Verslag LOOWI-bijeenkomst 9 maart 2007 in Amsterdam Inhoudelijk gedeelte 1.
Resultaten van het project handleidingen Roelof Jansma
In de afgelopen 15 tot 20 jaar zijn bibliografieën overgegaan van gedrukt, via cd-rom naar een online versie. Bibliotheekgebruikers worden daarbij geconfronteerd met veel zoekinterfaces. Zij maken (daarom) zelden gebruik van de speciale of gerichte zoekmogelijkheden die de bestanden bieden. Men typt een of twee woorden in en bekijkt het resultaat. De beschikbare online hulp of de handleidingen worden niet geraadpleegd. Met het voornemen een aantrekkelijke vorm van ondersteuning te bieden aan de gebruikers van digitale bibliografieën werd een projectgroep handleidingen ingesteld. In een periode van 6 maanden moest deze projectgroep komen met een aanpak en voorbeelden om op een eenvoudige gestandaardiseerde manier handleidingen voor de (veelheid aan) bestanden te kunnen maken en onderhouden. Er werd gezocht naar voorbeelden van sjablonen voor het maken van dergelijke handleidingen. Die werden niet gevonden. Op basis van eigen zoekacties zijn de kenmerkende elementen van de zoekacties voor allerlei zoeksleutels vastgelegd in een soort procedurebeschrijving. Daarbij zijn standaardteksten gemaakt die zo in de PowerPoint presentaties te gebruiken zijn. De handleidingen zijn direct gericht op de interfaces van de databases. Onderdelen van het zoeken zoals het analyseren van de vraag, het vinden van goede zoektermen e.d. komen niet aan bod. Voor het onderhoud (interfaces wijzigen nog al eens) zijn 2 mensen verantwoordelijk. Er zijn nog geen cijfers bekend van het gebruik. De presentaties zijn nog niet in het Engels beschikbaar. 2.
Technische aspecten Hans Forma
Er is gekozen voor een eenvormige vormgeving om de herkenbaarheid te vergroten en om het voor de demomakers zo eenvoudig mogelijk te maken. Er wordt vooral gewerkt met schermafbeeldingen van de bestanden met eenvoudige animaties. Er zijn enkele dia’s met alleen tekst (bijv. de titeldia en een 2e dia met uitleg van het bestand en/of laatste dia met samenvatting). Er zijn voor de demomakers praktische aanwijzingen voor: het werken met full screen-schermafbeelding met F11 (niet zó, maar zó), soorten animaties en hun effecten en lettertype en –grootte. Die aanwijzingen zijn vastgelegd in een template. Die omvat: de titeldia (die ingevuld kan worden), een opsommingsdia voor uitleg of samenvatting (die weer ingevuld kan worden) en een dia voor schermafbeelding + animaties. Er is een bescheiden gereedschapskistje met standaarddia’s: plaatjes over trunceren en boleaanse operatoren (kan weer aangepast worden aan het bestand). PowerPoint behorende bij de lezing: UvA demos technische aspecten Hans Forma.pdf 3.
