Verslag van dataverzameling in functie van het onderzoek van de NTU naar het schrijfleven van leerlingen
Data verzameld in de derde graad van de basisschool en verslag opgesteld door Elise Lammens, Laura Van Cauteren Opleiding: professionele bacheloropleiding leraar lager onderwijs Instelling: Odisee, campus Waas Opleidingsonderdeel: Communicatieve vaardigheden 5 Academiejaar 2014-2015 Begeleider: Elke Van Nieuwenhuyze
Schrijven 1. Voorwoord Naar aanleiding van het project over schrijfvaardigheid van de Nederlandse Taalunie, hebben wij geprobeerd om in kaart te brengen wat leerlingen zoal schrijven en welke problemen zij ondervinden bij het schrijven.
2. Inleiding Leerlingen schrijven de laatste tien jaar veel vaker dan voordien, onder invloed van de digitale media en het toegenomen aantal schrijftaken bij andere vakken dan taal of Nederlands. Bovendien is de definitie van schrijven ook aan het veranderen: het is niet langer het opstel of de brief of het werkstuk, maar ook de PowerPoint bij de spreekbeurt, de e-mail, de chat,… 1Met dit onderzoek willen wij in kaart brengen wat leerlingen zoal schrijven en welke problemen zij ondervinden bij het schrijven. Daarnaast willen we graag een beeld krijgen dat duidelijk maakt in hoeverre de school leerlingen ondersteunt in het leren schrijven van teksten.2
3. Probleemstelling Voor onze onderzoeksvragen hebben wij ons gebaseerd op het artikel van de Nederlandse Taalunie. De onderzoeksvragen uit dit artikel pasten we aan met het oog op onze doelgroep. Daarnaast deelden wij de onderzoeksvragen op in 4 categorieën: schrijven in het algemeen, schrijven tijdens lessen taal, schrijven bij andere vakken en enkele interviewvragen (in verband met schrijfopdrachten) die we aan de leerkracht wilden stellen. Zo kwamen wij tot onderstaande interviewvragen.
3.1 Schrijven: algemeen -
Kun je vertellen wat je allemaal hebt geschreven op school en na schooltijd? Zijn er ook dagen dat je thuis veel meer schrijft? Wat schrijf je dan? Kan je voorbeelden geven? Wat vind je het moeilijkste om te schrijven? Waarom vind je dit het moeilijkste? Wie helpt je om opdrachten die moeilijk zijn te schrijven? Gebruik je tips345, hulpmiddelen67, trucjes,… om te schrijven? Welke?
PEREIRA,C. (2014) Leertaak voor studenten voor onderwijs in primair onderwijs en voortgezet / secundair onderwijs in Nederland, Vlaanderen en Suriname, Artikel Nederlandse Taalunie, p. 1. 2 PEREIRA,C. (2014) Leertaak voor studenten voor onderwijs in primair onderwijs en voortgezet / secundair onderwijs in Nederland, Vlaanderen en Suriname, Artikel Nederlandse Taalunie, p. 2. 3 KING, P., THOMSON, R., (vert.)VAN LYSEBETTEN, P. (2002) Avonturen in Letterland. Zelf spannende verhalen schrijven, Abimo Uitgeverij, Waasmunster. p. 4-5 , 30-31 1
2 / 18
3.2 Schrijven: tijdens lessen taal -
Welke grote teksten heb je bij taal de laatste week geschreven? Wat vond je van deze lessen taal? Wat vond je moeilijk/ gemakkelijk? Waarom? Welke steun kreeg je bij het schrijven van de tekst? Welke hulp kreeg je van de leerkracht? Wat wil je graag nog leren tijdens een les schrijven?
3.3 Schrijven bij andere vakken -
Heb je bij andere vakken nog teksten opgeschreven? Hoe ging dat? Wat vond je er moeilijk/makkelijk aan? Gebruik je tips8910, hulpmiddelen1112, trucjes,… om te schrijven? Welke? Vul aan: schrijven vind ik….
