Verslag PPG 2013
VERSLAG
9 maart 2013 MAURIK
Verslag PlattelandsParlement Gelderland 9 maart 2013 MAURIK
Pagina 1 van 50
Verslag PPG 2013
Colofon Organisatie PPG: Vereniging Kleine Kernen Gelderland – Federatie Dorpshuizen Gelderland Josien Durieux Peter van Heek Koen Lensing (stagiair) Clementine Wintraecken Gelderse Plattelandsvrouwen Organisaties Marlies Schmidt Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij Erik Arkesteijn Plattelands Jongeren Gelderland Robin van Eerden
Het PPG is mogelijk gemaakt door: Gemeente Buren Provincie Gelderland
Met in het bijzonder veel dank aan alle vrijwilligers die de themagroepen hebben begeleid en alle sprekers die voor inspirerende inleidingen hebben gezorgd! Gemma Koning, Jannes Herman Mostert, Fons Goselink, Odile Jansen, Krijno Horlings, Hans Suurmond, Peter Waterkoort, Bert van Setten, Wesley Aalbers, Renske van der Maten, Anton Vlaanderen, Peter Steverink, Cees Loppersum, Olaf Caselli, Henk Stormink, Marianne Wieggers, Jan van der Veer, Wim Meurs, André Menting, Hannie Penninx, Thijs de la Court, Miriam van Groen, Ria Aartsen
Verslag Tekst: Josien Durieux en Odile Jansen Opmaak: Josien Durieux Foto’s: Arthur van Woersem
Pagina 2 van 50
Verslag PPG 2013
Inhoud Inleiding ........................................................................................................................................................................................................ 4 Samenvatting per thema ...................................................................................................................................................................... 6 Opening ......................................................................................................................................................................................................... 9 Netwerken ................................................................................................................................................................................................. 10 Voorbeelden Anders Organiseren .................................................................................................................................................. 11 Themagroepen ......................................................................................................................................................................................... 13
Thema Beheer van de publieke ruimte .................................................................................................................................. 14 Thema Digitale Bereikbaarheid ................................................................................................................................................. 15 Thema Combinatie van functies en voorzieningen .......................................................................................................... 16 Thema Onderwijs op het platteland ........................................................................................................................................ 18 Thema Wonen ..................................................................................................................................................................................... 19 Thema Zorg .......................................................................................................................................................................................... 21 Thema Welzijn en sociale cohesie ........................................................................................................................................... 22 Thema Duurzame energie ............................................................................................................................................................. 23 ‘In the box’ ................................................................................................................................................................................................. 24 Slotdebat .................................................................................................................................................................................................... 26
Pitchtalks en reacties .................................................................................................................................................................... 27 Digitale bereikbaarheid ...................................................................................................................................................................... 27 Onderwijs op het platteland............................................................................................................................................................... 29 Combinatie van functies en voorzieningen ..................................................................................................................................... 30 Wonen.................................................................................................................................................................................................. 30 Zorg ...................................................................................................................................................................................................... 31 Beheer van de publieke ruimte ......................................................................................................................................................... 32 Welzijn en sociale cohesie ................................................................................................................................................................ 33 Duurzame energie .............................................................................................................................................................................. 34 Conclusies per thema .......................................................................................................................................................................... 35 Out of the Box .......................................................................................................................................................................................... 43 Eindconclusie: wat kan er anders? ............................................................................................................................................... 49
Vervolg ................................................................................................................................................................................................... 49 Social media ............................................................................................................................................................................................. 49
Foto’s op Facebook.......................................................................................................................................................................... 49 Reacties op Twitter ......................................................................................................................................................................... 49 Presentaties op Youtube .............................................................................................................................................................. 49 Bijlage 1: Dagprogramma PPG......................................................................................................................................................... 50
Pagina 3 van 50
Verslag PPG 2013
Inleiding Organisatie PPG Op 9 maart 2013 werd het vierde PlattelandsParlement Gelderland gehouden in Maurik, waar we te gast waren in het gemeentehuis van de gemeente Buren. Het dagprogramma is te vinden in de bijlage. Het Gelderse PlattelandsParlement wordt om het jaar georganiseerd door de Vereniging Kleine Kernen – Federatie Dorpshuizen Gelderland, de Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij, de Gelderse Plattelands Vrouwen Organisaties en de Plattelands Jongeren Gelderland. Doelstellingen PPG De doelstellingen van het PlattelandsParlement zijn: 1. 2. 3. 4.