Het gebruik / de inbedding van de handleidingen in het geheel van informatiediensten Alice Doek
De ontwikkelde demo’s passen bij alle taken van de afdeling Informatiediensten: het bevordert de zelfredzaamheid van de klanten, de uniforme handleidingen zijn handig voor de
baliemedewerkers, de digitale diensverlening wordt verbeterd en het is handig om naar te verwijzen als mensen vragen stellen via de UBAcoach (digitale informatiebalie). Het informatievaardighedenonderwijs (IVO) is bij de UvA decentraal geregeld, steunt op veel particuliere initiatieven en de mate van inbedding in het onderwijs varieert sterk. De afdeling informatiediensten ondersteunt het o.a. door de Digitale bibliotheek (met hulp functies), instructies en demo’s in verschillende bronnen, ondersteunt bij professionalisering van het onderwijsaanbod en biedt het programma TILT aan voor algemene informatievaardigheden. Het was wenselijk om zelf de demo’s te ontwikkelen omdat de door de producenten aangeboden handleidingen maar van zeer beperkte kwaliteit zijn en de helpfuncties binnen de bestanden erg ‘tekstueel’ zijn. Voor de raadpleeggegevens van de demo’s zie de powerpoint van Alice Doek. Behalve de al genoemde demo’s en TILT biedt de UBA ook cursussen aan. Er is 2 maal per jaar een serie: zoeken artikelen, zoeken boeken en inleiding in de Digitale Bibliotheek. De baliemedewerkers, met meestal een uitleenachtergrond, krijgen een training om de klanten te kunnen helpen bij het zoeken in bestanden. De demo’s zijn bij die taak een goed hulpmiddel. Plannen voor de toekomst: demo’s voor meer bestanden; mogelijkheden van gesproken tekst bekijken; streven naar meer interactiviteit door gebruik van andere programmatuur (bijv. flash) en de demo’s zullen worden geëvalueerd (door de klanten). PowerPoint behorende bij de lezing: loowi_lezing_alice_Doek_090307.pdf
Huishoudelijke vergadering Aanwezig: Anja Bastenhof, Ingrid Bennigsen, Tecla ten Berge, Albert Boekhorst, Heather Boet-Foley, Chantal van den Bogaert, Bert Boxem, Diewke Brand-de Heer, Wilma van den Brink, Anneke Dirkx, Alice Doek, Jos Fleuren, Dorien Haarman, Wilma Hoedemakers, Bolinda Hoeksema, Kees Hopstaken, Roelof Jansma, Harrie Knippenberg, Lidwien Lamboo, Ingeborg Nagel, Jettie Noordam-Noorman, Renny Oortwijn, Leon Osinski, EvertJan Reker, Annette Theuns, Geertje Zwarts, Rogier van Iterson, Irene Veerman, Jacqueline K.R. Schaap, Alie Mud Berichten van verhindering: Digna van Boven, Cynthia van der Brugge, Jules Coenegracht, Marjolein Drent, Jos Franssen. Peter Hermans, Gerdien de Jonge, Erwin Joosten, Marga Koelen. Jan Kooistra, Annemarie Laport, Maurik Mietes, Harry H.J.D. Oude Lenferink, Chris Chr. Peeters, Ine Mw. J.M.J.M. Peters, Rosemarie Mw. R. Pomp-Blangé, Joan Roos, Jeannine van Schalkwijk, Joke van Soest , Julie Tims, Femmy Veen, Dik Vermeulen, Michel Wesseling, Umar Sayyed, Nieuwe leden: Drs. U.N.V. Sayyed , Informatie- en collectiespecialist , Bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam, Bushuisbibliotheek, Alie Mud en Rennie Wiegersma Christelijke Hogeschool Nederland Studielandschap Leeuwarden Beïndiging lidmaatschap Asteria Straathof, Universiteitsbibliotheek Vrije Universiteit Reactivering lidmaatschap: Jos Franssen (Universiteitsbibliotheek Maastricht) keert terug in het bibliotheekonderwijs. Gasten: Jacqueline K.R. Schaap Saxion Hogeschool Enschede; Irene Veerman, Wageningen UR Mededelingen Werkgroep informatievaardigheden: heeft een opgezet gemaakt voor een raamwerk voor de brochure over de ACRL-normen. N.a.v. deze mededeling: Albert Boekhorst heeft een aantal cursussen verzorgd voor mediathecarissen en docenten van het middelbaar onderwijs (LSVO) over
