren van het nieuwe millenium klimt dit aantal traag. In 2009 zijn in de VSA een kleine 40 000 bioscopen actief (Nato, 2009).

Hoewel er dus vele manieren zijn bijgekomen om een film te bekijken, zal de bioscoop nooit verdwijnen. De vele blockbusters, die vanaf de jaren zeventig worden gemaakt, zijn nooit zo

25

imponerend als wanneer je ze in de bioscoop kan bekijken. Indrukwekkende beelden en taferelen kunnen nu door middel van de nieuwste digitale technologie worden gemaakt en zijn de moeite om ze op een groot scherm te gaan bekijken. De beelden geluidskwaliteit wordt ook alsmaar beter en naast de film gaat het vooral om de filmbeleving, iets wat je thuis niet kan ervaren. Het grote aanbod aan films en de belangwekkende nieuwe technologieën lijken ons de voornaamste redenen waarom mensen de laatste twee decennia nog graag en blijkbaar steeds vaker naar de bioscoop gaan. Naar de filmbeleving en de juiste oorzaken van deze nieuwe bloei van bioscopen is echter nog weinig volledig literair onderzoek verricht.

2.8.2. België

Het aantal bioscopen in België is over de jaren steeds gedaald, tot 121 in 2006. In de jaren negentig verdwenen er een dertigtal, tussen 2000 en 2006 verdwijnen er veertien. Van de overblijvers zijn meer dan de helft multiplex-bioscopen. Het aantal cinema’s blijft dan wel dalen, maar het aantal schermen stijgt (Meers, 2007, p. 126-127). Nog steeds blijven de oude kleine buurtbioscopen sluiten. De concurrentie is moordend, de opbrengst en het aantal bezoekers te gering en een verkoop van de zaal en het gebouw brengt de eigenaars meer op. Niettemin stabiliseren de bezoekcijfers zich en ze gaan er zelfs lichtjes op vooruit (Meers, 2007, p. 132).

2.8.3. Dendermonde

Sedert de jaren negentig kwam er door de heropleving van de economie en de voortdurende technologische ontwikkelingen geleidelijk een grotere welvaart. Dit leidde onder andere tot een groter en interessanter filmaanbod. Cinema Albert heeft steeds op deze evolutie ingespeeld en heeft zich op die manier een stevige monopoliepositie in Dendermonde kunnen verzekeren. Door een ruim filmaanbod en door steeds de laatste technologische ontwikkelingen te volgen, blijft Cinema Albert als enige in de regio Dendermonde tot op vandaag zijn cliënteel boeien.

26

HOOFDSTUK 3: METHODOLOGIE

Onderwerp

Cinema Albert in Sint-Gillis-Dendermonde werd het hoofdonderwerp voor dit eindwerk. Als een van de vele bioscopen die in de regio Dendermonde gevestigd waren, blijft vandaag nog enkel ‘den Albert’ bestaan. We waren benieuwd naar het levensverhaal van deze bioscoop en wilden aan de hand van dit verhaal uitvissen hoe deze kleine buurtbioscoop erin slaagde te overleven. We hadden de bescheiden wil enkele verklaringen te vinden voor het voortbestaan van Cinema Albert. We deden drie verschillende soorten onderzoek, zowel kwalitatief als kwantitatief, om de levensloop van deze bioscoop in beeld te brengen. Vooreerst gingen we ten rade bij het stadsarchief en bestudeerden we daar verzamelde informatie over de Dendermondse bioscopen. Voorts namen we een interview af van de huidige uitbater van Cinema Albert, de heer Cyriel Cleynens. Ten slotte maakten we een kwantitatieve studie op programmeringpublicaties uit het regionaal weekblad ‘De Voorpost’.

Kwalitatief en kwantitatief onderzoek

Het eerste deel van dit werk omvat een theoretisch luik, namelijk een literatuurstudie. We gingen hierin op zoek naar werken in verband met de bioscoop in het algemeen en richtten ons onder meer ook op het sociale aspect van de cinema. Deze teksten en werken vonden we onder andere in onze vakgroepbibliotheek en via de online-databanken van de Universiteitsbibliotheek Gent.

Voor ons eigen onderzoek trokken we dus in de eerste plaats naar het Stadsarchief van Dendermonde. Daar vonden we enkele mappen met informatie over het cinemagebeuren in de regio.

Deze

informatie bestond uit programmeringpublicaties, politieverslagen, krantenartikels, enz. De heer Aimé Stroobants, stadsarchivaris, hielp ons bij onze zoektocht en reikte enkele werken aan die we mochten inkijken.

Als echt empirisch onderzoek namen we een diepte-interview met Cyriel Cleynens af. We hadden ongeveer één uur opnamemateriaal dat we achteraf transcribeerden. De uitgeschreven tekst hiervan bevindt zich in de bijlage. We vertrokken met een lijst van ongeveer zeventien vragen die we op voorhand hadden opgesteld en doorgegeven aan de heer Cleynens, zodat ook hij voorbereid aan het gesprek kon beginnen. Het boek ‘Van Horen Zeggen. Mondelinge geschiedenis in de praktijk’ (2005) van Bruno De Wever gaf ons een leidraad om een interview op te starten en hielp ons om het gesprek op een correcte manier te laten verlopen en het tot een goed einde te brengen en mooi af te ronden.

27

We verwerkten dit interview in onze studie, samen met onze andere bronnen uit het archief, de krantenartikels en de andere interviews.

Een onderzoek van de programmering van Cinema Albert leek eveneens interessant. We gingen op een moeilijke zoektocht naar bewaard gebleven publicaties. We vonden enkele voorbeelden in het stadsarchief maar om een studie te kunnen uitvoeren, hadden we continue programmeringpublicaties nodig. In de openbare stadsbibliotheek van Dendermonde vonden we uiteindelijk wat we zochten in een Dendermonds weekblad, ‘De Voorpost’. Wekelijks stond hierin een Filmrubriek, geschreven door een zekere J.A., die de vertoningen van de bioscopen uit de regio vermeldde. We plaatsten elke film die in de Filmrubriek verscheen in een excel-bestand. We zochten de originele titel op en andere informatie over de film, zoals de regisseur, de productiemaatschappij, de herkomst, de acteurs en de taal. We vulden ook de datum van de vertoningweek en onze brongegevens in. Deze databank telt 1 464 films. Het excel-bestand staat op een cd die achteraan in dit werk is bijgevoegd.

We zijn tevreden dat we dit onderzoek op twee onderzoeksniveau’s konden uitvoeren. Deze combinatie van kwalitatief en kwantitatief onderzoek levert ons meer resultaten op en geeft vooral een breder perspectief op het onderwerp.

28

HOOFDSTUK 4: CASE: DENDERMONDE EN CINEMA ALBERT

4.1 De stad Dendermonde

Gelegen in het middelpunt van de driehoek gevormd door de steden Brussel, Antwerpen en Gent, ligt Dendermonde, waar de Dender uitmondt in de Schelde. De stad heeft zeven deelgemeenten: SintGillis, Baasrode, Mespelare, Schoonaarde, Appels, Grembergen en Oudegem. Begin 2009 telt Dendermonde samen met zijn deelgemeenten 43 928 inwoners. Sint-Gillis is hiervan de grootste met 12 943 inwoners. Dendermonde-centrum zelf heeft er 9 163 (Dendermonde, 2009). De stad heeft een rijke geschiedenis en verschillende bezienswaardigheden. Zo is er de vernieuwde autovrije grote markt met het stadhuis en zijn belforttoren dat als Werelderfgoed werd erkend. Vlak naast de grote markt ligt het gerechtshof, dat een beschermd monument is. Helemaal boven op de vijftig meter hoge toren staat een kiosk met vier vergulde uilen, symbool van de wijsheid. Op de top paalt nog een standbeeld van het Ros Beiaard met de Vier Heemskinderen. Enkele jaren geleden werden de kiosk en het beeld grondig gerestaureerd (Dendermonde Ros Beiaardstad, 2009).

Dendermonde is misschien het best gekend door het Ros Beiaard, hét symbool van Dendermonde. Om de tien jaar wordt het paard van stal gehaald en doet het, bereden door de Vier Heemskinderen, zijn ronde door de stad, voorgegaan door een hele folkloristische stoet en de drie Dendermondse reuzen. Het paard is bijna vijf meter hoog en weegt ongeveer 800 kilo. Bovenop zitten vier broers, afkomstig uit Dendermonde. De ‘pijnders’ zijn de dragers van het paard en zij maken een ronde van ongeveer vijf kilometer door de stad om ten slotte aan te komen op de grote markt en het paard te laten dansen. De ‘ommeganck’ is een echt hoogtepunt voor de Dendermondenaars: ze moeten er steeds geduldig tien jaar op wachten. De eerstvolgende ommegang heeft dit jaar plaats, op 30 mei 2010. De stad is al volledig klaar voor het grootse evenement en iedereen leeft er erg naar toe. In 2005 werden het paard en zijn ommegang opgenomen in de lijst van Unesco Werelderfgoed. Ook de jaarlijkse ommegang van de reuzen, Mars, Goliath en Indiaan, werd hierin opgenomen (Ros Beiaard, n.d.). De laatste tijd kwam de stad op een minder fraaie manier in de belangstelling. In de zomer van 2006 ontsnapten maar liefst 28 gedetineerden uit de gevangenis van Dendermonde. Ze moesten enkel een oude deur forceren, met aaneengeknoopte lakens over de gevangenismuur kruipen en op de loop gaan. Erger was het drama in het kinderdagverblijf Fabeltjesland in Sint-Gillis. Kim De Gelder, een twintigjarige jongeman, vermoordde daar twee baby’s en een verzorgster met een mes en verwondde twaalf andere slachtoffers.

29

4.2. De Dendermondse cinema’s

Wij zullen het cinemagebeuren in Dendermonde-centrum en de deelgemeente Sint-Gillis als een geheel behandelen. Een reden hiervoor is de geografische ligging. Men kan Sint-Gillis beschouwen als een natuurlijke uitbreiding van Dendermonde. Bovendien voelen de inwoners van Sint-Gillis zich erg verbonden met de stad en ze noemen ze zichzelf ook Dendermondenaars.

Om Cinema Albert als een deel van het geheel te situeren, zullen we hier een overzicht geven van de andere cinema’s die in de stad bedrijvig waren. Naast Cinema Albert waren er maar liefst acht bioscopen in Dendermonde en drie in Sint-Gillis.

4.2.1. Cinema Bauwens (Cinema Pathé) (1911-1914)

In de Veerstraat in Dendermonde opende in 1911 de eerste echte bioscoop zijn deuren. De voorstellingen vonden plaats in de danszaal Flora. De uitbaters waren het echtpaar Jozef Bauwens en Maria Callebaut. Ze hanteerden een regelmatige programmatie, wat nieuw was voor de stad. De zaal was vrij groot en bood plaats aan ongeveer 200 personen. Ze hanteerden verschillende toegangsprijzen en gaven zelfs vermindering voor militairen en kindermeiden (Scriptman, 1966, 30 juli, p. 1). Het programma werd bekendgemaakt via strooibriefjes en publicatie in lokale weekbladen. Deze cinema kende een trouw publiek. Het medium was nieuw en wekte verbazing en interesse bij de Dendermondenaars. In 1914 brak de Eerste Wereldoorlog uit en werd Bauwens opgeroepen door het leger. De cinema stopte ermee en twee maanden later werd het gebouw, zoals zoveel andere in Dendermonde, door het Duitse leger in brand gestoken. Jef Bauwens keerde niet terug naar de stad, hij stierf op het einde van de oorlog als krijgsgevangene in Duitsland (Stroobants, 1995, p. 35-36).

4.2.2. Cinema Krüger (1912-1914) – Cinema Elisabeth (1921-1926) – Cinema Elisabeth Palace (1926-1933) - Cinema Rex (1933-1936)

In 1912 werd door Karel Krüger, de Duitse schoonzoon van herbergier Pierre Swinnen, in de grote feestzaal van de herberg Cinema Krüger gestart. Dit was in de Papiermolenstraat. In september 1914 gebeurt er met Cinema Krüger en de herberg van Swinnen hetzelfde als met Cinema Bauwens: het Duitse leger steekt het gebouw in brand. Op het einde van de oorlog besluit Krüger met zijn vrouw uit veiligheidsoverwegingen om terug naar Duitsland te gaan (Stroobants, 1995, p. 37).

Pierre Swinnen bouwt de herberg en feestzaal terug op en heropent daarnaast de cinema van zijn schoonzoon in het jaar 1921. Hij noemt deze nu Cinema Elisabeth. Het wordt een succesvolle

30

onderneming dankzij de grote verwarmde zaal (met voldoende ruimte voor een groot orkest) die gezellig en goed uitgerust was. Hij bood ook een boeiend en afwisselend programma aan. Slechts enkele jaren waren nodig om van Swinnen een rijk man te maken. Op 67-jarige leeftijd beslist hij ermee te stoppen en hij gaat op zoek naar een overnemer voor de zaak. Zijn voorkeur gaat naar de familie Rydant (zie infra), die Cinema Albert uitbaat in Sint-Gillis. De familie wordt echter afgeschrikt door de enorme investeringen indien ze het zouden overnemen en gaat niet op het aanbod in (Stroobants, 1995, p. 38).

In 1926 worden de herberg en de cinema uiteindelijk overgenomen door Jules Jean Baert. Hij doopt de bioscoop Cinema Elisabeth – Palace. Hij zet op dezelfde manier de activiteiten van zijn voorganger verder: goede films, een efficiënt aanbod en een degelijke mooie zaal. Hij investeerde in zijn zaak en ging zonder problemen mee met de technische ontwikkelingen zoals de komst van de geluidsfilm. In 1930 sterft hij echter. Zijn weduwe zet de zaak verder en een jaar later laat ze de cinema en de herberg over aan haar zoon Marcel Baert (Stroobants, 1995, p. 38-40).

Marcel Baert wijzigt in 1933 de naam van de cinema in Cinema Rex. Premières en grote films bleven voor succes zorgen. Er was plaats voor 500 à 600 mensen en het was voornamelijk de meer welvarende sociale klasse die hierop afkwam. Reclame werd zoals gebruikelijk gevoerd door middel van strooibriefjes en aankondigingen in plaatselijke tijdschriften. Baert raakt echter aan de drank en begint zijn succesvolle ondernemingen te verwaarlozen. De herberg wordt slecht beheerd en de programmatie, waarvoor de cinema bekend stond, stelt niet veel meer voor waardoor het publiek wegblijft. Bovendien sterft hij begin 1936 en gaan de cinema en de herberg failliet. Alles wordt opgekocht in 1936 door Joannes (Adolf) Schellekens, uitbater van Cinema Paleis Koningshof (zie infra). Deze maakt er de Cinema Plaza van en blijft er de uitbater van tot 1942 want twee zaken openhouden bleek financieel niet mogelijk (Stroobants, 1995, p. 40-41).

4.2.3. Cinema Plaza (1937-1962)

Joannes Schellekens en zijn vrouw waren reeds eigenaar van de danszaal en Cinema Paleis Koningshof in de Dijkstraat. Door de overname van Cinema Rex (nu dus Cinema Plaza) konden ze het Koningshof nu nog uitsluitend gebruiken als dansen vergaderruimte. Cinema Plaza werd dan uitsluitend een bioscoop zonder café. In 1942 verkochten ze dan toch Cinema Plaza omdat het financieel te moeilijk was om deze twee ondernemingen open te houden. De nieuwe eigenaars werden Fernand Rooms en Karel Muyderman, maar Schellekens en zijn vrouw bleven wel de cinema verzorgen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was de cinema enorm populair. Er werden voornamelijk Duitse films vertoond. In 1952 werd de zaal vernieuwd en telde ze 625 zitjes wat haar tot de grootste

31

bioscoopzaal van de stad maakte (Stroobants, 1995, p. 59). Maar enkele jaren later begon het slecht te gaan voor de Plaza en ook voor de andere bioscopen in Dendermonde. Het aantal bezoekers bleef continu dalen waardoor de cinema noodgedwongen de boeken moest neerleggen in 1964 (Stroobants, 1995, p. 62).

4.2.4. Cinema Moderne (1917- 1926)

Deze bioscoop ging met weinig middelen van start in het centrum van een door de oorlog geteisterd Dendermonde in 1917. Stilaan werd er meer geïnvesteerd in de inrichten van het huis en van de zaal. Maria Stephania Van Houtegem was de uitbaatster. In deze periode kende de stad weinig andere ontspanningsmogelijkheden en had de bioscoop, die ook verwarmd werd (wat niet zo vanzelfsprekend was), goed te doen (Stroobants, 1995, p. 42-43). Het aanbod van films was veelzijdig en bedoeld voor het gewone volk (Sjeekspier, 1971, 27 november, p. 27). Muziekbegeleiding werd ook voorzien door middel van piano en viool en er werd voor ordehandhaving gezorgd (Scriptman, 1966, 30 juli, p. 11). Uitbreidingsmogelijkheden bestonden er echter niet voor deze kleine zaal en andere nieuwe cinema’s zorgden voor concurrentie met grotere en modernere infrastructuur. De uitbaatster besloot dan maar de cinema te sluiten in 1926 (Stroobants, 1995, p. 42-43).

4.2.5. Cinema Minerva (1916-1926)

In het centrum van Sint-Gillis bestond reeds enkele jaren vóór Wereldoorlog I de feestzaal Rubens. Deze bestond uit een danszaal en een groot café. Egidius Adolf Verschueren begon hier in 1916 met Cinema Minerva. Zeven jaar later laat hij de bioscoop over aan Louis Dauwe en Joos Theofiel De Saeger. Iets later neemt Leonard Verhelst het over van Dauwe. De zaal was degelijk en er konden 200 tot 300 stoelen staan. Reclame werd opnieuw door strooibriefjes en ook door affiches gemaakt. De stomme films kregen pianobegeleiding. Maar de twee uitbaters oefenden tevens elk een ander beroep uit en voelden aan dat hun toekomst niet bij de cinema lag. Ze stopten ermee in de loop van 1926 (Stroobants, 1995, p. 68).

4.2.6. Cinema Minerva Palace (1923-1934)

Egidius Adolf Verschueren, die in Sint-Gillis de Cinema Minerva was begonnen, vestigde zich in Dendermonde op de Vlasmarkt, nadat hij de Minerva had verkocht. Hij richtte in 1923 een nieuwe bioscoop op in de stad, ditmaal Cinema Minerva Palace. Zijn twee zonen, Josef en Louis, hielpen hem bij de uitbating en in 1926 namen ze de zaak volledig over van hun vader. De eenvoudige bioscoopzaal, waar maximum 300 mensen konden plaatsnemen, deed ook dienst als toneel- en muziekzaal.

32

De twee broers kwamen echter niet zo goed overeen en in 1928 werd de zaal gesloten wegens meningsverschillen. Eind 1929 werd de bioscoop overgenomen en heropend door Frans Waeytens. De investering voor de nieuwe geluidsapparatuur voor de geluidsfilms was enorm zwaar en de concurrentie (grotere zalen) was niet min. Het publiek bleef weg, mede door het begin van de crisisjaren. In 1934 stopte Waeytens ermee en begon met zijn zoon een taxibedrijf (Stroobants, 1995, p. 44-46).

4.2.7. Cinema Paleis Koningshof (1926-1937)

In 1925 laat Joannes Schellekens een woning bouwen met herberg en danszaal in het centrum van de stad. In de zaal werden verplaatsbare klapstoelen geplaatst voor de cinema, want er werden nog steeds bals gehouden. Reclame werd opnieuw door strooibriefjes en affiches gevoerd. De zaal was erg groot, modern en mooi voor die tijd en lokte dan ook vele toeschouwers. Ze speelden er ook de beste films en het was de eerste bioscoop in Dendermonde die overstapte naar het vertonen van geluidsfilms. Ook hier waren de investeringen enorm zwaar. In de loop van het jaar 1930 kampte Schellekens met heel wat financiële en technische moeilijkheden, maar de situatie verbeterde geleidelijk nadat de nieuwe geluidstechnologie zijn kinderschoenen ontgroeid was. Deze bioscoop stopte niet door faillissement, maar omdat de eigenaar Cinema Rex (zie supra) had aangekocht en besloten had nog enkel deze laatste voor filmvertoningen te gebruiken. Paleis Koningshof diende vanaf 1937 nog enkel als feesten danszaal (Stroobants, 1995, p. 47-49).

4.2.8. Cinema Feestpaleis (1926-1928)

Raymond Peeters bouwde in 1924 een grote zaal in het centrum van Sint-Gillis. Deze was eerst bedoeld als dansen feestzaal en was voorzien van een orgel. Nadat hij de toestemming kreeg, maakte hij er al gauw een cinema van. In de twee hoofdstraten bevonden zich nu drie cinema’s in Sint-Gillis, wat een te groot aanbod bleek te zijn. Bovendien waren er ook in de stad nog verschillende andere. Cinema Feestpaleis was dus geen lang leven beschoren en stopte ermee in 1928 (Stroobants, 1995, p. 80).

4.2.9. Cinema Gambrinus (1956-1961)

In 1953 diende eigenaar Robert De Nil een tweede aanvraag in om zijn gebouw dat dienst deed als feestzaal tevens te voorzien van een cinemazaal. Drie jaar later ging de nieuwe bioscoop open. Er konden tot 450 mensen zitten. Het einde van de jaren vijftig liep het bioscoopbezoek terug, mede door de opkomst van de televisie. Bovendien lag Cinema Albert slechts één huis verder, wat voor harde concurrentie zorgde.

33

Robert De Nil ging uiteindelijk in 1960 failliet. Om contracten af te werken werden er nog films gespeeld tot 1961 waarna alles werd stopgezet en opgedoekt (Stroobants, 1995, p. 81-82).