Mensen in beweging brengen Tips geven: wat kun je zelf doen in je dorp? Kansen laten zien Werkwijzen en inzichten verzamelen
Daarnaast is het PlattelandsParlement een netwerkdag waarbij ook de dialoog tussen actieve inwoners van het platteland en leden van de Provinciale Staten van Gelderland wordt gestimuleerd. Om dat te bewerkstelligen wordt de dag afgesloten met een debat. Thema’s PPG Als centraal thema hebben we gekozen voor ‘Anders Organiseren’. We zien in de kleine kernen veel vernieuwende initiatieven. Soms noodgedwongen omdat voorzieningen verdwijnen, in andere gevallen worden nieuwe mogelijkheden gecreëerd voor bijvoorbeeld duurzame energie. Ook zien we dat bestaande structuren worden aangepast als het gaat om bijvoorbeeld het beheer van openbaar groen. Gelderlanders zijn innovatief en vindingrijk! We zoomden op 9 maart in op de volgende thema’s: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
Beheer publieke ruimte Combinatie van functies en voorzieningen Digitale bereikbaarheid Energie Onderwijs op het platteland Welzijn en sociale cohesie Wonen Zorg
Pagina 4 van 50
Verslag PPG 2013
Leeswijzer Dit verslag begint met de samenvattingen per thema waarin de conclusies en wensen op een rijtje staan. Vervolgens worden op pagina 11 de initiatieven weergegeven van projecten die in Gelderland anders georganiseerd zijn. De verslagen van de themasessies vindt u vanaf pagina 13. De inspirerende inleidingen van iedere themasessie zijn gefilmd en de link naar deze opname staat per thema vermeld. Ook vindt u de link naar de eventuele PowerPoint presentatie of het praatpapier dat bij dit thema is gebruikt. Vanwege deze links is het handiger om dit verslag op de computer te lezen, zodat u de links aan kunt klikken! De ‘in the box’-aspecten staan bij elkaar genoemd op pagina 24 en 25. Dit zijn alle knelpunten die men ervaart wanneer men projecten anders wil organiseren. Het verslag van het slotdebat vindt u vanaf pagina 26. Hier staat per thema de pitchtalk van 1 minuut uitgeschreven, gevolgd door de discussie die hieruit voort kwam. De volledige conclusies per thema vindt u terug vanaf pagina 35. Als staart vindt u de samenvatting van de ‘in the box’ aspecten, in vijftien aandachtspunten. Voor zover de tijd het op 9 maart toe liet, is per aandachtspunt aangegeven wie hier actie op zou kunnen ondernemen. Van de besproken aandachtspunten staan de opmerkingen weergegeven vanaf pagina 43. Tot slot vindt u de vervolgacties op de laatste pagina van dit verslag, alsmede de links naar de sociale media waarop meer over het PlattelandsParlement te vinden. Wij hopen met u in contact te blijven via o.a. deze sociale media!
Pagina 5 van 50
Verslag PPG 2013
Samenvatting per thema Digitale bereikbaarheid Conclusie Snel internet is belangrijk voor de leefbaarheid van het platteland. Er zijn allerlei lokale initiatieven gestart door inwoners of betrokken instanties die bijvoorbeeld glasvezel aanleggen, zoals in HeezeLeende. Servicegerichter, want je doet het zélf, uiteindelijk goedkoper en ook met oog voor het buitengebied. Let wel, je bent dan geen klant maar medebezitter van het idee: lid van de coöperatie! Mensen weten heel goed wat ze nodig hebben voor toekomstbestendigheid, het grote toverwoord is zorg op afstand en langer thuis blijven wonen. Wens Glasvezel hoog op de politieke agenda houden en meedenken en meewerken aan lokale initiatieven. Onderwijs Conclusie Het verband tussen de kwaliteit van het onderwijs en de grootte van de school zorgt voor discussie. Hierdoor wordt de keuze tussen het in stand houden of opheffen van een school mede bepaald. Scholen zijn van groot belang voor de leefbaarheid van dorpen maar door keuzes van de overheid en de macht van schoolbesturen hebben de inwoners van dorpen weinig zeggenschap over de school in het dorp. Als deze inwoners echter, samen met alle kennis en kunde uit het dorp, een zelfstandig schoolbestuur willen vormen, worden zij tegengewerkt. Wens Kwalitatief goed onderwijs bieden aan kinderen op het platteland en zoveel mogelijk de school behouden in kleine kernen. Het belang van de school voor de leefbaarheid van het dorp bij schoolbesturen laten doordringen en op de politieke agenda houden. Verzelfstandiging van dorpsscholen faciliteren. Combinatie van functies en voorzieningen Conclusie Gebruikers en beheerders van gemeenschapsvoorzieningen kunnen en moeten samen de exploitatie verbeteren. Dit kan bijvoorbeeld door commerciële en sociale functies te combineren, door afspraken te maken met de horeca, door gezamenlijk wensen te inventariseren en gezamenlijk te organiseren, door kosten in beeld te brengen en daarbij te kijken op welke posten verbetering kan worden aangebracht. Hiermee kan een gemeenschapsvoorziening exploitabel gemaakt worden. Van de overheid wordt ruimte gevraagd voor eigen ontplooiing. Er kunnen ook overheidsdiensten ondergebracht worden in de gemeenschapsvoorzieningen.