informatievaardigheden. In deze cursussen wordt gewerkt met de oorspronkelijke opzet van de vertaling van de ACRL-normen van de werkgroep informatievaardigheden. Daarin was bij iedere norm of competentie aangegeven of deze de primaire verantwoordelijkheid was van het onderwijs of lag bij de mediatheek/bibliotheek en welke prioriteit deze norm of competentie heeft bij het realiseren van informatievaardigheid. In de cursus geven de deelnemers zelf deze twee aspecten per norm aan. Dit vormt dan de basis voor de behandeling en discussie over de normen. Het blijkt een succesvolle didactische vorm te zijn. Op basis daarvan wil hij een boekje samen te stellen met de ACRL normen aangevuld met nog elders ontwikkelde normen rond informatievaardigheden. Volgende bijeenkomst: Datum: 9 november 2007 Locatie: Atlasgebouw Wageningen Tijd: 11:00 - 17:00 Onderwerpen: 1. Integratie van informatievaardighedenonderwijs in het curriculum van ISS (Rogier van Iterson) 2. Ontwikkelen, actualiseren en coördineren van de cursusonderdelen 'omgaan met wetenschappelijke documentaire informatie' die bij de onderscheiden studierichtingen in het curriculum van de faculteit Sociale Wetenschappen RUG zijn opgenomen. 3. Informatievaardighedenonderwijs in Wageningen 4. Rondleiding Forum (dan inmiddels geopende nieuwe locatie van de UB)
Onderlinge uitwisseling van inform atie Aan het einde van het rondje uitwisseling van informatie is afgesproken dat (ernaar gestreefd wordt dat) de LOOWI-leden voorafgaande aan iedere bijeenkomst (d.w.z. na ontvangst van de uitnodiging) aan de coördinator van het LOOWI schriftelijk berichten over de (nieuwe) ontwikkelingen bij de organisatie waar men werkzaam is. Deze berichten worden gebundeld en tenminste een week voor de bijeenkomst aan de leden toegestuurd. Het “uitwisselingsrondje” kan dan worden besteed aan vragen over nieuwe ontwikkelingen bij anderen en/of discussie over deze gemelde ontwikkelingen. Tevens zullen de mogelijkheden van een weblog bekeken worden om elkaar te informeren over nieuwe ontwikkelingen. Daarbij zal gekeken worden of de bestaande weblog informatievaardigheden (nog) bruikbaar is. Naar aanleiding hiervan: Albert Boekhorst bericht daarover: Ik heb nog even gekeken naar de informatievaardigheden blog http://informatievaardigheden.typepad.com/weblog1/index.html maar lijkt me in deze vorm niet geschikt om voort te zetten. Het starten van een nieuwe is veel werk om het leuk en actueel te houden. Goed voorbeeld: Sheila Webber en Partner is wel heel geslaagd http://information-literacy.blogspot.com E.P.A. Joosten (HvA) (zelf niet aanwezig, bericht via e-mail): Is sinds 2006 weer verantwoordelijk voor het begeleiden van alle activiteiten die met instructies informatievaardigheden te maken hebben. Er wordt gewerkt aan een nieuw activiteitenplan voor komende jaren. Voornemen om meer aan relatiebeheer te gaan doen en daarvoor aparte instructies voor docenten te ontwikkelen (opdat met name (dure)digitale bronnen beter in het onderwijscurriculum worden opgenomen en door studenten gebruikt gaan worden) en meer vraaggericht samen te werken met het onderwijs.