3.4 Leerkracht al begeleider van het schrijfproces -
Wat was de opdracht en het doel van de taak die de leerlingen kregen? Hoe staan deze schrijfopdrachten in relatie met elkaar? Kregen de leerlingen ondersteuning bij deze opdrachten? Welke opdrachten gingen aan de schrijfopdracht vooraf? Was er bij de schrijfopdrachten een (tussentijdse) feedback? Wie beoordeelt het resultaat? Waarop worden de leerlingen beoordeeld?
Wij kozen voor deze interviewvragen omdat wij op deze manier een beeld wilden krijgen13 van wat leerlingen zoal schrijven en in hoeverre de school de leerlingen ondersteunt in het leren schrijven van teksten.
BASELER, M. (2008) Schrijf!. Alles over het schrijven van gedichten en verhalen, the house of books, Antwerpen. 5 GANERI, A. (2014) Ik schrijf… brieven en e-mails, Corona, Nederland. 6 VERHELST, A., PETERS, V. (2011) Schrijven voor het web & sociale media, Van Duuren Media, Culemburg. p. 54. 7 REMMERIE, D. (2012) Tijd voor Taal handleiding 5, Van In, Wommelgem, p. 26. 8 KING, P., THOMSON, R., (vert.)VAN LYSEBETTEN, P. (2002) Avonturen in Letterland. Zelf spannende verhalen schrijven, Abimo Uitgeverij, Waasmunster. p. 4-5 , 30-31. 9 BASELER, M. (2008) Schrijf! Alles over het schrijven van gedichten en verhalen, the house of books, Antwerpen 10 GANERIE, A. (2014) Ik schrijf… brieven en e-mails, Schoolsupport, Utrecht, p. 20. 11 VERHELST, A., PETERS, V. (2011) Schrijven voor het web & sociale media, Van Duuren Media, Culemburg. p. 54. 12 REMMERIE, D. (2012) Tijd voor Taal handleiding 5, Van In, Wommelgem, p. 26. 13 PEREIRA,C. (2014) Leertaak voor studenten voor onderwijs in primair onderwijs en voortgezet / secundair onderwijs in Nederland, Vlaanderen en Suriname, Artikel Nederlandse Taalunie p. 2. 4
3 / 18
4. Aanpak Nadat we het takenblad hadden doorgenomen en de daaraan gekoppelde sessie communicatie hadden bijgewoond, besloten we om contact op te nemen met een basisschool uit OostVlaanderen. Concreet deden we dit door een e-mail te sturen naar de directie. Toen we vernamen dat we het interview met betrekking tot het project schrijfvaardigheid in het 5de leerjaar zouden afnemen, hebben we ons verdiept in een aantal bronnen. Op basis van informatie uit deze literatuurstudie hebben we onze onderzoeksvragen aangepast aan deze specifieke groep leerlingen. We kozen er bewust voor om een onderscheid te maken tussen schrijven in lessen taal en schrijven bij andere vakken of buiten school. Uiteindelijk hebben we dit interview afgenomen op 18 december, tussen 9.30 en 10.30. Dit hele interview met zowel de leerkracht als de 5 verschillende kinderen uit het de leerjaar hebben we opgenomen met een dictafoon. Op die manier wilden we een aangename sfeer creëren tijdens het interview waarbij we niet voortdurend moesten notuleren.