4.2.10. Cinema Roxy (1939-1972)

Cinema Roxy startte in 1939 in de vroegere toneelzaal Casino, gelegen in de Wijngaardstraat, nu Sint-Jorisgilde, in het centrum van Dendermonde. Reeds voor de Eerste Wereldoorlog werden hier films vertoond, maar het toenmalige gebouw ging ook verloren door de branden in 1914. Op het moment van de opening waren er twee andere bioscopen in de stad, namelijk de Belgica en de Plaza. Het beheer van de bioscoop was in handen van een vennootschap met verschillende bestuurders (Stroobants, 1995, p. 63). Tijdens de oorlog gingen de vertoningen door, met slechts een kleine onderbreking in 1940. Na de bevrijding werd de Roxy populair omdat hij als enige bioscoop nog films vertoonde. Het Engelse leger had de twee andere bioscoopzalen in Dendermonde in beslag genomen; het organiseerde er bijvoorbeeld feesten en bracht er zijn administratie in onder. Na de oorlog koos Cinema Roxy voor een aparte programmering met veel erotische en gedurfde films en daarnaast ook populaire avonturenfilms. Deze keuze loodste de Roxy doorheen de moeilijke jaren vijftig en zestig. Toen een van de beheerders, Gaston Baert, in 1972 met pensioen wou en het contract met de eigenaar van het gebouw moest worden verlengd, trok Baert zich terug uit de vennootschap. Er werd besloten de vennootschap stop te zetten en in datzelfde jaar hield de cinema het voor bekeken (Stroobants, 1995, p. 66-67).

4.2.11. Cinema Belgica (1928-1930) – Ciné Theater Belgica (1930-1931) – Kinema Belgica (1934-1944) – Ciné Belgika (1945-1984)

In 1925 startte de naamloze vennootschap ‘De Katholieke Burgerskring’ met de bouw van een grote herberg, een aantal vergaderzalen en een ruime toneelzaal, waar voor 500 mensen plaatsen beschikbaar waren. Vanaf 1928 werd deze zaal uitgebaat als ‘katholieke’ cinema door de Burgerskring. Er werden enkel gecontroleerde, stichtende en opvoedende films vertoond, die pasten in de katholieke visie.

De investeringskosten voor de geluidsinstallaties zetten de Burgerskring ertoe aan nieuwe uitbaters te zoeken voor de cinema. De naam werd gewijzigd in Ciné Theater Belgica. Om onbekende redenen stoppen deze nieuwe uitbaters er mee in 1931 (Stroobants, 1995, p. 51-52).

34

De zaal wordt een aantal jaren niet gebruikt als bioscoop. In die periode zocht de familie Rydant, van Cinema Albert (zie infra) een extra zaal. Het vertonen van geluidsfilms was een dure zaak en zo zouden ze hun films in meerdere zalen kunnen aanbieden. Ze kwamen tot een overeenkomst maar in de zaal zouden ook toneelvoorstellingen blijven plaatsvinden. De familie Rydant noemt de bioscoop nu Kinema Belgica en opent in 1934. De uitbating zorgde echter voor verschillende problemen. Zo moest de zaal één week op de vijf vrijgehouden worden voor toneelstukken, waardoor er minder inkomsten voor de cinema waren en de mensen naar de concurrerende bioscopen trokken. Bovendien oefende de ‘Katholieke Burgerskring’ controle uit over de programmatie. Vanaf 1936 werden deze problemen echter minder ernstig door het opmaken van een nieuw contract. Tijdens de oorlog was de cinema een populair tijdverdrijf en werden er goede zaken gedaan. Na een jaar van onderbreking startten de vertoningen terug in oktober 1945 onder de naam Ciné Belgika (Stroobants, 1995, p. 54-55).

Ondanks de aanhoudende pogingen van de familie Rydant om het gebouw over te kopen van de Burgerskring, slaagden ze hier niet in. Er waren dringende moderniseringswerken en investeringen nodig om van de cinema een blijvend succes te kunnen maken. De familie Rydant kon hiermee niet van start gaan aangezien ze geen eigenaar was. De Burgerskring bleef halsstarrig weigeren. De uitbaters overleefden de moeilijke jaren maar stopten met enige spijt eind 1985 met de Belgika. De eigen Cinema Albert kreeg nu de volle aandacht (Stroobants, 1995, p. 58). Het gebouw van de Ciné Belgika werd aangekocht door het stadsbestuur dat er het Cultureel Centrum Belgica in onderbracht.

Cinema Albert, de enige bioscoop die Dendermonde momenteel nog rijk is, wordt later verder uitvoerig besproken.

Politiecontrole

In het Dendermondse stadsarchief hebben we twee oude schriftjes gevonden waarin week na week een kort politieverslag werd geschreven over de filmvertoningen per zaal van de stad Dendermonde. Een agent ging telkens naar de bioscopen en noteerde de vertoonde films van de week met daarbij de keuring: kinderen toegelaten of kinderen niet toegelaten. We hebben hiervan voorbeelden uit de jaren 1939, 1942 en 1949 (zie bijlage). In deze periodes waren er in de binnenstad drie cinema’s actief, namelijk Plaza, Belgica en Roxy. Ze moesten bij elke film bekendmaken welke keuring de film had. De politie keek hier streng op toe. We kunnen hieruit concluderen dat het cinemagebeuren in Dendermonde grondig werd gecontroleerd door de wet.

35

Naast de officiële filmkeuring, die bestond uit kinderen toegelaten en kinderen niet toegelaten, bestond er ook de keuring van de Katholieke Filmliga. Zij hanteerden andere normen. A stond voor alle leeftijden toegelaten, B was enkel voor volwassen, R voor volwassenen met voorbehoud, RR voor volwassenen met ernstig voorbehoud, RRR of 3 was af te raden en RRRR of 4 was helemaal te mijden. (Rydant, n.d., p.174).

4.3. Cinema Albert

4.3.1 De familie Rydant

1914-1920 In het begin van de 20ste eeuw woonde het gezin Rydant in een huis gelegen langs de Brusselsesteenweg (nu Sint-Gillislaan 90). Het hechte gezin telde tien personen: ouders Desiderius Rydant en Maria Eveline Scholliers, beter gekend als Dizze en Line. Zij hadden acht kinderen, vijf jongens en drie meisjes: Achille, Gustaaf, Leon, Maria Eveline, Joseph, Delphine Louisa, Emiel en Maria Simone (Stroobants, 1995, p. 69). Desiderius hield een beenhouwerij open, handelde in melkvee en had een landbouwersbedrijf. Daarnaast hielden ze in hetzelfde gebouw een herberg open. Het was een hardwerkend gezin en ook de kinderen hielpen op het bedrijf (Rydant, n.d., p. 8). Vader Dizze begon vanaf 1914 af en toe in de koeienstal een film te vertonen, meestal een cowboyfilm. Film was toen voornamelijk een kermisattractie (Rydant, persoonlijke mededeling, 2008, 10 april). Bij het uitbreken van de oorlog werd Dizze door de Duitsers meegenomen, opgesloten in een kamp en in 1916 toch vrijgelaten. Moeder Line bleef thuis met de kinderen. Andere bedrijven en huizen in de buurt werden totaal vernield maar omdat Line ter plaatse was gebleven met haar kinderen, werd het huis gespaard door de Duitse bezetter. Na de oorlog ging het gewone leven verder en de opgroeiende kinderen hielpen nog steeds mee, zowel in de beenhouwerij, de veehandel als op de boerderij (Stroobants, 1995, p. 69-70).

Line Rydant bleek een slimme zakenvrouw te zijn en zag in het vertonen van films, wat ze af en toe al deden in de stallen, een interessante bijverdienste voor het gezin. Kleinzoon Kamiel Rydant schept in een radio-interview op Klara een sfeerbeeld van zo’n vertoning: “Er werden een paar vertoningen georganiseerd en dat was dan in een zaal, maar die zaal was eigenlijk een vroegere stal en die stal werd gebruikt om mijn grootvader zijn dieren, zijn koeien, in te zetten, als hij thuiskwam als veehandelaar. Achter die stal had hij ook nog een stal staan en mijn grootmoeder begon dan met een paar filmvertoningen te geven in die schuur, laat het ons zo noemen. Maar als dat bezig was, die filmvertoning, en mijn grootvader kwam met de dieren, dan werd de zaal ontruimd en werd er door

36

de zaal met de koeien gegaan. Alles werd opzij gezet, want het was dus niet met stoelen, het waren banken en de koeien gingen door de zaal. Eenmaal de koeien erdoor, alles werd terug klaargezet en men ging verder met de vertoning.” (Rydant, persoonlijke mededeling, 2008, 10 april).

In 1919 kreeg de familie een vergunning en zou Cinema Albert officieel van start gaan. De zaal kreeg de naam van de toenmalige koning Albert I. Ook het café bleef open. De eerste films waren stomme films en ook hier zorgde men voor live-muziekbegeleiding. De kinderen leerden een instrument bespelen en onder leiding van een plaatselijke muzikant, Lucien Buydts, vormden ze een orkest. Maria speelde piano, Leon eerste viool, Delphine tweede viool, Gustaaf deed het slagwerk en Joseph speelde trompet (Sjeekspier, 1971, 11 december, p. 11). De Jazz-Band Albert deed het heel goed. Gustaaf had net zoals zijn moeder een gevoel voor zaken en liet niet na het orkestje aan te bevelen bij andere cinema-uitbaters. In de zomer speelden ze ook op allerlei bals en kermissen waarmee ze wel een aardig centje verdienden. Voor elke dans moest worden betaald en de jonge Emiel hielp ook door de kas bij te houden. De vier oudste jongens hadden ook nog een andere taak. Vrijdagavond was het tamelijk kalm in de cinema, maar zaterdagavond kwamen dikwijls vechtjassen uit Lebbeke (volkse gemeente die naast Sint-Gillis ligt) naar de cinema. De Lebbekenaars stonden bekend als messenvechters. Ze zochten ruzie om niets en vochten graag. Achille, Leon, Joseph en Gustaaf moesten telkens weer tussenbeide komen om de vechtpartijen te stoppen. Dit gebeurde bijna wekelijks. Daarom begonnen jongens zich te trainen in het boksen en zo slaagden ze erin een reputatie op te bouwen als ordehandhavers. Meermaals stuurden ze de amokmakers met een bloedneus naar huis en de vechtpartijen hielden uiteindelijk vanzelf op. (Rydant, n.d., p. 66-70).

Alle kinderen leerden op hun beurt om te gaan met de projector en alles wat erbij kwam kijken, zoals het aan elkaar plakken van filmstroken, terugspoelen, onderhoud van de projector, enz. De kinderen gingen ook de stad rond om strooibriefjes van de programmatie uit te delen (Rydant, n.d., p. 96). Moeder Line ging wekelijks naar Brussel om de films te huren en terug te brengen. Later zouden Gustaaf en vervolgens Emiel dit van haar overnemen. (Rydant, n.d., p. 83-85).

1920-1939

Midden de jaren twintig werd beslist ze om een tweede projector te plaatsen en hiervoor waren verbouwingen nodig. Weer hielp heel de familie hieraan mee (Rydant, n.d., p. 111). Ze maakten ook de nodige aanpassingen om geluidsfilms te kunnen spelen. De beginjaren van de geluidsfilm (1932-1933) waren voor de familie veelbelovend. De zaken liepen goed en ze begonnen het landbouwbedrijf af te bouwen (Rydant, n.d., p. 124).

37

In 1934 komt de Vlaamse film De Witte (Jan Vanderheyden, 1934) uit. De distributeur van de film was van mening dat de zaal van Cinema Albert te klein was en Cinema Albert mocht de film niet huren. Gustaaf zat echter al een tijd met het idee om een tweede zaal te gebruiken om films af te spelen zodat dezelfde film op twee verschillende plaatsen kon worden gedraaid en zo twee keer geld in de lade bracht. Het niet mogen vertonen van de film De Witte was de aanleiding om met dit plan door te zetten. In 1934 slaagt Gustaaf erin een overeenkomst uit te werken met de ‘Katholieke Burgerskring’ om in Dendermonde de zaal Belgika te huren (Stroobants, 1995, p. 72). Dochter Maria Eveline zou daar aan de kassa zitten. Een kopij moest dus vanaf nu in twee zalen op dezelfde avond worden vertoond. De spoelen werden vliegensvlug per fiets van de ene zaal naar de andere gevoerd. Dit werd gedaan door Joseph en later door goede vrienden met een snel tempo (Rydant, n.d., p. 126127). Kleinzoon Kamiel vertelt : “De cinema’s Albert en Belgica waren altijd vroeger met hun programmatie omdat wij dezelfde film speelden op dezelfde moment in twee zalen. Maar ge kreeg maar één kopie. Hoe gaat ge dat nu doen? Hoe dat dan toch gedaan werd: er werd dus met de fiets over en weer gereden met de delen. En dan was dat : ‘Hoever zitte gij nu al?’ ‘Ja maar ik ga dat niet klaar krijgen want ik heb wat retard.’ ‘Ja maar’, zei mijn pa dan, ‘dat is geen probleem, ik ken de film en daar kunnen we een stuk uitlaten, en daar ook nog.’ En dan hoorde je de mensen zeggen: ‘Ja, maar ik heb hem in den Albert gezien en daar was nog een stuk bij!’” (Rydant, persoonlijke mededeling, 2008, 10 april).

Een nadeel aan de zaal Belgika was dat er om de vier weken een week geen films konden worden vertoond omdat er toneelvoorstellingen moesten plaatsvinden. Daardoor liepen de uitbaters heel wat inkomsten mis en konden goede films niet worden gehuurd omdat ze die week niet genoeg zitplaatsen hadden. Een faillissement dreigde en er kwam een crisisberaad in de familie. De lening voor de cinema-installatie voor de zaal Belgika kon niet op tijd worden afbetaald en de familie vraagt en krijgt uitstel van betaling (Rydant, n.d., p. 128). De kinderen leerden ook elk een beroep. Achiel ging voor landbouwer en veehandelaar en Leon werd beenhouwer. Zij zouden zich voortaan niet veel meer met de cinema bezighouden. Gustaaf, Joseph en Emiel daarentegen besloten wel van cinema hun beroep te maken (Stroobants, 1995, p. 70). Deze drie broers zetten zich totaal in om de twee cinema’s te laten renderen en stonden voor alles in. Gustaaf hield zich bezig met de administratieve kant van de zaak terwijl Joseph en Emiel, die een technische opleiding in Gent had gevolgd, de praktische kanten voor hun rekening namen. Emiel wordt langzamerhand ingeschakeld om mee de programmatie te leiden. In 1939 sterft vader Dizze Rydant. Toch blijven de broers samen instaan voor de cinema’s (Rydant, n.d., p. 130).

38

1940-1949

Bij het begin van de Tweede Wereldoorlog kreeg de familie een aanbod van de eigenaar van zaal Rubens Paleis in Lebbeke om deze bioscoop te huren. De familie aanvaardde. Omdat Emiel met een meisje uit Lebbeke was getrouwd werd de uitbating aan hem toevertrouwd. Op dit moment baatte de familie dus drie bioscopen uit op drie verschillende plaatsen (Rydant, n.d., p. 161-162).

Toch kwamen er familiale problemen omdat er onder andere geïnvesteerd moest worden en omdat de kinderen die niet meer rechtstreeks met de cinema betrokken waren, zelfstandig wilden zijn. Na een periode van overleg werd een oplossing overeengekomen. Leon werd eigenaar van de beenhouwerij. Gustaaf, Emiel en Joseph werden eigenaars van Cinema Albert. Voor Achille en moeder Line werd een regeling getroffen zodat in hun onderhoud werd voorzien. Twee dochters waren al getrouwd en de jongste dochter kreeg ook een regeling. Tijdens de oorlog beginnen ook Joseph en Gustaaf aan een eigen gezin (Rydant, n.d., p. 165-168).

In Lebbeke hadden de drie broers nog een stuk grond liggen. In 1946 werd besloten hierop een nieuwe bioscoop, die 450 plaatsen kon aanbieden, te bouwen. Dit werd de Rio. Iets later kopen ze ook nog een kleinere cinemazaal die failliet was gegaan en die zich in dezelfde straat als zaal Rubenspaleis bevond. Deze kleine zaal wordt ingericht en opent de deuren in 1949 als cinema Ritz. Vanaf dat moment zeggen de Rydants de overeenkomst met het Rubenspaleis op (Rydant, n.d., p. 180-181).

Op dat ogenblik bezit de familie dus de Cinema Albert, de Cine Belgika, Cinema Rio en Cinema Ritz. Hierdoor namen ze eigenlijk een machtspositie in en konden ze altijd de beste films van de distributeurs verkrijgen. De filmhuizen moeten nu met deze gevestigde spelers en hun afzetgebied rekening houden.

In 1949 hadden Gustaaf en Emiel een woordenwisseling over de programmatie die volgens Emiel te wensen overliet. Hun visie hierop verschilde. Gustaaf liet het beheer van de programmatie dan maar volledig over aan Emiel, die zich hierin verdiept en connecties met distributeurs en filmhuizen aanlegt. Dat was een goede beslissing (Rydant, n.d., p. 182). Emiel Rydant begon ook samen te werken met andere cinema-uitbaters, zoals met een bioscoop uit Zele, om zo vlugger films te kunnen huren. Hij deed dan de programmatie en legde de contacten met de distributeurs. Hij verwierf hierin een goede reputatie en ook andere bioscopen (Zelzate, Stekene, Denderleeuw,…) deden op hem een beroep tot hij op een bepaald moment maar liefst 18 zalen voor zijn rekening nam. Dit viel echter niet in goede aarde bij de verdeelhuizen die een machtspositie vreesden bij onderhandelingen (Rydant, n.d., p. 192-194).

39

1950-1972

In de jaren vijftig verhuisde Emiel naar Brussel waar hij zijn imperium verder uitbouwde. Tevens huurde hij een cinemazaal in Sint-Lambrechts-Woluwe waar hij begon te draaien in 1954. Cinema Rio werd door de familie verkocht omdat het bioscoopbezoek in Lebbeke terugliep. Ze behouden Cinema Ritz, maar laten de uitbating over aan een jong koppel. Het jaar 1958 was een hoogtepunt voor de zalen van de familie op gebied van aantal toeschouwers en zalen (Rydant, n.d., p. 204-206).

Een jaar later stierf moeder Line. De kinderen beslissen elk hun eigen weg te gaan. Gustaaf gaat in het ouderlijk huis wonen en blijft de uitbating van Cinema Albert voor zich nemen. Joseph neemt de Belgika voor zijn rekening en Emiel blijft de programmatie voor deze zalen doen (Rydant, n.d., p 207).

1972-heden

Gustaaf bleef gedurende zijn ganse loopbaan de Albert uitbaten tot zijn pensioen in 1972. Zijn dochter Nicole Rydant en haar man Cyriel Cleynens namen de zaak over. Zij verzorgden tegelijkertijd ook de uitbating van Cinema Belgika van 1979 tot 1985. Joseph was namelijk ook op pensioen. Nicole en Cyriel namen stilaan ook de programmatie voor hun bioscopen over van Emiel (Stroobants, 1995, p. 76). Ook de opvolging is reeds verzekerd. Philip Cleynens, zoon van Cyriel en Nicole, zet nu, samen met zijn ouders, het werk verder.

Nicole en Cyriel hebben lange tijd plannen gemaakt om Ciné Belgika te kopen. Ze zouden hier drie zalen hebben kunnen inrichten. Het prijskaartje dat daaraan vasthing was te hoog en bovendien ging de voorkeur van de eigenaars (Katholieke Burgerskring) naar de stad als koper. Het gebouw was bovendien in slechte staat onder andere door vochtproblemen. (Cyriel Cleynens, interview, 2009, 5 oktober).

4.3.2. Het levensverhaal van Cinema Albert

In punt 4.3.1. hebben we reeds aangebracht hoe Cinema Albert ontstaan is, waarbij we ons voornamelijk op de familiegeschiedenis hebben geconcentreerd. Nu zullen we het vooral hebben over de geschiedenis van Cinema Albert zelf. We zullen de evolutie schetsen die deze bioscoop heeft doorgemaakt aan de hand van interviews (onder andere met Cyriel Cleynens), archiefmateriaal, biografieën en enkele krantenknipsels. Zo zullen we trachten een verklaring te vinden voor het succes en het voortbestaan van deze als enige overblijvende Dendermondse bioscoop.

40

Het begin

Reeds vanaf 1914 werden in de schuur van het landbouwbedrijf/beenhouwerij van het gezin Rydant af en toe films vertoond, ter gelegenheid van kermissen of volksfeesten. Het gezin had ook een ‘estaminet’ (café) dat goed gelegen was en waar veel volk over de vloer kwam. Al deze gebouwen waren eigendom van Frans Scholliers, broer van moeder Line Rydant. Pas na Wereldoorlog I ging cinema Albert echt van start (Cinema-Albert, 2009). Op initiatief van moeder Eveline werd een vergunning aangevraagd tot het uitbaten van een ‘kinemazaal’. Deze vergunning werd afgeleverd door de Bestendige Deputatie op 30 mei 1919. De zaak kon snel openen omdat ze over een voldoende ruime zaal beschikte en niet veel werk meer nodig was om van start te gaan. In 1920 kocht het gezin de gebouwen over en kon het verder werken in zijn eigendom. Het hele gezin hielp mee op elk gebied. Zo vormden de kinderen zelf een orkestje dat voor de muziekbegeleiding van de stomme film zorgde. De ordehandhaving werd door de oudste broers uitgevoerd (Stroobants, 1995, p. 70). Geluidseffecten zoals donder en bliksem werden door zoon Joseph vakkundig geproduceerd (Rydant, persoonlijke mededeling, 2008, 10 april). De jongens verzorgden ook de projectie, wat een gevaarlijke klus was omwille van de brandgevoeligheid van de filmrollen (Stroobant, 1995, p. 71).

Er werden enkel in het weekend, vrijdag, zaterdag en zondag, films vertoond en uitzonderlijk op maandag. De projector werd gekocht in Duitsland, het was een Ernemann-apparaat van de Kruppfabriek uit Dresden. De bobijnen en een oprolapparaat werden tweedehands in Brussel gekocht. In de zaal stonden rijen zitbanken, er was een balkon waar er ook zitbanken stonden en de vuile stalmuren werden verstopt achter grote filmaffiches. Het orkest zat achter een scherm tussen de projectiemuur, waaraan een verzilverd projectiedoek hing, en de toeschouwers (Stroobants, 1995, p. 71). Wanneer het pauze was liepen de mensen gauw naar het café waar het bier al getapt stond (Rydant, persoonlijke mededeling, 2008, 10 april). Tijdens een vertoning werden er meestal drie films gespeeld. Vóór de pauze een volledige avonturenfilm en het laatste deel van een episodefilm waarvan de voorgaande delen de weken ervoor al werden gedraaid. Na de pauze opnieuw een deel van een episodefilm met een klucht als eindfilm. Zo bouwden ze een vast cliënteel op dat trouw elke week nieuwsgierig terugkwam om het vervolg te kennen (Stroobants, 1995, p. 71).

