West-Friesland

nr. 73 herfst 2011

d a l b n r o o H t He afdeling Hoorn/West-Friesland

Het Hoornblad

Oplage 425 exemplaren

Informatie en mededelingenblad van de KNNV-afdeling Hoorn/West-Friesland Verschijnt 4x per jaar (januari, april, juli en oktober) Sluitingsdatum kopij: 1 december 2011 Redactie: Jan en Ina Marbus, Dorpsstraat 10A, 1689 EV Zwaag Egbert Baars, Yellowlaan 24, 1695 HV Blokker Wim van der Hulst, Van de Blocqueriestraat 3, 1623 JJ Hoorn e-mail: [email protected] of [email protected] Internet: http://www.knnv.nl/hoorn Verzending: Dinie Atsma-Suidema, Elbaweg 51, 1607 MN Hem, ☎ (0228) 54 19 00 Archiefnr. 2011-001HN/04HB

Inhoud van Het Hoornblad Nr. 73 blz.

3 4-6 7 8 9 10 12 13 14 15 16 17 18 19 19 20-22 23 24 25 25 26 27 27 28 29-30

Activiteitenprogramma Toelichting Van de Bestuurstafel Excursie Nieuwkoopse Plassen Vogels kijken Twisk Verslag dijkexcursie Den Helder Plantenwerkgroep Natuurwerkdag Zoogdierwerkgroep Vogeltrekweekend Hoek van Holland Lezing over de Grauwe gans Nieuwe natuurwet…natuurramp? Met de KNNV naar Estonia Kijkje over de grens Occasions Insektenwerkgroep Verslag Insecten-Big Day Vogelwerkgroep Rabo-fietstocht Atlas Noordhollandse Broedvogels Huiszwaluwen tellen Vogels tellen in De Zeevang congres ”Van waarnemen naar natuur beschermen” De Hoornbloem / De Specht Bijzondere waarnemingen

Bij de voorplaat: Belangstelling voor het vangnet tijdens de visexcursie van 30 juli. 2

”Het Hoornblad”, nr. 73 herfst 2011

Activiteitenprogramma OKTOBER 1 Congres “Van waarneming tot natuurbescherming” in Utrecht, zie Natura en pagina 27 zondag 2 Excursie Gouwzee, zie toelichting dinsdag 11 Lezing: Met de zwaluwen mee naar Botswana door Bennie v.d. Brink, zie toelichting woensdag 12 Plantenwerkgroep, zie pagina 12 donderdag 13 Vogelwerkgroep, zie pagina 24 weekend 14-16 Trekvogelweekend Hoek van Holland, zie pagina 15 zondag 23 Zeevangtelling, zie pagina 27 zaterdag 29 Excursie Nacht van de nacht, zie toelichting maandag 31 Insectenwerkgroep, zie pagina 20 zaterdag

NOVEMBER zaterdag 5 Landelijke Natuurwerkdag, zie pagina 13 zondag 6 Paddenstoelenexcursie in het Dijkgatbos, zie toelichting donderdag 10 Vogelwerkgroep, zie pagina 24 zondag 13 Zeevangtelling, zie pagina 27 maandag 14 Lezing over de IJssel-uiterwaarden bij Voorst en Nationaal Park de Hoge Veluwe door Wim Weenink, zie toelichting woensdag 16 Plantenwerkgroep, zie pagina 12 zaterdag 19 Ganzenexcursie IJsselmonding, o.l.v. Jan Marbus, zie toelichting donderdag 24 Zoogdierwerkgroep, zie pagina 14 zaterdag 26 SOVON-dag in Nijmegen

DECEMBER donderdag 8 Vogelwerkgroep, zie pagina 24 zondag 11 Vogelexcursie naar Wieringen, o.l.v. Jan-Pieter de Krijger, zie toelichting maandag 12 Lezing Over de Grauwe gans, winterganzen en jaarrond ganzen door Dirk Tanger, zie toelichting en pagina 16 woensdag 14 Plantenwerkgroep, zie pagina 12 zondag 18 Zeevangtelling, zie pagina 27

JANUARI 2012 8 Nieuwjaarswandeling Wogmeer, zie toelichting 9 Lezing over ontstaan van West-Friesland door Lia Vriend, zie toelichting Om alvast te noteren: zaterdag 21 Bosuilexcursie in het Dijksgatsbos. zondag maandag


3

Toelichting activiteitenprogramma De lezingen en sommige werkgroepsavonden worden gehouden in Wijkcentrum Kersenboogerd, Brederodegracht 1 in Hoorn. Zaal open om 19:45 uur. De meeste excursies starten bij de kleine P aan het Dampten in Hoorn, even voorbij de begraafplaats. Vanaf de trein (en de fietsenstalling) is het 8 minuten lopen. Bel bij twijfelachtig weer even naar de vermelde contactpersoon.

Zondag 2 oktober: Excursie Gouwzee Tussen de dijken tussen Marken, Monnickendam en Volendam is een bijzonder ecosysteem met Fonteinkruid en Sterkranswier, zeer aantrekkelijk voor diverse eenden. Vanaf de dijk zicht op een mooi landschap met interessante historie en natuur. Vertrek Dampten 9:00 uur. Contactpersoon Inga Tessel, email [email protected] Dinsdag 11 oktober: Lezing “Met de zwaluwen mee naar Botswana” door Bennie v.d. Brink De spreker heeft diverse reizen naar Afrika gemaakt om onderzoek te doen naar de Boerenzwaluw in diens overwinteringsgebieden. Informatie over broedgedrag, slaapgedrag en verder verblijf in ons land, waarbij aandacht wordt geschonken aan wat vrijwilligers hebben kunnen bijdragen aan informatie over onze Boerenzwaluwen in “Het jaar van de Boerenzwaluw”. Vervolgens wordt de trek naar en het verblijf in de Afrikaanse winterkwartieren belicht. Tenslotte wordt over de gevaarvolle terugreis van de Boerenzwaluwen naar de Europese broedgebieden verteld, waarbij de oversteek van de Middellandse Zee een belangrijke rol speelt. Zaterdag 29 oktober: Excursie Nacht van de nacht De ‘nacht van de nacht’ is een landelijke actie om mensen de duisternis te laten beleven en het belang van de donkere nacht voor natuur en eigen welzijn onder de aandacht te brengen. Met zoveel lichtvervuiling is het goed één nacht per jaar stil te staan bij de donkere nacht. De ‘nacht van de nacht’ wordt dit jaar voor de 7de keer georganiseerd. Ook dit jaar doen we mee en organiseren een avond-wandeling in het Dwaalpark van de Grote Waal in Hoorn en door de Hulk. Vorig jaar is er een lichtgevende duizendpoot gevonden. Wie weet welke nachtelijke verrassingen ons dit jaar te wachten staan? Verzamelen om 20:30 uur bij kanoloods Flevo in het Dwaalpark. De wandeling duurt ca. 2 uur, stevig schoeisel of laarzen komen van pas! Excursieleider: JanPieter de Krijger tel: (0229) 23 97 24, e-mail: [email protected] Zondag 6 november: Paddenstoelenexcursie in het Dijkgatsbos In het Dijkgatsbos zijn vorige herfst bijzondere paddenstoelen gevonden en 4


