Herman Feenstra
Waken over het Fochteloërveen
Vogelbescherming noemt ze trots ‘de ogen en oren’ van onze organisatie. Dankzij het netwerk van vrijwillige WetlandWachten wordt veel onheil in natuurgebieden voorkomen. De rechten en belangen van vogels staan voor WetlandWachten voorop. Zoals die van de kraanvogels in het Fochteloërveen. WetlandWacht Herman Feenstra verzet zich tegen bedreiging door oprukkende bebouwing en overbodig vliegverkeer. Tekst Monica Wesseling
Z
even jonge roodborsttapuiten op een draad, 67 boerenzwaluwen in de lucht en twee kraanvogels foeragerend in het veld. Jonge paapjes die leren voedsel te zoeken, heikikkers wegduikend onder water en tientallen veenhooibeestjes fladderend boven het pijpenstrootje. Zomaar een zomerdag in het Fochteloërveen. “Mooi hè? Onbegrijpelijk dat zo’n gebied niet vanzelf veilig is. Dat het nog steeds nodig is om mensen van deze grootse, maar kwetsbare natuurlijke rijkdom te overtuigen, ze te waarschuwen voor wat dreigt.” Het is eind juni als de WetlandWacht van het Fochteloërveen, Herman Feenstra, ons rijkdom, kansen én problemen van dit natuurgebied laat zien. Zo op het eerste gezicht lijkt Feenstra een typische noordeling; rustig en gematigd. Tot hij het heeft over de bedreigingen van ‘zijn’ natuurgebied. Dan worden de ogen donker, daalt het timbre van zijn stem en neemt het volume toe. “De soortenrijkdom hier is uniek en van groot internationaal belang. Natuur beslaat slechts een paar procent van Drenthe en zelfs die weet men niet te beschermen. Dat kán toch niet.”
De verstilde schoonheid van het Fochteloërveen kent wel degelijk bedreigingen.
Onvermoeibare deskundige Feenstra weet waar hij het over heeft; hij inventariseert al twintig jaar de broedvogels van het 1800 hectare grote natuurgebied en is ook een kenner van de overige fauna en flora. “Ik kan met cijfers staven dat de rietganzen bepaalde foerageergronden niet meer gebruiken sinds er nabij een fietspad is en ik wéét dat kraanvogels verstoord reageren als er vliegtuigjes over gaan.” Twaalf jaar geleden werd Feenstra door de toenmalige WetlandWacht gevraagd hem op te volgen. De eerste jaren nam het wachtwerk weinig tijd. Maar de bedreigin-
vog e l s 04/10•25
Het Fochteloërveen is terecht trots op haar broedende kraanvogels.
veenhooibeestje
Paul Hobson/ FN
Luis én leeuw De wetlandwacht probeert met goed overleg en in harmonie mensen op één lijn te krijgen. Vaak lukt dat, maar niet altijd. Dan wordt Feenstra echt boos, wordt de luis in de pels een leeuw. Luis én leeuw zijn nodig; het Fochteloërveen is een gebied van louter superlatieven. Er broeden meer dan honderd soorten vogels, waaronder 36% (120 paar) van de Nederlandse paapjes en nog twintig Rode Lijstsoorten. Vier paar kraanvogels zorgen er voor nageslacht, enkele procenten van de wereldpopulatie toendrarietganzen overwinteren er en voor het veenhooibeestje, nagenoeg onze zeldzaamste vlinder, is dit het belangrijkste gebied.
WetlandWachten gezocht Vogelbescherming Nederland heeft al negentig WetlandWachten, maar er zijn nog meer vrijwilligers nodig. Luc Hoogenstein, coördinator WetlandWachten bij Vogelbescherming Nederland: “We hebben behoefte aan nog meer ogen en oren in het veld. Mensen die nauwlettend de lokale ontwikkelingen volgen. Dat kunnen wij onmogelijk vanuit Zeist. Zij signaleren, samen gaan we op de bres. Concrete natuurbescherming dus.” Veel wetlands zijn inmiddels aangewezen als Natura 2000-gebied. Biedt dat niet voldoende bescherming? Hoogenstein: “Nee. Natuurorganisaties en overheid hebben bij het opstellen van beheerplannen met diverse belangen rekening te houden. Wetlandwacht en Vogelbescherming kunnen volledig voor de vogels gaan.” Kijk op www.vogelbescherming.nl/wetlandwacht
Het veenhooibeestje, nagenoeg onze zeldzaamste vlinder.
gen werden steeds groter. Inmiddels besteedt Feenstra, die een ecologisch adviesbureau heeft, vele honderden uren per jaar aan dit vrijwilligerswerk. Onvermoeibaar troont hij beleidsmakers en beslissers mee het veld in om ze te overtuigen van de natuurrijkdom en de negatieve gevolgen van snode plannen. Hij komt met goed onderbouwde reacties op plannen, werkt mee aan het beheerplan voor dit Natura 2000-gebied, doet eigener beweging onderzoek en houdt ook natuurorganisaties bij de les. “Ik neem het op voor de dieren in het veld. Die kunnen zelf niet praten en als ik het niet doe, raken ze ondergesneeuwd.”