Pagina 6 van 50
Verslag PPG 2013
Wens Flexibiliteit van dorpshuisgebruikers die open staan voor veranderingen en vanuit de politiek de ruimte krijgen om in dorpshuizen te experimenteren met nieuwe functies. Wonen Conclusie Met sociale cohesie in de dorpsgemeenschap en kartrekkers voor projecten ben je in een dorp in staat om voor wonen, zorg, sociale wensen en behoeftes van inwoners in te staan. Hierbij zijn wel de gemeente en de provincie nodig om het proces te faciliteren, kennis en kunde te leveren en op gebied van beleid en regelgeving een project mogelijk te maken. Wens Inwonersprojecten op gebied van wonen, zorg, sociale wensen en behoeftes vanuit de gemeente en provincie blijven faciliteren. Zorg Conclusie Met al het talent uit het dorp kun je vaak meer dan je zelf denkt! Door te kijken in welke behoeften je als inwoner zelf kunt voorzien, kun je in vertrouwen het dorp laten aanvoelen als een warme deken voor jong en oud! Met een dorpsondersteuner worden de zaken vaak makkelijker gemaakt en vanuit de dorpsgemeenschap gecoördineerd. Wens Inwoners zetten hun talent in ten behoeve van het dorp en dorpen kunnen gebruik maken van een dorpsondersteuner of dorpscontactpersoon om zaken van binnenuit te coördineren. Beheer van de publieke ruimte Conclusie Gemeenten en inwoners moeten bij elkaar terecht kunnen met vragen en ideeën. Actieve inwoners zijn afhankelijk van een faciliterende gemeente, een meedenkende gemeente heeft baat bij een gedreven groep inwoners. Anders organiseren door samenwerken leidt tot een mooiere leefomgeving, enthousiaste inwoners en tevreden gemeenten. Kortom: tot beter buurtbeheer. Wens Niet denken vanuit regelgeving, maar vanuit kansen. Welzijn en sociale cohesie Conclusie Vind mensen met talent om ideeën uit te voeren. Zorg voor een positief verhaal, begin niet te groot en geniet ervan! Vind kennis en financiering via organisaties als de VKK.
Pagina 7 van 50
Verslag PPG 2013
Wens In veel dorpen worden positieve activiteiten ondernomen door enthousiaste en betrokken inwoners. Iemand kan zijn of haar kwaliteiten inzetten voor de samenleving en krijgt daarvoor waardering. Duurzame energie Conclusie Iemand die duurzaam wil leven moet bijna zelf expert worden om zeker te weten dat hij de juiste keuzes maakt. Het is belangrijk om je te laten informeren en begeleiden door een organisatie of een persoon die je vertrouwt, die een goed verhaal heeft en de juiste toon aanslaat. Met die basis kun je meer mensen mobiliseren om een duurzaamheidsproject te starten in het dorp. Wens Overheid: denk mee, creëer ruimte voor lokale initiatieven en waardeer lokale energie. Inwoners: zoek een deskundige die je vertrouwt en werk aan je eigen verbeterplan.
Pagina 8 van 50
Verslag PPG 2013
Opening Miriam van Groen, dagvoorzitter, heet de aanwezigen van harte welkom en geeft het woord aan de eerste sprekers:
Willy Waalderbos, voorzitter VKK-FDG, heet de aanwezigen van harte welkom op dit vierde PlattelandsParlement. “Voor uitvoering van het sociale profiel van de Provincie, heeft de Provincie er alle belang bij dat grote groepen vrijwilligers meedoen bij het uitvoeren en in de praktijk brengen hiervan. Deze inzet zou nog meer gewaardeerd moeten worden door de verschillende overheden uit welbegrepen eigen belang.”
Wethouder Sander van Alfen van de gemeente Buren verwelkomt de aanwezigen in het gemeentehuis van de gemeente Buren. “Als overheid heb je de taak om de energie in de samenleving te waarderen en actieve inwoners verder te helpen. Zo komen er veel goede initiatieven van de grond, zo ook in onze gemeente. Maar pas op dat je actief burgerschap niet gaat forceren, iedere kern is uniek!”
Wethouder Thijs de la Court van de gemeente Lochem, inspireert de deelnemers over de veranderingen waar we mee te maken krijgen. “De wereld stevende in feite af op een nieuwe ijstijd, maar als mensheid hebben we het tij weten te keren. Dit is te ‘danken’ aan grote systemen zoals centrale energievoorziening en industrieën. Nu staan we aan de voet van een nieuw tijdperk, niet te stuiten veranderingen en we kunnen er dan ook van uit gaan dat energie, zorg en wijkbeheer bijvoorbeeld over enkele jaren echt anders georganiseerd worden. Door zélf het initiatief en eigendom te nemen kan kwaliteit versterkt worden, kan de lokale economie worden gestimuleerd, ontstaat een stimulans voor innovatie.”
Pagina 9 van 50
Verslag PPG 2013
Netwerken Het PlattelandsParlement brengt actieve inwoners, politici, gemeenteambtenaren en medewerkers van diverse organisaties en instanties bij elkaar. Een broedplaats voor ideeën, het leggen van nieuwe contacten en kennisuitwisseling. Om het leggen van nieuwe contacten te stimuleren, kregen alle deelnemers drie blanco visitekaartjes waar ze hun gegevens op konden invullen. Tijdens de opening konden de deelnemers alvast één visitekaartje met een onbekende uitwisselen. Het leidde tot levendige gesprekken die door de dagvoorzitter nauwelijks te temperen waren!