daarom lijkt het ons een goede plek om te kijken of er dit jaar opnieuw interessante paddenstoelen kunnen worden opgespoord. We hopen een goede paddenstoelenkenner mee te krijgen, zodat er onderweg zo veel mogelijk vondsten een beetje vlot op naam kunnen worden gebracht. We vertrekken om 9.00 uur vanaf P hoek Dampten. Contactpersoon Gerrit de Weerd: [email protected] (0228) 58 55 77 (06 499 68 720 na 29 oktober) Maandag 14 november: Lezing De IJssel-uiterwaarden bij Voorst en Nationaal Park de Hoge Veluwe door Wim Weenink. Deel 1 is een verkenning van de IJsseluiterwaarden bij Voorst met als centraal punt één van de oudste ruïnes van Nederland, het schilderachtige Nijenbeek. Ontmoetingen met ganzen, lijsters in de winter, steenuil, ree, haas, de wereld rondom kleinschalige oude boerderijen. Deel 2 gaat over het nationale park De Hoge Veluwe waar de spreker vogels inventariseert. Kenmerkende soorten zijn veldleeuwerik, boomleeuwerik en nachtzwaluw. Hij fotografeerde de vos, boommarter, hert en ree en natuurlijk ook edelhert en moeflon. Daarnaast roofvogels als havik, buizerd enz. Het spreekt vanzelf dat ook de landschappen van dit karakteristieke Veluwse park ruimschoots vertegenwoordigd zijn. Zaterdag 19 november: Ganzenexcursie IJsselmonding – o.l.v. Jan Marbus Afhankelijk van de kou-inval in het noorden van Europa zijn de grote groepen ganzen al dan niet doorgevlogen tot hun overwinteringsgebieden. De randmeren en IJsseldelta vormen een belangrijk deel van de pleisterplaats van kleine zwaan en kolgans. Vooral de Kranswieren in de randmeren zijn voor zwanen aantrekkelijk. Het Poffertjesland aan het Vossemeer is zelfs voor de Zeearend kansrijk. We bezoeken ook het Ganzendiep en Zwarte Meer. Allerlei ander waterwild en roofvogels zijn hier veel aanwezig. Verzamelen Dampten 9:00 en we verwachten rond 16:00 terug te zijn, dus brood en drinken mee. Excursieleiding Jan Marbus (0029) 23 04 19, tijdens excursie 06 206 38 431. Zondag 11 december: Vogelexcursie Wieringen Dit voormalige waddeneiland is bekend om de vele soorten vogels die hier zowel op het land als in de haven of bij de schorren overwinteren. De rotgans en de rietganzen zijn vaste wintergasten op Wieringen, maar de roodkeelduiker duikt ook wel eens op in de haven. We gaan per auto en stappen uit bij de diverse pleisterplaatsen. Vertrek vanaf P hoek Dampten om 09.00 uur. Excursieleider Jan-Pieter de Krijger tel: (0229) 23 97 24 e-mail: [email protected] Maandag 12 december: Lezing over de grauwe gans, de winterganzen en de jaarrondganzen – Dirk Tanger De spanning tussen mens en natuur is momenteel misschien het hoogst in de kwestie ganzen. Vanavond komt Dirk Tanger (SOVON ganzen en zwanenwerk”Het Hoornblad”, nr. 73 herfst 2011

5

groep) om te vertellen over diverse onderzoeken, over de situatie van de winterganzen in Nederland en in het bijzonder Noord-Holland. Zie verder pagina 16. Zondag 8 januari: Nieuwjaarswandeling Wogmeer We herhalen een geslaagde nieuwjaarswandeling van een paar jaar geleden. We vertrekken om 10:30 vanaf de parkeerplaats bij het kerkje hoek Braken/ Dorpsstraat Obdam. Daarvandaan lopen we door het waterbergingsgebied Weijdemeer met altijd veel wintergasten en dan over het oude ringdijkje van de Wogmeer. Halverwege pauzeren we bij ‘Het Wapen van Wogmeer’, een gezellig café met ook prima soep, waarna we onze wandeling voortzetten via het Kwakelpad, waar ook een stukje waterberging annex natuurgebied is. In totaal is de wandeling ongeveer 6 km. Let op: trek modderbestendig schoeisel aan en houdt er rekening mee dat we ettelijke hekjes over moeten klimmen (wel met opstapjes). Inlichtingen: Anneloes ter Horst 0226452990 / 0617628020. Maandag 9 januari: Lezing Ontstaan van West-Friesland door LIA LIA staat voor: Landschappen ontdekken In een Aantrekkelijke vorm, en Lia Vriend is ook de geograaf die zich gespecialiseerd heeft in de veranderende Noord-Hollandse Landschappen. West-Friesland heeft een enorme strijd tegen het zeewater gehad, maar heeft er ook zijn ontstaan aan te danken. Het gebied is lange tijd een waddenzee geweest, waarin via de geulen enorme hoeveelheden zand en klei door de zee zijn aangevoerd. Na het dichtslibben lag hier tot in de Middeleeuwen een uitgestrekt moerasgebied, waarin zich een dik pakket veen vormde dat door bewoners in cultuur werd gebracht. In deze lezing wordt de rol van het water in de landschappelijke veranderingen van West-Friesland uitgelegd met vele illustraties, waarbij de nadruk zal liggen op de geologische ontwikkeling van het gebied.

Thijs wint KNNV-prijs Woensdag 20 juli ontving Thijs Hovestad (11 jaar) uit Hoogwoud de prijs die hij won met de puzzel tijdens de opening van de mooie natuurspeeltuin Opmeer. In de stand van de KNNV was toen een puzzelopgave met zes verschillende nestkasten en zes dieren. “Welk dier hoort bij welke kast?”was de vraag. Uit de twintig inzenders werd de foutloze van Thijs getrokken. Hij kreeg een tas met bouwpakket voor een nestkast, natuurzoekkaarten en andere info. 6


Van de Bestuurstafel Als jullie dit lezen, dan zal voor de meeste onder jullie de vakantie er wel opzitten. Voor diegenen, die dit jaar in Nederland zijn gebleven hopen wij dat de zeer slechte en natte zomer jullie vakantieplezier niet heeft kunnen bederven. Ook in de zomerperiode hebben wij als KNNV niet stil gezeten en met name de vlinderwerkgroep heeft zich nogal nadrukkelijk bezig gehouden met de inventarisatie van de nachtvlinders in ons werkgebied. Zozeer zelfs dat het NoordHollands Dagblad het dusdanig interessant vond om hier een artikel aan te wijden, inclusief een aantal mooie foto’s. Inmiddels zijn wij ook weer begonnen met de lezingen. De eerste hebben wij alweer achter de rug, maar als gebruikelijk loopt het “lezingenseizoen” tot en met maart. Ook dit jaar zullen wij weer zoveel mogelijk een lezing aan een excursie koppelen. De ervaring heeft ons geleerd, dat dit erg gewaardeerd wordt en dat het aantal deelnemers aan zowel de lezingen als aan de excursies hierdoor toeneemt. Wellicht dat het jullie door de vakantieperiode ontgaan is, maar in het laatste Hoornblad hebben wij een oproep gedaan of er interesse bij onze leden is om te komen tot de oprichting van een PADDESTOELENWERKGROEP, dit in het kader van onze doelstelling, natuurstudie. Ook dachten wij dat er bij onze leden belangstelling zou kunnen bestaan om een of tweemaal per maand te gaan wandelen. Een wandelclubje om de natuur te beleven. Tenslotte hebben wij ook gedacht aan een natuurbeschermingscommissie binnen onze eigen KNNV-afdeling om met name binnen ons werkgebied de natuur nauwlettend in de gaten te houden en te beschermen. Bij het schrijven van dit artikel voor het Hoornblad hebben wij nog geen enkele reactie hierop gehad. Ook suggesties van jullie kant om op een andere wijze hieraan gevolg te geven, of ideeën voor andere initiatieven hebben ons ook niet bereikt. Toch hopen wij, dat dit geen vergeefse oproep is geweest.

Jan Duyf, voorzitter


7

Verslag excursie Nieuwkoopse Plassen Zaterdag 2 juli zijn we met 33 personen o.l.v. Debby Doodeman gaan vogelen op de Nieuwkoopse Plassen. Van de autorit erheen hadden de meesten al honger en dorst gekregen,dus werden thermosflessen en lunchpakketten al aangebroken. Vervolgens werden we over 9 fluisterbootjes verdeeld en kon de een na de ander vertrekken. De slootjes zaten vol WATERLELIES en GELE PLOMP, dat alleen al was een lust voor het oog. Bij een plasje aangekomen zagen we KRAKEENDEN, 2 jonge KOKMEEUWTJES op een nest en Ofra maakte ons attent op ZWARTE STERNS. Niet iedereen was even handig met het besturen van de fluisterbootjes en dat leverde nogal eens een botsing op. Maar ja, het bracht wel de nodige hilariteit met zich mee en zo kwamen we in een vrolijke stemming. Ineens zagen we een groepje witte ganzen met zwarte verticale strepen in de nek: INDISCHE GANZEN. Wat een prachtige vogels, voor de meesten van ons was het de eerste keer dat we ze zagen. We waren het erover eens dat de dag nu al was geslaagd. Maar vooruit, de PURPERREIGER was ons ook nog in het vooruitJonge Zwarte stern zicht gesteld. We liepen net op een landje waar je een wandeling kon maken en waar veel kleine kikkertjes en padjes zaten. Voedsel genoeg voor de PURPERREIGER. Toen we weer verder fluisterden streek er een vlak voor ons neer op een pol die uit het water stak. Er zijn prachtige foto’s van gemaakt! We kwamen bij een sloot waar niet verder gefluisterd mocht worden, het werd roeien met de riemen die je hebt. De reden van het verbod was ons niet geheel duidelijk en doordat de sloot vrij smal was, werd er met de roeispanen heel wat natuur op de oevers vernield. Wat kan er toch erger aan het fluisteren zijn geweest? Inmiddels was iedereen wel toe aan een verse bak koffie, dus op naar restaurant Tijsterman waar ook een vestiging van Natuurmonumenten moest zijn. We werden alle kanten opgestuurd en zijn er achteraf vlakbij geweest, maar weer werden we een andere kant opgestuurd. Het kan niet anders of er was hier sprake van een complot. 8