5. Resultaten Op basis van deze vaststellingen kunnen wij een algemeen besluit formuleren. Belangrijk is wel dat u weet dat dit besluit gebaseerd is op een kleine steekproef van 5 leerlingen en 1 leerkracht. Uit deze resultaten kunnen we afleiden dat kinderen veel schrijven, zowel op school als buiten school. Een schoolagenda schrijven, werkboeken invullen, huiswerk schrijven en een sms typen zijn vormen van schrijven die leerlingen dagelijks gebruiken. Wat leerlingen het moeilijkste vinden om te schrijven of in te vullen zijn nieuwjaarsbrieven en huistaken. De kinderen geven aan dat ze zich hierbij goed moeten concentreren, anders maken ze fouten. Het schrijven in een vreemde taal is ook niet altijd eenvoudig. De woorden en zinsconstructies zijn anders en de kinderen geven aan dat je bij deze schrijfopdrachten heel nauwkeurig moet werken. Bij moeilijke opdrachten in verband met schrijfvaardigheid vragen de schoolkinderen hulp aan hun ouders of aan hun juf. Sommigen gebruiken het internet als hulpmiddel. Dit wijst op een vorm van zelfredzaamheid: zelf op zoek gaan naar oplossingen voor een probleem. Andere hulpmiddelen of trucjes die leerlingen gebruiken bij het schrijven zijn: woordenboeken raadplegen, trager schrijven om nauwkeuriger te schrijven, veel boeken lezen, iedere dag een aantal woorden en/ of zinnen schrijven,… Grotere teksten die de scholieren tijdens de lessen taal moesten schrijven, sloten aan bij het thema uit hun handboek van taal. De schoolkinderen kregen de opdracht om een dialoog te noteren in directe spreekvorm en een spreekbeurt schriftelijk voor te bereiden. Over het algemeen vonden ze de lessen taal aangenaam. Het schrijven van een dialoog in directe spreekvorm, bleek de
4 / 18
moeilijkste opdracht te zijn. Met behulp van aangereikte stappenplannen14 (schrijfkaart, beertjes van Meichenbaum) en hulp van de leerkracht (die de opdrachten opnieuw uitlegde, leerlingen aanspoorde om woordenboeken te gebruiken,…) kon iedereen deze opdracht tot een goed einde brengen. Deze kinderen zijn ook leergierig. Ieder van hen wil nog iets bijleren in verband met schrijven. Zo willen de meisjes leren hoe je een e-mail correct moet versturen en wat je juist moet noteren bij cc. Daarnaast willen ze ook graag leren hoe ze een brief in het Frans moeten opstellen. De jongens willen dan weer leren hoe ze een krantenartikel of een tekst moeten schrijven die op de schoolsite kan verschijnen. Een horrorverhaal schrijven dat gebaseerd is op waargebeurde feiten, lijkt hen ook een uitdaging. Uit de interviewvragen bleek dat de pupillen ook tijdens andere vakken schrijven. Vooral bij het vak wereldoriëntatie pennen kinderen heel wat neer. Letten op een correcte spellingswijze en een correcte vervoeging van werkwoorden blijken de grootste struikelblokken te zijn. Het kopiëren van Franse tekstjes, vinden ze alle vijf het eenvoudigst. Toch raadplegen de leerlingen ook hier enkele hulpmiddelen: woordenboeken, het internet en de beertjes van Meichenbaum zijn enkele voorbeelden hiervan. Vragen stellen aan de leerkracht is iets wat alle leerlingen doen. Tot slot gaven de leerlingen nog aan wat schrijven voor hen betekent. Ze vulden deze zin aan: Schrijven vind ik … “Super leuk omdat je dan kan fantaseren over de tekst die je schrijft.” “Niet zo leuk, omdat ik soms heel slordig schrijf.” “Leuk omdat ik dan mijn handen ergens kwijt geraak.” “Super omdat je veel kan vertellen op je blad.” “Leuk omdat ik me een beetje een leerkracht voel.” Op basis van de resultaten die we verkregen door het gesprek met een leerkracht werd al snel duidelijk dat je als onderwijzer een begeleider bent van het schrijfproces bij scholieren. Zo gaf de leerkracht de leerlingen tussentijdse feedback tijdens het maken van een dialoog in directe spreekvorm. Ze maakte hierbij gebruik van de strategie ‘modeling’15. Daarnaast had de begeleider ook aandacht voor de instructie gelinkt aan schrijfstrategieën, samenhangend met aanwijzingen om de interactie tussen de leerlingen te reguleren en een instructie in genrekennis.16