In de lunchpauze werd ook ruime gelegenheid geboden om, naast de verzorging van de inwendige mens, elkaar en elkaars projecten te leren kennen. Op de informatiemarkt stonden de volgende organisaties met informatie: Digitale bereikbaarheid Duurzame energie (Live Green; provincie Gelderland (Carine Wijbrand Pauw) Verheggen, Martijn Bruil) Energiebesparing en energieopwekking in en om gebouwen. (Stichting werkcorporatie verduurzaming gebouwen; Eddy van Haren) Trainingen voor kids (Coaching De Keppelse Tuinen (Dorpsraad Unique, Thea van Dam) Keppel en Eldrik) Communities of the future, De Stoere Houtman (Jaap Huurman)
Maandblad Maurik Rond (Stichting Maurik Rond; Danielle van den Berg, Else Schippers en Marie-Hélène Greive)
Pagina 10 van 50
Digitaal platform De IJsselheimers (Peter van Stralen en Casper Kruizinga) Dorpsontmoetingspunt Deil (Koos van der Eijk) Burgerprojecten in de zorg (Zorgbelang Gelderland; Henk Beltman) Digitale Bereikbaarheid ‘Het licht gezien’ (Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV; Hans van der Stappen)
Verslag PPG 2013
Voorbeelden Anders Organiseren Veel deelnemers aan het PPG hebben al de nodige ervaring met ‘anders organiseren’. De volgende voorbeelden zijn bij aanmelding van de deelnemers ingediend: 1. Het Noaberteam, Meddo, Contactpersoon: André Menting 2. Krimpfonds provincie Gelderland, voor innovatieve, creatieve en experimentele ideeën die een bijdrage leveren aan leefbaarheid in krimpgebieden, Contactpersoon: Jeannine Liebrand 3. Beleid digitale bereikbaarheid provincie Gelderland, Contactpersoon: Carine Verheggen 4. Proefproject bouw ecologisch zelfvoorzienend energieneutraal model seniorenleeftijdsbestendige woning, Contactpersoon: Jan Maas 5. Energieneutraal maken , Enspijk, Contactpersoon: Jan Maas 6. Omvorming MFA in Kulturhus, Elburg, Contactpersoon: Lyda Sneevliet 7. Oprichting gemeentelijke programmaraad met dorpscontactpersonen, Elburg, Contactpersoon: Lyda Sneevliet 8. Haalbaarheidsonderzoek gezondheidscentrum, Asperen, Contactpersoon: Griedo Bel 9. Kennisdossier 'Burgerprojecten', waarin initiatieven van burgers gericht op leefbaarheid van wijk of dorp zijn beschreven, Contactpersoon: Henk Beltman 10. Aanleg veilig fietspad dorpsrand naar school, Winterswijk-Waliën, Contactpersoon: Jan Koks 11. Verbeteren digitale bereikbaarheid bedrijventerreinen en buitengebied, Gelderland, Contactpersoon: Hans van der Stappen 12. Achterhoekconnect, Wijkzorg en het combineren van welzijn, sociale cohesie en zorg, onder andere via inzet van de iPad, Contactpersoon: Herman Koster 13. LiveGreen, Duurzaam wonen en werken, energiebesparing en opwekking duurzame energie via zonnepanelen, Contactpersoon: Wijbrand Pauw 14. Portefeuille WMO, dorpscomité ’t Harde, Contactpersoon: Herman Thomas
Pagina 11 van 50
Verslag PPG 2013
15. Decentralisatie van jeugdzorg/AWBZ en werk en re-integratie, Het vormgeven van zorg en welzijn dicht bij de burger, Contactpersoon: Gera Koopmans-Jacobs 16. Regionale strategie krimp, Plan voor het begeleiden van krimp in de Achterhoek, waarbij de combinatie tussen bottom-up en top-down erg van belang is, Contactpersoon: Janneke Rutgers 17. Duurzame oplossing voor Multifunctioneel Centrum Heerewaarden, Niet meer uitgaan van wat er is, of van wat er door de gemeente/woningstichting wordt aangedragen, maar van wat nodig is in het dorp en waar behoefte aan is bij de inwoners, Contactpersoon: Alie Bakkenes 18. Maurik Rond, Stichting Maurik Rond is een initiatief voortkomend uit een leefbaarheidsproject en de vraag van inwoners naar betere informatie, communicatie en samenhang. Door middel van deelname aan (of bijdrage in de organisatie van) diverse 'meetings' zoals een informatiemarkt en het maken en uitgeven van het maandblad 'Maurik Rond'. Dit biedt iedereen binnen Maurik, Eck en Wiel en Rijswijk een platform. Contactpersonen: Marie-Hélène Greiver, Else Schipper & Daniëlle van den Berg 19. Het betrekken van bewoners, cliënten en zorgvragers bij veranderingen in de wijken en dorpen (woningen, openbare ruimte, welzijns-, zorg- en culture voorzieningen) en ondersteuning ouderinitiatieven, bijvoorbeeld rondom kleinschalig wonen met zorg, Contactpersoon: Anneke van der Ven 20. Digitaal platform 'IJsselheimers', Het digitale platform “IJsselheimers” brengt mensen met dromen, ideeën, kennis en daadkracht, die een positieve bijdrage leveren aan de IJsselregio bij elkaar: vinden én verbinden. Het platform omarmt nieuwe ideeën en helpt hen van droom naar werkelijkheid. Contactpersonen: Peter van Stralen & Casper Kruizinga 21. Project pilot regio Rivierenland, dorpsontmoetingspunt Deil, Contactpersoon: Koos van der Eijk 