1920-1929

In de periode 1926-1928 werd er een echte projectiekamer gebouwd. Dit was de eerste belangrijke verbouwing in Cinema Albert. Daarvoor gebeurde de projectie vanuit een gangetje op het balkon, zodat binnenkomende toeschouwers soms in het beeld liepen. Er werd nu ook een tweede occasie-

41

projector bijgezet, zodat er niet meer zoveel moest worden gewisseld met bobijnen en er dus minder pauzes noodzakelijk waren (Stroobants, 1995, p. 71). Het plafond en de muren in de stal/zaal waren er ook slecht aan toe; geregeld vielen er grote stukken kalk van het plafond. Daarom werden er als tijdelijke oplossing zowel op de muren als op het plafond enorme Amerikaanse filmaffiches gehangen. Maar er was nog geen geld voor investeringen, enkel kleine opsmukwerken die echt nodig waren werden uitgevoerd (Rydant, n.d., p. 78).

1930-1939

Met de komst van de geluidsfilm (ongeveer 1930-1931 in België) kon de familie niet anders dan deze evolutie volgen. De stomme film werd immers niet meer gemaakt en er was een enorme vraag naar geluidsfilms. Het publiek kwam niet meer opdagen voor de stomme film. Ook Cinema Albert investeerde in de nieuwe apparatuur maar sukkelde toch enige tijd met de techniek (Rydant, n.d., p. 120). Wanneer in 1933 de Vlaamse film ‘De Witte’ (Jan Vanderheyden, 1934) uitkomt, vindt de distributeur de zaal van Cinema Albert te klein. Hij vreest dat de inkomsten te laag zullen zijn. De familie Rydant gaat dan op zoek naar een tweede cinemazaal en dit wordt de Cinema Belgica (zie supra volledige uitleg). Vanaf 1937 doet Emiel Rydant de volledige programmatie van Cinema Albert (Stroobants, 1995, p. 72).

1940-1959

Veiligheid in cinemagebouwen werd steeds belangrijker. Er kwamen dus meer controles en strengere normen. In Cinema Albert werden zowel het houten balkon als de houten trap die er naar toe leidde afgekeurd. De Bestendige Deputatie schorste de vergunning op 8 april 1941. De zaal werd gesloten en de apparatuur verzegeld. De familie was inmiddels reeds met verbouwingswerken begonnen en kon de zaal heropenen in juni 1941. Na de werken waren er 486 zitplaatsen waarvan 342 op het gelijkvloers en 144 op het balkon. Ook het interieur werd volledig vernieuwd. De twee projectoren werden vervangen door twee andere occasie-apparaten. In 1942 draaide de cinema weer op volle toeren en konden de leningen vlot worden afbetaald. Tijdens de oorlog bleef Cinema Albert open en werden goede resultaten geboekt. Men probeerde ook veel zorg te besteden aan de programmatie. Van de Duitsers moest er een actualiteitenrubriek vertoond worden en kwamen er, gezien de situatie, vooral Duitse, Italiaanse en enkele Franse films aan bod. Na de oorlog veroverden vooral veel Amerikaanse en Engelse films de schermen en nog steeds werden de films in het weekend en op maandag vertoond (Stroobants, 1995, p. 72).

42

1960-1972

Tot het einde van de vijftiger jaren was het cinemabedrijf in België zeer rendabel. In 1958 waren er 1 645 bioscopen in het land. In 1960 werd een volgende stap gezet voor de toekomst van Cinema Albert. De kinderen Rydant besloten elk hun eigen weg te gaan en traden uit onverdeeldheid. Gustaaf neemt Cinema Albert volledig over en zal in het ouderlijke huis blijven wonen. De drie cinemabroers blijven wel samenwerken voor de programmatie. In deze moeilijke periode bezit de familie meerdere cinema’s waardoor ze de beste films kan huren en goede contracten kan afsluiten. Zo weten ze de harde jaren zestig door te spartelen (Stroobants, 1995, p. 76).

In deze periode hielden Gustaaf Rydant en zijn vrouw ook het snoepwinkeltje Snoopy open. Ook de bijverdienste die deze winkel opleverde hielp mee de crisisjaren van de cinema te overbruggen. Vanaf 1972 wordt het winkeltje gesloten. Tijdens deze moeilijke jaren programmeerde de bioscoop ook erotische en pikante films die ’s avonds vanaf 22 uur werden vertoond. Dit was geen gemakkelijke beslissing, maar op dat moment was er een publiek voor en bracht het geld in de kas. Cyriel vertelt: “We speelden dan om half acht een goede film waar tien man op afkwam en om tien uur een seksfilm en dan was het vollen bak.” Wanneer de oudste van hun kinderen 12 jaar werd zijn ze met deze films gestopt (Cleynens, interview, 2009, 5 oktober).

1972-2008

Gustaaf gaat met pensioen en dochter Nicole (°1947) en haar echtgenoot Cyriel Cleynens (°1947) nemen de zaak over. Van 1979 tot 1985 hielden ze ook Ciné Belgika open, waarvan ze echter geen eigenaar konden worden (Stroobants, 1995, p.76). Cyriel Cleynens vertelde ons dat de overname van Cinema Albert voor hun niet vanzelfsprekend was. Nicole Rydant, die van kindsbeen af altijd wel meehielp in de cinema, had nog drie zussen maar niemand was eigenlijk geïnteresseerd. Nonkel Emiel kon hen echter toch overtuigen. Het werd geen moeilijke overgang omdat Nicole reeds alle knepen van het vak kende en Cyriel rolde er vanzelf mee in. Ook nu nog doen ze bijna alles zelf samen met hun zoon Philip, soms met de hulp van een jobstudent tijdens de drukke dagen en een poetsvrouw. (Cleynens, interview, 2009, 5 oktober).

Pas veertig jaar later, in het begin van de jaren tachtig, werd de cinema gedeeltelijk gerenoveerd. De hele zaal werd voorzien van nieuwe zetels en muurbekleding. In 1985 kwam er een nieuwe klankinstallatie met een Dolby-stereo systeem en werd de toegang opgeknapt.

43

In 1992 kwam dan de hall aan de beurt en werd een foyer ingericht met bar en een aantal tafeltjes. Na jarenlange planning werd beslist grote verbouwingswerken uit te voeren met de bedoeling twee aparte zalen in te richten. De nieuwe tweede, wat kleinere zaal is gebouwd op de plaats van het vroegere balkon van de grote zaal. Een projectiekamer bedient de twee zalen. Op deze manier hebben ze het aanbod van films in Dendermonde kunnen vergroten (P.D.C. Het Volk, 18-8-1992). Zaal 1, die zich op het gelijkvloers bevindt, telt 170 zetels en zaal 2, die op de eerste verdieping ligt, heeft er 145. De zalen hebben een betere akoestiek gekregen. Ook werden er nieuwe schermen gehangen (Stroobants, 1995, p. 76). In datzelfde jaar (1992) begint ook zoon Philip in de zaak mee te werken om twee jaar later full-time mee te draaien. Op dit ogenblik (2009) werkt hij dikwijls 70 à 80 uur per week met veel nachtwerk. Na de vertoning ’s avonds, rond 22 uur, controleert hij nog de nieuwe films op levering en geluid. ’s Morgens worden de boekhouding, de bestellingen en de leveringen bijgehouden. Bij de familie Rydant blijft er zeer weinig vrije tijd over voor een sociaal leven (Cleynens, interview, 2009, 5 oktober).

In 1994 werd er dan een aircosysteem geïnstalleerd in beide zalen zodat Cinema Albert als een van de eerste bioscopen in België geklimatiseerde zalen had. In 2003 werden er nieuwe uiterst comfortabele zetels geïnstalleerd. De bioscoop behoort dan op gebied van beeld en geluid bij de top van Europa (Pdc, 2007, 5 september). De twee zalen werden totaal vernieuwd: wandbekleding, vast tapijt (beneden als boven), nieuwe airco. De geluidsinstallatie werd voortdurend aangepast en geüpdatet (Cleynens, interview, 2009, 5 oktober).

2009-…

Op 18 november 2009 gaat Cinema Albert van start met digitale cinema. De bioscoop voert hiervoor geen prijsverhoging in (Cinema-Albert, 2009). Zij komen hiermee slechts twee jaar later dan de Kinepolisgroep België, die sinds eind 2007 alle Belgische complexen van digitale cinema heeft voorzien. Toch gaat Cinema Albert, als kleine bioscoop, zeer snel mee met de technologische vernieuwingen en ontwikkelingen. In november 2009 beginnen ze ook met 3D-voorstellingen, weer twee jaar na Kinepolis. (“Kinepolis start met 3D-cinema in België”, 2007, 13 november). Voor 3Dfilms vraagt de cinema een prijsverhoging van € 1, net zoals zoals Kinepolis (Raf Moortgat, 2009, 5 december).

Cyriel Cleynens bevestigt wel dat de digitale omschakeling grote inspanningen vraagt. De schermen moeten worden vervangen en je moet een soort computer aankopen. Deze computer kost € 60 000. Binnen de zes of zeven jaar zal deze aan vervanging toe zijn. Daarnaast moeten er contracten worden

44

gesloten voor de installatie en de toelatingen, meestal met internationale firma’s. Er was een klein jaar voor nodig om alles rond te krijgen en om de overschakeling naar digitale cinema te kunnen en te mogen realiseren (Cleynens, interview, 2009, 5 oktober).

De investeringen zijn zwaar en de bioscoop wil op de hoogte blijven van de mening en de ervaringen van het publiek. Op de website worden de mensen daarom aangemoedigd om hun commentaar en mening over hun 3D-ervaring bij Cinema Albert te geven (Cinema-Albert, 2009).

Ook al zijn de dagen soms lang en het werk zwaar, toch is Cyriel Cleynens niet van plan vlug met pensioen te gaan. Hij is gefascineerd door het bioscoopleven en heeft naar eigen zeggen “de microbe” te pakken. De motivatie om het vol te houden en verder te doen wordt mede door de steun en de waardering van de mensen versterkt. Ook het feit dat de toekomst verzekerd is door zoon Philip geeft extra impuls (Cleynens, interview, 2009, 5 oktober).

4.3.3 Troeven, moeilijkheden en het overleven

In dit onderdeel gaan we na, aan de hand van een persoonlijk gesprek met uitbater Cyriel Cleynens (Cyriel Cleynens, interview, 5 oktober), hoe Cinema Albert erin geslaagd is het hoofd boven water te houden en als enige kleine buurtbioscoop in een grote regio kon uitgroeien tot een stabiele en toekomstgerichte zaak.

Troeven

Tijdens ons gesprek met Cyriel Cleynens vroegen we wat volgens hem de troeven van Cinema Albert zijn. Hij haalt een groot aantal redenen aan voor het blijvend succes: een goede programmatie, kennis van het publiek, goede filmkeuze, netheid, stiptheid, mee evolueren met het moderne filmgebeuren, juiste beslissingen nemen op het juiste ogenblik en proberen tegemoet te komen aan de verwachtingen van het publiek. Prijs-kwaliteit is ook belangrijk. Een kaartje kost in de Albert € 5.50 - € 6.00, voor een 3D-film is het één euro meer. Dendermonde is ook een rustige en veilige omgeving, wat voor vele mensen een geruststelling is als ze naar de bioscoop gaan. Ook de kleinschaligheid speelt in hun voordeel zodat er vlugger kan worden gereageerd op een situatie waarin mensen zich niet gedragen zoals het hoort. De meer persoonlijke manier van ontvangst in Cinema Albert stelt het publiek gerust door de verwelkomende sfeer en doet het terugkomen. Het allerbelangrijkste vindt Cleynens dat je aan de klanten moet laten voelen dat je je job goed wilt doen en dat je toont dat je hun bezoek waardeert. Zo voelen de mensen dat je achter de zaak staat en het goed wilt doen.

45

De ligging blijkt ook een grote troef te zijn. Ten eerste ligt de cinema op de oude drukke heirbaan Dendermonde – Brussel. Dit is altijd een voordeel geweest, ook voor de vroegere zaken, zoals de beenhouwerij en het café, van de familie Rydant. Aan parking heeft de cinema ook geen tekort, want ze ligt vlakbij het kerkplein, waar veel gratis parkeermogelijkheid is. Momenteel zijn er ook geen andere bioscopen in de buurt. De dichtstbijzijnde bioscopen zijn die van Aalst, op ongeveer 16 km en die van Sint-Niklaas, op 21 km, elk zo’n 25 minuten met de wagen vanuit Dendermonde. Maar hier ligt volgens Cleynens de concurrentie zeker niet. Dendermonde ligt geografisch in het midden van de driehoek Gent-Brussel-Antwerpen waar er in elke stad een multiplex aanwezig is. Zij zouden sterkere concurrenten kunnen vormen voor Cinema Albert. Toch vrezen ze ook de multiplex-cinema’s niet: “Wij zijn een aanvulling voor mensen die het anders willen dan het massagegeven. En dat is volgens mij ook onze sterkte. Iedereen is niet ‘pro-groot’…. We hebben een totaal andere doelgroep dan de complexen. Mensen van 18-19 jaar, hun kameraad heeft een auto, en als ze dan weg zijn naar de grote complexen: dat is een fenomeen. Daarna kunnen ze nog uitgaan. Dat is hier in Sint-Gillis minder het geval. Maar de ervaring is dan dat je na een paar jaar al die mensen terugziet. Dus dan hebben ze het wel gehad en komen ze terug naar het vertrouwde. Of ook dikwijls als ze getrouwd zijn, je ziet ze een tijd niet, ze hebben kinderen en dan komen ze terug om naar een Walt Disney te kijken.” (Cyriel Cleynens, interview, 5 oktober ).

Cleynens benadrukt ook dat de zaak altijd in de familie is gebleven en dat dit enkel de cinema ten goede is gekomen. Dit straalt voor de mensen een standvastigheid en regelmaat uit. Als je bovendien samen met je familie werkt voor je eigen zaak, is dit altijd efficiënter en aangenamer. Ook is de familie enorm gepassioneerd. Aan stoppen werd nooit gedacht. “Bij tijd vloek ik wel, als het mooi weer is en ik sta hier. Maar als ik dan eens een weekje weg ben op verlof, dan mankeert het mij rap. Het is de microbe, en dat is heel komiek.” (Cyriel Cleynens, interview, 5 oktober).

Ook het constant meegaan met technologische vernieuwingen, zoals verbouwingen, digitalisering, 3D, geluid en beeld, schermen, zitcomfort, bar, airco, aankleding, … is altijd noodzakelijk. ‘Als er iets nieuw was zijn we altijd vlug aan boord gesprongen’. (Cyriel Cleynens, interview, 5 oktober).

Programmatie

Cinema Albert programmeert ‘multi’. Dit wil zeggen dat iedere zaal andere programma’s heeft en er zijn meestal tussen de vijf en acht programma’s per week. Natuurlijk kunnen niet alle films die nieuw uitkomen worden aangeboden. Opvallend is dat de bioscoop wel alle belangrijke premières kan geven. Uit de familiegeschiedenis en het archief kunnen we vaststellen dat de goede relaties, connecties en reputatie die de familie Rydant heeft opgebouwd gedurende al die jaren nog altijd een grote rol speelt in de onderhandelingen met de distributeurs.

46

Aan familiale films en kinderfilms wordt veel aandacht besteed in de programmatie, in tegenstelling tot bijvoorbeeld het horrorgenre, dat een enkele keer wordt gespeeld. Voor dat genre zou in Dendermonde niet echt een publiek zijn. Daarnaast zijn het vooral populaire films, zoals actiefilms, en de betere/alternatieve films die worden geprogrammeerd.

Momenteel programmeert de cinema elke dag films. Een normale planning ziet er zo uit: maandag- , dinsdag- en donderdagavond in elke zaal één film. Woensdag in de namiddag een kinder/familiefilm (als er een is) en ’s avonds ook in elke zaal één film. Vrijdagavond twee films in elke zaal. Zaterdagnamiddag één of twee films in elke zaal, ’s avonds twee films in elke zaal. Zondagnamiddag twee tot drie films in elke zaal en ’s avonds twee films in elke zaal. In een gewone week vinden dus op zaterdag en zondag telkens acht vertoningen plaats, op maandag, dinsdag en donderdag twee vertoningen, op woensdag minstens vier en op vrijdag ook vier vertoningen. Af en toe worden er ook schoolvoorstellingen gegeven die kunnen worden aangevraagd.

De keerzijde van de medaille

Het is ook belangrijk om de moeilijkheden op te sommen waarmee een zelfstandige bioscoopuitbater te maken krijgt. De grootste uitdaging en hindernis bestaat erin de juiste films op het juiste moment te kunnen huren. “Het is niet evident om in een kleine stad als Dendermonde premières te krijgen. We hebben daar echt voor gevochten, tot advocaten toe. De mensen zien dat niet en dat is logisch. Maar het is niet logisch dat Dendermonde zo vlug premières heeft. En dat zijn dingen waar je echt voor moet vechten.”. (Cyriel Cleynens, interview, 5 oktober). Een contract met een filmverdeler afsluiten is niet vanzelfsprekend. Elke film wordt apart besproken qua programmatie en er zijn natuurlijk aan elke film voorwaarden verbonden met vele eisen. Het is niet evident om je eigen condities er door te krijgen. “De filmverdeler gaat geen print bestellen die op 35mm tussen de 1500 en 2000 euro kost voor hem, al naargelang de lengte en ondertiteling en als jij maar 1000 euro kan opbrengen. Ja, dan is dat voor hem verlieslatend en dan zeggen ze: ‘ja sorry.’. Zolang je kan bewijzen dat je winstgevend bent, kan je onder bepaalde omstandigheden een film starten.” (Cyriel Cleynens, interview, 5 oktober).

De filmverdelers baseren zich op het gemiddeld aantal toeschouwers per week die een bioscoop over de vloer krijgt en houden statistieken van de cinema bij. Van de film ‘Loft’ (Van Looy, 2008) bijvoorbeeld wist de filmdistributeur dat hij het wel goed ging doen in Cinema Albert en er rees geen probleem. Andere kleine bioscopen kunnen niet dezelfde goede cijfers voorleggen en krijgen bijgevolg een nieuwe film niet voor de première. Ze krijgen die film dan misschien enkele weken tot maanden later, als iedereen hem al gezien heeft en hij uit de belangstelling is verdwenen. Te laat dus.

47

Natuurlijk kunnen de kleinere bioscopen zichzelf op die manier niet bewijzen en zijn ze gedoemd te verdwijnen, aldus Cleynens.

Cinema Albert werkt op borderel waarop alle gegevens in detail worden bijgehouden. Op basis daarvan gebeurt de facturatie: 50-55 % van de inkomsten van de cinema moet aan de filmverdeler worden betaald, wat enorm is. De kosten zijn dus zeer hoog, wat een bijkomende reden is waarom vele kleine cinema’s niet kunnen overleven.

Cleynens stipt aan dat het toch ook wel zeer belangrijk is om zelf de juiste films te kiezen: “Maar het is ook voor ons belangrijk dat we goed kiezen, niet alleen voor ons, maar ook voor de filmverdeler. Als je dikwijls slechte keuzes maakt en de ontvangsten zijn ondermaats, dat is ook niet goed, want dan beginnen de filmverdelers te twijfelen. Als je altijd komt aankloppen voor de films die het wel doen, dan krijg je ook een soort van vertrouwen.”. (Cyriel Cleynens, interview, 5 oktober).

Niet alleen bij de distributie kunnen er problemen en moeilijkheden opduiken maar ook bij de productie. Zo had productiemaatschappij Studio 100 in 2004 beslist om de film K3 en het Magische Medaillon, van regisseur Indra Siera, alleen op digitaal formaat uit te brengen omdat dit voor hen goedkoper was. Maar alleen de Kinepolis- en Utopoliszalen waren toen al uitgerust om digitale films te vertonen zodat alle andere bioscopen uit de boot vielen. Voor Nederland daarentegen werden er wel kopies op 35-mm gemaakt. Uiteraard kwam hier hevig protest op van de Vlaamse bioscoopuitbaters die spraken over concurrentievervalsing en ermee dreigden juridische stappen te ondernemen. Studio 100 schrok van de hevige reacties en besloot om toch kopies op pellicule voor de Belgische markt te voorzien (Belga, 2004, 18 september). Cinema Albert nam het voortouw in het protest en verenigde zich met andere collega-uitbaters om tot actie over te gaan. De uitbaters van Cinema Albert reageren onmiddellijk wanneer er dergelijke problemen opduiken en vechten voor hun rechten. Cyriel Cleynens was trouwens ook voorzitter van de onafhankelijke bioscoopuitbaters (H.A.D., 1994, 7 december).

Ook recenter in 2009 bij de release van de film De Helaasheid der Dingen, van regisseur Felix Van Groeningen, trok Cinema Albert aan de alarmbel. Weekblad Humo gaf gratis 270 000 kaartjes voor een bioscoopbezoek bij aankoop van het blad. Deze kaartjes waren enkel geldig in een Kinepoliscomplex. Broodroof volgens de andere uitbaters. Ook de beroepsvereniging Federatie van Cinema’s van België (FBC) sprak over machtsmisbruik en de overtreding van de mededingingswetten. Het protest bracht deze keer echter niet veel op (Mestdach, 2009, 7 oktober). Enkele andere bioscopen aanvaardden de kaartjes ook in hun eigen zalen, maar niet Cinema Albert.

48

HOOFDSTUK 5: CASE PROGRAMMERING

5.1. Het publiek bereiken: filmaankondiging

Adverteren en reclame maken voor hun films is een belangrijke factor voor bioscoopuitbaters. Indien mensen niet vlug kunnen terugvinden welke films en wanneer ze in een bepaalde cinema worden gespeeld, haken ze gewoon af of gaan ze naar de concurrentie. Een goede communicatie met je publiek is dus uitermate cruciaal. Ook hieraan heeft Cinema Albert altijd de juiste aandacht besteed, gebruik makend van alle beschikbare middelen. We zullen een kort overzicht geven van de manier waarop deze bioscoop zijn bezoekers altijd heeft geïnformeerd.