HOOGEVEEN,A. (2012). “Leren schrijven met peer response en instructie in genrekennis”. In: Tijdschrift Taal, Jrg. 4 nr. 6, december, p. 17. 15 HOOGEVEEN,A. (2012). “Leren schrijven met peer response en instructie in genrekennis”. In: Tijdschrift Taal, Jrg. 4 nr. 6, december, p. 25. 16 HOOGEVEEN,A. (2012). “Leren schrijven met peer response en instructie in genrekennis”. In: Tijdschrift Taal, Jrg. 4 nr. 6, december, p. 19. 14
5 / 18
De lerares maakte ook gebruik van een werkvorm waarbij de leerlingen schreven met peer response17: de ‘placematmethode’. Leerlingen reflecteerden samen over karaktertrekken, hoofdpersonages en de boodschap van een verhaal. Vervolgens noteerden ze een korte tekst waarin ze het verhaal samenvatten. Tijdens dit schrijfproces hielpen de leerlingen elkaar en gaven ze commentaar op elkaars teksten, wat zorgde voor zelfsturend schrijfgedrag. Per 2 een dialoog schrijven was ook een opdracht. Bij deze opdracht schreven de leerlingen opnieuw met peer response. De onderwijzeres gaf hierbij instructies en besprak samen met de leerlingen de typische kenmerken van een dialoog (instructie in genrekennis)18. De schoolkinderen stuurden elkaar bij waar nodig en reflecteerden per 2 over de dialoog. De juf gaf aan dat dit een manier is om de taal van leerlingen mee te ontwikkelen zodat ze over schrijven en over teksten kunnen praten.19 De onderwijzer quoteerde de oefening waarbij de leerlingen per 2 een dialoog in directe spreekstijl moesten schrijven. De juf had op voorhand de beoordelingscriteria duidelijk gemaakt. Dit moest ervoor zorgen dat de leerlingen doelgericht gingen schrijven met aandacht voor de beoordelingscriteria. Deze criteria waren zowel gericht op het trainen van deelvaardigheden (spelling, interpunctie,…) als op de functie van teksten in communicatieve situaties (is de inhoud begrijpelijk, boeiend voor de luisteraars en lezers?). Tot slot kunnen we besluiten dat schrijven een heel proces is. Scholieren schrijven veel, zowel buiten school als op school. Kinderen gebruiken allerlei hulpmiddelen en strategieën tijdens het schrijven. Maar ook de leraar vervult een belangrijke rol. Het schrijven met peer response blijkt inderdaad een meerwaarde te zijn voor de kwaliteit van het schrijfproduct. Toch vraagt dit de nodige‘pedagogical content knowledge’ van de leerkracht20.
HOOGEVEEN,A. (2012). “Leren schrijven met peer response en instructie in genrekennis”. In: Tijdschrift Taal, Jrg. 4 nr. 6, december, p. 17. 18 HOOGEVEEN,A. (2012). “Leren schrijven met peer response en instructie in genrekennis”. In: Tijdschrift Taal, Jrg. 4 nr. 6, december, p. 19. 19 HOOGEVEEN,A. (2012). “Leren schrijven met peer response en instructie in genrekennis”. In: Tijdschrift Taal, Jrg. 4 nr. 6, december, p. 18. 20 HOOGEVEEN,A. (2012). “Leren schrijven met peer response en instructie in genrekennis”. In: Tijdschrift Taal, Jrg. 4 nr. 6, december, p. 23. 17
6 / 18
6. Bibliografie BASELER, M. (2008) Schrijf!. Alles over het schrijven van gedichten en verhalen, the house of books, Antwerpen. GANERIE, A. (2014) Ik schrijf… brieven en e-mails, Schoolsupport, Utrecht, p. 20. HOOGEVEEN,A. (2012). “Leren schrijven met peer response en instructie in genrekennis”. In: Tijdschrift Taal, Jrg. 4 nr. 6, december, p. 16-25. LITIERE, M. (2002) Mijn kind leert schrijven en hoe kan ik helpen. Een gids voor ouders, leerkrachten en hulpverleners, Lannoo, Tielt. PEREIRA,C. (2014) Leertaak voor studenten voor onderwijs in primair onderwijs en voortgezet / secundair onderwijs in Nederland, Vlaanderen en Suriname, Artikel Nederlandse Taalunie, p.1-3 REMMERIE, D. (2012) Tijd voor Taal handleiding 5, Van In, Wommelgem, p. 26. VAN LYSEBETTEN, P. (2002) Avonturen in Letterland. Zelf spannende verhalen schrijven, Abimo, Sint-Niklaas, p. 4-5, 30-31. VERHELST, A., PETERS, V. (2011) Schrijven voor het web & sociale media, Van Duuren Media, Culemburg, p. 54.