22. Windows voor beginners, Cursus voor oudere beginnende PC-gebruikers, destijds bekroond met prijs Kern met Pit van KNHM, Aerdt, Contactpersoon: Piet Wanders 23. Communities of the Future, Contactpersoon: Jaap Huurman 24. Coaching Unique, Trainingen voor kinderen m.b.t. weerbaarheid, assertiviteit en sociale vaardigheden in verschillende vormen, Trainingen voor volwassen m.b.t. rouwverwerking, Contactpersoon: Thea van Dam 25. Stichting Werkcorporatie Verduurzaming Gebouwen, Energiebesparing en energieopwekking in en om gebouwen. Ervaren oudere bouwvakkers en onervaren jonge Wwb-ers werken samen in eerdergenoemde werkveld. Samen proberen zij via de werkcorporatie duurzaam aan de slag te gaan naar betaalde arbeid. Contactpersoon: Eddy van Haren 26. Burger Initiatief Glasvezel, Midden Drenthe, propageert de uitrol van glasvezel in de kleine kernen, buitengebied en industrieterreinen tegen een concurrerend tarief, Contactpersoon: Peter de Vries 27. De Keppelse Tuinen, Omtoveren oude HC'03 voetbalvelden in Hoog-Keppel tot de Keppelse Tuinen. Proces loopt nog in overleg met de gemeente. Contactpersoon: Nellie van der Pasch
Pagina 12 van 50
Verslag PPG 2013
Themagroepen
Voor iedere discussie is het uitgangspunt: ‘wat werkt’? Dit is namelijk bruikbare informatie voor anderen en die wordt gedeeld en gepresenteerd in het slotdebat. In de themagroep komt het volgende aan bod:
Presentatie inspirerend voorbeeld Succesfactoren benoemen en verzamelen Ideeën en voorbeelden uitwisselen naar aanleiding daarvan Ook moeilijke kanten krijgen ruimte, die gaan in ‘de box’ Concrete actie voor jezelf benoemen Iedere werkgroep beschrijft in een pitch talk van 1 minuut de kansen van anders organiseren voor zijn thema
Op de volgende pagina’s zijn per thema de resultaten beschreven.
Pagina 13 van 50
Verslag PPG 2013
Thema Beheer van de publieke ruimte Presentatie Noaberteam door André Menting, Vereniging Dorpbelang Meddo “Het noaberteam bestaat uit elf vutters, senioren die graag wat willen doen voor het dorp. Het begon met het bouwen en onderhouden van schuilhutten waar ruiters met hun paard kunnen schuilen tegen regen. We onderhouden nu ook de uitkijktoren, we maken aanplakborden schoon, enzovoorts. Ook werken we mee aan eenmalige projecten van de gemeente zoals het nakijken van fietsroutes, of er zaken kapot zijn of een gevaar opleveren. Hierdoor heeft de gemeente 20 dode bomen weggehaald bijvoorbeeld. We moeten er wel voor waken dat ons team zomaar door iedereen wordt ingeschakeld. We zijn er voor de kleine werkzaamheden aan ons dorp. In de toekomst willen we dit wel uitbreiden, met het project ‘maatjes’. Op het gebied van zorg en welzijn komt er steeds meer bij inwoners terecht omdat de overheid bezuinigt.” Klik hier voor de video. Klik hier voor het ‘praatpapier’ Succesfactoren om het beheer van de publieke ruimte anders te organiseren:
Inwoners komen met ideeën. “Hoe kunnen kunnen we dit uitvoeren?” > De gemeente moet anders (gaan) denken. Niet in belemmeringen, maar juist in kansen. Duurzaam organiseren.
Vrijwilligers
Sociale cohesie Samenwerking
Ideeën realiseren met gemeente, provincie, lokale ondernemers, banken en actieve vrijwilligers. Vakkennis, trots, voldoening Medewerking gemeente Trigger/aanleiding Klein beginnen
Pagina 14 van 50
Structureel nieuwe taakverdeling afspreken (overheidsparticipatie) > coöperatiegedachte. Zelf de regie in handen nemen Financiële ondersteuning Anders denken
Verslag PPG 2013
Thema Digitale Bereikbaarheid Presentatie HSLnet door Cees Loppersum, HSLnet “Een coöperatie is een NGO. Als je géén goede samenwerking hebt met het publiekrechtelijke orgaan en de gemeente, reken er dan maar op dat het in 95% van die gevallen mis gaat.”
Klik hier voor de video. (helaas is de volledige presentatie niet opgenomen) Klik hier voor de PowerPoint presentatie
Succesfactoren om digitale bereikbaarheid anders te organiseren:
Glasvezel met een ideaal. Met z’n allen: diverse zaken aan te koppelen. Kost je energie (inzet), maar levert sociale cohesie/saamhorigheid Word je lid of ben je klant Doorzetters Verevening van kern en buitengebied. Glasvezel: doe het, aarzel niet
Masterplan: POP-locaties Aanspreekpunt. Hou het lokaal en klein.
Digitale ontsluiting essentieel voor leefbaarheid (“Wij willen zo lang mogelijk thuis blijven wonen.”) Talent genoeg in je gemeente. Praat je eigen taal Gemeente met visie Glasvezel (alternatief of draadloos) Lokale samenhang / coöperatie Overtuigingskracht Schoon (geen verglazing)
Pagina 15 van 50
Bereikbaarheid = Leefbaarheid
Ter zake deskundig Krachten bundelen. Vertrouwen bij andere partijen Niet blijven rekenen…DOEN Business case Regie houden.