We moesten maar weer eens terug. Om als eerste aan te komen namen wij een eerdere afslag. We waren zeker in onze opzet geslaagd, ware het niet dat schrijfster dezes de onvergeeflijke fout beging een verkeerde aanwijzing te geven. Zo kwamen we toch nog als een van de laatsten aan. Al met al hebben we een prachtige dag gehad, veel vogels en planten gezien en de sfeer was gezellig. Debby, het is voor herhaling vatbaar. Carla Louwrink

Verslag Vogelkijkdag Twisk 27 augustus Onder voor deze zomer kenmerkende omstandigheden was er weer een vogelkijkpunt ingericht bij de waterberging. Gelukkig had Roelf Hoving van Landschap Noord-Holland een flinke tent meegebracht. Zo stonden we uit de wind en droog. Hoewel, de meeste buien gingen langs en pas na 2 uur kwam een echte bui over. Het weer viel dus best mee en vogels waren er ook genoeg! Op de totaallijst van de dag stonden 58 soorten met als bijzonderheden twee Sneeuwganzen. Deze waren vrijwel de hele dag goed te bekijken. Van de steltlopers waren alleen de Kemphanen talrijk en Zwarte ruiter, Groenpootruiter en Bonte strandlopers beperkt tot een enkele waarneming. Ganzen waren er volop. Veel Grauwe, Canadese en Brandganzen. Er zat ook een mooie Indische gans tussen. De roofvogels beperkten zich tot Buizerd, Bruine kiekendief en Torenvalk. Aan het eind van de dag nog een groepje zwaluwen met behalve boeren- ook enkele Huis- en Oeverzwaluwen. Dankzij de prima voorzieningen zoals goed onderdak, koffie/thee, bankjes en tafels met informatie en diverse telescopen is dit een goede aktiviteit om belangstellenden aan te sporen om naar vogels te kijken. Maar ook voor ervaren vogelaars is het altijd spannend om te ontdekken wat er nu weer zit. Met beter weer zijn dat er de volgende keer vast meer! Jan Marbus


9

Verslag dijkexcursie op 10 september 2011 Deze excursie zullen we ons lang blijven herinneren. Na een hele week slecht weer met veel wind waarin zelfs in Den Helder hagelstenen vielen groter dan 1 cm, werd het deze tiende september tropisch warm. Er vloog zowaar een KOOLWITJE over de pier. De wind was matig en kwam uit de goede hoek zodat het zeewater opgestuwd werd en extra laag stond. Robbert had deze week voor afdeling Hoorn een lezing gegeven over de geschiedenis van onze dijk en haar rol in het natuurgebeuren. Aldus nieuwsgierig gemaakt verscheen er een hele delegatie uit Hoorn bij het TESO gebouw. De gangmaker van dit alles was natuurlijk Gerrit Hoornsman, jarenlang samen met Robbert leider van de dijkexcursie en sinds zijn verhuizing naar Hoorn ook daar weer enthousiast KNNV-lid. Gerrit had ook Ben Schrieken uitgenodigd om zijn expertise met ons te delen. Met nog twee families uit Den Helder, waaronder 3 kinderen, en natuurlijk onze trouwe leden Akke, Wim en Gerrit en 3 bestuursleden gingen we met 22 personen door het toegangshek van het Harssens-schiereiland. Robbert en Gerrit trokken hun waadpak aan en Ben zijn lieslaarzen. Zo in vol ornaat trok de stoet naar de pier achter de gebouwen. Daar vielen meteen de ZEEKOOL en nog andere planten op. Gerrit Welgraven wist de namen: ZEEVENKEL en ZEELATHYRUS. Robbert, Gerrit en Ben zochten tussen en onder de basaltblokken naar leven. De kinderen hadden een schepnetje waarmee ze in ondiepe plasjes onderaan de dijk garnaaltjes vingen. Een van de garnaaltjes bleek bij nader inzien een visje te zijn, een GRONDELTJE. Later ving een van de kinderen, Bram R. zowaar nog een ZEEDUIZENDPOOT. Alles ging in een bakje en werd gefotografeerd. Wat vonden we nog meer? Verschillende wieren: KNOOPWIER, dat in het water rood kleurt. Gracilaria gracilis RIEMWIER, Himanthalia elongata VETERWIER, Chorda filum IERS MOS, Chondrus crispus BLAASWIER, Fucus vesiculosus ECHT DARMWIER, Enteromorpha intestinalis Een soort ZEESLA, een Ulva-soort 10

”Het Hoornblad”, nr. 73herfst 2011

ROOD HOORNTJESWIER, Cramium rubrum Verder nog een PORSELEINKRABBETJE, een KEVERSLAK, op een steen allerlei gekleurde ZEESTERREN, 3 verschillende soorten ZEERUPSEN, een enorm rekbare SNOERWORM, STOMPE GELE ALIKRUIK en veel DONKERBRUINE ALIKRUIKEN, ZEEPOKKEN, MOSSELEN en JAPANSE OESTERS. Na de inspectie van de dijk liepen we verder naar het strandje. Daar gingen Robbert en Gerrit met het sleepnet het water in. Natuurlijk voer de Texelse boot een aantal keren voorbij tot grote hilariteit van de kinderen. Grote golven waarvoor je weg moet rennen wil je geen natte voeten krijgen… De trek leverde een vrij grote platvis op die na onderzoek en discussie veranderde van een GRIET in een TARBOT. Verder AASGARNALEN, STEURGARNALEN en wat gewone GARNALEN. Ook waren er kleine visjes bij, volgens Ben GRONDELTJES. Sommige van deze visjes zijn eerst mannetjes maar als ze groter worden dan 28 mm veranderen ze van geslacht. Dan worden het vrouwtjes. De tweede trek leverde een BOTJE op en een HEREMIETKREEFTJE in een groot alikruik huis. Toen de kreeft zich eindelijk liet bekijken zag je duidelijk dat de rechter schaarpoot en schaar veel groter was dan de linker. Verder zat er een NOORDZEEKRAB in het net en een grondeltje die gestikt was in een garnaal. Je zag de garnaal uit de bek van het visje steken. Dat krijg je als je te gulzig bent. Robbert nam er een foto van. Op het zandstrand lagen overal hoopjes zand uitgepoept door zeepieren. Gerrit groef in het zand op zoek naar ZAGERTJES en SCHELPKOKERWORMEN. Hij had gedeeltelijk succes en liet ons een ZAGER zien: een donkergroene worm die uit heel veel segmenten met borstels bestaat. Het is een felle rover die onder meer andere wormensoorten eet. Hij leeft in het zand in een koker die voor de stevigheid met slijm is bekleed. Hierna liepen we over het gras - daar groeide een pol BEZEMKRUISKRUID - naar het gedeelte van de haven waar de boten liggen. Hier kantelde Gerrit een boei en ging eraan hangen om ons het aangroeisel te laten zien. Dat bestond uit heel veel MOSSELS, GELE BAKSTEENANEMOONTJES en sponzen. Ook de touwen waarmee de boten vast lagen zaten vol mossels en ronde ZAKPIJPEN -Molgula manhattensis - ook wel ZEIKERTJES genoemd. Als je buiten het water in deze zakpijp knijpt, komt er namelijk een straaltje water uit. Uiteraard moesten onze gidsen dat de kinderen laten zien. Het was weer een excursie met veel belevenissen geleid door enthousiaste mensen. Hartelijk bedankt, Robbert, Gerrit en Ben! Els Sanderse (secr. KNNV Den Helder) ”Het Hoornblad”, nr. 73 herfst 2011