In de beginjaren werden er affiches, met bijgeschreven dagen en uren van vertoningen, geplakt op houten borden aan de grote ingangspoort van de bioscoop. Ook in hun eigen café en in herbergen in de buurt werden deze opgehangen. Deze affiches werden verstrekt door de filmverdelers. Verder droegen de kinderen Rydant strooibriefjes rond aan huis en legden er in verschillende cafés. Later werden aan de zijmuren van de ingang vitrines bevestigd waarin ook affiches werden gehangen samen met de programmatie en enkele foto’s van de acteurs en bepaalde scènes (Stroobants, 1995, p. 71). De Dendermondse cinema’s adverteerden ook in de plaatselijke pers, zoals het weekblad ‘Het Ros Beiaard’ (1911-1946), ‘Denderland’ (1947-1957) en ‘De Adverteerder’ (n.d.). We konden evenwel niet achterhalen of Cinema Albert hierin publiceerde. Wel weten we dat vanaf 1954 tot 1964 Joseph Rydant een eigen reclameblad opstartte dat ‘Publi-Pers voor Dender en Schelde’ heette. Hierin verscheen dan de programmatie van de cinema’s van de familie Rydant (Stroobants, 1995, p. 30). Nadien adverteerde Cinema Albert in het ‘Reklaamblad’ dat in 1995 door ‘de Streekkrant’ werd overgenomen. De cinema bleef hiermee werken tot in 2007. Cyriel Cleynens vertelt ons dat de samenwerking sinds twee jaar is gestopt omdat de juiste mensen niet meer werden bereikt via de Streekkrant. Die mensen gebruiken wel de nieuwe website, die reeds enkele jaren actief is. De kostprijs voor de advertenties is te groot en er worden te weinig mensen via deze weg bereikt. Het moet economisch haalbaar blijven. Hij vindt het wel jammer dat oudere mensen die geen internet gebruiken, moeilijker aan de programmatie geraken, maar ze kunnen altijd bellen en de cinema zendt ook op aanvraag het programma door per fax (Cyriel Cleynens, interview, 5 oktober).

De website (www.cinema-albert.be) van Cinema Albert werd jaren geleden opgestart door een firma uit Aartselaar. Het onderhoud en de wekelijkse aanpassingen worden door Philip Cleynens gedaan. De website is heel gebruiksvriendelijk. Via verschillende flappen (programma, wordt verwacht, historiek, nieuwsbrief, contact en digital + 3d) kom je rechtstreeks uit bij de gewenste informatie. De

49

nieuwsbrief is een nuttige dienstverlening van Cinema Albert. Als je hierop ingeschreven bent, krijg je elke week een mail met de programmering toegestuurd. Op het ogenblik van ons gesprek met Cleynens werden er zo per week meer dan 3 000 nieuwsbrieven verstuurd. De website kent in drukke periodes een 800 tot 900 bezoekers per dag, met een minimum van 200 per dag. Het gebruik van de nieuwsbrief is een goede zaak geweest voor de cinema, want op deze manier wordt de relatie met de klant onderhouden en verstevigd.

Af en toe ligt er aan het loket in de cinema een A4-blad om mee te nemen met de programmering en een korte inhoud van de films die worden vertoond. Hierop staat ook vermeld hoe je je kan inschrijven voor de nieuwsbrief (zie bijlage).

In het inkomstportaal staan langs beide kanten aan de muren vitrines, met daarin dezelfde gegevens over de wekelijkse programmering en foto’s, zodat elke voorbijganger en bezoeker ook de totale programmatie kan consulteren.

5.2. Programma-analyse

Om een eigen zelfstandig onderzoek uit te voeren, leek het ons interessant om een profiel van het filmaanbod van Cinema Albert op te stellen door de jaren heen en na te gaan welke evolutie erin waar te nemen is. Dit kan gebeuren door een data-analyse van de gepubliceerde filmaankondigingen te verrichten. Hiervoor moesten we op zoek gaan naar de gearchiveerde reclamebladen en tijdschriften waarvan we weten dat Cinema Albert erin adverteerde. Belangrijk hierbij is natuurlijk de continuïteit van de publicatie. Zonder continuïteit kan geen valabele steekproef worden genomen omdat er te weinig gegevens aanwezig zijn.

De oorspronkelijke bedoeling was om het onderzoek te spreiden over zeven decennia. Zo zouden we per tien jaar, één jaar het volledige filmaanbod in een databank brengen en onderzoeken. Met deze resultaten zou een evolutie kunnen worden waargenomen zowel in de programmering als in de tijdsgebondenheid van het soort films. Ook hadden we op die manier kunnen vaststellen hoe de cinema zich door de jaren heen heeft geprofileerd.

Vermits we wisten dat Cinema Albert systematisch adverteerde in ‘Het Reklaamblad’ en later in ‘De Streekkrant’ gingen we op zoek naar de mogelijke bewaarplaatsen van deze bladen. Noch in de Stedelijke Bibliotheek Dendermonde, noch in het Stadsarchief worden deze publicaties bewaard. Wel vonden we enkele uitgeknipte advertenties in de documentatiemappen in het Stadsarchief uit ‘Het

50

Reklaamblad’ en ‘De Streekkrant’ maar dit was slechts een kleine fragmentatie waarop geen enkel onderzoek mogelijk was. We zochten dan verder en contacteerden de drukkerij waar de bladen werden gedrukt met de vraag of zij een eigen archief beheerden. Dit bleek niet het geval te zijn. Ten slotte, als laatste mogelijkheid, stapten we naar de stadsarchivaris, de heer Aimé Stroobants, met de vraag of en hoe hij ons eventueel kon verder helpen. Hij bevestigde ons wat we reeds wisten, namelijk dat de advertentiebladen van Dendermonde nergens werden/worden gearchiveerd. Hij kon ons wel verder helpen met een politieverslag: ‘toezicht op de filmvertoningen’ en bezorgde ons ook de biografie van Emiel Rydant: ‘Het grote avontuur’, die zich beide in het archief bevonden.

5.2.1. Het weekblad ‘De Voorpost’

Tijdens onze opzoekingen vonden we uiteindelijk in het boek van Aimé Stroobants, De Dendermondse Cinema’s – Een terugblik (1995), dat er in het Dendermondse weekblad ‘De Voorpost’ een filmrubriek was verschenen. Dit weekblad wordt in de stedelijke bibliotheek bewaard. Bij nazicht hebben we kunnen vaststellen dat er inderdaad bijna wekelijks vanaf 5 oktober 1963 tot 1 juni 1968 een filmrubriek in het blad stond, waardoor we toch een waardevol onderzoek met continue gegevens konden aanvangen.

De filmrubriek, die zich op de pagina Kunst en Kultuur bevond, was géén betaalde advertentie door Cinema Albert. Ze werd geschreven door een zekere J.A en had als bedoeling de mensen te informeren met een korte inhoud en kritiek over de gespeelde films in de stad. Vanaf 1966 stopten de echte filmbesprekingen en bleef enkel de programmatie met geen of een zeer korte commentaar over. Vermeld werden altijd de bioscoop, de Nederlandse titel van de film, en regelmatig de dagen (maar niet de uren) van vertoning. De bijhorende commentaar was steeds subjectief en rechtuit. De besproken films werden dikwijls meer afgekeurd dan aangeprezen. De commentaar had vaak een humoristische noot. De aankondigingen van de films met de held Maciste konden zich bijvoorbeeld steeds aan een misprijzende en komische reactie verwachten: ‘Wij vragen langs deze weg een uitdager die eindelijk Maciste van kant maakt’ (J.A., 1967, 27 mei, p. 9). En ‘Krachtpatserij in kwadraat, in deze potsierlijke reeks’ (J.A., 1966, 30 april, p. 10).

51

Om een onderzoek te kunnen uitvoeren is het natuurlijk noodzakelijk dat er een continue publicatie van de filmrubriek was. Anders is het onderzoek niet representatief. We hebben gedurende vier volle jaren wekelijkse data (1964-1967), die quasi continu zijn en waarop een degelijk onderzoek kan worden verricht. Hierna volgt een zelf opgestelde overzichtstabel van de publicatiedata van de Filmrubriek in De Voorpost. We zullen proberen een verklaring te geven waarom de Filmrubriek een enkele keer niet werd gepubliceerd of De Voorpost niet verscheen en waarom sommige cinema’s plots niet meer werden vermeld.

OVERZICHT VAN DE PUBLICATIEDATA VAN DE FILMRUBRIEK IN DE VOORPOST Datum 05.10.1963 12.11.1963 19.11.1963 26.10.1963 02.11.1963 09.11.1963 16.11.1963 23.11.1963 30.11.1963 07.12.1963 14.12.1963 21.12.1963 28.12.1963

O

Albert

Belgika

Roxy

Madeira

Ritz

Congo

Flora

Elite

Plaza

Flandria

Pax

cinema opgenomen in Filmrubriek in De Voorpost cinema niet opgenomen in de Filmrubriek in De Voorpost geen Filmrubriek in De Voorpost geen publicatie van De Voorpost cinema opgenomen met vermelding “geen vertoning” in Filmrubriek in De Voorpost

52

Datum 04.01.1964 11.01.1964 18.01.1964 25.01.1964 01.02.1964 08.02.1964 15.02.1964 22.02.1964 29.02.1964 07.03.1964 14.03.1964 21.03.1964 28.03.1964 04.04.1964 11.04.1964 18.04.1964 25.04.1964 30.04.1964 09.05.1964 16.05.1964 23.05.1964 30.05.1964 06.06.1964 13.06.1964 20.06.1964 28.06.1964 04.07.1964 11.07.1964 18.07.1964 25.07.1964 01.08.1964 08.08.1964 15.08.1964 22.08.1964 29.08.1964 05.09.1964 12.09.1964 19.09.1964 26.09.1964 03.10.1964 10.10.1964 17.10.1964 24.10.1964 31.10.1964 07.11.1964 14.11.1964 21.11.1964 28.11.1964 05.12.1964 12.12.1964 19.12.1964 26.12.1964

O

Albert

Belgika

Roxy

Madeira

Ritz

Congo

Flora

Elite

Plaza

Flandria

Pax

O O O O O

O O

O

O O

O

O


53

Datum 02.01.1965 09.01.1965 16.01.1965 23.01.1965 30.01.1965 06.02.1965 13.02.1965 20.02.1965 27.02.1965 06.03.1965 13.03.1965 20.03.1965 27.03.1965 03.04.1965 10.04.1965 17.04.1965 24.04.1965 01.05.1965 08.05.1965 15.05.1965 22.05.1965 29.05.1965 05.06.1965 12.06.1965 19.06.1965 26.06.1965 03.07.1965 10.07.1965 17.07.1965 21.07.1965 31.07.1965 07.08.1965 14.08.1965 21.08.1965 28.08.1965 04.09.1965 11.09.1965 18.09.1965 25.09.1965 02.10.1965 09.10.1965 16.10.1965 23.10.1965 30.10.1965 06.11.1965 13.11.1965 20.11.1965 27.11.1965 04.12.1965 11.12.1965 18.12.1965 24.12.1965

O

Albert

Belgika

Roxy

Madeira

Ritz

Congo

Flora

Elite

Plaza

Flandria

Pax


54

Datum 01.01.1966 08.01.1966 15.01.1966 22.01.1966 29.01.1966 05.02.1966 12.02.1966 19.02.1966 26.02.1966 05.03.1966 12.03.1966 19.03.1966 26.03.1966 02.04.1966 09.04.1966 16.04.1966 23.04.1966 30.04.1966 07.05.1966 14.05.1966 21.05.1966 28.05.1966 04.06.1966 11.06.1966 18.06.1966 25.06.1966 02.07.1966 09.07.1966 16.07.1966 23.07.1966 30.07.1966 06.08.1966 13.08.1966 20.08.1966 27.08.1966 03.09.1966 10.09.1966 17.09.1966 24.09.1966 01.10.1966 08.10.1966 15.10.1966 22.10.1966 29.101966 05.11.1966 12.11.1965 19.11.1966 26.11.1965 03.12.1966 10.12.1966 17.12.1966 24.12.1966 31.12.1966

O

Albert

Belgika

Roxy

Madeira

Ritz

Congo

Flora

Elite

Plaza

Flandria

Pax

O


55

Datum 07.01.1967 14.01.1967 21.01.1967 28.01.1967 04.02.1967 11.02.1967 18.02.1967 25.02.1967 04.03.1967 11.03.1967 18.03.1967 25.03.1967 01.04.1967 08.04.1967 15.04.1967 22.04.1967 29.04.1967 06.05.1967 13.05.1967 20.05.1967 27.05.1967 03.06.1967 10.06.1967 17.06.1967 24.06.1967 01.07.1967 08.07.1967 15.07.1967 22.07.1967 29.07.1967 05.08.1967 12.08.1967 19.08.1967 26.08.1967 02.09.1967 09.09.1967 16.09.1967 23.09.1967 30.09.1967 07.10.1967 14.10.1967 21.10.1967 28.10.1967 04.11.1967 11.11.1967 18.11.1967 25.11.1967 02.12.1967 09.12.1967 16.12.1967 23.12.1967 30.12.1967

O

Albert

Belgika

Roxy

Madeira

Ritz

Congo

Flora

Elite

Plaza

Flandria

Pax

O

O


56

Datum 06.01.1968 13.01.1968 20.01.1968 27.01.1968 03.02.1968 10.02.1968 17.02.1968 24.02.1968 02.03.1968 09.03.1968 16.03.1968 23.03.1968 30.03.1968 06.04.1968 13.04.1968 20.04.1968 27.04.1968 04.05.1968 11.05.1968 18.05.1968 25.05.1968 01.06.1968

O

Albert

Belgika

Roxy

Madeira

Ritz

Congo

Flora

Elite

Plaza

Flandria

Pax


In de tabel zien we dat er elf verschillende cinema’s in de filmrubriek van De Voorpost hebben gestaan. Velen staan er slechts korte tijd in vermeld. De juiste oorzaak hiervan konden we niet achterhalen. We kunnen hier in alle waarschijnlijkheid naar gissen: misschien vond de auteur de cinema’s te verafgelegen en hierdoor niet interessant voor het Dendermondse publiek. Wat we wel met zekerheid hebben kunnen vaststellen is dat al deze cinema’s (behalve Flandria) vóór 1970 zijn gestopt. De vier bioscopen die een echte continue publicatie hebben gehad in De Voorpost bleven nog jaren werken en overleefden ook de crisisjaren zestig. Dit waren de cinema’s Albert, Belgika, Roxy en Madeira. Zij liggen ook dicht bij elkaar: drie in Dendermonde en Cinema Madeira lag in Lebbeke, zeer gemakkelijk te bereiken en dicht bij Dendermonde. Het was de bedoeling om alle bioscopen en hun films in onze databank in te voeren om volledig te zijn en zo een beeld te krijgen van wat zoal in de regio Dendermonde werd vertoond. Hoewel dus niet alle cinema’s een continue publicatie hebben, maken ze toch deel uit van onze analyse.

Cinema Pax uit Overmere staat amper drie weken vermeld in de filmrubriek. Hier vermoeden wij dat de schrijver J.A. de gespeelde film To Kill a Mockingbird van Robert Mulligan (1962) een niet te

57

missen aanrader vond en vermits de andere bioscopen uit de streek deze film op dat moment niet draaiden, nam hij Cinema Pax toch op in de filmrubriek. Hij schreef er ook een interessante bespreking bij. Nadien staat Cinema Pax geen enkele keer meer vermeld. Overmere is ook geen buurgemeente van de stad en behoort niet tot de regio Dendermonde.

We concentreren ons nu vooral op de vier cinema’s die vrij continu verschijnen in de filmrubriek. Wat opvalt is dat in elk jaar in de week van 21 juli er geen Voorpost is. We nemen aan dat dit de jaarlijkse vakantie van het blad was. In diezelfde maand verscheen er soms ook geen filmrubriek. Misschien omdat ofwel de schrijver op verlof was ofwel de cinema-uitbaters. Van getuigen weten we onder andere dat Cinema Albert zeker twee weken gesloten was in de maand juli. Ook uit de gegevens van deze tabel kunnen we dat concluderen. De drie andere bioscopen sloten blijkbaar ook enkele weken in de zomer.

De sporadische keren dat er geen filmrubriek was of de cinema’s niet vermeld waren kunnen we er van uitgaan dat de schrijver ziek of in vakantie was. We hebben geprobeerd de man te identificeren om te ondervragen maar hij is al geruime tijd overleden en we zijn enkel te weten gekomen dat zijn voornaam John was. Hij begon in oktober 1963 met de filmrubriek en deed dit tot in 1968. We zien wel in onze tabel dat er vanaf eind 1967 er meer gaten in de publicatie komen. De continuïteit wordt dan ook onderbroken in het voorjaar van 1968.

5.2.2. Data-analyse en resultaten

We hebben alle films die in de filmrubriek gepubliceerd waren, wekelijks van 5 oktober 1963 tot 1 juni 1968, in een databank ingevoerd. We vertrokken van de vermelde (Vlaamse) titel waarvan we de oorspronkelijke

titel

zochten,

vervolgens

vermeldden

we

het

land

van

herkomst,

de

productiemaatschappij, de gesproken taal, de regisseur en twee hoofdacteurs. Daarna vulden we de vertoningweek en -dag (indien vermeld) in, de respectieve bioscoop met adres, de roulatieperiode in de bioscoop en de roulatieperiode in de stad (regio Dendermonde). Ten slotte vermeldden we onze brongegevens. Uit al deze gegevens verkrijgen we enkele interessante conclusies en informatie in verband met het cinemagebeuren en de filmgegevens. Eerst gaan we dit voor alle bioscopen samen bekijken, voor de regio Dendermonde. Daarna richten we ons even op de vier belangrijkste bioscopen, namelijk de cinema’s Albert, Belgika, Roxy en Madeira. De overige bioscopen die ook in de databank zijn opgenomen zijn: Cinema Plaza, Cinema Ritz, Cinema Congo, Cinema Elite, Cinema Flora, Cinema Flandria en Cinema Pax. Al deze bioscopen samen waren de bekendste van de regio Dendermonde. Slechts enkele bioscopen werden niet in de Filmrubriek opgenomen (zie bijlage).

58

Tabel 1: OVERZICHT FILMTITELS Totaal aantal ingevoerde filmtitels

1464

Unieke (Vlaamse) filmtitels

843

100 %

Unieke originele filmtitels

620

73,55 %

Geen originele filmtitel gevonden

223

26,45 %

We hebben een totaal van 1 464 films in de databank ingebracht. Daar zitten natuurlijk vele dubbele films tussen. Daarom hebben we een lijst gemaakt waarin elke (Vlaamse) titel slechts eenmaal is vermeld om op die manier het aantal unieke titels die er gespeeld zijn tijdens die periode te kunnen tellen. Van de 1 464 films die we invoerden zijn er 843 verschillende films. We kunnen dus voorzichtig vaststellen dat er in de regio Dendermonde in een periode van meer dan vier jaar, van 1963 tot 1968, minstens 843 verschillende films zijn vertoond. (In de lijst unieke Vlaamse filmtitels kunnen nog altijd enkele dubbele films voorkomen, vooral in de reeks waarvan we de oorspong niet hebben gevonden).

Een belangrijk gegeven is dat we bij vele films die vermeld stonden in de filmrubriek de originele filmtitel niet hebben teruggevonden. Als gevolg hiervan was het onmogelijk om voor deze films informatie te vinden over land van herkomst, regisseur, enz. Onze conclusies zijn dus meestal enkel gebaseerd op de films waarover we deze informatie wel hebben teruggevonden.

Van de 843 verschillende films zijn er dus 620 waarvan we de oorspronkelijke filmtitel, en zo ook de daarbij horende informatie hebben gevonden. Er blijven dus 223 films (van de 843) over waarvan we enkel de vermelde Vlaamse filmtitel hebben. Dit maakt 26,45 % van het totaal van de verschillende films waarvan we de originele titel en andere informatie niet hebben kunnen vinden. We stellen dus vast dat we ongeveer 74 % van de originele filmtitels hebben teruggevonden. Dit was niet eenvoudig noch evident. Soms beschikten we over te weinig of helemaal geen gegevens uit de Filmrubriek om met succes de originele titel te vinden. Toch is het resultaat 74 % en vinden we dit bruikbaar voor een waardevolle analyse. We kunnen voorzichtig vermoeden dat vele van de filmtitels waarvan we geen originele titel hebben gevonden door de auteur J.A. werden beschouwd als minder interessante films vermits hij er weinig tot geen gegevens over verstrekte.

59

Acteurs en regisseurs

Voor alle films hebben we onder andere uitgezocht wie de populairste regisseurs en acteurs waren. We zoeken dit uit door te kijken hoeveel keer deze personen voorkomen in de lijst van de verschillende films, dus de lijst van de 843 unieke titels.

Tabel 2:

Tabel 3:

MEEST VOORKOMENDE REGISSEURS NAAM

MEEST VOORKOMENDE ACTEURS

AANTAL FILMS

NAAM

AANTAL FILMS

Hunebelle, André

9

Loren, Sophia

14

Taurog, Norman

9

Lewis, Jerry

13

Tashlin, Frank

7

Presley, Elvis

13

Borderie, Bernard

6

Belmondo, Jean-Paul

12

Dmytryk, Edward

6

Lee, Christopher

10

Jacobs, Werner

6

Stewart, James

10

Ford, John

5

Wayne, John

10

Hitchcock, Alfred

5

Quinn, Anthony

9

Thompson, J. Lee

5

Barker, Lex

8

Young, Terence

5

Connery, Sean

8

Annakin, Ken

4

Doris, Day

8

De Sica, Vittorio

4

de Funès, Louis

8

Edwards, Blake

4

Hudson, Rock

8

Frankenheimer, John

4

Marais, Jean

8

Hawks, Howard

4

Martin, Dean

8

In tabel 2 zien we de lijst met de meest voorkomende regisseurs. Zo waren er minstens 9 verschillende films van de Franse regisseur André Hunebelle en van de Amerikaanse Norman Taurog in de regio Dendermonde te zien in de periode oktober 1963 – juni 1968. Uiteraard kunnen er meer zijn geweest; films die niet gepubliceerd waren in De Voorpost of films die als bijfilm werden gegeven. Want de bijfilms werden nooit vermeld. Daarnaast waren Norman Taurog, Frank Tashlin, Bernard Borderie, Edward Dmytryk en Werner Jacobs de meest voorkomende en dus de meest succesvolle regisseurs in deze periode. Opvallend is dat één van de populairste regisseurs een Fransman is. We kunnen dus constateren dat Franstalige films hier tijdens deze periode populair waren. Ook Amerikaanse (Norma Taurog), Duitse (Werner Jacobs) en Italiaanse films (Vittorio De Sica) waren in trek.