7 / 18
7. Bijlagen 7.1 Interviews 5.1 Schrijven: algemeen interviewvraag 1 Kun je vertellen wat je allemaal geschreven hebt a) Op school b) Na schooltijd
antwoorden a)
In alle lessen: taal, rekenen, Frans, wero, godsdienst, computerklas Toetsen: getallenkennis, bewerkingen, taal Huiswerk in de studie spreekbeurt de schoolagenda invullen de nieuwjaarsbrief typen in de computerklas kladschrift mijn naam, nummer en de datum op elke toets schrijven mijn boek op de boekenlijst (in de klas) ingevuld
huiswerk maken en verbeteren op de ipad en op de computer e-mails in mijn dagboek schrijven oefenschrift en kladschrift mijn pen uitproberen op een blok papier een brief schrijven voor oma gedichten en poëzie sms powerpoint maken telefoonnummer opschrijven
b)
Besluit : Het is verwonderlijk hoeveel kinderen eigenlijk nog schrijven. De tendens om alles te typen is in de lagere school nog niet aanwezig. Er is wel een computerklas met een computer voor elke leerling, maar dit lokaal wordt door alle klassen in een beurtsysteem gebruikt. In vrijwel elke les wordt er nog geschreven, zij het in de ene les in mindere mate dan in de andere.
8 / 18
interviewvraag 2
antwoorden
Zijn er ook dagen dat je thuis veel meer schrijft? Wat schrijf je dan? Kan je voorbeelden geven?
Bij een spreekbeurt. Meestal moeten we een schriftelijke voorbereiding afgeven. In het weekend. Ik schrijf zelf een boek: ‘Elodie’ op de computer. In het weekend schrijf ik veel: tijdens het chatten. Dit weekend schreef ik kerstkaartjes voor mijn vrienden en familie.
Besluit: Leerlingen schrijven thuis ook veel. Soms is dit schrijven gelinkt aan opdrachten voor school, maar bij andere leerlingen gaat het om vrijblijvend schrijven: kerstkaartjes maken, een boek schrijven, chatten,…
interviewvraag 3 Wat vind je het moeilijkste om te schrijven? Waarom vind je dat het moeilijkste?
antwoorden
Nieuwjaarsbrief typen op computer. Meestal moet je snel typen en dit kan ik niet. Als de anderen klaar zijn, moet ik ook ongeveer klaar zijn. Nieuwjaarsbrieven met de hand schrijven is nog moeilijker. Je mag geen fouten schrijven en je moet mooi schrijven. De brief voor meter/peter hebben we geschreven. Het is heel moeilijk om in het Frans te schrijven. Meestal zijn het rare woorden en zijn er veel accenten. Bovendien moet je heel aandachtig naar het bord of in je Frans boek kijken, anders maak je fouten. Schrijven vind ik moeilijk wanneer ik mijn huiswerk maak of wanneer ik het moet verbeteren. Je moet dan altijd goed nadenken . ’s Avonds ben ik meestal moe en dan lukt dat niet zo goed meer. Bij taal is het voor mij moeilijk om te schrijven. Je mag geen fouten maken in je werkboek en je moet je goed concentreren. Ik heb problemen met ‘de’ of ‘het’.(dit kind is van Turkse origine) Als ik net een sms getypt heb, vind ik het moeilijk om in mijn huiswerk Taal niet diezelfde afkortingen te gebruiken; ik gebruik in smsjes de woorden “nie , das, men…)
9 / 18
Besluit: De 5 leerlingen vinden een nieuwjaarsbrief schrijven vrij moeilijk. Dit is een lastig karwei omdat je geen fouten mag schrijven en omdat je mooi moet schrijven. Een nieuwjaarsbrief typen is ook niet gemakkelijk. Dan moet je meestal snel typen en dat lukt bij sommigen nog niet goed. Ook het schrijven in een vreemde taal is niet eenvoudig. De woorden zijn anders en je moet heel aandachtig zijn. Het maken van huiswerk en het invullen van het werkboek van taal levert af en toe problemen op. Hierbij geven de kinderen aan dat ze zich goed moeten concentreren, anders maken ze fouten.
interviewvraag 4 Wie helpt je om opdrachten die moeilijk zijn te schrijven?
antwoorden
Mijn ouders. Mijn mama en papa helpen mij omdat ze het beste voor mij willen. Mama wil ook dat ik netjes schrijf. De juf. Zij herhaalt de opdracht en legt deze opnieuw uit. Hierdoor kan ik zelfstandig aan de slag gaan. Mijn grootouders. Zij vinden spelling belangrijk omdat ze vroeger zelf leerkrachten waren. Het internet. Wanneer ik iets niet weet, zoek ik het op. Google helpt mij als ik een woord niet ken/ niet weet hoe ik het moet schrijven. Mijn zus. Zij is al ouder en weet hoe je woorden en zinnen juist moet schrijven. De juf van de logo. Zij bespreekt en overloopt mijn huistaken en geeft me tips. Ik moet de beertjes van Meichenbaum gebruiken van haar.