Verslag PPG 2013
Thema Combinatie van functies en voorzieningen Presentatie door Clementine Wintraecken, Federatie Dorpshuizen Gelderland “De financiën van een dorpshuis moeten rondkomen. Daarvoor zijn naast sociale activiteiten, ook activiteiten nodig die geld opleveren, zoals het verhuren van ruimtes aan medische diensten. Er zijn dorpshuizen waar inwoners gezamenlijk ontbijten. Hiervoor moet men wel weten wat er volgens de vergunning is toegestaan. Ga hierover in gesprek met de gemeente en laat je informeren. De nieuwe drank- en horecawet komt er ook aan. Hierin staat beschreven wat er in een dorpshuis terecht hoort en wat er in de horeca terecht hoort. Maak ook afspraken met elkaar zoals waar condoleances plaatsvinden. Tot slot zijn we erbij gebaat als de afstand tussen overheid en burger kleiner wordt. In tijden waarin gemeenten fuseren kan dat door fysiek aanwezig te zijn met bijvoorbeeld een informatiepunt in de kernen.” Klik hier voor de video. Klik hier voor het ‘praatpapier’ Succesfactoren om het combineren van functies en voorzieningen anders te organiseren:
Ga actief op zoek naar partners en geld Contact tussen jong en oud Betrokkenheid Aansturen op burgerinitiatieven Ontmoetingsruimte Kleine behapbare projecten Negeer de ‘Remmers’ in vaste dienst Risico durven nemen op falen Combinatie van functies
Niet: “Wie roept er iets? Maar: “Wie hebben we nodig?”
Bovenregionale visie Groeien door te delen (“Wat je deelt, vermenigvuldigt zich.”)
De optimist wint
Ouderen en jongeren respecteren Ruimte in regelgeving Persoonlijke inzet De neuzen dezelfde kant op Elkaar iets gunnen Ruimte voor ZZP’ers Waarde voor de maatschappij hebben als mens Positief belichten Blijf niet hangen in tegenslagen
Leegstand bejaardenoorden gebruiken voor dorps- / wijkfunctie Geef complimenten Geef niet te snel op, maar weet wanneer je moet stoppen Sta op voor je dorpsgenoten
Pagina 16 van 50
Win-winsituatie moet aantoonbaar zijn Overleg levert meerwaarde Simpel houden Vertrouwen Hebzucht loslaten Kijken naar de toekomst Draagvlak beschikbaarheid vrijwilligers Regisseur is noodzakelijk Belonen (waardering laten zien) Aansluiten bij lokale energie: “Waar maakt men zich druk over?” Vier de successen Begin bij jezelf. Ook als je tegengewerkt wordt door veel hobbels Leren van je buren
Verslag PPG 2013
Boven: themagroep combinatie van functies en voorzieningen Onder: themagroep onderwijs op het platteland
Pagina 17 van 50
Verslag PPG 2013
Thema Onderwijs op het platteland Presentatie door Peter Steverink, stichting Dorpshuis Keppel “Wij kunnen € 40.000,- per jaar besparen door onderwijs anders te organiseren: door zelfstandig te worden. Grote besturen zijn de oplossing niet. Willen we dorpen vitaal en leefbaar houden, dan zal er meer invloed bij de dorpelingen zelf moeten liggen.” Klik hier voor de video. Klik hier voor de PowerPoint presentatie
Succesfactoren om onderwijs op het platteland anders te organiseren:
Lobby Behoud van de school gaat krimp en vergrijzing tegen
Inzet gemeente Overhead uitschakelen door het zelf te doen
Draaiing en invloed door zelfwerkzaamheid Aanwezigheid externe gelden Combinatie van functies
Vasthoudendheid (o.a. door gevoel van onrecht). Inzet dorpsgenoten (o.a. ouderen) Positieve PR-uitstraling
Pagina 18 van 50
Expertise dorpsgenoten Verbetering en handhaving leefbaarheid en onderwijs door zelfbeheer Continuïteit door zelfwerkzaamheid De school is de ziel van het dorp
Verslag PPG 2013
Thema Wonen
Presentatie door Jan van der Veer, stichting WOEL “Wij hebben ook geleerd van het woningbouwproject in Bladel, Brabant. De wethouder die de zaken daar van de grond had gekregen wees ons erop dat we twee wegen moeten volgen: de ene weg is via informatieavonden belangstellenden zoeken en de andere weg is dat je de politiek achter je krijg. Het zag er niet naar uit dat ons dat in de gemeente Zevenaar gemakkelijk ging lukken. We hebben geen steun gezocht bij politieke partijen, maar onze eigen partij opgericht: Lokaal Belang waarvoor we vijf raadszetels haalden bij de eerste verkiezingen! En wij mochten de wethouder voor Ruimtelijke Ordening leveren!” Klik hier voor de video. Klik hier voor de PowerPoint presentatie
Succesfactoren om wonen anders te organiseren:
Kleinschaligheid Verscheidenheid (visueel) Onderhandelingsmacht van samen doen Zelfwerkzaamheid
Prijsverscheidenheid Subsidie in de startfase Korte lijnen/communicatie
Samen doen (sociaal) Drive van Stichting WOEL. Medewerking van de gemeente Expertise Initiatiefnemers trekken de kar De provincie moet subsidie Procesbegeleiding (kennis Gemeente moet beschikbaar stellen voor en kunde) planologisch, procesmatig procesbegeleiding en politiek meedenken Door collectief particulier opdrachtgeverschap ben je als gemeenschap (bewoners) in staat om woon-, zorg- en sociale wensen en behoeften van bewoners op te lossen
Pagina 19 van 50
Verslag PPG 2013
Boven: themagroep wonen Onder: themagroep Zorg
Pagina 20 van 50
Verslag PPG 2013
Thema Zorg Presentatie door Hannie Penninx, dorpsondersteuner Elsendorp “Het stond er in Elsendorp in 2003 niet goed voor. De jeugd en de ouderen vertrokken. Er werd nauwelijks nieuw gebouwd en voorzieningen verdwenen. Dat wilden we niet, we wilden een kanteling teweeg brengen om de leefbaarheid voor alle leeftijdsgroepen te behouden. De commissie ‘Elsendorp 1500’ is opgericht met als doel om te groeien tot 1500 inwoners. We wilden ook dat er zorg geboden kon worden in Elsendorp en als het even kon door Elsendorpers zelf. Meer kwaliteit, minder reistijd en de korte lijnen weer terug.”