11

Plantenwerkgroep In het vorige Hoornblad begon ik mijn stukje met “wat een overweldigend voorjaar”, nu zou ik kunnen schrijven “wat een vreselijke natte zomer”, maar toch zijn al onze zomerexcursies doorgegaan en droog gebleven. Hebben wij geboft of was het toch allemaal net iets minder erg dan ons overall gevoel zegt? De excursie naar de Koogbraak begon weliswaar met een regenbuitje onderweg, maar ter plaatse was het goed weer. Ondanks de hoge begroeiing waar we af en toe doorheen moesten ploeteren vonden we veel leuke plantjes, waaronder BIEZENKNOPPEN, BLAUW GLIDKRUID, ECHTE KOEKOEKSBLOEM, STIJVE en ZACHTE STEKELVAREN en vele RIETORCHISSEN. De excursie naar het Zwanenwater was een groot succes; onder leiding van ons lid Han Smit, die vrijwilligerswerk doet bij het Zwanenwater, mochten we van de vaste paden af, waardoor we duinvalleitjes in verschillende stadia van beheer konden zien. Een greep uit de leuke planten die we gezien hebben (ondanks het wat late seizoen): GEELHARTJE (heel veel langs het pad), OGENTROOST, DUBBELKELK, VLEUGELTJESBLOEM, GUICHELHEIL, MOERASKARTELBLAD en HEIDEKARTELBLAD, GROTE KEVERORCHIS, BREEDBLADIGE WESPENORCHIS (waarschijnlijk ook de speciale duinvariant), GASPELDOORN en Ogentroost STRANDDUIZENDGULDENKRUID. We vonden het allemaal voor herhaling in een ander jaar/ ander seizoen vatbaar. Ook zijn we weer twee keer naar de Lutjebroekerweel geweest voor het inventarisatieproject. Nu wordt het weer tijd om ons binnen te buigen over allerlei botanische zaken. Net als vorig jaar komen we weer bij toerbeurt bij leden thuis bijeen. Meld bij de betreffende persoon of je komt, dan weet hij/zij op hoeveel mensen er gerekend moet worden, bovendien wordt je dan het juiste adres meegedeeld. Alle bijeenkomsten zijn van 14:30 tot ± 16:30 uur. 12 oktober

: We gaan proberen ons iets verder te ontwikkelen in het op naam brengen van grassen en zeggen. Heb je (gedroogd) materiaal neem het dan mee. Deze middag is bij Ina Marbus telefoon: (0229) 23 04 19 e-mail [email protected] 16 november : Deze middag laten we elkaar bijzondere buitenlandse planten van vakantiereizen zien en proberen die zo nodig samen op naam te brengen. Deze middag is bij Yvonne v.d. Hulst, telefoon: (0229) 21 00 39 e-mail [email protected] 12


14 december : Veel planten laten zich niet zo goed zien in deze tijd, mossen wel en daar gaan we deze middag mee aan de slag; dit keer bij Clemens Appelman, telefoon: (0229) 24 43 57, e-mail [email protected] 11 januari

: Ook aanwezig in deze tijd zijn korstmossen, laten we daar nu eens naar gaan kijken, dit keer bij mij thuis (gegevens zie hier onder)

Belangstellenden zijn welkom! Ben je nog nooit met ons mee geweest, maar wil je meer aan plantjes doen, kom gerust eens meedoen; wees niet bang dat je niet genoeg weet, de onderwerpen zien er wel specialistisch uit, maar wij zijn daar allemaal beginners in en al doende hopen we te leren. Anneloes ter Horst Coördinator plantenwerkgroep telefoon: (0226) 45 29 90/ 06 176 28 020 e-mail: [email protected]

Natuurwerkdag 5/11/11 De eerste zaterdag van november is al enkele jaren gereserveerd voor de landelijke natuurwerkdag. Meer dan 10.000 vrijwilligers zijn dan bezig in natuurterreinen met werkzaamheden die onbetaalbaar zijn. Juist op deze dag kan er gezaagd, geharkt, geschept, en gesleept worden door iedereen die ook eens daadwerkelijk iets voor de natuur wil doen. Op de site ‘natuurwerkdag’ vind je de locaties en de mogelijkheid om je aan te melden. Op ons Landje van Naber aan de Omringdijk bij Hoorn, wordt dit jaar voor de 20e keer gewerkt en wel van 9:45 tot ca. 13:00 uur. Laarzen zelf meenemen en voor koffie wordt gezorgd. Contactpersoon Jan Pieter de Krijger. ”Het Hoornblad”, nr. 73 herfst 2011

13

Zoogdierenwerkgroep In het jaar van de vleermuis lijkt het niet echt voor de wind te gaan met deze zoogdiergroep. Door de lage temperaturen en de vele regen kwam het insectenleven niet echt massaal tot leven. Voor ons mensen had dit een positieve kant: weinig muggen in de slaapkamers. Maar voor de vleermuizen die het van de insecten moeten hebben zijn er mogelijk veel omgekomen van de honger. Of zijn ze weggetrokken naar betere oorden? Fred Weel en ondergetekende kwamen in ieder geval beduidend minder vleermuizen tegen dan vorig jaar. Aan het einde van de zomer, begin van de herfst is het paarseizoen begonnen voor de vleermuizen. In het volgende schrijven hoop ik melding te kunnen doen van de influx van RUIGE DWERGVLEERMUIZEN. Er zijn ook wel een paar positieve kanttekeningen te maken. Door op de locaties van het nachtvlinderonderzoek ook te kijken/luisteren naar de vleermuizen zijn er verscheidene locaties gevonden van de ROSSE VLEERMUIS. De LAATVLIEGER en de GEWONE DWERGVLEERMUIS zijn op de meeste locaties ook gehoord. De aanwezigen op de IVN/KNNV vleermuis excursie op 12 augustus werden niet teleurgesteld: MEERVLEERMUIS, LAATVLIEGER, GEWONE DWERGVLEERMUIS en WATERVLEERMUIS lieten zich mooi horen. En hoe vergaat het de andere soorten zoogdieren in ons werkgebied? In de Zeevang huist er een verdwaalde EEKHOORN. HAZEN zijn er in West-Friesland nog volop te vinden en in het Streekbos is momenteel weer een flinke populatie KONIJNEN. De geplande inventarisatierondes voor zoogdieren in de zomer zijn helaas beiden door het slechte weer niet doorgegaan. Hopelijk lukt het volgend jaar wel. Nu de nachten weer lengen begint ook het seizoen weer van het uileballenpluizen. Aan de hand hiervan krijgen we een beeld van de muizenpopulaties. Graag wil ik iedereen uitnodigen voor de eerstvolgende pluis- en showavond, die zal worden gehouden op donderdag 24 november 2011. De aanvang is om 20:00 uur in De Hoornbloem, Dorpsstraat 10A te Zwaag. Je kunt ook zelf braakballen meenemen. Naast het pluizen worden er deze avond ook enkele foto’s getoond van zoogdieren in hun leefmilieu en is er ruimte voor het uitwisselen van interessante waarnemingen. Het wordt zeer op prijs gesteld als je van te voren laat weten of je mee wilt doen. Interesse? Mail of bel naar ondergetekende: [email protected] of (0228) 51 59 55. Fred Weel stelt zich beschikbaar om het coördinatorschap over te nemen. Ik vermoed dat hem dit prima af zal gaan. Ikzelf help Fred door voor hem een soort secretaris te zijn. Tot bij de pluis- en showavond! Ad Roobeek (coördinator Zoogdierwerkgroep) 14


Vogeltrekweekend Hoek van Holland van 14 tot16 oktober

Medio oktober is de toptijd van de doortrek van de kleinere soorten als VINKEN, PIEPERS, LIJSTERS en LEEUWERIKEN. In een breed front vliegen ze massaal over ons land in zuidwestelijke.richting. Afhankelijk van de weersomstandigheden volgen ze de kustlijn om vliegen boven zee te vermijden. Hoe verder zuidelijk, hoe sterker deze stuwing kan optreden. Alleen al daarom is de Hoek een aantrekkelijke lokatie. Meer bijzonder wordt het omdat de duinstrook daar onderbroken wordt door de Maasvlakte. Hoe reageren vogels daarop? Sterker nog: Maasvlakte 2 is in aanleg. De contouren van Nederland veranderen en hier zie je dat gebeuren. Ook zien we de Zandmotor: een nieuwe vorm van kustverdediging. Globaal houdt ons programma in dat we op zaterdag- en zondagmorgen vogeltrek observeren aan de kust. Daarna op zaterdag verdere verkenning van de omgeving, w.o. de nieuw ontstane duinvalleien. Op zondag met de fastferry naar de Maasvlakte, een bezoek aan het informatiecentrum Futureland en mogelijk verder fietsen naar de Westplaat . De route terug eventueel via de Maeslantkering. Kortom: voor de vogeltrek een bijzondere lokatie, alert op de HUISKRAAI, en passent bijzondere flora in de duinvalleien en landschappelijk kennismaken met schrille contrasten in een dynamische wereld met uitbreiding havenmond, versterking duinkust. We verblijven in het Nivonhuis August Reitsma met 2-persoonskamers en een gezamenlijke warme maaltijd op zaterdag. Op vrijdagavond een presentatie door Jan Marbus over vogeltrek en de landschappelijke ontwikkelingen rond de Hoek ”Het Hoornblad”, nr. 73 herfst 2011

15

Maandag 12 december: Wijkcentrum Kersenbogaard 20:00

LEZING

OVER DE GRAUWE GANS

door Dirk Tanger Ganzen houden al een aantal jaren de gemoederen bezig. Bij het vallen van het woord ganzen denk je direct; schietgeweren, vergassen, klagende boeren, luchtvaart in gevaar, schadevergoeding etc., maar ook winterse trekgeluiden, mooie formaties vogels. De spanning tussen mens en natuur is momenteel misschien het hoogst in de kwestie ganzen. Deze laatste voelt zich hier prima thuis bij ons en waarom ook niet? Het hele jaar rond lekker mals eiwitrijk grasland, het Noordhollandse landschap van water, riet en gras en waterbergingen bieden leefruimte en grenzen aan een goed gevulde tafel. Een waar eldorado! Vanavond komt Dirk Tanger (SOVON ganzen en zwanenwerkgroep) om te vertellen over diverse onderzoeken, o.a. zijn eigen onderzoek rond Schiphol, in Oost-Europa en Rusland en over de aantallen ganzen in WestFriesland, over de situatie van de winterganzen in Nederland en in het bijzonder Noord-Holland.