Besluit: De meeste kinderen krijgen bij het schrijven hulp van hun ouders. Toch helpt de juf ook bij het schrijven. Zij legt opdrachten opnieuw uit en zo wordt de opgave duidelijk. Sommige kinderen gebruiken het internet als hulpmiddel. Dit wijst op een vorm van zelfredzaamheid: zelf op zoek gaan naar oplossingen voor een probleem.
interviewvraag 5 Gebruik je tips, hulpmiddelen , trucjes, … om te schrijven? Welke?
antwoorden
Ik probeer traag te schrijven om zo nauwkeuriger te kunnen schrijven. We gebruiken de computer als hulpmiddel: we zoeken woorden op en kijken naar de spellingswijze van woorden. In de klas liggen woordenboeken. Die mogen we gebruiken om een woord op te zoeken of om te kijken hoe je een woord schrijft. Maar meestal zie ik op tegen die moeite. Ik schrijf heel veel kleine woorden op een blad, zo
10 / 18
oefen ik om niet te groot te schrijven. Ik schrijf iedere dag 5 zinnen in een schriftje. Mijn ouders helpen mij als ze thuis zijn. Ik lees veel boeken en gebruik sommige zinnen uit boeken. Ik probeer het geschrift van mijn zus na te bootsen.
Besluit: Tijdens het interview gaven de kinderen aan dat ze het internet en woordenboeken gebruiken als hulpmiddel bij het schrijven. Een aantal leerlingen hebben zelf een aantal trucjes bedacht: ‘traag schrijven om zo nauwkeuriger te schrijven, boeken lezen en zinnen daaruit overnemen, het geschrift van een zus nabootsen,…’
11 / 18
5.2 Schrijven: tijdens lessen taal interviewvraag 6 Welke grote teksten heb je bij taal de laatste week geschreven?
antwoorden
We hebben gewerkt rond het thema ‘beestig leuk’. Tijdens de eerste les moesten we een fabel lezen en op een placemat schrijven wie de hoofdpersonages waren, het karakter van de personages beschrijven, het verhaal in één zin vertellen en noteren wat de boodschap van het verhaal was. Tijdens de 2de les mochten we een dialoog schrijven tussen twee dieren. De bedoeling was om dit in directe vorm te noteren en in 2 kleuren te werken. Zo zag je wie er aan het woord was In de 3de les kregen we de kans om onze dialoog voor te stellen. We mochten wel een spiekblaadje bij ons houden. In de laatste les kregen we als opdracht een spreekbeurt over een dier voor te bereiden. We kregen een vast patroon welke onderdelen aan bod moesten komen. In het werkboek moesten we een voorbereiding neerschrijven.
Besluit: Leerlingen schrijven rond het thema ‘beestig leuk’. Hierin zitten een aantal grotere schrijfopdrachten. Bij het houden van een spreekbeurt mogen ze gebruik maken van schriftelijke ondersteuning.
interviewvraag 7 Wat vond je van deze lessen taal? Wat vond je moeilijk/ makkelijk? Waarom?
antwoorden
Het was leuk om de verschillende fabels te lezen. Daarna mochten we in groepjes overleggen. Het moeilijkste was de dialoog schrijven tussen 2 dieren. De juf had namen getrokken en je mocht dus niet kiezen met wie je samenwerkte. Het ging niet zo goed in mijn groepje. Het was niet eenvoudig om tijdens de spreekbeurt niet alles af te lezen van mijn blad.