Klik hier voor de video. Klik hier voor de PowerPoint presentatie. Link naar uitzending Brandpunt. Succesfactoren om zorg anders te organiseren:
Voor wat, hoort wat Basis vormen vanuit een MFA (Multifunctionele Accommodatie) om sociale cohesie te versterken Verbindingen leggen tussen mensen Kijken naar mogelijkheden en eigen oplossingen
Tijdsbeeld Breed aanpakken: zorg, welzijn en leefbaarheid Alles toetsen aan het doel. Zelforganiserend vermogen en selectief zijn in wat je ‘van ‘buiten’ haalt Gemeenschappelijke visie uit het dorp In staat zijn om te dromen en te durven dromen
Toekomstgerichtheid Vertrouwen in dorpsondersteuner en cliënt, daadkracht, geworteld in het dorp Elk mens als uniek beschouwen Collectief zelfvertrouwen en inzicht in eigen mogelijkheden Collectieve aanpak Actieve benadering door dorpsondersteuner Veelzijdigheid v.d. mensen (denkers, doeners) die ook praktisch een hoger niveau aankunnen Overzichtelijkheid van het dorp Mensen zelf laten nadenken over oplossingen
Pagina 21 van 50
Commitment in het doel Professionals die niet open staan voor zorgvragers en denkten vanuit zijn/haar eigen ”box” en belang Niet in concurrentie denken Dorpsmentaliteit: Samen met elkaar, “Kom niet aan ons”, zorgen voor elkaar Gevoel voor urgentie Ruimte en houding van(uit) de gemeente De wil om samen te werken door middel van vrijwilligers Pragmatische instelling van het zorgteam e.d. In dorpen meer gaan werken in plaats van alleen wonen
Verslag PPG 2013
Thema Welzijn en sociale cohesie
Presentatie door Marianne Wieggers, dorpscontactpersoon Teuge “Een dorpscontactpersoon levert geen extra werk op voor de dorpsbelangenorganisatie. Er is in de nieuwe regeling van de Provincie ook ruimte om weer een aantal salarissen voor dorpscontactpersonen voor twee jaar te betalen. Als dorpscontactpersoon kijk je naar wat er mogelijk is in je dorp met de aanwezige organisaties en instanties. Je creëert geen nieuwe dingen, maar je legt verbindingen en zorgt voor ontmoetingen. In Teuge leidt dat bijvoorbeeld tot ‘tuintelen’: ouderen leren jongeren tuinieren en telen.Dat noemen ze tuintelen omdat het leuker klinkt dan ‘werken in de moestuin’! Door dit soort projecten zijn ouderen onmisbaar in Teuge. Voor ons biedt vergrijzing kansen! ” Klik hier voor de video. Klik hier voor de PowerPoint presentatie Succesfactoren om welzijn en sociale cohesie anders te organiseren:
Intrinsieke motivatie Vinden van juiste partijen Vraaggericht Financieringsbronnen Verantwoordelijkheid overdragen Sponsoren Tijd en energie insteken
Persoonlijk contact Pers en aandacht Begin klein Positiviteit benadrukken Overheid faciliteert, maar neemt niet over Identiteit Horizontale ontwikkeling
Pagina 22 van 50
Inzet vrijwilligers Saamhorigheid Huisstijl ontwikkelen Persoonlijke aandacht Platform bieden met aanbod Creativiteit Toegankelijkheid
Verslag PPG 2013
Thema Duurzame energie
Presentatie door Henk Stormink, voorzitter LochemEnergie “Wij hebben als bevlogen burgers onze eigen energiemaatschappij opgericht met als doel om uiteindelijk zelfvoorzienend te zijn. LochemEnergie is een professionele organisatie, met vrijwilligers. Binnen het project SlimNet Lochem, onderdeel van het IPIN project van Economische Zaken is het mogelijk om duurzame energie aan onze klanten te leveren die we met zonnepanelen opwekken. Onze klanten ‘huren’ vijf zonnepanelen die wij op centrale plekken hebben aangelegd, bijvoorbeeld op het dak van het nieuwe gemeentehuis van Lochem. Daarnaast geven we advies over verantwoord omgaan met energie, dus wanneer men het best de wasmachine kan aanzetten bijvoorbeeld. ” Klik hier voor de video. Klik hier voor de PowerPoint presentatie Succesfactoren om duurzame energie anders te organiseren:
Veel kennis en kunde in de gemeenschap Versterken van sociale cohesie Burgerparticipatie Besparing moet de basis vormen, vermijden van verspilling
Enthousiaste wethouder in de gemeente Enthousiasme als verbindende factor Financiering van derden ‘Trias energetica’ (driestappenplan voor een energiezuinig ontwerp)
Pagina 23 van 50
Bewuster worden van bewoners Voorbereiding van vrijwilligers Duurzaamheid Je moet zelf een ‘expert’ worden met objectieve informatie
Verslag PPG 2013
‘In the box’ Bij iedere themasessie zijn er zaken aan de orde gekomen waardoor ontwikkelingen lastig te bewerkstelligen zijn en het bijna onmogelijk is om zaken ‘anders te organiseren’. We hebben deze knelpunten laten opschrijven en per thema in boxen gestopt. Bij het einddebat is de samenvatting van deze knelpunten besproken waarbij gekeken werd naar mogelijke oplossingen.