16


NIEUWE

NATUURWET

…NATUURRAMP?!

In het laatst verschenen nummer van het blad Vogels van Vogelbescherming staat een korte uiteenzetting over een nieuwe natuurwet in wording . Deze wet zal de bestaande flora- faunawet, natuurbeschermingswet en boswet vervangen. Dat zou een verbetering kunnen inhouden, maar helaas dreigen er inhoudelijk rampzalige wijzigingen: plezierjacht wordt toegestaan op grauwe ganzen, Canadese ganzen, kolganzen en smienten, zelfs in belangrijke natuurgebieden. De beschermde status van veel natuurgebieden komt te vervallen. Alleen de N2000 terreinen blijven beschermd. De ecologische hoofdstructuur komt in de nieuwe wet niet meer voor. De zorgplicht voor vogels vervalt. Zelfs verstoring in het broedseizoen is toegestaan. Iedereen mag roofvogels houden en ermee jagen…


17

Met de KNNV naar Estonia Tweede helft juni maakten wij een natuurreis naar Estland. Eerdere reizen met de KNNV gaven ons het vertrouwen dat het goed georganiseerd zou zijn en dat bleek ook nu weer het geval. Als vaste begeleider hadden we een veldbioloog uit Estland. Hij had ook de accommodaties geregeld en overige afspraken voor excursies en ontvangsten. Qua oppervlak is Estland iets kleiner dan Nederland en er wonen 1,4 miljoen mensen. Zodra je buiten de hoofdstad Tallin komt, is het dus erg rustig. Het landschap bestaat vooral uit bossen, w.o. toendra-achtige begroeiing met veel JENEVERBES. Ook hoogvenen komen talrijk voor. Het meest sprekend is wel de kustzone. Enerzijds vertrouwd vanwege de duinstroken, anderzijds bijzonder omdat de bodem rijst en bijv. voormalige eilanden nu tot het vaste land behoren. De voorzomer is een prachtige tijd voor planten. We zagen erg veel orchideeën in bloei. Ook de vlinders waren talrijk. Nog nooit zagen we zoveel (honderden) GROTE en KLEINE WEERSCHIJNVLINDERS. De vogels waren minder nadrukkelijk aanwezig. Evengoed was de totaalscore 127, met o.a. 9 ZEEARENDEN, KUIFDUIKERS, REUZENSTERN, WITWANGSTERN en HOP. Opvallend was dat veel natuurgebieden bij de entree voorzien waren van infopanelen, een goede plattegrond van het gebied en afbeelding + beschrijving van de karakteristieke soorten. Vaak waren er ook uitkijkpunten/-torens ingericht om een goede observatie mogelijk te maken. Estland ligt strategisch op de Oostatlantische flyway van de trekvogels. In vooren najaar vindt de grote doortocht plaats. Een bekende stepzone op die route is Matsalu Bay. We zijn even op bezoek geweest bij Miranda Clay uit de Bangert 18


en Trinus Haitjema die sinds enkele jaren aan de Matsalu Bay wonen en daar genieten van hun landgoed en vogels (KLEINE ZWANEN/KRAANVOGELS) die massaal tijdelijk daar verblijven. Tijdens deze reis was er ook genoeg gelegenheid om meer te weten te komen van de recente geschiedenis waarbij de persoonlijke ervaringen van de gids onder het Sovjetregime wel voor een extra dimensie zorgden. Jan en Ina Marbus

Kijkje over de grens Tegenwoordig is ongeveer de ”sky the limit”oftewel je kunt geen uithoek op aarde bedenken of er wordt wel een reis naartoe aangeboden. Toch blijft het opvallend dat het aanbod van natuurreizen van diverse organisaties veel overeenkomst vertoont en zelfs trendgevoelig blijkt. De Neusiedlersee was voorheen een topper, maar wordt nu niet meer genoemd. De oerbossen (Hasbruch) zijn ook uit de aandacht. Maar het midden-Elbegebied is in. Met de komst van de euro en het wegvallen van grenscontroles is reizen naar het buitenland wel heel laagdrempelig geworden. Onze eigen KNNV-afdeling heeft al meerdaagse excursies naar Duitsland gemaakt voor de oerbossen en kraanvogels. Er wordt gewerkt aan een bezoek aan de Eifel (vlinders), lac du Der (kraanvogels) en Cap Gris Nez (vogeltrek). De AKC (algemene kampcommissie) en ARC (algemene reiscommissie) van de KNNV bieden hun programma aan op www.knnv.nl. Tot voor enkele jaren verscheen in december de kampeer- en reis-Natura. Maar uit kostenoverweging en vanwege moderne media verschijnt dat overzicht niet meer. Kijk nu maar op internet. Je moet er soms vroeg bij zijn om nog mee te kunnen, want de toeloop is soms groot. Maar een bezoek aan een gerenommeerd natuurgebied samen met andere natuurliefhebbers werkt blikverruimend en maakt je een ervaring rijker, om niet te zeggen: je bent grensverleggend bezig! Jan Marbus

Bij de Hoornbloem zijn onderstaande boekenoccasions verkrijgbaar: *Klaas Dijkstra: Dragonflies *M.P.van Veen: Hoverflies of NW Europe *Bas van Leeuwen ea.: Organiseer je eigen natuur *Rebo Geillustreerde Kruidenencyclopedie *NM Wilde Planten III

€ € € € €

10 12,50 7,50 7,50 8,50


19

Insectenwerkgroep Onder de KNNV leden zijn er mensen die meer kennis hebben van andere insekten dan vlinders en libellen. Wat te denken van torren, sprinkhanen, hommels en bijen enz. Wij willen aanmoedigen om deze kennis te delen, mocht u zin hebben om mee te gaan om juist deze dieren te bestuderen of inventariseren, sluit u dan gerust bij de libellen/vlinderwerkgroep aan. Zo steken we van elkaar een hoop kennis op en dat is leuk. Voortaan staat het nieuws van de Libellen/Vlinderwerkgroep onder het kopje insektenwerkgroep.

NIEUWS De libellen/vlinderwerkgroep was ondanks de vakantieperiode bijzonder actief en regelmatig stond er nieuws in het Noord-Hollands dagblad over de dag- en nachtvlinders. Zelfs tropische exemplaren kwamen in het nieuws. De Strip een opgespoten stuk grond midden in een woonwijk van de Bangert/ Oosterpolder was een mekka voor het ICARUSBLAUWTJE dat hier, lustig van de nectar snoepende, tussen de KLAVER, WIKKE en DISTELS door fladderde. INVENTARISATIE LUTJEBROEKERWEEL De werkgroep is momenteel bezig om de Lutjebroekerweel te inventariseren. Dit is een groot gebied. Oorspronkelijk waren er drie inventarisatiemomenten afgesproken en dat bleek al ras te weinig. De werkgroep besloot toen om als het even mogelijk was, rekening houdend met de weersomstandigheden, op de vrijdagmiddag de excursies te houden. Het weer werkte weliswaar niet helemaal mee, maar dat heeft ons niet weerhouden om vlinders/libellen te inventariseren. Het resultaat is indrukwekkend. Er zitten veel vlinders zoals het ZWARTSPRIETDIKKOPJE, ARGUS en KLEINE VOS. Ons favoriete KLEINE KOOLWITJE heeft het hier ook erg naar zijn zin. De DISTELVLINDER schitterde dit jaar door afwezigheid op een enkele uitzondering na. Van de juffers is het LANTAARNTJE veelvuldig gespot. Toch zit hier ook de KLEINE- en GROTE ROODOOGJUFFER en de BRUINRODE-, BLOEDRODE- en STEENRODE HEIDELIBEL! Het gezamenlijk inventariseren is leerzaam en gezellig. Je hebt in één keer een spoedcursus juffers/libellen te pakken. We kunnen het iedereen aanbevelen. Na afloop lokt het schapenijsje. Volgend jaar gaan we hier mee door! Komt allen! NACHTVLINDERS Met een groot wit doek en lamp, smeer op de bomen, en een stapel boeken hebben diverse mensen deel genomen aan het nieuwe nachtvlinder onderzoek. De drie mannen met de meeste kennis op dit gebied Ton Groen, Ad Roobeek en Fred Weel ondersteunden de beginners met enthousiasme. De nachtelijke activiteiten vonden plaats in de tuinen van leden van de werkgroep, maar ook op het Zanddepot of bij een Bollenschuur. De hoeveelheid soorten die worden waargenomen, neemt in een snel tempo toe. We zitten nu over de tweehonderd soorten. 20