Besluit: De fabels lezen vonden de leerlingen het leukste. Een dialoog in directe spreekstijl schrijven was voor de kinderen het moeilijkste.
interviewvraag 8 Welke steun kreeg je bij het
antwoorden
We mochten onze schrijfkaart gebruiken met daarop
12 / 18
schrijven van de tekst? Welke hulp kreeg je van de leraar?
het stappenplan. (zie bijlage) In de klas hangen beertjes met verschillende stappen (beertjes van Meichenbaum). In het werkboek staat een kadertje met ‘tips bij het schrijven’. Wanneer we een tekst schrijven mogen we de woordenboeken uit de klas gebruiken. De juf legt de opdracht nog eens opnieuw uit. Terwijl we aan de dialoog bezig waren kwam de juf rond en verbeterde wat niet juist was of gaf ze tips voor een leuke wending in ons dialoogje
Besluit: Leerlingen krijgen verschillende stappenplannen aangeboden (schrijfkaart + beertjes van Meichenbaum). Daarnaast mogen ze woordenboeken gebruiken of legt de juf de opdracht nog eens opnieuw uit. In het werkboek staan ook een aantal tips.
interviewvraag 9 Wat wil je graag nog leren tijdens een les schrijven?
antwoorden
Een horrorverhaal schrijven over iets dat waargebeurd is. E-mails versturen en leren wat je bij ‘cc’ moet invullen. Leren hoe je een echt krantenartikel moet schrijven. Leren hoe je een tekst moet schrijven die op de schoolsite verschijnt. Een brief in het Frans schrijven.
Besluit: De 5 kinderen gaven ieder een verschillend antwoord. Kort samengevat willen ze volgende zaken nog leren tijdens een les schrijven: een horrorverhaal schrijven, e-mails versturen en ‘cc’ invullen, leren hoe je een krantenartikel of tekst moet schrijven die op de schoolsite kan verschijnen en een brief in het Frans opstellen.
13 / 18
5.3 Schrijven: bij andere vakken interviewvraag 10 Heb je bij andere vakken nog teksten opgeschreven? Hoe ging dat? Wat vond je er moeilijk/makkelijk aan?
antwoorden
Bij de lessen wereldoriëntatie moeten we veel schrijven. Bij sommige woorden weten we niet hoe we ze moeten noteren (met of zonder hoofdletter, bijvoorbeeld: de middeleeuwen,…) Voor Frans moeten we soms woorden, soms zinnen overschrijven. Dat is gemakkelijk want de juf schrijft steeds mee aan het bord. Bij wiskunde moeten we een antwoordzin schrijven als het toepassingen zijn. Ik vergeet deze soms en dan verlies ik punten. We mochten zelf een gedicht maken over Kerstmis. Dit was wel leuk maar het gedicht mocht maar 11 woorden tellen (elfje). Bij godsdienst moesten we iets opschrijven over onze familie. Ik vind de werkwoorden vervoegen dan moeilijk (bijvoorbeeld: mijn zus vindt).
Besluit: Leerlingen schrijven ook tijdens andere vakken dan Taal! Vooral de spellingswijze van sommige woorden en de vervoeging van werkwoorden vinden 2 kinderen moeilijk. Franse tekstjes overschrijven vinden 3 leerlingen gemakkelijk. -
interviewvraag 11 Gebruik je tips , hulpmiddelen , trucjes,… om te schrijven? Welke?
antwoorden
De beertjes in de klas gebruiken we als hulpmiddel om onze antwoordzin niet te vergeten noteren (laatste stap: controleer). We vragen aan de juf of ze een woord op bord wil voorschrijven (als we niet weten hoe dat moet). We mogen de woordenboeken in de klas gebruiken.
Besluit: Kinderen gebruiken de hulpmiddelen die bij taal worden ingezet (Meichenbaum, vragen stellen aan de juf en het gebruik van woordenboeken) ook bij andere vakken.
interviewvraa g 12
antwoorden
14 / 18
Vul aan: schrijven vind ik….
15 / 18
5.4 Leerkracht als begeleider van het schrijfproces Er kwamen in het thema “Beestig leuk” vrij veel schrijfopdrachten aan bod. De leerkracht selecteerde er drie.
interviewvraag 13 Wat was de opdracht en het doel van de taak die de leerlingen kregen?
antwoorden
interviewvraag 14 Hoe staan deze schrijfopdrachten in relatie met elkaar?
antwoorden
interviewvraag 15 Kregen de leerlingen ondersteuning bij deze opdrachten? Welke opdrachten gingen aan de schrijfopdracht vooraf?