60

Tabel 3 toont ons de meest voorkomende acteurs in de verschillende films. Sophia Loren spant de kroon met minstens veertien verschijningen in verschillende films. Ook Jerry Lewis en Elvis Presley staan hoog genoteerd met elk dertien films. In de lijst komen vooral Amerikaanse acteurs voor. JeanPaul Belmondo, Louis de Funès en Brigitte Bardot zijn de populairste Franse acteurs. Sophia Loren staat niet echt verrassend op de eerste plaats. Ze was een veelzijdige en populaire actrice en speelde mee in zowel Amerikaanse producties als Italiaanse. Het waren vooral dramatische- of historische films waarin Loren aan de zijde van een bekende mannelijke acteur speelde.

Land van productie

Het leek ons interessant om ook de herkomst, het land van productie, te bekijken. Zo kunnen we opmaken uit welke landen de meeste films komen en of er dus vooral Amerikaanse, Franse of Italiaanse films in deze periode in Dendermonde werden vertoond. Deze berekening wordt gemaakt op basis van de lijst met de 620 unieke filmtitels.

Tabel 4: HERKOMST LAND(EN)

AANTAL

% (VAN 620)

VSA

239

38,55

Groot-Brittannië

70

11,29

Italië

35

4,84

Frankrijk

19

3,06

West-Duitsland

18

2,90

Frankrijk-Italië

45

7,26

Italië-Frankrijk

43

6,94

In de jaren zestig waren Amerikaanse films hier het populairst. Bijna 40 % van de 620 verschillende films zijn van Amerikaanse makelij. We nemen aan dat dit te maken heeft met de grotere filmproductie van de VSA ten opzichte van de Europese landen. In de VSA viel de filmproductie ook niet stil tijdens WOII, wat in Europa wel het geval was en zo een achterstand veroorzaakte. Tijdens deze periode worden niet echt veel Franse en Italiaanse films vertoond. Hun coproducties bleken wel in de smaak te vallen (samen 14,2 %). Regisseurs en acteurs uit beide landen werkten samen. Een voorbeeld hiervan is La Ciociara uit 1960 van Vittorio De Sica. De twee hoofdacteurs zijn de Fransman Jean-Paul Belmondo en de Italiaanse Sophia Loren.

61

Uit onze datagegevens hebben we ook kunnen afleiden dat films pas 1 tot 2 jaar na hun release hier in de zalen kwamen. Zo vonden we dat minstens 31,84 % van alle verschillende films die hier in het jaar 1964 werden vertoond uit het jaar 1962 kwamen en minstens 29,61 % van de films kwam uit het jaar 1963. Samen goed voor 58,45 %.

Populairste film

Tabel 5: ROULATIEWEEK PER BIOSCOOP

ROULATIEWEEK PER STAD (REGIO DENDERMONDE)

ALBERT

BELGIKA

MADEIRA

ROXY

The Longest Day

7 weken

0

0

0

4

West Side Story

7 weken

2

2

1

0

Taras Bulba

6 weken

2

2

2

0

Dr. No

5 weken

2

2

2

0

Irma La Douce

5 weken

2

2

1

0

Le Vice et la Vertu

5 weken

0

0

1

0

FILMTITEL

Om de meest populaire film uit deze vier jaar durende periode te ontdekken, hebben we de roulatieweek per stad bekeken. Dit vertelt ons hoeveel weken een film minstens in de regio heeft gespeeld. De roulatieweek per bioscoop toont ons dan het aantal weken dat een film in een bepaalde bioscoop werd vertoond. De meest geliefde films waren de Amerikaanse oorlogsfilm The Longest Day (Ken Annakin) uit 1962 en het Amerikaanse muzikaal drama West Side Story (Jerome Robbins en Robert Wise) uit 1961. Zij speelden minstens zeven weken in de streek (zie tabel 5). De populairste films zijn van Amerikaanse afkomst. Dr. No (Terence Young, 1962) is Brits en Le Vice et la Vertu (Roger Vadim, 1963) is een Frans-Italiaanse co-productie. We keken ook hoeveel weken deze films hebben gelopen in onze vier bioscopen. Albert en Belgika hebben dezelfde cijfers, en ook Madeira heeft een gelijkaardig aantal. Enkel Cinema Roxy springt er tussenuit. We weten dat Cinema Albert en Cinema Belgika dezelfde uitbaters hadden en ook beschikten over slechts één kopie van een film, die ze van hun ene zaal naar de andere overbrachten. Hun programmering houdt dus dezelfde films in, die ook vaak op dezelfde dag werden vertoond. Uit deze lijst valt op dat Cinema Roxy er een andere soort programmering op nahield.

We moeten hier echter nog opmerken dat deze roulatieperiode niet noodzakelijk opeenvolgende weken inhield. Zo liggen de zeven vertoningsweken van The Longest Day verspreid tussen de periode december 1963 tot oktober 1965.

62

Informatie per bioscoop

Wanneer we voor alle 1 464 ingebrachte filmtitels nagaan in welke bioscoop ze telkens werden vertoond, krijgen we de volgende resultaten:

Tabel 6: VERDELING PER CINEMA VAN HET TOTAAL AANTAL FILMTITELS VERSCHENEN IN DE FILMRUBRIEK CINEMA

AANTAL FILMTITELS

Albert

342

Belgika

327

Madeira

284

Roxy

225

Elite

80

Congo

56

Flandria

56

Ritz

43

Plaza

36

Flora

12

Pax

3

Totaal aantal filmtitels :

1 464

We zien onmiddellijk dat onze vier bioscopen het hoogste aantal hebben. Zij staan dus het meest vermeld in de Filmrubriek. Met een aantal van 342 haalt Cinema Albert 23,36 % van alle vermeldingen in de rubriek. Belgika 22,34 %, Madeira 19,40 % en Roxy 15, 37 %. Uit deze cijfers kunnen we verder afleiden dat in de eerste vier vermelde bioscopen de meeste films werden vertoond. Ook weten we dat ongeveer de helft van de films die in de Albert werden vertoond, zeker ook in de Belgika te zien waren. Voor alle duidelijkheid vermelden we nu ook nog eens dat de 1 464 filmtitels vele dubbele films bevatten. We kunnen ook vaststellen aan de hand van deze tabel dat de eerste vier bioscopen waarschijnlijk het populairst waren en het grootste publiek trokken. Deze cinema’s zijn ook de enige die de jaren zestig hebben overleefd. Van de overige kon enkel Cinema Flandria het nog tot 1975 volhouden (zie bijlage).

63

Speelduur en vertoningdagen per bioscoop

Tabel 7: FILMS

ROULATIEPERIODE

2 weken

ALBERT

BELGIKA

MADEIRA

Dr. No

Dr. No

Dr. No

Taras Bulba

Taras Bulba

Taras Bulba

One Spy Too Many

One Spy Too Many

One Spy Too Many

From Russia With Love

From Russia With Love

Viva Las Vegas

Irma La Douce

Irma La Douce

The Killers

My Six Loves

My Six Loves

Dirty Work

Pinocchio

Pinocchio

De Witte

PT 109

PT 109

Le Chevalier de Pardaillan

Tickle Me

Tickle Me

ROXY Boccaccio ‘70

Ulisse contro Ercole Ulisse contro Ercole West Side Story

West Side Story

McLintock!

The City of the Dead

4 weken

The Longest Day

Wat opvalt wanneer we de roulatieperiode per bioscoop gaan bekijken is dat het uitzonderlijk is dat een film meer dan een week wordt vertoond. Slechts enkele populaire films worden twee weken gedraaid. Exceptioneel zien we The Longest Day ook vier weken verschijnen in Cinema Roxy. Wekelijks werd de programmering dus aangepast en een film werd over het algemeen slechts één week in een bioscoop gespeeld. Dit is ook zo voor de overige cinema’s die niet in tabel 6 staan.

Alle films die in de Albert twee weken worden vertoond, op één uitzondering na, zien we ook twee weken verschijnen in Cinema Belgika. Een nieuw bewijs dat Albert en Belgika er ongeveer dezelfde programmering op nahouden. Ze vertonen elk ook twaalf verschillende films gedurende twee weken. Het is belangrijk te vermelden dat deze twee weken niet noodzakelijk opeenvolgend zijn. Soms zitten er maanden en meestal een jaar tijd tussen de vertoningen.

Bij Cinema Madeira tellen we acht films die twee weken werden vertoond. Drie daarvan zien we ook in de lijst van Albert verschijnen. Cinema Roxy draait in deze periode volgens de Filmrubriek alle films slechts één week. Enkel The Longest Day wordt vier weken vertoond. Opnieuw zien we hierin een andere vorm van programmering ten opzichte van Cinema Albert en Belgika.

64

De vaste dagen van vertoning waren bij Cinema Albert vrijdag, zaterdag, zondag en maandag. In een vertoningweek wordt een film vaak ook drie of vier keer gedraaid, soms elke vaste vertoningdag. Bij Cinema Belgika zien we hetzelfde en ook Cinema Madeira hield er dezelfde vaste dagen op na. Een zeldzame keer zien we ook dinsdag en woensdag opduiken, maar we vermoeden dat dit toch uitzonderlijke vertoningdagen waren. Ook Cinema Roxy draaide tijdens de weekenddagen en af en toe op donderdag.

Aantal gevonden originele filmtitels per bioscoop

Tabel 8: ALBERT

BELGIKA

MADEIRA

ROXY

Aantal ingevoerde filmtitels

342

327

284

225

Aantal gevonden filmtitels

273

264

242

55

20,18 %

19,27 %

14,79 %

75,56 %

Percentage NIET GEVONDEN filmtitels

Van de 1 464 ingevoerde filmtitels spelen er 225 in Cinema Roxy. Van amper 55 hiervan vonden we de originele filmtitel. We vonden dus geen originele titel bij 75,56 % van de filmtitels van Cinema Roxy, wat toch wel een hoog cijfer is. De percentages van Cinema Albert, Belgika en Madeira liggen beduidend lager en sluiten beter aan bij het gemiddelde, dat 21,11 % (= percentage niet gevonden filmtitels van alle 1 464 ingevoerde filmtitels) bedraagt.

Wanneer we de Vlaamse titels bij Cinema Roxy nu eens van dichterbij bekijken, merken we dat vele hiervan verwijzen naar een pikante of erotische film. Zo hebben we van Sexy nachten, De kattin met de zweep, De vreemde drang, Vurige vrouwtjes, Rode Lippen, Telkens als de nacht komt en vele andere, de originele titel niet teruggevonden. Deze titels vragen echter niet al te veel fantasie om te bedenken wat voor soort films het waren. Onze Filmrubriekschrijver J.A. was blijkbaar geen grote fan van deze films en hij gaf hierbij weinig of geen informatie in vergelijking met andere films, zodat we niet te weten konden komen over welke originele film het nu ging. Zijn commentaren zeggen genoeg. Bij de film ‘Julia in nood’ luidt zijn commentaar : “Wie brengt dit meisje Julia enkele overschotjes van kleren? De spullenhulp?”, bij ‘Het eiland der dwaze maagden’: “Een buitenkansje… Spijtig dat wij er niet bij waren of ze hadden de titel moeten vervangen.” en bij ‘Het eiland zonder mannen’: “Na ‘Het eiland zonder vrouwen’ zit het eiland nu ook zonder mannen. Waarvan komt dan het probleem van de overbevolking? Waarschijnlijk van die andere grootse eilandengeschiedenis ‘Het eiland zonder schaamte’. Van al deze banale eilanden-affaires en dito tragische verhaaltjes, verlos ons.”.

We kunnen hieruit toch besluiten dat Cinema Roxy er een andere programmering op nahield en er meer op gericht was pikante films aan te bieden.

65

Genre van films

Boeiend zou zijn om te kunnen bepalen welke soort films in welke bioscopen werden vertoond. Dit zou een belangrijke factor zijn om een profilering te kunnen opstellen. In de Filmrubriek wordt het genre van de gespeelde films echter te weinig vermeld. Enkel wanneer het er uitdrukkelijk werd bijgeschreven is het opgenomen in onze databank. De meest voorkomende genres zijn: komedie, oorlog, western, avontuur en spionage. Toch zijn deze vermeldingen schaars en dus niet bruikbaar om verder te bestuderen.

Besluit profilering

Door middel van deze berekeningen konden we toch tot enkele besluiten komen. Zo konden we afleiden dat Cinema Albert en Cinema Belgika het grootste aantal films programmeerden en een afwisselende programmering hadden. Wekelijks werden er nieuwe films gedraaid. We zien deze tendens ook wel bij de overige cinema’s. We nemen op basis van de Filmrubriek en op basis van onze gegevens aan dat Albert en Belgika in de periode eind 1963 tot begin 1968, de succesvolste bioscopen waren uit regio Dendermonde. Ook Cinema Madeira deed het niet slecht en staat dikwijls vermeld in de Filmrubriek. We vermoeden dat deze bioscoop, in het naburige Lebbeke gelegen, een van de grootste concurrenten was voor de cinema’s Albert en Belgika van de familie Rydant. Ook Cinema Roxy staat in deze periode continu vermeld in De Voorpost en lijkt met een aparte programmering zijn eigen publiek te vinden.

66

BESLUIT Met het ontstaan van de cinema op het einde van de 19de eeuw ontstonden tegelijkertijd de eerste bioscopen. Rondtrekkende artiesten en zakenlui waren de eersten die het vertonen van films organiseerden in tenten of gebouwen. De eerste echte permanente bioscopen werden ingericht in bestaande huizen, zalen en winkels. In het begin van de twintigste eeuw doet de nickelodeon zijn intrede. Deze wordt beschouwd als de voorloper van het echte bioscoopgebouw. De movie palaces kwamen een tiental jaren later; dit waren mooi versierde en architecturale pareltjes van bioscopen. Het medium film was nieuw en het wekte grote interesse en nieuwsgierigheid. De bioscopen waren van in het begin populair en ze trokken een talrijk en verscheiden publiek.

Cinemagoing of ‘het naar de bioscoop gaan’ is een belangrijk doch soms moeilijk te bestuderen onderdeel van het filmgebeuren. Het sociale aspect van de bioscoop kan op kwantitatief niveau worden bestudeerd aan de hand van cijfermateriaal en statistische gegevens. Interessanter is misschien kwalitatief onderzoek, wat interviews en dergelijke vereist. Hierbij dient te worden gewaarschuwd voor mogelijke problemen. Dergelijk onderzoek is onder andere erg subjectief en herinneringen van mensen zijn niet altijd accuraat of betrouwbaar. Toch moet dit onderzoek worden gedaan, en niet later maar nu, want na verloop van tijd zullen de mensen die het meemaakten er niet meer zijn.

De start van het bioscoopwezen in de VSA kende een groot succes. Er kwamen steeds meer cinema’s bij tot de Grote Depressie toesloeg. Ondanks grote moeilijkheden kon de sector dit overleven. Tijdens de Tweede Wereldoorlog kende de filmindustrie er een succesperiode qua productie en distributie. Na de oorlog zou deze industrie echter decennia lang achteruitgaan. De oorzaken van deze achteruitgang waren onder meer de televisie, de veranderende levensstijl, de suburbanisatie, de babyboom, de video, de betaalzenders, de lagere productie, de strenge wetgeving en de hoge taksen voor de uitbaters. De multiplex-cinema’s nemen het vanaf de jaren zeventig over en ze boeken succes. Vanaf het midden van de jaren tachtig gaat de industrie er weer op vooruit. De bezoekersaantallen stijgen evenals het aantal bioscopen. Ook in België verliep dit proces op een gelijkaardig manier. De dure omschakeling naar de geluidsfilm betekende voor vele uitbaters wel de sluiting. Maar geleidelijk aan steeg het aantal bioscopen in het land. Wereldoorlog II was rampzalig voor de bioscoopsector. Vele zaken moesten sluiten, sommigen verloren hun vergunning en andere werden door de Duitsers in beslag genomen. Na de oorlog herpakte de industrie zich en kende een opbloei. Maar ook hier veranderden de samenleving en de levensstijl zodat onze maatschappij een gelijkaardige evolutie doormaakte als de Amerikaanse.

67

In de stad Dendermonde opende de eerste bioscoop in 1911 en sloot de voorlaatste in 1985. In totaal zijn er twaalf bioscopen in de stad bedrijvig geweest. Enkel Cinema Albert, gelegen in de deelgemeente Sint-Gillis, blijft nu nog bestaan. De meeste cinema’s waren slechts enkele jaren actief. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werkten de meeste bioscopen verder maar ze werden wel streng door de Duitsers gecontroleerd. In deze oorlogsperiode gingen veel mensen naar de bioscoop want er waren niet veel andere ontspanningsmogelijkheden. Ook na de oorlog bleef de sector het zeer goed doen tot de late jaren vijftig. Daarna volgden de crisisjaren, die ook in Dendermonde hard aangevoeld werden. Eén na één sluiten alle bioscopen, behalve Cinema Albert.

Cinema Albert bestaat sinds 1914 en is nog steeds een succesvolle bioscoop. Uit ons archiefonderzoek en ons diepte-interview hebben we enkele overlevingsstrategieën van de cinema kunnen ontdekken. Een erg belangrijk gegeven voor hun succesformule is het feit dat de cinema altijd een familiebedrijf is gebleven. Elk lid van het gezin had ook zijn eigen taak en werkte mee. Voor je eigen zaak werken geeft ook een extra stimulans om het goed te doen en de passie was altijd al aanwezig. Van in het begin heeft de familie Rydant met de toenmalige distributeurs uit Brussel goede contacten en relaties opgebouwd, die tot op vandaag behouden blijven. Hun jarenlange ervaring met de filmwereld en hun goede reputatie spelen nog steeds een grote rol in dit succesverhaal. Mede hierdoor kan de cinema elke gewilde première bemachtigen en heeft ze een relatief grote keuze in de programmering.

De goede locatie van de bioscoop, langs een verbindingsweg net buiten het centrum van Dendermonde, heeft ook altijd in zijn voordeel gespeeld. In de hele regio is ook geen andere bioscoop te vinden. Voldoende gratis en dichtbijliggende parkeerplaatsen vormen ook een bijkomend pluspunt. De kaartjesprijs is ook beduidend lager in vergelijking met de grote ketenbioscopen. Cinema Albert wil bewust een alternatief zijn voor de multiplex-cinema’s. Veiligheid, vertrouwen en gastvrijheid staan hoog in het vaandel bij de bioscoop. Steeds vernieuwen en investeren bleek nodig. In 1992 werd een tweede zaal bijgebouwd, zodat er meer verschillende films konden worden vertoond. De hele zaak werd totaal vernieuwd. Enkele jaren later werd het comfort opnieuw verbeterd met nieuwe zetels. De uitbaters volgen de nieuwe technologieën en hebben hun zalen reeds uitgerust voor digitale en 3D-films. Tot 1984 baatte de familie naast Cinema Albert ook nog Cinema Belgika in Dendermonde uit. Ze hadden één kopie van een film, die ze in de twee bioscopen vertoonden. Twee zalen leverden dubbele inkomsten op, zodat de zaken winstgevend waren. Bovendien kennen de uitbaters hun publiek, weten ze welke films in de smaak zullen vallen en slagen ze er meestal in de juiste film op het juiste ogenblik te vertonen.

68

We kunnen vaststellen, uit onze data-analyse van de programmeringgegevens van vier jaar (eind 1963–begin 1968) van de verschillende bioscopen uit de regio Dendermonde, dat Cinema Albert en Cinema Belgika er ongeveer dezelfde programmering op nahielden. Zij staan ook telkens eerst vermeld in de Filmrubriek. Cinema Albert speelde het gros van alle vertoonde films in de regio. Wekelijks werden er andere films vertoond. Met Cinema Madeira, gelegen in het naburige Lebbeke, leek Cinema Albert zijn concurrent te hebben gevonden. Cinema Roxy, die het nog tot in 1972 uithield, deed het in de jaren zestig ook niet slecht, maar richtte zich met de programmering van pikante en erotische films tot een ander publiek. Ook Cinema Albert draaide dit soort films eind de jaren zestig, begin de jaren zeventig. De crisisperiode moest kost wat kost worden overbrugd. Deze data-analyse brengt ons enkele interessante gegevens in verband met de films. Het is wel jammer dat er niet meer continue publicaties van de programmering bewaard zijn gebleven. Hierdoor zou een studie mogelijk geweest zijn over de decennia heen, die ook het filmgenre had kunnen bevatten. Het resultaat zou dan een nog duidelijker profiel van Cinema Albert en van de overige bioscopen geweest zijn. In deze korte periode van vier volle jaren waarop ons onderzoek zich baseert is een dergelijke profilering niet echt mogelijk. Verder onderzoek zou nuttig zijn, maar in dit geval helaas onmogelijk omdat de nodige informatie niet bewaard is. Daarom kunnen we enkel pleiten voor een betere archivering.