Nachtvlinders kunnen verbijsterend mooi zijn. Zelfs de kleinste microvlinder is een ‘kunstwerkje’ voor het oog. Over de Nederlandse benaming van de nachtvlinders zou je een boek kunnen schrijven. Wat te denken van een SCHAAPJE, VOLGELING, OPENBREEDBAND HUISMOEDER, KOPERUIL of VARIABELE VOORJAARSUIL. Bij een van de nachtelijke avonturen vonden we een bijzonder exemplaar en die liet zich goed Snuitvlinder - Henny vd Groep fotograferen. Het was voor het eerst dat we een BLAUWE GLAZENMAKER (libel) op het witte doek aantroffen! De gezamenlijke Nacht voor de Nachtvlinders georganiseerd door KNNV en IVN in het Streekbos trok veel publiek w.o. kinderen. Jammer genoeg was het resultaat (afwisseling in soorten) wat minder dan gewoonlijk te noemen. Maar er was genoeg te zien voor degene die hierin niet thuis waren. Zelfs de schietmotten kregen bekijks. En de mensen stelden veel vragen. Ook op deze avonden kent naast het nauwkeurig determineren, gezelligheid geen tijd. Je moet wel een beetje een nachtmens zijn om nachtvlinders te bestuderen. Soms wel 2 avonden per week, zijn de drie mannen en andere leden van de werkgroep in touw geweest. En we mogen dit jaar niet mopperen, we hebben uitgesproken veel nieuwe nachtvlindersoorten leren kennen. Volgend jaar gaan we hier zeker mee verder. Om een goede indruk van de verspreiding van de nachtvlinders in ons gebied te krijgen zijn we op zoek naar adressen waar we doek of vanglamp kunnen opstellen. Indien u uw tuin beschikbaar stelt kan het onderzoek een besloten of open karakter hebben. Bij een besloten karakter komt het vaste waarneemteam, bij een meer open avond stelt u het maximum aantal KNNV leden vast dat u wilt ontvangen. De onderzoeksavonden zullen voornamelijk op de vrijdag- en zaterdagavond plaats vinden. Tijdstip: van een uur voor zonsondergang (om het doek op te stellen bij daglicht) tot ca. 01:00. Voor het opruimen van de van de vanglamp komt het waarnemingsteam de ochtend daarna langs.

Let op! Wanneer u een locatie aanmeldt krijgt u gratis van de KNNV de prachtige vlinderatlas van West-Friesland. Wie een plek weet waar we het witte doek kunnen opzetten kan zich het beste met Ad Roobeek in verbinding stellen per mail: [email protected] of per telefoon:(0228) 515955). Maar een mailtje naar ondergetekende is ook prima. ”Het Hoornblad”, nr. 72 herfst 2011

21

Om te noteren: De komende weken wordt er op de vrijdagmiddag en/of de zaterdag vlinders en libellen geïnventariseerd in de Lutjebroekerweel. Neem voor meer informatie (tijdstip, weer, plaats) contact op met Ad Roobeek.

31 oktober 2011, van 20:00-22:00: insektenwerkgroepvergadering. Komt u ook? Iedereen is welkom in huize Baars-van der Groep. Het adres is Yellowlaan 24, 1695HV in Blokker Binnen kort te zien op onze website: Nachtvlinders in the picture. Kijk voor meer informatie in verband met excursie en verslagen op http:www.knnvhoorn.nl Henny van der Groep Coördinator Insektenwerkgroep-vlinders en libellen (0229) 24 95 46 [email protected]

KADOOTJE...? Zoek je een bijzonder geschenk uit deze regio? Denk eens aan De Vlinderatlas van WestFriesland! € 19,50, verkrijgbaar bij de vlwg-coördinator en bij De Hoornbloem 22


Verslag insecten big-day Na het Streekbos/Zanddepot/Lutjebroekerweel in 2009 en het Egboetswater in 2010 was op 16 juli 2011 het wandelpad vanuit Lambertschaag richting de Kolk van Dussen het terrein voor de insecten big-day. Er waren slechts 8 leden aanwezig. Het weer werkte helaas ook niet echt mee. Geen warmte en nauwelijks zonneschijn. De berm zelf viel ook tegen omdat er nog zeer weinig in volle bloei stond. Desondanks hebben we de tijd goed besteed. Op het eerste stuk zaten vrij veel LANTAARNTJES. Naderhand werd het minder. De uiteindelijke schatting werd gesteld op 900 (365 werkelijk geteld). Aan overige libellen/juffers werden opgemerkt: 7 KLEINE ROODOOGJUFFERS, 1 GEWONE OEVERLIBEL en 1 GROTE KEIZERLIBEL. In de spaarzame zonnestralen werden 1 ATALANTA, 1 GROOT KOOLWITJE, 2 KLEIN GEADERD WITJES, 2 KLEINE KOOLWITJES opgemerkt. Wel waren er volop rupsen aanwezig van ATALANTA en KLEINE VOS. De hommels waren wel redelijk vertegenwoordigd: 1 AKKERHOMMEL, 1 BOOMHOMMEL, 8 STEENHOMMELS, 1 WEIDEHOMMEL, 3 KLEINE AARDHOMMELS en 1 BOSHOMMEL konden worden opgeschreven. De sprinkhanen waren vertegenwoordigd door KRASSER, KUSTSPRINKHAAN en WEKKERTJE. Natuurlijk werd ook gekeken naar de nachtvlinders: 1 KLAVERSPANNER, 1 KOPERUIl, 3 GAMMA-UIL, 10 GEWONE GRASMOT, 1 VARIABELE GRASMOT, 3 KROOSVLINDERTJES en 1 KRABBENSCHEERMOT. In het tweede deel waren beduidend minder libellen aanwezig. Gevonden werden 1 KLEINE ROODOOGJUFFER en 60 LANTAARNTJES. Aan dagvlinders werd naast groepjes rupsen van KLEINE VOS slechts 1 imago KLEIN KOOLWITJE gevonden. De hommels bleven steken op 4 STEENHOMMELS en 2 KLEINE AARDHOMMELS. Er werden 1 GAMMAUIL en KUSTSPRINKHANEN opgemerkt. De overige op naam gebrachte aanwezige insecten (tussen haakjes het deel waarin deze gezien zijn): SCHAATSENRIJDER (1), DUITSE WESP (1), DAMBORDVLIEG (1), GROENE VLEESVLIEG (1,2), GOUDOOGDAAS (1), ROOD WEEKSCHILD (1,2), GROENE GAASVLIEG (1), Encera longicornis (1), ZEVENSTIPPELIG LIEVEHEERSBEESTJE (1,2), ZWARTE LUIS (1), ZURINGHAANTJE (1), BLINDE BIj (1), SLUIPWESP SPEC. (1) en SNORZWEEFVLIEG [Episyrphus balteatus] (2) Voor de volgende editie wordt een warme periode en volop zonneschijn aangevraagd. Of we dit ook in 2012 zullen krijgen? Ad Roobeek ”Het Hoornblad”, nr. 73 herfst 2011

23

Vogelwerkgroep VOGEL

EXCURSIES

De buitenbijeenkomsten werden goed bezocht en zo trok een stoet vogelaars gewapend met kijkers en telescopen er in de avonduren op uit om in diverse terreinen vast te stellen wat daar zoal leeft. Het nieuwe stuk Vooroever tussen Onderdijk en Medemblik wordt door veel vogelsoorten bezocht. De laatste maanden van de vakantie waren erg stabiel wat het weer betreft. Regen, harde wind en temperaturen die niet uitnodigden om er op uit te trekken. Momenten die oogden als vriendelijk werden dan ook met beide handen aangegrepen om er op uit te trekken. PURPERREIGERS, LEPELAARS, GROENE SPECHT werden waargenomen in ons waarnemingsgebied en zelfs een RODE IBIS werd door Jacob Jorritsma in Enkhuizen gespot. De zilverkleurige ring gaf aan dat deze vogel een ontsnapte exoot was uit de dierentuin van Keulen. Toch leuk om bij te schrijven i.v.m. het soortenlijstje.