Een fabel schrijven. Kinderen moeten inhoudsvragen m.b.t. hoofdpersonages en karaktertrekken beantwoorden en de boodschap van het verhaal ontdekken. Een dialoog schrijven tussen twee dieren Het doel van deze taak is om een dialoog voor een publiek (de klasgroep) te presenteren. Een spreekbeurt schriftelijk voorbereiden. Leerlingen kiezen een vrij onbekend dier en maken een identiteitskaart van dit dier.
Binnen het thema: “Beestig leuk” gaat het vooral over dieren. De fabel is een aangename tekstsoort die kinderen omschrijven als een verhaal waarin dieren kunnen praten. De “placemat” is een werkvorm waarbij elk kind actief schrijft. De link naar de volgende les is een schrijfopdracht per 2. Bij deze oefening moeten leerlingen een dialoog tussen twee dieren schrijven. Vervolgens komt de spreekbeurt over een dier. De leerlingen mogen zelf een dier kiezen, liefst een vrij onbekend. De uitdaging was om de klas te boeien met de uitleg over hun dier. Aan de spreekbeurt ging een schriftelijke voorbereiding vooraf .
antwoorden
Bij de fabel werkte ik met het systeem van de placemat Hierbij zijn alle leerlingen tegelijk aan het werk. Als ‘samenvatting’
16 / 18
interviewvraag 16 Was er bij de schrijfopdrachten een (tussentijdse) feedback?
moet er een kort overlegmoment zijn om tot een consensus te komen die in het middelste vak terecht komt. Deze schrijfopdracht is voor leerlingen duidelijk en afgebakend. Het doel is om via de consensus de anderen te informeren over de fabel die dit groepje las. Bij het schrijven van een dialoog startte ik met een poppenspel tussen de eekhoorn en de mier. De leerlingen en ik bespraken hoe een dialoog in elkaar zit aan de hand van PowerPoint en de stappen in het werkboek. De leerlingen werkten per 2, eerst in hun oefenschrift. Terwijl de leerlingen bezig waren gaf ik hen tips. De spreekbeurt voorbereiden gebeurde in verschillende stappen : 1.Biblitoheekbezoek met opzoekwerk naar eigen dier. 2. Opzoeken op de computer tijdens de les ICT. 3.Uitschrijven van de grote lijnen aan de hand van staakwoorden in het werkboek. 4. Extra informatie neerpennen over het dier.
Antwoorden
Fabel : mondelinge feedback na het invullen van een placemat. Leerlingen reflecteren samen en komen zo tot een consensus. Dialoog : Het werken per 2 is verrijkend. De leerlingen vullen elkaar aan en verbeteren elkaar. Dat is al een vorm van tussentijdse feedback. Wanneer in het dialoogje een zin komt die niet strookt met hetgeen ervoor kwam, reageerden leerlingen spontaan. Ik geef als leerkracht de verschillende leerlingen feedback tijdens het maken van de dialoog. Zo wees de leerkracht de kinderen erop dat het antwoord niet “ja”
17 / 18
interviewvraag 17 Wie beoordeelt het resultaat? Waarop worden de leerlingen beoordeeld?
of “neen” mag zijn. Ik las bij sommige duo’s de dialoog die ze maakten even voor en vroeg dan : “Is mijn gesprekje duidelijk? Begrijp je alles ?” Op die manier merkten de leerlingen waar ze nog iets moesten herwerken. Spreekbeurt gebeurde in verschillende stapjes met weinig feedback.
Antwoorden
De fabel werd niet beoordeeld aangezien er na reflectie binnen de groep een besluit gevormd was. De spreekbeurt werd beoordeeld door mij en door medeleerlingen, maar niet op het schrijfproces, wel als spreekoefening. Het dialoogje werd door mij als juf gequoteerd. Ik hield hierbij rekening met het naleven van de afspraken: - Werd de dialoog in twee kleuren geschreven? - Werd er gelet op hoofdletters, interpunctie en spelling? - Is de inhoud verstaanbaar en boeiend voor het publiek?
18 / 18