Albert Boekhortst (UvA): Internationaal actief: Voor de implementatie en uitwerking van de Alexandria-proclamatie (informatievaardigheden en ‘leven lang leren’ http://www.ifla.org/III/wsis/BeaconInfSoc-nl.html): heeft hij zitting in het Europees planningsteam; hij maakt deel uit van het Information Literacy Committee van het IFLA; begeleid een tweetal promoties (o.a. ontwikkelen assessment om zelfvertrouwen in information literacy vast te stellen). Bert Boxem (TU Twente): Centrale bibliotheek organiseert een keer per week onder de titel “Library lunch” inloopinstructies tussen de middag (databases, zoekacties, elektronisch publiceren, Metalib). Lunch is gratis, belangstelling is goed (30 personen per keer). Jettie Noordam, Evert-Jan Reker (UB Groningen): Centrale bibliotheek organiseert ook inloopinstructies. Er zijn altijd deelnemers, voornamelijk 1e jaars. Er worden ook workshops georganiseerd waarvoor wel aanmelding vooraf noodzakelijk is. Hierbij staan thema’s uit allerlei verschillende vakgebieden centaal. Er zijn onder de deelnemers ook (veel) nietuniversitaire studenten uit het hbo of Open universiteit. Evert-Jan is betrokken bij de rondleidingen en instructies. Er wordt voortdurend geschaafd aan de inhoud. Er wordt gewerkt aan een audio-tour . Hij wil graag geïnformeerd worden over andere voorbeelden. Wilma van den Brink (VU Amsterdam): De bibliotheek van de VU organiseert workshops (o.a. succesvolle Endnote cursus) en biedt webcursussen aan. Deze laatste zijn er in drie niveau’s. Het hoogste niveau (C) is in september 2007 gereed. Inhoud daarvan o.a.: e-mail-attendering, rss-feeds, av-media, Endnote, discussiegroepen. Er is een (intern) rapport samengesteld rond succesverhalen rondom introductie informatievaardigheden. Daarin wordt ook aandacht besteed aan aspecten zoals het belang van integratie in de vakken en de benodigde onderwijstijd. Dat wordt gebruikt in de gesprekken met de onderwijsdirecteuren. Anja Bastenhof (Letterenbibliotheek UU): Er is veel vraag naar instructies Endnote. Deze instructies worden in meerdere vormen aangeboden. Bij de Universiteit Utrecht loopt nu een trail met Refworks als alternatief voor Endnote. Heather Boet-Foley, Universiteitsbibliotheek, Erasmus Universiteit Rotterdam. Werkgroep informatievaardigheden: Het UB symposium, De bibliotheek en onderwijsinnovatie, gehouden vorig jaar november, is goed ontvangen. De presentatie Informatievaardigheden voor de generatie Einstein is te downloaden vanaf de Eurlib-site: http://www.eurlib.nl/. De samenstelling van de werkgroep informatievaardigheden is gewijzigd en is in de nieuwe samenstelling op 12 februari van start gegaan onder de leiding van Gusta Drenthe. Alle cursussen worden momenteel nagekeken door alle leden van de werkgroep. Urgente wijzigingen worden direct aangepast door onze redactiemedewerkster, minder urgente wijzigingen worden opgespaard om als oefenmateriaal te dienen voor nieuwe redactieleden die een CMS-cursus in maart zullen volgen. Nieuw in het cursusaanbod Leerlijn Informatievaardigheden.: Er is één nieuwe (Engelstalige) cursus toegevoegd voor de disciplines economie & bedrijfskunde, een bewerking van de cursus Wetenschappelijke informatie zoeken / sociale wetenschappen. De titel van de nieuwe cursus is: Searching for scholarly information / Management and Economics. Een overzicht van ons cursusaanbod vindt u op: http://courses.eurlib.nl/index.cfm; De cursussen worden ook via de website van de UB beschikbaar gesteld: http://www.eur.nl/ub/nederlands/instructies Nieuws van de vakreferenten: Gusta Drenthe, vakreferent sociale wetenschappen, BMG en psychologie meldt dat er dit jaar bij de Faculteit Sociale Wetenschappen bijzondere aandacht komt voor master- en phd-studenten wat betreft toegespitste webcursussen en instructies. Erik de Munck-Mortier, vakreferent bedrijfskunde, heeft een aantal PowerPoint presentaties ontwikkeld over academisch schrijven en literatuuronderzoek voor studenten van de