KM HOKKEN INVENTARISATIE Gezien er nog witte vlekken in ons onderzoek gebied zijn gaan wij er nog twee jaar aan vast plakken om deze kilometerhokken een invulling te geven zodat er meer zicht komt op wat er daar nestelt. Tineke ontdekte GRAUWE VLIEGENVANGERS aan de Ouwe Dik, KNEUTJES en SCHOLEKSTERS aan het Wijzendijkje die daar gebroed hebben.

WAAR

ZIJN DE TUINVOGELS?

Als je al jaren geniet van de vogels in de tuin en plotseling zijn ze er niet meer dan ga je je zorgen maken. Hebt u dit ook ervaren laat het eens weten.

HET

JAAR VAN DE

BOERENZWALUW

Op diverse plaatsen zijn er nestbakjes voor de BOERENZWALUW geplaatst om zo broedgelegenheid voor deze soort te stimuleren. Bezoeken aan bedrijven waar deze vogel naar binnen vloog leverde leuke reacties op. Het was wel werk dat veel tijd kostte. Ten eerste de ontmoeting met de eigenaar en daarna de zoektocht naar de nesten. Ook het invullen van de formulieren vergde enige zorgvuldigheid zodat SOVON een goed beeld kreeg van het terrein en de broedgelegenheid.

DE NEK Helaas zijn er veel nesten verloren gegaan doordat de vlotterkamer van de molen die beheerd wordt door HHNK niet zijn werk deed waardoor het water steeg met alle gevolgen van dien. Bij navraag aan SBB hebben zij weer contact gezocht met de beheerder om dit per direct op te lossen. 24


Natuurliefhebbers zoals u die iets waarnemen dat niet in orde is: geef meteen een berichtje zodat erger voorkomen kan worden. Vogelwerkgroepbijeenkomsten in wijkcentrum Kersenboogerd, Brederodegracht 1 in Hoorn op de volgende data: 13 oktober, 10 november, 10 december, 8 december en 12 januari 2012, steeds van 20:00-22:00. U bent van harte welkom! Douwe Greydanus, coördinator Vogelwerkgroep

RABO-FIETSTOCHT Ook dit jaar waren er 17 september weer 10 KNNV-ers bereid om de kas te spekken door mee te fietsen met de Rabofietssponsortocht van 30 km, t.w. Marian, Eric, Irma, Ben, Tineke, Ruud, Conny, Aartje, Gerrit en Paula. Voor onderweg kregen we een lunchpakket mee, gestoken in een opvallend oranje rugzakje. Met zoveel medefietsers van andere verenigingen en verkeersregelaars was het niet moeilijk de juiste route te vinden! Op een enkel miezerbuitje na bleef het droog. Op de Rijndijk (ja, Rijndijk hier in WestFriesland!) werden al de fietsers op de gevoelige plaat vastgelegd. Alle deelnemers van harte bedankt!

ATLAS

VAN DE NOORD-HOLLANDSE CADEAU VOOR DE FEESTDAGEN

BROEDVOGELS:

EEN MOOI

De in december 2010 door de gezamenlijke vogelwerkgroepen van NoordHolland uitgegeven ‘Atlas van de Noord-Hollandse Broedvogels’ is overal met enthousiasme ontvangen. Het is een prachtig vormgegeven boek, rijk geïllustreerd en barstensvol aantrekkelijk gepresenteerde informatie over de NoordHollandse broedvogels, hun verspreiding, hun aantallen en de veranderingen van de laatste twintig jaar. Daar komt bij de prijs erg aantrekkelijk is: voor slechts €24,50 kunt u dit ruim 400 pagina’s dikke prachtboek in uw bezit krijgen, of…weggeven. Dus bent u voor de feestdagen nog op zoek naar een mooi cadeau voor een natuurliefhebber: zoek niet langer! Te bestellen bij de Hoornbloem: [email protected] ”Het Hoornblad”, nr. 73 herfst 2011

25

Huiszwaluwen tellen, een linke bezigheid Maandagmiddag 1 augustus ging ik op pad om de huiszwaluwtjes in Hobrede en Kwadijk te tellen. In Hobrede aangekomen zag ik een aantal zwaluwen vliegen, BOEREN- zowel als HUISZWALUWEN. Dan ga je op onderzoek uit. Waar zitten de huiszwaluwen? Ik vroeg aan een mijnheer die buiten stond of hij wist waar de nesten zaten. Hij nam me mee naar een schuur, daar zaten een paar nestjes boerenzwaluwen. Hij vertelde dat er verderop nog een boerderij stond. Toen ik op mijn fiets stapte en even verder aan iemand vroeg waar de nesten zaten bleek dat er bij hem 1 nestje in de nok van de zijgevel zat. Ik dacht : “Mijn dag kan niet meer stuk: na 12 jaar weer 1 huiszwaluwnestje in Hobrede!” Maar ’t liep anders. Bij de bewuste boerderij aangekomen bleek dat er niemand thuis was. De buurvrouw kwam al naar buiten en vertelde dat ik wel even mocht kijken op het erf. Zo gezegd, zo gedaan. Het was een goede plek om de achterkant van de woningen te bekijken. Ik klom over een hek, keek in het rond, en liep niets vermoedend over een deksel van een gierput. Al balancerend wist ik ternauwernood ’t vege lijf te redden. Wat later bleek dat het deksel er aan een hoek los op lag. De buurvrouw kwam nog wel even kijken waar ik bleef. Bekomen van de schrik fietste ik naar Kwadijk. Daar had ik meer succes: 13 nesten meer dan vorig jaar. Bij de Stationsweg en directe omgeving konden de huiszwaluwen profiteren van de verse klei afkomstig van graafwerkzaamheden bij de Baanstede in de Purmer-noord. Via Middelie fietste ik weer naar huis. Kwam onderweg op ’t gemaaide land nog wat kemphaantjes tegen. Al met al toch nog een geslaagde dag! En als ik een goede raad mag geven: wees voorzichtig met loszittende deksels want in mijn geval had het verkeerd kunnen aflopen….. Theo Konijn

Nog meer huiszwaluwbelevenissen Tijdens de nesteninventarisatie op de Balkweiterhoek/Zwaagdijk-West troffen we een uitgevlogen jong aan dat met de vleugelpunt vast zat aan het nest. ’s Avonds was dat nog steeds het geval. Via het dak was het nest boven in de nok aan de zijgevel los te krijgen. Helaas bleek de vleugelhand totaal gekneusd. Dat zou problemen geven bij het vliegen. De ontberingen waren toch te veel voor het jonge dier want later op de avond werd het dood aangetroffen. Jan Marbus 26


Vogels tellen in de Zeevang Vanaf zondag 23 oktober gaan we maandelijks de vogels tellen in De Zeevang. Ons overzicht omvat nu 10 volledige teljaren. Vanaf 2001 is geteld in de maanden oktober tot en met maart. Voor ieder dè kans om het gebied te leren kennen. Het is door onze telinspanningen dat we een goed beeld hebben samengesteld hoeveel, waar en wanneer vogels in De Zeevang aanwezig zijn in het winterhalfjaar. De Zeevang is aangewezen als Natura 2000-gebied en daarvoor is deze informatie van belang. De aantallen zijn dikwijs gigantisch. We tellen dan in 2½ uur maar liefst 60.000 vogels! Meest opvallend over een tijdsduur van 10 jaar is de verandering in aantallen van de soorten. Zo heeft de GROTE ZILVERREIGER een vaste plek in het gebied gevonden. Maandelijks wordt deze sierlijke witte reiger nu door ons gezien tijdens de telronde. Terwijl hij tussen 2001 en 2005 als zeldzaam werd genoteerd. Er zijn ook soorten die achteruit gaan. De KLEINE ZWAAN wordt bijna niet meer aangetroffen in De Zeevang. Het gebied is speciaal voor deze zwaan aangewezen als Natura 2000-gebied. Hoe hier mee om te gaan? De andere zwanensoort - de KNOBBELZWAAN - gaat ook snel achteruit in aantal. Zou de jacht hiervan de oorzaak zijn? Er blijven telkens vragen. Door ons telwerk is het mogelijk alert te reageren op veranderingen in het gebied. Tijdens de telronde is het altijd weer fascinerend het Zeevanglandschap te doorkruisen. De openheid en de waterrijkdom van honderden smalle en brede sloten. De mooie vergezichten met door veranderende weersomstandigheden telkens andere kleuren van de weilanden. De zwermen GOUDPLEVIEREN, GANZEN, KIEVITEN, opgeschrikt door BUIZERD of SLECHTVALK maakt het schouwspel compleet. Onze telinspanningen zijn in 2005 verzilverd doordat hiermee kon worden aangetoond dat De Zeevang een belangrijk gebied is voor veel vogelsoorten. De Natura 2000-aanwijzing werd een feit.