69

BIBLIOGRAFIE

Abrams, M. (1947). The British Cinema Audience. Hollywood Quarterly, 3(2), 155-158. Allen, C. (1979). Motion Picture Exhibition in Manhattan 1906-1912: Beyond the Nickelodeon. Cinema Journal 18(2), 2-15. Benshoff H. & Griffin S. (2004). America on Film. Representing Race, Class, Gender, and Sexuality at the Movies. Oxford: Blackwell Publishing. Biltereyst, D. (2007). De disciplinering van een medium: Filmvertoningen tijdens het interbellum. In D. Biltereyst & P. Meers (Ed.), De verlichte stad: een geschiedenis van bioscopen, filmvertoningen en filmcultuur in Vlaanderen. (pp. 45-61). Leuven: Uitgeverij LannooCampus. Borneman, E. (1985). United States versus Hollywood: The Case Study of an Antitrust Suit. In T. Balio (Ed.), The American Film Industry (pp. 449-462). Wisconsin: The University of Wisconsin Press. Bowser, E. (1990). The Transformation of Cinema. 1907-1915. California: University of California Press Berkeley and Los Angeles. Burrows, J. (2004). Penny Pleasures: Film Exhibition in London during the Nickelodeon era 19061914. Film History 16(1), 60-91. Convents, G. (2007). Ontstaan en vroege ontwikkeling van het Vlaamse bioscoopwezen (1905/19081914). In D. Biltereyst & P. Meers (Ed.), De verlichte stad: een geschiedenis van bioscopen, filmvertoningen en filmcultuur in Vlaanderen. (pp. 23-43). Leuven: Uitgeverij LannooCampus. Cook, D. (2004). A History of Narrative Film. New York: W.W. Norton & Company. Cook, D. (2002). Lost Illusions: American Cinema in the shadow of Watergate and Vietnam, 19701979. California: University of California Press Berkeley and Los Angeles. Crafton, D. (1999). The Talkies. American cinema’s transition to sound. 1926-1931. California: University of California Press Berkeley and Los Angeles. De Koninck, F. (1995). Film en cinema te Dendermonde. Enkele persoonlijke herinneringen. Dendermonde: Stadsbestuur Dendermonde. De Wever, B., Rzoska, B., Crul, C., François, P. (2005). Van horen zeggen: mondelinge geschiedenis in de praktijk. Schaarbeek: Vlaams Centrum voor Volkscultuur vzw. Gomery, D. (2002). Motion Picture Exhibition in 1970s America. In D. Cook (Ed.), Lost Illusions: American Cinema in the shadow of Watergate and Vietnam, 1970-1979 (pp. 397-417). California: University of California Press Berkeley and Los Angeles. Gaines, J. M. (2008). The White in the Race Movie Audience. In R. Maltby, R. C. Allen & M. Stokes (Ed.), Going to the Movies: Hollywood and the Social Experience of the Cinema (pp. 60-75). Exeter: University of Exeter Press. Glancy, M. & Sedgwick, J. (2007). Cinemagoing in the United States in the mid-1930s. In Maltby, R., Stokes, M. & Allen, R. (Ed.), Going to the Movies. Hollywood and the Social Experience of Cinema (pp. 155-195). Exeter: University of Exeter Press.

70

Gomery D. (1985). U.S. Film Exhibition: The Formation of a Big Business. In T. Balio (Ed.), The American Film Industry (pp. 218-228). Wisconsin: University of Wisconsin Press. Herzog, C. (1981). The Movie Palace and The Theatrical Sources of it’s Architectural Style. In I.R. Hark (Ed.), Exhibition, The Film Reader (pp. 51-67). Londen: Routledge. Jewell, R. (2007). The golden age of cinema. Hollywood 1929-1945. Oxford: Blackwell Publishing. Kim, W.C. & Mauborgne R. (1997). Value Innovation: The Strategic Logic of High Growth. Harvard Business Review. January-February, 103-112. Lev, P. (2003). The Fifties: Transforming the Screen, 1950-1959. California: University of California Press Berkeley and Los Angeles. Meers, P. (2007). Van de ‘dood van de cinema’ tot de megaplex en de thuisbioscoop (1980- ). In D.Biltereyst & P. Meers (Ed.), De verlichte stad: een geschiedenis van bioscopen, filmvertoningen en filmcultuur in Vlaanderen. (pp. 123-139). Leuven: Uitgeverij LannooCampus Monaco, P. (2003). The Sixties. California: University of California Press Berkeley and Los Angeles. Moore, P. (2008). Now Playing. Early Moviegoing and the regulation of fun. Albany: State University of New York Press. Musser, C. (1990). The Emerge of Cinema. The American Screen to 1907. California: University of California Press Berkeley and Los Angeles. Olson, M. (1960). Motion Picture Attendance and Social Isolation. The Sociological Quarterly, 1(2), 107-116. Prince, S. (2000). A New Pot of Gold. Hollywood under the electronic rainbow, 1980-1989. California: University of California Press Berkeley and Los Angeles. Richards, J. (1983). The cinema and cinema-going in Birmingham in the 1930s. In Walton, J. & Walvin, J.(Ed.), Leisure in Britain 1780-1939 (pp. 31-52). Manchester: Manchester University Press. Rydant E. (n.d.). Het grote avontuur. Niet-gepubliceerd werk, Bonheide. Schatz, T. (1999). Boom and Bust. American Cinema in the 1940s. California: University of California Press Berkeley and Los Angeles. Sklar, R. (2000). Introduction. In M. Putnam (Ed.), Silent Screens (pp. 3-12). Baltimore: The John Hopkins University Press. Stroobants, A. (1995). De Dendermondse Cinema’s -een terugblik-. Stadsbestuur Dendermonde: Dendermonde. Stubbing, S. (2003). ‘Look behind you!’: memories of cinemagoing in the ‘Golden Age’ of Hollywood. In P. Grainge (Ed.), In Memory and Popular Film (pp. 43-65). Manchester: Manchester University Press. Turner, G. (1988). Film as Social Practice. London: Routledge. Valerio, J & Friedman, D. (2000). Movie Palaces: Renaissance and Reuse. Washington: Academy for Educational Development.

71

Van de Vijver, L. (2007). Neergang en crisis van de bioscoop (1958-1980). In D.Biltereyst & P. Meers (Ed.), De verlichte stad: een geschiedenis van bioscopen, filmvertoningen en filmcultuur in Vlaanderen. (pp. 99-121). Leuven: Uitgeverij LannooCampus. Vande Winkel, R. (2007). De bezette bioscoop: Filmvertoningen tijdens de Duitse bezetting (19401944). In D. Biltereyst & P. Meers (Ed.), De verlichte stad: een geschiedenis van bioscopen, filmvertoningen en filmcultuur in Vlaanderen. (pp. 63-79). Leuven: Uitgeverij LannooCampus. Van Waesberghe, W. (Producer). (2009). Koppen. Brussel:VRT. Waller, G. A. (1992). Another Audience: Black Moviegoing, 1907-1916. Cinema Journal, 13(2), 135. Willems, G. (2007). De bioscoopexploitatie tussen bloei en crisis (1945-1957). In D.Biltereyst & P. Meers (Ed.), De verlichte stad: een geschiedenis van bioscopen, filmvertoningen en filmcultuur in Vlaanderen. (pp. 81-97). Leuven: Uitgeverij LannooCampus.

Internetbronnen Borsboom, E. (n.d.). Conclusion: 100 years of cinema in Europe. Geraadpleegd op 5 juni 2009 op het World Wide Web: http://www.mediasalles.it/ybkcent/ybk95con.htm#eng Cinema Albert (2009). Digitale Cinema. Geraadpleegd op 14 april 2010 op het World Wide Web: www.cinema-albert.be/digital Cinema Albert (2005). Historiek: De geschiedenis van Cinema Albert (1914-2009). Geraadpleegd op 14 april 2010 op het World Wide Web: www.cinema-albert.be/historiek Dendermonde. (2009). Jaaroverzicht 2008. Geraadpleegd op 18 juni 2009 op het World Wide Web: http://www.dendermonde.be/file_uploads/4644.doc Dendermonde, Ros Beiaardstad. (2008). Gerechtshof (justitiepaleis). Geraadpleegd op 19 juni 2009 op het World Wide Web: http://www.dendermonde.be/product.aspx?id=1941 Geschiedenis van Dendermonde(centrum). (2008, 20 oktober). Geraadpleegd op 15 februari 2010 op het World Wide Web: http://www.dendermonde.be/product.aspx?id=2183 Geschiedenis van Sint-Gillis bij Dendermonde. (2008, 13 juni). Geraadpleegd op 15 februari 2010 op het World Wide Web: http://www.dendermonde.be/product.aspx?id=1550 Kinepolis Film Distribution. (n.d.). kinepolis film distribution. Geraadpleegd op 16 mei 2009 op het World Wide Web: http://www.kfd.be/index.php?page=whoweare Kinepolis Group. (2009). Historiek. Geraadpleegd op 15 mei 2009 op het World Wide Web: http://corporate.kinepolis.com/index.cfm?PageID=18291 Kinepolis Group. (2009). Jaarverslagen. Geraadpleegd op 15 mei 2009 op het World Wide Web: http://corporate.kinepolis.com/index.cfm?PageID=18295 Nato. (2009). Number of U.S. screens. Geraadpleegd op 21 maart 2010 op het World Wide Web: http://www.natoonline.org/statisticsscreens.htm

72

Ros Beiaard. (n.d.). Het Ros Beiaard. Geraadpleegd op 19 juni 2009 op het World Wide Web: http://www.rosbeiaard.be/historiek/belangrijke-elementen Waller, G. (2010). Non-Theatrical Exhibition. Geraadpleegd op 21 maart 2010 op het World Wide Web: http://www.filmreference.com/encyclopedia/Criticism-Ideology/Exhibition-NONTHEATRICAL-EXHIBITION.html

Krantenartikels en weekbladen Dendooven, P. (2007, 10 maart). Kinepolis keert terug naar de binnenstad. De Standaard. Belga. (2004, 18 september). K3-film toch ook in kleine zalen. De Standaard. H.A.D. (1994, 7 december). Eenzame zeventiger voelt zich weer jong. Het Nieuwsblad. J.A. (1967, 27 mei). Filmrubriek. De Voorpost. J.A. (1966, 30 april). Filmrubriek. De Voorpost. J.A. (1963, 5oktober-1968, 1 juni). Filmrubriek. De Voorpost. K.D.R. (2006, 10 januari). Acht procent minder bezoekers in Kinepolis. De Standaard. Kinepolis start met 3D-cinema in België (2007, 13 november). Gazet Van Antwerpen. Mestdach, D. (2009, 7 oktober). Helaas in Humo. Knack Focus. Pdc. (2007, 5 september). David tegen Goliath. Het Nieuwsblad. Scriptman (1966, 30 juli). De eerste cinema’s in onze streek. De Voorpost, 1 en 11. Sjeekspier (1971, 11 december). Dendermonde 20/30 De Rydant-sage. De Voorpost, 11. Sjeekspier (1971, 27 november). Dendermonde 20/30 De toverlantaarn van Steffeke. De Voorpost, 27.

73

BIJLAGEN Interview met Cyriel Cleynens, 5 oktober 2009 Wanneer jullie in 1972 Cinema Albert overnamen van Gustaaf Rydant, was dit dan een logische verderzetting? Of waren er andere mogelijke overnemers? Waren jullie hiertoe onmiddellijk bereid of hadden jullie andere toekomstplannen? We hebben er wel lang over getwijfeld. Er waren vier zussen; niemand wou het in het begin doen: zelfstandigen, totaal ander beroep dan loontrekkenden... Dan hebben wij toch besloten, dankzij een nonkel; een broer van Gustaaf Rydant, die heeft ons gezegd: ‘Doe dat, ge gaat er content van zijn.’ En dan hebben wij beslist om dat toch te doen. Het was niet logisch dat wij het onmiddellijk zouden overgenomen hebben, dat alleszins niet.

Vóór jullie de nieuwe uitbaters werden, werkten jullie dan reeds mee in de cinema? Ik persoonlijk niet. Ik ben aangetrouwd, maar mijn vrouw Nicole, die is van kindsaf aan in de cinema opgegroeid en die heeft geholpen, zij is zelf nog operateur geweest, dus filmen afdraaien. Ik, eens dat we getrouwd waren, sporadisch eens inspringen, maar het was meer mijn vrouw in feite die altijd geholpen heeft in de cinema.

Wie van jullie doet wat concreet? Zijn er ook nog medewerkers die voor jullie werken (kaartjescontrole, website-onderhoud,…)? Het is natuurlijk complex. In het begin deed ik de contracten, de filmen gaan halen en wegdoen, de bar, operateur zijn, boekhouding, ... dit alles deden wij zelf. Nicole deed dan de kassa, zorgde voor snoep en deed bestellingen en zo. Dat was zowat de verdeling. Eens dat we dan verbouwd hebben was het wel anders in die zin dat mijn zoon er is bijgekomen in de zaak en die meer en meer betrokken was in de zaak. Die is dan operateur beginnen spelen en wij hielden ons meer bezig met het commerciële, dus naar de filmverdelers toe, de contracten en visies gaan volgen. In de loop van de tijd is het ook steeds meer en meer de zoon die erbij is gekomen.

Zijn er nog andere mensen buiten de familie die meehelpen? De laatste jaren hebben we ook meer en meer studenten en ook een hulpoperateur die ons in de week wat bijspringt. Als het te druk is, komt hij wat doen, zodat wij de boekhouding zowat ’s avonds op punt kunnen stellen. De studenten helpen voor de kaartjes te scheuren en staan achter de bar, maar dat is enkel in de heel drukke periode.

En wat is dan de meest drukke periode? Dat hangt af van film tot film moet ik eerlijk zeggen. Als het natuurlijk slecht weer is, of er is een echte blockbuster, dan kan het ook heel druk zijn in de zomer. Zoals dit jaar hadden we Harry Potter, Ice Age en dan was het enorm druk. Er was in feite meer volk dan in december met Kerst en Nieuwjaar. We zijn zeer afhankelijk van het product en ook van het weer. Dat zijn de twee belangrijkste factoren. We hebben zo echt geen periodes.... normaal gezien Kerstmis, Allerheiligen, ... dat zijn drukke periodes maar als je het product niet hebt, komen ze toch ook niet. We zijn zeer afhankelijk van dergelijke situaties.

Wie kuist de cinema dan en houdt het hier proper? We hebben wel een kuisvrouw die zeer flexibel is maar we hebben toch wel periodes dat we hetzelf doen omdat we niemand anders vinden. Een kuisploeg, die zijn slechts beperkt tot maandag-vrijdag en

74

bij ons is het juist het belangrijkste zaterdag-zondag, want dan komt het meeste volk. Dus in principe: het vuilste werk doen wij nog.

Dus jullie werken eigenlijk met drie full-time? Jaja, mijn zoon die klopt voor het moment zeker tussen de zeventig à tachtig uur per week. Elke film die binnenkomt, die wordt bekeken, om te zien of hij goed geleverd is, kijken naar de juiste geluidsterkte volgens welke de film moet worden gedraaid,... en over het algemeen is dat nachtwerk voor hem. Dus na de vertoning in de week, is dat om 22.00u gedaan, dan zet hij achteraf die film er nog op, om te zien of alles wel goed is. Het is dikwijls 00.30u-01.00u voor hij gedaan heeft met zijn dagtaak. ’s Morgens is het dan boekhouding, bijhouden van leveringen enz. Er is echt echt enorm veel werk en het is juist daarom dat er zoveel familiale zaken verdwijnen in feite. Ook het sociaal leven lijdt eronder: vrienden en kennissen, ja, die vragen: kom in ’t weekend eens iets drinken of kom eens eten. Doordat het hier een 100 % familiale zaak is, is dat moelijk. Ik ga niet zeggen dat het nooit kan... Nu met onze Philip erbij te komen, is dat iets flexibeler geworden, maar toch blijf je gebonden. In drukke periodes kan je het niet laten om hier te zijn. Nicole de kassa, ik sta hier dan en links en rechts wat inspringen waar het nodig is. Zo’n twee personen, ik ga niet zeggen onvervangbaar, maar we kennen de situatie, we weten hoe we er mee moeten omspringen. En het is niet zo evident om dat aan een student te zeggen, met al de beste wil, en da ze proberen goed te doen, maar dat is toch hetzelfde niet.

En hoelang werkt uw zoon hier al? Van 1992. Vanaf we hebben verbouwd is hij in de zaak gekomen. Op het gemak aan eerst. Eerst studeerde hij nog en kwam hij dan dikwijls helpen als het een drukke periode was. Maar na een jaar of twee is hij full-time in de zaak gekomen.

Wie onderhoudt de website? Dat is de zoon. Het opstarten is door een firma uit Aartselaar gebeurd. Maar het bijhouden, het invullen, het wekelijks aanpassen,... dat gebeurt door mijn zoon. De meeste mensen zijn er heel tevreden over, over de website. Want we hebben enorm veel inschrijvingen; je kan via de website inschrijven. We zitten boven de 3000 nieuwsbrieven die we per week versturen. Het bezoekersaantal per dag schommelt, maar in drukke periodes gaat dat tot 800-900 per dag. Maandag is het iets drukker, omdat dan de nieuwe programmatie gebeurt. Maar over het algemeen kunnen we toch rekenen op een 200-tal bezoekers per dag die komen kijken.

Merkt u een verschil in het bezoekersaantal sinds jullie de website hebben? Meer bezoekers misschien niet zo, maar je bereikt een groep die naar de cinema komt. We hebben nu zelf de Streekkrant afgezegd omdat de mensen die wij willen bereiken niet via de Streekkrant gaan. Die gaan via de website. We vinden dit ook spijtig voor de mensen die geen internet hebben of geen fax; want we hebben ook nog een dienst waarbij we bij mensen die geen internet hebben kunnen doorfaxen, dat zijn er ook een stuk of 25-30 die per week vragen per fax. Maar de kost die de Streekkrant meebrengt voor de mensen die je anders niet bereikt, is te miniem. Er zijn een paar mensen van 60-70 jaar die zeggen ja, we doen er de moeite niet meer voor. Dat vinden we zelf ook spijtig. Diegenen die we niet kunnen bereiken, moeten dan bellen of ze moeten het hebben van horen zeggen en dat is niet altijd even aangenaam voor die mensen. Dat vinden we spijtig. Maar het is ergens een keuze die je moet maken, economisch haalbaar en wat krijg je ervoor terug. We zijn nu een kleine twee jaar, in augustus, daarmee gestopt (programmatie-advertentie in de Streekkrant) en ons bezoekersaantal stijgt in feite. Terwijl het nationaal gemiddelde zakt, zijn wij verleden jaar met 4 % gestegen. In België was het gemiddeld met 6-7 % gezakt. Dus dan zitten we nog altijd vrij goed moet ik eerlijk zeggen.

75

Oefen(d)en jullie buiten het uitbaten van de cinema nog een ander beroep uit (snoepwinkeltje Snoopy)? Neen, absoluut niet! Dit is meer als genoeg.

Er was een snoepwinkeltje naast de cinema vroeger? Ja, dat was in de tijd van mijn schoonouders nog. Toen was de cinema in feite nog niet zo druk. Je had de periodes juli, augustus,... Dat was toen, toen ik begon, in 1972, dan hadden wij drie weken verlof. Nu is dat echt ondenkbaar. Ook de filmverdelers eisen meer vertoningen, eisen meer filmen, eisen meer van alles en die flexibiliteit hebben we niet meer dat we nog een zijsprongetje kunnen maken met een winkel of zo iets, dat gaat niet. Maar inderdaad, mijn schoonouders hadden een winkeltje gedurende een lange periode zelfs. Maar vanaf wij hier komen wonen zijn, zijn we toch meer en meer beginnen focussen op de cinema.

Wat zijn volgens jullie zelf de grootste troeven van Cinema Albert? Het goed opvolgen van de programmatie, uw publiek goed kennen, goed kiezen welke films, netheid, stiptheid, altijd meegaan met het moderne filmgebeuren; dat hebben we toch altijd geprobeerd om te doen. Ik denk dat we op de juiste moment, de juiste beslissingen genomen hebben; het verbouwen en zo, is allemaal juist op de gepaste moment gebeurd en ik denk dat dat voor de mensen betrouwbaar was. En ik denk dat dat het gegeven is dat zo wat rondgaat, zeker in de omstreken. Want we hebben ook mensen van Asse, Ternat, die komen ook naar hier. Lebbeke, Londerzeel,... We hebben wel een hele grote regio. Natuurlijk, die regio bezit geen cinema’s meer. Lokeren, wanneer wij begonnen hadden die nog vier cinema’s, dat is nu gedaan. Zele, dat is ook gedaan. Ja, die mensen, als je antigrote complexen bent, zoeken die iets familiairder/familie-achtig en dan komen ze hier goed tot hun recht. We hebben een totaal andere doelgroep dan de complexen. Mensen van 18-19 jaar, hun kameraad heeft een auto, en als ze dan weg zijn naar de grote complexen; dat is een fenomeen. Daarna kunnen ze nog uitgaan. Dat is hier in Sint-Gillis minder het geval. Maar de ervaring is dan dat je na een paar jaar al die mensen terugziet. Dus dan hebben ze het wel gehad en komen ze terug naar het vertrouwde. Of ook dikwijls als ze getrouwd zijn, je ziet ze een tijd niet, ze hebben kinderen en dan komen ze terug om naar een Walt Disney kijken.

Denkt u dat mensen met kinderen sneller naar hier zouden komen omdat ze dan minder ver moeten rijden? Ja, zeker. Maar ook prijs-kwaliteit. Je mag niet vergeten, bij ons is het 5,50 € -6,00 €. In Brussel zit je aan 8,50 € -9,00 €, en dan ben je er nog niet. Plus de veiligheid hier ook, hoe je het ook draait of keert, ik zal niet zeggen dat er nooit iets gebeurt, maar het is hier een rustige gemeente, niet te vergelijken met Brussel, Antwerpen en Gent. Ons voordeel is ook dat het compact is. Je ziet wie binnenkomt, je hebt direct in het oog als er eens een groepje lawaaierig is en je kan direct reageren. In grote complexen ja... Wij zijn ook familie, terwijl het anders bedienden zijn. Ik wil niet zeggen dat die bedienden dat niet goed doen, maar dat ligt toch anders. In dat opzicht mogen we toch zeker niet klagen.

Wat zijn volgens jullie de redenen waarom Cinema Albert heeft kunnen blijven bestaan en kan blijven opboksen tegen de concurrentie (vooral van de multiplexen)? Modern houden van, het proper houden, prijs/kwaliteit. Het is de inspanning van mee te gaan en te laten voelen aan de mensen dat je je job goed wilt doen. En onbewust voelen de mensen wel dat je achter de zaak staat; dat je het goed wilt doen. Ik denk dat dat de grootste troef is.

76

Wie en/of wat zien jullie als de belangrijkste concurrentie? Ja, we liggen zeer centraal, dicht tegen Gent, Antwerpen, Brussel. Dat zijn in feite de grootste concurrenten wat ons betreft. Natuurlijk zien wij het anders: wij zijn een aanvulling voor mensen die het anders willen dan het massagegeven. En dat is volgens mij ook onze sterkte. Iedereen is niet ‘progroot’. Maar de grootste concurrenten dat is duidelijk Gent, Antwerpen, Brussel. De mobiliteit van de mensen is enorm toegenomen tegenover mijn beginperiode. De filmen die toen uitkwamen, Jaws bijvoorbeeld (ik zeg dit maar omdat iedereen die kent), die is in 1985 uitgekomen denk ik, wij hebben die na drie of vier maand gedraaid, en toen zeiden de mensen: ‘Amaai, je bent vlug.’ Om maar te zeggen: nu is een film vergeten na drie, vier weken. Zolang hij in de media komt, zijn de mensen op de hoogte, maar vanaf hij niet meer in de media komt, is het gedaan.