Rotterdam School of Management. Deze presentaties worden steeds aangepast aan de informatiebehoefte van de studenten. Een voorbeeld: Writing a report or lecture http://eb.eurlib.nl/rsm/few/page1.htm Paul Plaatsman, vakreferent economie meldt dat de belangstelling voor groepsinstructies in het gebruik van financiële databanken aan het afnemen is. Belangstelling voor individuele begeleiding is echter groeiend. "Individuele begeleiding" houdt in dat een student een instructie/begeleidingssessie van 1 uur kan reserveren om, onder begeleiding van een vakreferent, informatie-intermediair of werkstudent, data uit de collectie van financiële databanken op te sporen en te downloaden. Studenten maken ook veel meer gebruik van de mogelijkheid om zelf met de financiële databases te werken op een pc in de buurt van de informatiebalie. Studenten staan ervoor in de rij! Als studenten en masse opdrachten moeten uitvoeren heeft de UB een probleem. Paul heeft intussen een aantal datasets beschikbaar gesteld aan docenten om de druk op de Erasmus Data Service Centre te verlichten. Portals: De vakreferenten van de UB hebben het aanbod van subject portals uitgebreid. Voor een overzicht zie: http://www.eur.nl/ub/nederlands/zoeken/per_vakgebied Fingerprinting: Er is een project gaande om het programma Collexis te gebruiken om onderzoeksgerelateerde documentatie (voorstellen, ruwe data, working papers, artikelen, proefschriften, afgeronde onderzoeksrapporten) te fingerprinten voor het Erasmus Research Institute of Management (ERIM). Doel van het project is het semantisch ontsluiten van onderzoeksdata. Een tweede doel van het project is het opsporen van plagiaat. Open archives: In januari 2007 heeft het College van Bestuur EUR de 'Berlin Declaration on Open Access to Knowledge in the Sciences and Humanities' ondertekend. Het CvB roept EUR-onderzoekers op om hun wetenschappelijke output, na eventuele commerciële publicatie, vrij beschikbaar te stellen aan iedereen via RePub, het repository van de EUR en het Erasmus MC. Daarbij gaat het niet alleen om artikelen, maar ook om ruwe data en ander onderzoeksmateriaal. Annette Theuns (INHOLLAND Diemen): Geven workshops aan docenten m.b.v. de ontwikkelde cursus rond de miniscriptie. Zie o.a. verslag vorige vergadering. Anneke Dirkx: Nu nog INHOLLAND Alkmaar, vanaf mei geeft ze leiding aan een nieuwe afdeling Informatiediensten van de UB Leiden. Bolinda Hoeksema (Hogeschool Utrecht): Onderdeel informatievaardigheden maakt onderdeel uit van de leerlijn onderzoeksvaardigheden in alle (7) opleidingen. Er zijn voor de verschillende opleidingen aanpassingen omdat de “beroepproducten” verschillen. Docenten hebben ook belangstelling getoond voor de cursussen. Voor hen ook cursussen in 2007/2008. Tecla ten Berge (Bibliotheek Haagse Hogeschool): Hebben met behulp van het programma Viewlets instructies gemaakt voor bestanden als Picarta en Ebsco. Ter promotie daarvan zullen deze in de nieuwbouw bij de balie via flatscreens continu getoond worden. Werken actief mee aan de HBO-kennisbank (digitaal beschikbaar stellen van scripties, onderzoeken, afstudeerverslagen, papers en artikelen uit het HBO-onderwijs). Gaan deelnemen aan een surfproject voor een schakelprogramma hbo-wo op het terrein van de rechtswetenschappen (Schakelzone recht: http://www.surf.nl/smartsite.dws?id=9512) Leo Osinski (TU Eindhoven): De drie technische universiteiten hebben een federatie gevormd. Er is een nieuwe repository van onderwijsmateriaal (niet meer in Lorenet). Daarin zitten ook videocolleges (ook een van Leo). Het informatievaardighedenonderwijs van de faculteiten waar hij bij betrokken is, is voor het bachelor goed geregeld. Komt in ieder van de drie jaren aan bod. Dorien Haarman (Sociale wetenschappen, RUL): Er worden instructies verzorgd voor de 1e jaars, voor internationale studenten en een in het curriculum ingebedde cursus in het 3e jaar.