Een bedreigd supergebied. “Dit fietspad bijvoorbeeld tussen een nieuwbouwwijk en kwetsbaar hoogveengebied,” zegt Feenstra naar beneden wijzend, “maakt voor rietganzen en kraanvogels het foerageergebied dat er naast ligt, ongeschikt. Ik heb het samen met Vogelbescherming en Milieufederatie Drenthe tot aan Gedeputeerde Staten geprobeerd tegen te houden, maar de procedure was niet meer te stoppen. Doodzonde. Kraanvogels zie je er nu niet meer, terwijl er voorheen geregeld groepjes zaten.” Bij de aanleg van een ander fietspad en een parkeerterrein kreeg hij het wel voor elkaar om ze naar een andere locatie te laten verplaatsen. Terwijl hij wijst op een nest van grauwe klauwieren en er een gevlekte witsnuitlibel voorbij vliegt, vertelt de gepassioneerde WetlandWacht over de huidige problemen. Assen wil de wijk Kloosterveen uitbreiden richting het natuurgebied en er liggen plannen voor de aanleg van meer fietspaden. De druk op het veen neemt daardoor sterk toe, verwacht Feenstra. “Kijk naar het Dwingelderveld. De kraanvogels die daar zaten, broeden nu bij ons. Het werd ze daar gewoon veel te druk. Dat dreigt hier ook.” Feenstra doet al het mogelijke om het te voorkomen. Frictie In zijn verzet werkt de WetlandWacht nauw samen met natuurorganisaties. De samenwerking met Vogelbescherming ligt voor
kraanvogel
Klaus Nigge/ FN
vog e l s 04/10•27
Voor broedende roodborsttapuiten is het Fochteloërveen een belangrijk gebied.
roodborsttapuit
Frans van Boxtel/ FN
de hand, bij Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer, beide terreineigenaren, ligt dat gevoeliger. Die organisaties hebben immers verschillende belangen te dienen, waaronder recreatie. “Ja, dat botst wel eens. Maar veruit de meeste keren vechten we zij aan zij. Natuurmonumenten, de grootste terreinbeheerder, vraagt me zelfs geregeld om advies. Beheer is maatwerk; dat vergt een gedetailleerde kennis van het terrein.” Een van de kwesties waarbij Feenstra en Natuurmonumenten naar zijn zeggen niet volledig gelijk optrekken, is vliegveld Eelde. Het aantal vliegbewegingen boven het natuurgebied neemt toe, de verstoring van vogels navenant. Met name de vele les- en sportvliegtuigjes zijn volgens Feenstra funest. Ze draaien cirkeltjes, vliegen laag en brengen licht in de schemer. “Precies in een gebied waar zich dagelijks tot tienduizenden vogels verzamelen, met miljoenen vogelbewegingen. Het is nota bene stiltegebied. Ik én Vogelbescherming vinden dat we ons hier ondubbelzinnig tegen moeten verzetten. Natuurmonumenten is ook tegen, maar bezigt een gematigder toon.”
Prettige luis Een prettige luis in de pels. Zo noemt beheerder Rombout Bennema van Natuurmonumenten WetlandWacht Feenstra. “Hij houdt ons scherp, vertolkt als onafhankelijke onze donkergroene kant. Natuurmonumenten heeft als kerntaak natuurbeheer, maar dient ook andere belangen waaronder recreatie. In inrichtingsprojecten zoeken we in overleg met overheden en omwonenden naar een goede invulling. Herman en Vogelbescherming kunnen vol voor de vogels opkomen. We zijn het niet altijd eens, maar komen er wel samen uit.” De belangrijkste natuuropgave (Natura 2000) in het Fochteloërveen is herstel van levend hoogveen; herstel en uitbreiding van vitale (zeldzame) hoogveenmossen. “En als het mogelijk is daarbinnen iets extra’s voor vogels te doen, volgen we zeker Feenstra’s advies. Zo werken we ook met de Vlinderstichting samen.”
Herman Feenstra houdt zijn Fochteloërveen goed in de gaten.
Herman Feenstra
De avond valt in het Fochteloërveen. Drie kraanvogels zeilen majestueus door de lucht, nachtzwaluwen maken zich op voor de jacht en in het water doen veenmossen hun best heus hoogveen te worden. Alle prachtsoorten hier doen hun ding, onwetend van de inspanningen die hun beschermengel Herman Feenstra zich getroost. Opdat ze toch vooral door kunnen gaan met prachtsoorten te zijn•
vog e l s 04/10•29