Maar hoe kunt u zelf verklaren waarom er in Dendermonde zelf acht cinema’s waren en jullie van die acht konden blijven bestaan en de anderen moesten verdwijnen? Ik denk dat dit een combinatie is van het goed opvolgen van de film, moderniseren op tijd, netheid, … en dan ook het familiale aspect. De opvolging is min of meer verzekerd, er is soms wel twijfel, maar de microbe zit erin en dan de beslissing nemen van: we gaan door. Want het is niet gemakkelijk opboksen ten opzichte van de grote. Het is niet evident om in een kleine stad als Dendermonde premières te krijgen. We hebben daar echt voor gevochten, tot advocaten toe. De mensen zien dat niet en dat is logisch. Maar het is niet logisch dat Dendermonde zo vlug premières heeft. En dat zijn dingen waar je echt voor moet vechten.

De mensen komen ook hierheen omdat ze voelen dat het meer individueel is hier? Ja, absoluut. Hier ben je geen nummer. Ik ben er van overtuigd dat de mensen graag iemand hebben waar ze een vraag aan kunnen stellen. Want als je naar de grote complexen gaat en je vraagt iets, ik ga niet zeggen dat die mensen niet kunnen antwoorden, maar je hebt evenveel kans dat ze zeggen: ‘Oei, dat zal ik moeten vragen’ of ‘Vraag het daar eens’. En dat je op je honger blijft zitten. Dat heb je hier minder.

Hebben jullie de komst van de Siniscoop (Sint-Niklaas) gevoeld in jullie bezoekersaantallen en omzet? Neen, absoluut niet. We hadden er wel wat angst voor. We programmeren ‘multi’, dit wil zeggen: iedere zaal heeft andere programma’s en er zijn dikwijls tussen de vijf à acht programma’s die we vertonen per week. In dat opzicht zitten we goed. Ook alle premières die we moeten hebben, hebben we. Maar het is natuurlijk zo dat je niet alles kan draaien; er komen er teveel uit, en dan is het wel zo dat de mensen anders kiezen. Dat is logisch. Maar de ervaring is, dat de mensen die dat doen, dat vroeger ook deden, maar die vroeger misschien naar Gent, Antwerpen of Brussel gingen en nu misschien naar Sint-Niklaas gaan. Maar wij hebben daar geen hinder van. Ik denk persoonlijk dat Metropolis bijvoorbeeld meer last heeft van Sint-Niklaas dan wij. De mensen die vroeger uit Dendermonde wegtrokken, die trekken nu nog weg, maar die trekken misschien naar Sint-Niklaas. En dat voelen wij niet aan onze bezoekers. Daarmee dat wij verleden jaar met 4% gestegen zijn en het gemiddelde gezakt was. Dat is het positieve ervan. 4 % is niet enorm, maar ja…. Natuurlijk zijn we heel sterk in familiale films, zoals kinderfilms. We volgen ook bewust minder het horrorgenre, af en toe bieden we dat wel aan, maar we zijn daar zelf niet zo voor. We volgen dan liever het alternatieve, de betere film en dat is toch wel goed. Het alternatief circuit is dikwijls verlieslatend zelf, maar de mensen die naar hier komen die ontdekken de cinema en die dragen de reclame uit en zeggen dat het er toch wel gezellig was of dit of dat… En zo krijg je onrechtstreeks een return. Maar echt van SintNiklaas hebben we niet de minste last.

77

Welke vernieuwingen en moderniseringen hebben jullie in de loop van de jaren doorgevoerd? De grootste was natuurlijk in 1992 wanneer we de beslissing hebben genomen om van een zaal naar twee zalen te gaan. Niet dat het zo enorm was maar ja… We hebben wel ervaren dat de mensen dat heel hard apprecieerden. Je krijgt ook natuurlijk een ruimer aanbod. Vroeger was dit 1 à 2 films, nu zitten we aan de 5 tot 8 films per week. Je hebt meer ruimte gekregen voor de programmatie en dat was wel positief. In 2003 hebben we de twee zalen totaal vernieuwd. Het interieur, nieuwe zetels, wandbekleding, vast tapijt, zowel beneden als boven, airco, … De airco was een goede beslissing. Er zijn altijd een paar mensen die dat niet zo graag hebben, maar kom, 95 % is er enorm blij mee. Zeker in periodes, zoals dit jaar in juli - augustus, als het dan 25 of 30 graden buiten is dan kom je in een gekoelde zaal, anders zit je daar te puffen. Maar het was vroeger niet alleen bij ons, maar overal zo. Nu zijn er nog veel zalen die geen airco hebben. Maar het was voor het gemak van de mensen wel een heel goede investering voor ons geweest. De geluidsinstallatie is altijd meegegaan; Dolby-stereo. Dat is later ook verzwaard, Sub Hoover erbij. Vorige week is er nog een Sub Hoover bijgekomen. De geluidsinstallatie is altijd mee geëvolueerd. Als er iets nieuw was, zijn we altijd vlug aan boord gesprongen.

Zijn er speciale projecten of filmvoorstellingen die jullie organiseren? (Bv. voor scholen, verenigingen,…) Het zijn meer schoolvoorstellingen die we organiseren, dat is ‘s morgens of ’s namiddags, dat kiezen ze zelf. We doen het wel per school, dus geen zaal voor verschillende scholen. Want de ervaring is als je voor verschillende scholen bij elkaar zet, en er is wat rumoer, dan weten wij en de leerkrachten niet van welke school het juist komt. En dat leidt soms tot wrijvingen. Wij geven een zaal aan een school en de zaal is voor hen, als er dan een probleem is, kunnen ze dat zelf onderling oplossen. De voorstellingen gebeuren op regelmatige basis, er zijn ook periodes, bijvoorbeeld na de examens of wanneer ze opendeurdagen hebben, of als er een interessante film is. Bij Daens bijvoorbeeld is iedere school, denk ik, geweest. Er zijn ook bepaalde thema’s die de scholen behandelen en waarover juist een film gaat en dan willen ze afronden met een projectie van de film. Er zijn ook organisaties, (zoals Sonta)?, die elk jaar een film afhuurt voor een goed werk. Dat gebeurt ook meer dan een keer per jaar.

Wat waren de hoogdagen van Cinema Albert en wat waren de moeilijke periode(s)? (Bv. de jaren ’60’65: slechte periode) en wat waren volgens jullie de oorzaken hiervan? De moeilijkste dagen van de cinema heb ik gelukkig zo niet gekend; dat was de periode dat de televisie opkwam. Ik heb mijn schoonvader dikwijls horen zeggen, elke week als ze naar Brussel gingen, dat er telkens zaken moesten sluiten die hun bezoekersaantallen zagen slinken, dat het echt niet meer kon. Een paar maand met verlies draaien en dan geen buffer hebben, dan moet je sneller sluiten en gelukkig is dat hier niet gebeurd. De hoogdagen is eigenlijk meer per periode te benoemen. Goed weer, goede prints, … Periodes zoals Allerheiligen, Kerstmis, Nieuwjaar, krokusvakantie, Pasen… Pasen is al wat gevaarlijker als het goed weer is. Maar die andere periodes zijn over het algemeen wel zeer goede cinemadagen. Maar je moet wel het product hebben.

En is er dan bijvoorbeeld niet een jaar of jaartallen die er uitspringen? Ja, bijvoorbeeld het jaar van Titanic. Dat is iets wat ik denk dat we niet meer zullen meemaken. Er waren mensen die acht keer kwamen kijken. Van een collega heb ik gehoord dat er iemand in de dertig keer was komen kijken. Het was wel niet op twee of drie weken natuurlijk, we hebben Titanic acht maanden gedraaid. Turks Fruit was ook zo’n fenomeen. En ook The Lion King. Maar vroeger was er nog geen video en er waren typische films die elk jaar terugkwamen. Want in juli en augustus dan kwam er echt niets uit. Er waren geen releases van nieuwe films. Daarom sloten wij en gingen we met de kinderen op vakantie. Maar nu komen de beste films juist dan uit omdat Amerika dat zo beslist. Vroeger kwam België pas na zes maand of zelfs een jaar na de Amerikaanse première aan de beurt. Met de video is er ook een markt gekomen en nu moeten de films allemaal ongeveer tegelijkertijd

78

uitkomen. Zoals Harry Potter, dat is wereldwijd. Vroeger konden we ook zien van: ‘Aja, dat ziet er een goede uit’ maar nu moeten we meer afgaan op recensies, acteurs en regisseurs.

Van 1979 tot 1985 hebben jullie tevens de Belgika in Dendermonde uitgebaat, overgenomen van Jozef Rydant. Maar jullie waren geen eigenaar van het gebouw. Hebben jullie geprobeerd eigenaar te worden? Waarom sloot deze bioscoop? Ja, we hebben geprobeerd om daar eigenaar van te worden. En eigenlijk is dat gelukkig niet gelukt (lacht). We hebben niet heel veel aangedrongen. We hadden de Belgika overgenomen van mijn nonkel en dat hebben we acht of negen jaar uitgehouden. Ik had dan een andere nonkel die aannemer was en we hadden hem gevraagd om eens te komen kijken want we hadden daar graag drie zalen op gehad. Hij had daar dan een prijs opgezet die toch wel indrukwekkend was voor die periode. Daarenboven had de Belgika veel nadelen qua vochtigheid en dat was iets wat we niet konden inschatten wat we daar later mee zouden kunnen voorhebben. We moesten dan een beslissing nemen. Ofwel hier sluiten en alles overbrengen naar de Belgika ofwel hier op termijn bekijken wat we konden doen. De Belgika was beter in dat opzicht dat het wat ruimer was, je had meer plaats. Maar het hele gebouw zat wel vol vocht. Er was dan ook een beheerraad die over de Belgika besliste. Ik ben daar een paar keer mee gaan spreken, maar ik had toch de indruk dat die mensen liever hadden dat de Belgika naar de stad ging. De stad heeft dat dan aangekocht en wij hebben de beslissing genomen om er mee te stoppen. We waren dan ook meer vooruitstrevend in die zin dat we er iets mee moesten doen; we moesten moderniseren want anders werd het niet leefbaar. Dan hebben we maar alles op cinema Albert gericht.

Had je dan spijt op dat moment? Even was het slikken want het was toch een langdurig project dat niet op twee weken was gerijpt en we waren daar een paar maanden tot jaren mee bezig geweest van hoe we het zouden aanpakken, maar eens dat het voorbij was kijk je weer naar andere dingen. We hebben wel even spijt gehad; hier twee huizen verder was er een fruitwinkel en als die tegen ons huis had gelegen, was daar misschien wel iets van te maken geweest. Met de haarkapper daartussen was het wat moeilijk. Hij (de fruitwinkel of de kapper?) had ons iets voorgesteld en ik had de architect erbij gehaald, maar we hadden hier al verbouwd. Hij zei van het niet te doen, want zo verlies je een goed overzicht, zeker met het huis ertussen. Daarmee is dat ook afgesprongen. Anders had er misschien wel een derde zaal ingezeten. We hadden ook wat schrik van te verbouwen om te verbouwen en dat het resultaat niet in evenredigheid zou staan met de prijs die we ervoor moesten betalen

Werken jullie samen met andere cinema’s? Ja, we werken wel samen met andere cinema’s, maar het is te zien wat je onder samenwerking verstaat. Qua programmatie niet. Af en toe hebben we een gezamenlijk probleem naar de grote cinema’s toe. Zoals toen met K3 bijvoorbeeld hebben we met zeven of acht kleine bioscopen samengespand tegen Kinepolis. KFD is een filmverdeler die geleid wordt door Kinepolis-Group. Zij hadden niet beter bedacht om de film enkel digitaal uit te brengen, dus geen 35mm. Toen was het ook enkel de Kinepolis-Group die digitaal had, dus wilden ze het alleenrecht. Het stomme was dat de film ook in Nederland uitkwam, maar daar wel in 35mm. Dan vonden wij het niet eerlijk en hebben we een proces aangespannen tegen KFD en Studio 100. Zij hebben die dag zelf toegegeven. Dat was op het VTM-nieuws. Die zijn toen nog hier komen filmen. In dergelijke omstandigheden werken wij kleine cinema’s wel samen en ook stellen we geregeld vragen aan elkaar, maar dat is meer sporadisch.

79

Met welke distributeur(s) hebben jullie contacten? Hoe verloopt de distributie nu? Hoe verliep ze vroeger? Is hier veel in veranderd in de loop van de jaren? Hoe slagen jullie erin als kleine bioscoop dikwijls de nieuwste films te kunnen vertonen op/of dichtbij de nationale premièredag? Eigenlijk hebben we met alle distributeurs contacten. Wel heb je met de ene een beter contact dan met de andere. De ene is ook veeleisender. Een contract maken is niet zo gemakkelijk. Je kan zeggen: ‘ja, ze spelen hem, dat is logisch’. Maar nee, elke film wordt apart besproken qua programmatie, hoe ga je de film draaien, onder welke voorwaarden moet je hem draaien… Bij bepaalde films zeggen ze dat je hem acht weken gaat draaien met de eerste twee weken bijvoorbeeld alle vertoningen en vanaf de derde week bespreken we het of ze zeggen tien vertoningen of zo… Dus er zijn echt veel eisen. Als je een bepaalde film echt wilt en de filmverdeler zegt dat je de eerste twee weken alle vertoningen moet draaien; je kan dit wel tegenargumenteren, maar dat is niet zo evident. Er zijn echt wel voorwaarden als je met een film wilt starten. En het moet een win-win operatie zijn. De filmverdeler gaat geen print bestellen die op 35mm rond tussen de 1500 en 2000 euro kost voor hun, al naargelang de lengte en ondertiteling en als jij maar 1000 euro kan opbrengen, ja, dan is dat voor hen verlieslatend en dan zeggen ze: ‘ja sorry’. Zolang je kan bewijzen dat je winstgevend bent, kan je onder bepaalde omstandigheden een film starten. Maar het is niet allemaal evident.

Met twee zalen moet er telkens beslist worden welke films worden aangebracht en vertoond. Wie maakt de beslissing welke films worden gedraaid en waarop wordt die gebaseerd? Hoe komt het dat jullie bijvoorbeeld de Vlaamse film Loft krijgen en andere kleine bioscopen krijgen hem niet of ze moeten er erg lang op wachten? Wij werken via referteschijven, dat is het gemiddeld aantal toeschouwers die je per week krijgt. En daar baseren ze zich wel op. Dan zien ze dat Dendermonde zoveel toeschouwers per week heeft. Loft ging het goed doen en dan konden ze wel hun balans opmaken dat het rendabel ging zijn. Andere bioscopen hebben dat niet en die vallen er dan tussenuit. Ik vind dat spijtig, heel spijtig zelfs, want het is zo dat de kleinere buurtbioscoop verdwijnt. Als je de mogelijkheid niet krijgt om te starten, dan moet je verdwijnen. Dat is juist hetzelfde als een winkel een bepaald product dat heel ‘in’ is, niet mag of kan verkopen. Dan komen de mensen niet bij u. Daarmee dat er zoveel kleine cinema’s verdwijnen, omdat ze de mogelijkheid niet krijgen om zichzelf te bewijzen. Het is een lastig gegeven, want Loft is niet in zoveel steden uitgegaan, ik ken er verschillende waar niet. En met zo’n film komt toch wel iedereen buiten, en dan vind ik het jammer voor die mensen (kleine bioscoopuitbaters) die in de kou moeten blijven staan. Die hebben maanden moeten wachten voor Loft.

En hangt die beslissing dan enkel af van het aantal bezoekers die jullie gemiddeld hebben? Ja, over het algemeen wel. Het hangt dan ook nog af van het soort film. Horror in Dendermonde bijvoorbeeld lukt niet, wij hebben daar geen publiek voor. Als het nu de betere film is of de familiale film gaat dat al beter. Zij (de filmverdelers) hebben ook hun statistieken, want wij werken op borderel. Een borderel wordt elke week opgesteld; dus je draait een bepaalde film, van vrijdag tot donderdag, en vrijdag moet een borderel worden opgemaakt. Die borderel bevat de ontvangsten van elke dag en het aantal toeschouwers. Dat moet gedetailleerd zijn. Daarna factureren zij daar 50 à 55 % op. Dus wij moeten op 100 euro, 50 tot 55 € afstaan aan de filmverdelers. Dat is wel enorm. Dat is ook de oorzaak waarom er zoveel verdwijnen. Als jij een ontvangst maakt van, ik zeg maar 1000 €, daar 55 % af, dan al de andere kosten en steeds blijven investeren; dat is niet gemakkelijk. Dat zijn zo de factoren die ervoor zorgen dat je kan blijven overleven of niet. Over het algemeen proberen we wel te kijken naar het familiale karakter en natuurlijk de blockbusters; dat weten we uit recensies of via het internet, zoals het bekijken van trailers. We krijgen ook van de filmverdelers toelichting. Natuurlijk zoals een Harry Potter, dat weet je sowieso. Het is zoiets dat gegroeid is. Er zijn bepaalde weekbladen in Amerika, bijvoorbeeld Variety, waarop we geabonneerd zijn, of via internet kunnen we het direct zien. Dat zijn zowat leidraden voor ons dat we kunnen zien die film wel of die is wat gevaarlijk. Maar het is ook voor ons belangrijk dat we goed kiezen, niet alleen voor ons, maar ook voor de filmverdeler. Als je dikwijls slechte keuzes maakt en de

80

ontvangsten zijn ondermaats, dat is ook niet goed, want dan beginnen de filmverdelers te twijfelen. Als je altijd komt aankloppen voor de films die het wel doen, dan krijg je ook een soort van vertrouwen.

Sla je dan soms de bal niet eens mis? Ja, dat gebeurt. Maar die bal slaan we mis als we te kort komen aan het product. Dan ga je voor iets waar je in feite niet 100 % achter staat omdat je een nieuw product moet hebben.

Zijn er momenteel nog toekomstplannen om nog verder te moderniseren? Ja, het grootste plan is zelfs op komst nu. We gaan digitaliseren. Het is erdoor. Eind oktober, begin november zullen de twee zalen digitaal uitgerust worden, met de mogelijkheid tot 3D. We hebben vorige week twee nieuwe schermen die aangepast moeten zijn voor 3D en die zijn nu gemonteerd. ‘Den digitaal’ is besteld en die komen in de loop van oktober, november binnen. Er komt wel nog veel bij kijken, niet alleen digitaliseren, maar ook het verhogen van de elektriciteit moet aangepast worden… Maar nu gaat de 35mm verdwijnen, dus de vroegere pellicule verdwijnt. Die bobijnen, dat is gedaan. Nu gaan we naar Brussel moeten gaan, een cassette meekrijgen waar de film opstaat. Dan ga je die in de server moeten laden en die gaat dan geprojecteerd worden via de digitale projector. Maar het is zo dat dat via toegangscodes gebeurt. Je krijgt van Londen een toegangscode die je moet intikken zodat je kan projecteren. Het is een totale omschakeling. Het is vooral mijn zoon die zich daar mee bezighoudt. Want het is zeer computerachtig, niet evident voor mij. Ik ben tevreden dat mijn zoon in de zaak zit, zal ik maar zeggen. Waarschijnlijk had het er bij mij niet meer van gekomen want die 35mm pellicule zal wel nog een tijd meegaan. Maar we hebben het gedaan om mee te zijn, om 3D te kunnen aanbieden, omdat het toch zou kunnen dat dit zal aanslaan bij de mensen. Het wordt dan meer een happening waarbij je met het brilletje meer in de film lijkt te zitten. Het is wel een heel zware investering, maar het moet gebeuren als je wilt blijven meedoen. We zullen zeker een van de eerste kleinere cinema’s zijn. Aalst met zijn zeven zalen niet, Roeselare niet… Ik denk dat er in Sint-Niklaas één zaal staat die digitaal is voorzien. We zullen dan toch weer een van de voorlopers zijn. Maar we zien het ook toekomstgericht. Mijn zoon zit 100 % in de zaak en hij zal het voortzetten. Dat is nu al geleidelijk aan de gang.

Weten jullie al wanneer jullie ermee zouden stoppen of op pensioen gaan en wie zal de uitbating later overnemen? Is dit reeds geregeld? Ik zal niet zo vlug stoppen. Mijn vrouw misschien wel iets rapper. Maar ik persoonlijk zeker niet. Bij tijd vloek ik wel, als het mooi weer is en ik sta hier. Maar als ik dan eens een weekje weg ben op verlof, dan mankeert het mij rap. Het is de microbe, en dat is heel komiek. Want ik ken ook mensen die in feite de cinema niet hoeven te doen en het dan toch doen. En die zijn ook even oud als ik of ouder. Het is de microbe en er gefascineerd mee bezig zijn. Het is plezant en je krijgt ook dikwijls schouderklopjes. Dat stimuleert. We krijgen dikwijls mails van mensen die ons willen bedanken en dat houdt het plezant voor ons. Het is natuurlijk wel zo dat we in juli en augustus 70 dagen aan een stuk werken, zonder een enkele dag gesloten te zijn. Als familiezaak is het wel hard werken. In september zijn we dan dit jaar even gesloten geweest. Want dan was het heel zwak. Dat is elk jaar zo. Hier in Sint-Gillis zitten we dan nog met de Bloemencorso en op die zondag kan niemand ons hier toch bereiken. Dat is dan voor ons een gelegenheid om te zeggen: we leggen er de riem toch even af. Maar soms 70 dagen aan een stuk; dat voel je wel. En dat zijn dan voorstellingen om 14.00u, 16.00u, 19.30u, en dan soms ook om 21.15 uur en 22 uur. Maar het geeft voldoening. En je leert mensen kennen en het is gewoon plezant. Ik ben het nog niet moe in feite. En mijn zoon is dubbel gemotiveerd. Hij heeft de goede motivatie om het verder te doen. Wij moeten als oudere generatie, vind ik, tussenkomen als we ergens kunnen bijsturen, maar we kunnen zeker de moderne tijd niet tegenhouden. We zijn ook altijd vooruitstrevend geweest. En mijn zoon is dat ook. We zijn weer bij de eerste nu die digitaal gaan. En daar is enorm veel werk aan. Om dat te blijven opvolgen…, want alles

81

wordt internationaal. Nu met dat digitaal; het is een Nederlandse firma die het komt installeren, een Franse firma waar wij mee werken, werkt met Hollywood samen. Wij moesten naar Parijs en naar Amsterdam. Om het allemaal op punt te zetten en om afspraken te kunnen maken… Wij zijn er een klein jaar intensief mee bezig geweest. Er waren drie maatschappijen in Europa die van Hollywood contracten mochten opstellen met de filmverdelers. Dan moeten we eerst kiezen met wie het best willen werken. Dat was wel wikken en wegen, voor- en nadelen, want dat zijn contracten waarin je alles goed moet uitpluizen, in het Engels en Frans,… het is niet zo evident. En je moet vooral goed tussen de regels lezen. Maar vorige week zijn ze dan eerst en vooral de schermen komen plaatsen.