CONGRES “VAN

WAARNEMEN NAAR NATUUR BESCHERMEN, DE NATUUR TELT MEE!”

Dit congres zal op 1 oktober plaats vinden in Utrecht (zie http://www5.knnv.nl/congres). Egbert Baars heeft ten behoeve van dit congres een mooie poster en zogenaamde flitspresentatie gemaakt, waarmee de strijd om het gebied veilig te stellen als Natura 2000-gebied goed wordt uitgebeeld. De flitspresentatie en poster zijn beide goedgekeurd en zullen te horen en te zien zijn op het congres. Met deze presentaties wordt onze inzet voor de Zeevang nogmaals beloond. Ben Pronk E:mail [email protected] ”Het Hoornblad”, nr. 73 herfst 2011

27

De Hoornbloem Dorpsstraat 10A, 1689 EV Zwaag, ☎ (0229) 23 04 19, e-mail: [email protected]

De Hoornbloem is weer op allerlei groene markten en happenings aanwezig geweest: ecologische tuinmarkt in De Rekere en volkstuin Cromme Sloot in Alkmaar, Kruidenmarkt Oosterblokker, opening Natuurspeeltuin Opmeer, Stadsvogelconferentie Utrecht, opening natuurgebied Utopia op Texel, open dag ecologisch zaadteler Jos Groen en het Oogstfestival in Broek op Langedijk. Plantjes en zaden verhuizen zo naar diverse streken in het land. Maar ook de mooie gelamineerde zoekkaarten worden gretig afgenomen. En af en toe koopt een kenner een loepje bij ons (omdat het bij haar vriendin ook zo goed beviel). Het blijft altijd spannend, zo’n kraam te bemannen. Vaak is het leuk en geïnteresseerd publiek. Soms is het storm en regen, en dan hebben we moeite om de stand overeind te houden. Maar er komen altijd weer betere tijden… Ondanks de slechte zomer is het weer gelukt om diverse zaden te oogsten. Talloze linnen zakken hangen al te drogen, binnenkort gaan we met de zadengroep weer beginnen met het schonen en inpakken van de zaden. Iedere hulp is welkom bij De Hoornbloem op de volgende data in oktober: dinsdag 4, donderdag 6, dinsdag 11, donderdag 13, dinsdag 18, donderdag 20, steeds van 9:30 – 12:00. Wie nog zaden kan leveren - hoeft niet schoon - (bijv. van BLAUWE LUPINe, WILDE RIDDERSPOOR, WILDE RESEDA) kan deze altijd bij ons afleveren. Graag zelfs!

De Specht De roem van de kwaliteit en veelsoortigheid van de producten van De Specht dringt steeds verder door in Nederland. Zelfs van ten zuiden van de grote rivieren komen bestellingen binnen. Sommige orders hebben zo’n omvang dat er niet aan voldaan kan worden; deze worden dus afgewezen. Het speciale nestbakje voor de BOERENZWALUW is op enkele plaatsen in de Weelen onder bruggen bevestigd en heeft al broedsucces opgeleverd! Een goede reden om daar volgend jaar mee door te gaan! Ook op de oproep om hout is goed gereageerd. Er ligt weer een mooie voorraad, maar de afzet kan soms snel gaan. Dus wie nog bruikbaar hout over heeft…. Westerblokker 132 A 1696 AL Blokker (0229) 23 15 68 zie ook www.knnv.nl/hoorn 28


Bijzondere waarnemingen


29

30


ADRESSEN

AFDELING

HOORN/WEST-FRIESLAND

Bestuur Voorzitter Secretaris Nat. hist. secr. Penningm. & Ledenadm. Leden

Erevoorzitter

: J.M. Duyf, Postbus 8, 1693 ZG Wervershoof, ☎ (0228) 58 52 72, e-mail: [email protected] : E.J. Baars, Yellowlaan 24, 1695 HV Blokker, ☎ (0229) 24 95 46, e-mail: [email protected] : J.P. de Krijger, Weidemolen 98, 1622 KE Hoorn, ☎ (0229) 23 97 24, e-mail: [email protected] : A.L. Roobeek, P.J. Jongstraat 176, 1614 LK Lutjebroek ☎ (0228) 51 59 55, e-mail: [email protected], Rekeningnummer: 3553986 : A.L. ter Horst, Dorpsstraat 59, 1713 HB Obdam, ☎ (0226) 45 29 90, e-mail: [email protected] T. Horstman-Kooijman, James Grievelaan 6, 1695 HX Blokker, ☎ (0229) 23 53 35 : J.A. Marbus, Dorpsstraat 10A, 1689 EV Zwaag, ☎ (0229) 23 04 19, e-mail: [email protected]

Coördinatoren Plantenwerkgroep : Anneloes ter Horst, Dorpsstraat 59, 1713 HB Obdam, ☎ (0226) 45 29 90, e-mail: [email protected] Vogelwerkgroep : Douwe Greydanus, Julianastraat 9, 1619 XG Andijk, ☎ (0228) 72 01 19, e-mail: [email protected] Vlinderwerkgroep : Henny van der Groep, Yellowlaan 24, 1695 HV Blokker, ☎ (0229) 24 95 46, e-mail: [email protected] Zoogdierenwerkgr.: A.L. Roobeek, P.J. Jongstraat 176, 1614 LK Lutjebroek, ☎ (0228) 51 59 55, e-mail: [email protected] Activiteitencie. : Ofra Carmi, Rositastraat 11, 1676 GW Twisk, ☎ (0227) 54 10 07, e-mail: [email protected] Public relations : Gerrit de Weerd, Postbus 8, 1693 ZG Wervershoof, ☎ (0228) 58 55 77, e-mail: [email protected]

AANMELDINGSFORMULIER - S.V.P.

INLEVEREN BIJ HET BESTUUR.

Ondergetekende meldt zich aan als: ❍ KNNV-lid (1 persoon € 28,00 per jaar) ❍ Gezinslid (meer dan 1 persoon op hetzelfde adres € 34,40 per jaar) ❍ Jeugdlid (tot en met het jaar waarin je 25 wordt: € 16,50 per jaar) dhr./mevr.: voorletter(s) geboortejaar adres postcode + woonplaats e-mail specialiteiten of interesse naam huisgenoot geboortejaar specialiteit of interesse

: : : : : : : : :

achternaam : telefoon :


31

NATUURLIEFHEBBER? Enthousiast over mooie dingen die u in de natuur ontdekt heeft en wilt u die ervaring graag met anderen delen? Of vindt u het buiten prachtig maar zou u wel wat meer willen weten over dat landschap, zo’n plant of dier........

DE

DOE

DAN MEE MET DE KNNV! VERENIGING VOOR VELDBIOLOGIE.

Het is een club van actieve natuurliefhebbers. Zo veelzijdig als de natuur, zo veel zijn de activiteiten van de KNNV! Naast het programma van de plaatselijke/regionale afdelingen biedt de landelijke organisatie o.a.: - het verenigingsblad Natura (6x per jaar) - kampen en reizen - allerlei werkgroepen (o.a. landschap, korstmossen) - publikaties voor ledenprijs Het landelijk bureau is te bereiken op Boulevard 12, 3707 BM Zeist ☎ 030 - 231 47 97

WILT

U

“HET HOORNBLAD”

VAKER ONTVANGEN?

Gebruik dan de bon op pagina 31 en wordt lid van de KNNV-afdeling Hoorn/West-Friesland. U bent dan ook automatisch lid van de landelijke KNNV. Het kost u slechts € 28,00 per jaar. Opzegging van het lidmaatschap melden voor 1 november bij de ledenadministratie van de afdeling.

DRUKWERK

AAN:

Afz. Ledenadm. KNNV A. Roobeek, P.J. Jongstraat 176, 1614 LK Lutjebroek ☎ (0228) 51 59 55 32


West-Friesland

Recommend Documents