Er wordt de mogelijkheid geboden van inhaalinstructies bijvoorbeeld als studenten beginnen aan het bacheloronderzoek. Jacqueline Schaap (Saxion hogeschool Enschede): Het onderwijs informatievaardigheden aan studenten is praktisch stopgezet. Er worden nu alleen nog cursussen voor docenten gegeven. De accountmanagers voor de verschillende opleidingen houden in de gaten wat er aan vaardigheden binnen de opleidingen (o.a. aan de hand van de producten die studenten moeten maken voor de opleiding) noodzakelijk is. Renny Oortwijn (Fac. Economie, bedrijfskunde en RW RUG): Beschikken inmiddels over een nieuwe bibliotheek. Er is een evaluatie gehouden van de bibliotheekinstructie. Een van de uitkomsten was dat er behoefte is aan kleine stukjes online ondersteuning. De werkgroep OOO, waarin faculteitsbibliotheken en de UB zijn vertegenwoordigd beziet de toekomst van de instructies in Groningen. In Blackboard is nu een vast tabblad voor de link met de bibliotheek. Wilma Hoedemakers (Avans Hogeschool): Na het bezoek van het LOOWI in november vorig jaar zijn inmiddels ook de Leercentra in Breda en Tilburg geopend. Avans kiest ook voor een 2-sporen beleid waarin zowel de studenten als de docenten worden geïnstrueerd. Geertje Zwarts (Sociale Wetenschappen, RUG): Er is een nieuwe cursus ontwikkeld. Daarin wordt gebruik gemaakt van kleine filmpjes, en moeten de studenten veel dingen zelf doen. Volgende bijeenkomst vertelt ze uitgebreider over (inbedding) van de instructies aan deze faculteit. Ingrid Benningsen (Fac. Rechten RUG): Verzorgen instructies voor zo’n 900 studenten. Cursussen staan in Blackboard. Daarbinnen zijn ook communities gemaakt voor communicatie met studenten en docenten. Op die manier probeert de bibliotheek de interactie met studenten en docenten te faciliteren. Diewke Brand-deHeerHeer (Walaeus bibliotheek RUL): Inmiddels een aantal nieuwe collega’s en een verbouwing achter de rug. Informatievaardigheden is behoorlijk ingepast in het curriculum. In Blackboard is een assignment informatievaardigheden ontwikkeld. Harrie Knippenberg (Radboud Universiteit): Universiteitsbreed , op alle faculteiten, worden cursussen informatievaardigheden via Blackboard aangeboden. Voor Endnote is een campuslicentie afsloten voor de studenten. Voor de instructie is ook een module ontwikkeld. Irene Veerman (Universiteit Wageningen): Organiseren goed bezochte vrije inloop-cursussen. De ontwikkelde materialen en leermiddelen komen binnenkort vrij beschikbaar. Volgende bijeenkomst van het LOOWI is in Wageningen, dan horen we meer. Jos Fleuren (Hogeschool Arnhem Nijmegen): Hebben een pilot-cursus ontwikkeld voor de opleiding pedagogiek. De opleiding is enthousiast en de pilot krijgt een voorzetting. Medewerkers van studielandschap die de cursussen geven worden didactisch bijgeschoold. Cursussen worden aangeboden via elektronische leeromgeving Blackboard Alie Mud (Christelijke Hogeschool Nederland Studielandschap Leeuwarden): Geven catalogusinstructie aan eerstejaars en sinds enige jaren ook instructie in informatievaardigheden. Er is een “digitale rondeleiding” beschikbaar, er wordt catalogusinstructie gegeven en een module informatievaardigheden. De instructies zijn tweetalig. Er wordt gewerkt met probleemgestuurd onderwijs. Daarvoor is een studielandschap ingericht. Omdat we niet overtuigd zijn van de effectiviteit van een massale instructie aan het begin van het jaar, zijn we nu bezig met kijken hoe het anders kan, waarbij een doorlopende leerlijn of informatievaardighedencurriculum onze belangstelling heeft. Ingeborg Nagel (TU Delft): Het onderwijs informatievaardigheden wordt opnieuw ingepland om het gehele curriculum met daarin verschillende (oplopende) niveaus. Er is ook in Delft veel belangstelling voor de cursus Endnote. Delftspecial is aan een update toe.
Lidwien Lamboo, Rogier van Iterson (ISS): Er ligt een verzoek vanuit het instituut om de ideale situatie te schetsen van de plaats van informatievaardigheden in het geheel van de academische vaardigheden en de plaats daarvan in het curriculum. Rogier is in de afrondende fase van zijn stage rondom de integratie van informatievaardigheden in het curriculum. De volgende keer zal hij uitgebreider verslag doen.