Krijgen jullie ook een soort van begeleiding van neem nu, distributeurs? Neen, die houden zich daar absoluut graag buiten. Wat wel zo is, is dat diegene die het eerst moderniseert, een kleine tegemoetkoming krijgt, tot een aantal schermen. En als die schermen, bij manier van spreken vol zitten, dan moet je 100 % betalen. En nu zijn we nog een beetje gestimuleerd, maar veel is het ook niet. We hebben ons al dikwijls afgevraagd: wat je nu als stimulans krijgt, zal er misschien van de digitale projector afgaan binnen drie of vier jaar. Want nu is dat enorm hoog. Het kost 60000 euro per toestel, en dat is dus enkel en alleen het toestel nog maar. En dat is een computer, dat wil zeggen dat je binnen de zes of zeven jaar een nieuwe moet hebben. Terwijl die 35mm veel langer meegingen, van tien tot dertien jaar. Je moest er wel elk jaar lampen insteken, maar dat was niet aan de orde van het bedrag dat ik hier juist vernoemde. Maar we blijven wel voortboeren (lacht). Het doet wel plezier dat de mensen van ver komen. Neem maar Merchtem, Opwijk, Asse … Die zitten even dicht tegen Brussel dan tegen ons hier. Ook hebben we goede parkinggelegenheid. We hebben zelf geen parking, maar hier verder is het kerkplein dat ons parkinggelegenheid biedt. Die parking is ook vrij, met uitzonderingen na. Ook zijn de winkels gesloten wanneer wij eigenlijk beginnen. Behalve in verlofperiodes. Maar dan hebben we weer het geluk dat wij altijd vroeg zijn. Dus we beginnen al om 14 uur en dan is het in de winkels nog niet te druk. Dus is de parking sowieso nog voor ons.

82

Gesprek met Kamiel Rydant, VRT, Radio Klara, 10 april 2008 In Dendermonde staat een van de oudste filmzalen van België, Cinema Albert. De familie Rydant begon in 1917 met een filmzaal in de schuur achter hun huis. Bijna honderd jaar later is de cinema nog altijd in handen van diezelfde familie. Er zijn heel wat familiebedrijven in Vlaanderen, maar één van de meest bijzondere is het bedrijf van de familie Rydant. In Dendermonde baten zij al bijna honderd jaar Cinema Albert uit, ondertussen één van de meest moderne duplexzalen van het land. Maar het was ooit anders. Het verhaal begint in 1914. Af en toe vertoonde Désiré er een operette of een cowboyfilm, al moest de zaal, zijnde de stal, gedeeld worden met de koeien. Het is pas na de terugtrekking van de Duitsers dat Cinema Albert een volwaardige bioscoop werd. Kleinzoon Kamiel heeft het hele verhaal van dichtbij mogen meemaken. Kamiel Rydant: Cinema Albert was dus het ouderlijk huis van de familie Rydant en bij ons in de familie, de nonkels, die waren toch allemaal bereid om nieuwe dingen te ontdekken. Mijn grootmoeder die had dat dus gezien dat er waarschijnlijk met cinema, dus het fantastische daarvan, het was een kermisattractie vroeger, van het ook wel plaatselijk te gaan doen. Er werden een paar vertoningen georganiseerd en dat was dan in een zaal, maar die zaal was eigenlijk een vroegere stal en die stal werd gebruikt om mijn grootvader zijn dieren, zijn koeien, in te zetten, als hij thuiskwam als veehandelaar. Achter die stal had hij ook nog een stal staan en mijn grootmoeder begon dan met een paar filmvertoningen te geven in die schuur, laat het ons zo noemen. Maar als dat bezig was, die filmvertoning, en mijn grootvader kwam met de dieren, dan werd de zaal ontruimd en werd er door de zaal met de koeien gegaan. Alles werd opzij gezet, want het was dus niet met stoelen, het waren banken en de koeien gingen door de zaal. Eenmaal de koeien erdoor, alles werd terug klaar gezet en men ging verder met de vertoning. Een film draaien was niet zo makkelijk. Moeder Line, zij heette Eveline, begon dan cinema te spelen. Vanaf 1917 kwam de evolutie dat er regelmatig film gespeeld werd. Daar moest dan bruitage bij gegeven worden, dus geluid. Er was nog geen geluidsfilm. Het was nog brandbare film. En mijn vader deed dan de geluidseffecten: donder, bliksem, en zo verder. Mijn tante speelde piano, mijn andere nonkel die beenhouwer was, die speelde dan viool, dan was er nog iemand met een trompet en een trommel. Alles werd dus gespeeld van de partituur die ze erbij kregen. We zijn opgegroeid, ge moet u voorstellen, in verschillende zalen. De gebroeders werkten toen allemaal samen. Wij woonden niet in de zaal. Maar degenen die in de zaal woonden zoals bijvoorbeeld mijn nicht en mijn kozijn, die zijn slaapkamer die lag tegen het kabien, met een klein openingske, van de film. Dan hoorde men de film, dan kon je zo meevolgen in uw bed. Ge sliep daardoor. Een oorlog bijvoorbeeld, dat kon je dan horen, maar dat was ongelooflijk, je woonde, je leefde in de cinema. Want de zaal moest gekuist worden, er moest vanalles gedaan worden. Als kind was dat een droomwereld. ‘Gordon Flash’, bijvoorbeeld, dat was zo’n vervolg : What shall we see next week? Next week Gordon Flash strikes again ! Als het pauze was, dan stormden de mensen buiten en in het café daarnaast stonden dan de rijen pinten al klaar. Die werden uitgedronken, terug binnen in de zaal. Dat was stampendevol. Mijn broer die ging met frisco’s rond, met ijskreem. Dan kunt ge ook nog indenken, van de gemeenten hieromtrent, dat de laatste bus vertrok en dat de vertoning nog niet gedaan was. Dan liet mijn vader rondroepen in de zaal: de autobus van Wichelen die gaat nu vertrekken, binnenkort op de grote markt. Er waren twee films per vertoning. Ge had een voorfilm en dan de grote film. De cinema’s Albert en Belgica waren altijd vroeger met hun programmatie omdat wij dezelfde film speelden op dezelfde moment in twee zalen. Maar ge kreeg maar één kopie. Hoe gaat ge dat nu doen? Hoe dat dan toch gedaan werd. Er werd dus met de fiets over en weer gereden met de delen. En dan was dat: “Hoever zitte gij nu al ?” “Ja maar ik ga dat niet klaar krijgen want ik heb wat retard.”. “Ja maar”, zei mijn pa dan, “dat is geen probleem, ik ken de film en daar kunnen we een stuk uitlaten, en daar ook nog.”

83

En dan hoorde je de mensen zeggen: “Ja, maar ik heb hem in den Albert gezien en daar was nog een stuk bij !” En dan: de opkomst van Elvis Presley. Dat was ongelooflijk. Dan was de zaal stampendevol en de mensen hadden schrik. De jeugd begon dan met vetkuiven en met schoenen met smalle tippen. En dan werd er op de vloer, dat was een soort plancher in den Belgica, gestampt. Dat was dan boem, boem, boem. En mijn vader zei dan: “Ze gaan de zaal afbreken ?” Het was eigenlijk prachtig. Ik heb al de filmen van Elvis gezien. Ge kon dromen, ge mocht dromen, zonder dat iemand iets wist. Ge kon uw fantasie loslaten. Dat was plezant, maar ne keer dat ge terug buiten ging, dan was het geen fantasie meer, dan was het terug de wereld natuurlijk.

84

Reportage over de buurtbioscoop, VRT, één, Koppen, 15 oktober 2009 In de jaren ’50 waren er nog meer dan 1500 bioscopen, vandaag nog amper 120. En de buurtbioscopen met één of twee zaaltjes zijn op twee handen te tellen. “Ik ben een klein lichtje te velde, en Kinepolis is de grote ster aan het firmament.” Aan het woord is Agnes Debaillie, een kranige oude dame die in 1972 de buurtbioscoop van Lichtervelde overnam van haar zieke vader. Ze is geboren en getogen in de bioscoop die sinds zijn ontstaan in 1924 amper veranderd is. “De cinema”, zegt ze, “is meer dan een microbe, het is een virus.” Maar dan wel een virus dat moeilijk kan overleven. In de jaren ’50 waren er nog meer dan 1500 bioscopen, vandaan nog amper 120. En de buurtbioscopen met één of twee zaaltjes, die al van generatie op generatie door dezelfde familie met hart en ziel gerund worden, die zijn op twee handen te tellen. Cinema Central in Ninove bijvoorbeeld, uitgebaat door de broers Paul en Hugo en hun zus Dina. Paul Raes: “Ik heb de gloriedagen gezien en ik heb de teloorgang gezien.” De kleine bioscopen zijn voor de filmverdelers niet interessant. Een zaal als die van Paul geraakt dan ook bijna nooit aan een kopij van een nieuwe film. En geen nieuwe films betekent geen volk. Eén buurtbioscoop slaagt er wél in om rendabel te zijn: Cinema Albert in Dendermonde. Hun geheim? Blijven investeren. Philip Cleynens: “Volgende maand gaan we zelfs digitaal, een investering van 150.000 euro. We moeten dus nog wel dertig jaar doorgaan.” Gesprek met Philip Cleynens Philip Cleynens Mijn overgrootmoeder is ermee begonnen in 1914. Mijn grootvader heeft dan rap het roer in handen genomen en dan is het overgegaan naar mijn moeder en mijn vader en nu zit ik er dus ook al een kleine twintig jaar in. Commentaarstem Ook Cinema Albert in Dendermonde is een echte familiezaak. Zoon Philip baat de zaak samen met zijn ouders uit. Philip Cleynens Het is zeker en vast een aparte levensstijl. In een cinema zitten, in een buurtbioscoop zoals de onze, dat vergt inderdaad inzet 7 op 7. Ge zijt in principe elke avond bezig, elk weekend bezig, op een feest zult ge mij niet veel vinden tijdens het weekend. Dat vraagt inderdaad wel een aanpassing van uw leven en als ge dat niet gewoon zijt van kleinsaf dan denk ik dat dat moeilijk is. Commentaarstem Vóór 1960 waren de buurtbioscopen dé plek om elkaar te ontmoeten. Mensen gingen toen gemiddeld twintig keer per jaar naar de film. Vandaag is dat nog amper drie keer. Philip Cleynens De moeilijke periodes waren inderdaad de TV – dat is efkes moeilijk geweest maar dat zijn we vrij snel te boven gekomen – video, en dan inderdaad de multiplexen die overal als paddestoelen de grond uitrezen. Dat was even moeilijk, maar dan hebben we de zaal in twee gesplitst zodat we ook een groter aanbod aan de mensen kunnen geven. En de multiprogramma’s, want we spelen gemiddeld wel een achttal films per week. Daarmee zijn de mensen tevreden met het aanbod. We proberen op zaterdagavond de laatavondvertoning zo vroeg mogelijk te leggen omdat in Dendermonde de mensen na tien uur niet meer buitenkomen, trouwens in de grootsteden ook minder en minder. Er is ook een tendens dat de twee avondvertoningen zo dicht mogelijk bijeen liggen. De mensen zijn dan iets rapper thuis. (…)

85

Commentaarstem Cinema Albert in Dendermonde gaat die investeringen wel doen. Philip Cleynens Vanaf volgende maand gaan we de twee zalen digitaliseren. Dat zal zo’n 75.000,-euro per scherm kosten. We hebben ons voor de toekomst wel een tijdje vastgelegd zodat het goed moet blijven draaien. Commentaarstem Philip gelooft dan ook nog altijd in de toekomst van de buurtbioscoop die gezelliger is en waar de prijzen lager liggen, al blijft opboksen tegen Kinepolis een dagelijkse strijd. Philip Cleynens Kinepolis is zowel exploitant als verdeler in België en dat geeft af en toe wel een probleem zoals nu met De Helaasheid der Dingen. Daar is de verdeler Kinepolis in feite in de fout gegaan door de gratis tickets van bij Humo enkel bij Kinepolis geldig te maken. Ge moet het volk niet enkel naar Kinepolis sturen, ge moet ze naar iedereen sturen. Commentaarstem Wat gebeurt er als jij er nu mee stopt ? Philip Cleynens De opvolging staat al naast mij, die heeft ook al de microbe te pakken. Ik denk dat we voor dertig jaar goed zitten. (…) http://www.een.be/programmas/koppen/koppen-15-oktober-2009-2 Reportage: Gitte Van Hoyweghen en Gonda De Beule

86

Eigen tabel: cinema’s in de streek van Dendermonde

PLAATS GEMEENTE/STAD

Groot Dendermonde (na de fusies van de gemeenten - 1977)

Dendermonde (stad)

Sint-Gillis-bijDendermonde

NAAM

ADRES

VAN

TOT

REDEN STOPZETTING

Cinema Bauwens/Cinema Pathé Cinema Krüger Cinema Elisabeth Cinema Elisabeth-Palace Cinema Rex Cinema Plaza Cinema Moderne Cinema Minerva-Palace Cinema Paleis Koningshof Cinema Belgica Ciné-Theater Belgica Kinema Belgica Ciné Belgika Cinema Roxy Cinema Minerva

Veerstraat 2 Papiermolenstraat 1 (nu nr. 2) Zelfde adres Zelfde adres Zelfde adres Zelfde adres Franz Courtensstraat 1 Vlasmarkt (nu nr. 16-18) Dijkstraat (nu nr. 92) Kerkstraat (nu nr. 24) Zelfde adres Zelfde adres Zelfde adres Sint-Jorisgilde 13 Nieuwe Laan (nu Burg. Potiaulaan 56) Brusselsesteenweg 90, Koningin Astridlaan 90, nu Sint-Gillislaan 90 Nieuwe Laan (nu Burg. Potiaulaan 61-63) Koningin Astridlaan 94 (nu Sint-Gillislaan 94) Scheepswerfstraat 51 Nieuwstraat 35 Dorpstraat 44 Schoonaardebaan 69 Statiestraat Grootzand 129

1911 1912 1921 1926 1933 1937 + 1917 1923 1926 1928 1930 1934 1945 1939 + 1916

1914 1914 1926 1932 1936 1964 1926 1934 1937 1930 1931 1944 1985 1972 1926

Wereldoorlog I - afgebrand Wereldoorlog I - uitgebrand Overname door nieuwe eigenaar Verandering naam Faling Niet meer rendabel - crisisjaren Geen mogelijkheid modernisering Overschakeling naar ander bedrijf Zaal krijgt andere bestemming Nieuwe uitbaters Einde uitbating Wereldoorlog II – beslaglegging Geen mogelijkheid modernisering Pensionering uitbaters Stopzetting door eigenaar

1919

vandaag

1926

1928

Niet meer rendabel

1955

1961

Niet meer rendabel - crisisjaren

+ 1925 1930 1934 + 1930 1946 1957

1927 1964 1967 + 1940 1961 1960

Niet meer rendabel Niet meer rendabel - crisisjaren Niet meer rendabel - crisisjaren Zaal krijgt andere bestemming Niet meer rendabel - crisisjaren Niet meer rendabel - crisisjaren

Cinema Albert

Cinema Feestpaleis Cinema Gambrinus Baasrode

Schoonaarde Oudegem Grembergen

Cinema Olympia Kinema Vooruit/Cinémax Kinema De Kring Cinema Patria Cinema Mondial Ciné Imperial/Ciné Karroesel

Bron : Stroobants A., (1995). De Dendermondse Cinema’s – een terugblik-. Dendermonde : Stadsbestuur Dendermonde

/

PLAATS GEMEENTE/STAD NAAM Omgeving van Dendermonde

Lebbeke

Buggenhout (centrum)

Buggenhout Opstal Opwijk Sint-Amands Berlare Overmere

ADRES

Cinema Rubenspaleis Cinema Madeira Cinema Ritz (voorheen Roxy) Cinema Rio Cinema Moderne Cinema Flandria Cinema Nova Cinema Rio Cinema Congo

Kerkstraat 20 (nu nr. 28) Zelfde adres Kerkstraat 42 O.-L.-Vrouwstraat 37-41 Kerkstraat 60 Kerkstraat 72 Zelfde adres Kerkstraat 78 Varentstraat 1 (hoekhuis)

Cinema Elite Cinema Flora Cinema Plaza Cinema Flandria Cinema Pax

Marktstraat Gasthuisstraat Winkelstraat 33 Em. Hertecantlaan

Cinema’s cursief en vetgedrukt: opgenomen in de Filmrubriek in de Voorpost.

VAN

TOT

1940 1953 1949 1947 1921 1927 1952 + 1950 + 1950

1951 + 1980 + 1970 + 1970 + 1928 1951 1968 + 1970 + 1970

Brand Niet meer rendabel Niet meer rendabel Niet meer rendabel Boycot door geestelijkheid Verandering naam Niet meer rendabel Niet meer rendabel Niet meer rendabel

interbellum interbellum

+ 1968 + 1968 + 1970 1975

Niet meer rendabel Niet meer rendabel Pensionering eigenaar Niet meer rendabel

1939 1934

REDEN STOPZETTING

Bronnen: Lebbeke

Buggenhout

Buurtonderzoek (9 april 2010) Gesprek met de heer Robert Van Herrewegen Adres: Kerkstraat 36-38, 9280 Lebbeke Leeftijd: 81 jaar Beroep: schrijnwerker Telefonisch gesprek (10 april 2010) Gesprek met de heer Guido Van De Velde Voorzitter van de Heemkring Ter Palen Adres: Krapstraat 9, 9255 Buggenhout Ontmoeting met de heer Guido Van De Velde (11 april 2010)

Woont sinds zijn geboorte op hetzelfde adres en heeft als schrijnwerker gewerkt in de naburige cinema’s. Hij was ooggetuige van de brand van Cinema Rubenspaleis.

Er waren drie cinema’s in Buggenhout (centrum) en een in Buggenhout-Opstal. Oorsprong van de naam Congo (Opstal) Een jong Buggenhouts koppel (François Vermeire en Odile Van De Eede) trok, na hun huwelijk, naar Congo en kwam, na een paar jaar werken, terug met een flinke spaarpot. Ze bouwden in 1936 een zaal die ze Congo noemden. Een jaar later keerden ze reeds terug naar Congo omdat het hier te koud was en lieten de zaal over aan hun familie. In deze zaal werden begin de jaren ’50 de eerste films vertoond. (Bron: “Erfgoed 1998” uitgegeven door vzw Heemkring Ter Palen – fotoboek). Opwijk Telefonisch gesprek (3 april 2010) De heer Willocx deelt mee dat hierover door de Heemkring nog geen opzoekingen werden Gesprek met de heer Maurice Willocx verricht. Bestuurder van de Heemkring Opwijk- Cinema Elite bevond zich in de Marktstraat (centrum van Opwijk) en werd uitgebaat door Mazenzele (HOM) de heer Jozef De Smet; Cinema Flora bevond zich in de Gasthuisstraat (eveneens in het Adres: Bolstraat 93, 1745 Opwijk centrum) en werd uitgebaat door de heer Benoit Hermans. De cinema’s startten hun activiteiten vóór Wereldoorlog II en stopten ermee op het einde van de jaren zestig. Sint-Amands Telefonisch gesprek (10 april 2010) Rond 1970 bereikte de eigenaar en uitbater van Cinema Plaza de pensioenleeftijd. Geen Gesprek met de heer Aimé De Decker van zijn twee zonen wou de zaak overnemen. Het probleem was dat zij als onafhankelijke Voorzitter van de Heemkundige Verzamel-kring cinema-uitbaters geen recente of interessante films meer konden huren en dus onvoldoende St-Amands Hever-Stam publiek konden aantrekken. Adres : Hekkestraat 44, 2890 Sint-Amands Berlare De Bruyne C., (2002). Cinema Flandria. Berlare : Heem- en Oudheidkundige Kring van Berlare vzw. Overmere Geen gegevens gevonden

De familie Rydant in 1928

De familie Rydant in 1928 met op de eerste rij vader Désiré Rydant, dochter Simonne en moeder Eveline Scholliers. Op de tweede rij, van links naar rechts, de kinderen Marie, Emiel, Joseph, Achille, Leon, Gustaaf en Delphine.

Contract met Cyriel Cleynens

Programmavoorbeeld Cinema Albert van 5 tot 11 maart 2010

Ingangskaartjes

Politieverslagen Politieverslag van 20 oktober 1939, Stadsarchief Dendermonde

Politieverslag van 27 oktober 1939, Stadsarchief Dendermonde

Politieverslagen van 23 januari tot 23 februari 1942, Stadsarchief Dendermonde

Politieverslagen van 1 tot 21 juli 1949, Stadsarchief Dendermonde

Filmrubriek in het weekblad ‘De Voorpost’ – voorbeelden Aankondiging van de nieuwe filmrubriek in ‘De Voorpost’, 5 oktober 1963, p. 16

Filmrubriek in De Voorpost, 16 november 1963, p. 16

Filmrubriek in De Voorpost, 25 januari 1964, p. 16

Filmrubriek in de Voorpost, 4 april 1964, p. 16

Filmrubriek in De Voorpost, 14 mei 1966, p. 9 Filmrubriek in De Voorpost, 16 oktober 1965, p. 16

Filmrubriek in De Voorpost, 24 februari 1968, p. 9 Filmrubriek in De Voorpost, 27 mei 1967, p. 9

Wetenschappelijke verhandeling

Recommend Documents