Slecht zichtbare huisnummers in buitengebieden Te vaak oplossingen bieden in plaats van inzicht bieden in eigen mogelijkheden van de zorg Dorpsraden moeten samenwerken met de gemeente en niet de dienst uit willen maken, dat werkt niet coöperatief Er zou meer druk op overheden moeten zijn Salderen op afstand Hoge rente op “revolving fund” Gemeente slaat initiatief dood door het denken vanuit regelgeving Informatie over subsidies is lastig te krijgen Gemeente durft te weinig los te laten en is bang voor het ontstaan van verschillen tussen dorpen De gemeente ziet bewoners/vrijwilligers als goedkope uitvoering van het gemeentelijk beleid Denk in kansen en niet in regels Stimuleer en honoreer initiatieven van burgers! Onduidelijke verantwoordelijkheden en aansprakelijkheden Grenzen aangeven Het beschikbaar stellen van gelden uit vastgestelde gemeentelijke budgetten. Hiermee rekening houden bij de begrotingscyclus Knellende regelgeving Vastgeroeste denkpatronen van overheden Teruglopende inkomsten van overheden en burgers Te kort aan vrijwilligers Individualisering van de maatschappij Niet terug vallen in oude patronen Het is makkelijk om tegen een bestuurlijke laag aan te lopen en dan bij de pakken neer te gaan zitten Zelforganisatie! Dorpen zijn concurrenten van elkaar Ik-maatschappij Lastig om mensen actief te krijgen Belemmerden ‘top-down structuren’ en instituties.
Pagina 24 van 50
Verslag PPG 2013
Mooie woorden bij de verkiezingen, maar geen daden Macro-omgeving Regeldruk moet minder Belemmerende factoren binnen instellingen Van regelcultuur naar faciliterende cultuur Van centralisatie naar decentralisatie Weinig/geen inzicht in de situatie, waardoor geen uitzicht wordt of kan worden gecreëerd Er worden te snel oplossing aangedragen Spanning tussen formele en informele zorg: “Wij weten wat jij nodig hebt” Groot verschil tussen intramuraal en extramuraal Men denkt in bedreigingen en niet in kansen Mogelijke demografische ontwikkeling in dorpen: vergrijzing, migratie, tekort aan personeel/verpleging, scholen en voorzieningen weg Landelijk overheidsbeleid stuurt aan op te lage heffingsnorm Gemeentebesturen kennen dorpen niet echt Macht van de grote getallen Beïnvloeding van grote besturen is moeizaam Integratie van sectoren rondom leefbaarheid is er niet Remmers in vaste dienst Alleen nog woningbouw, geen Kulturhusen Dorp met weinig cohesie. Blijven hangen in negativiteit Hoe sterk is de sociale binding/solidariteit om niet snel naar commerciële partijen over te stappen? Visie Behoefte/vraag van veel burgers is onvoldoende Geen gevoel van urgentie Machtige schoolbesturen Individualisering en afwachtende houding van de bewoners.
Pagina 25 van 50
Verslag PPG 2013
Slotdebat Ria Aartsen heet alle aanwezigen van harte welkom. Ze vertelt dat ze van alle workshops geproefd heeft en wat haar zelf, als vrijwilliger, zeer aansprak was de uitspraak van een wethouder in een van de workshops: “De kracht van vrijwilligers moet je koesteren want zij zijn de kostbare parels.” Deze uitspraak is van toepassing op alle aanwezigen, die hier op hun vrije zaterdag zitten. Ria Aartsen heet in het bijzonder Gedeputeerde Jan Markink, Statenleden Jeannine Liebrandt en Herman Koster en fractieondersteuner Mayke Paes van harte welkom. Deze dag heet niet voor niets het PlattelandsParlement: de kansen maar ook oplossingen voor problemen moeten we samen oppakken. Het doel van deze dag is ook om de Provincie mee te geven wat opgepakt dient te worden. Wanneer de provincie faciliteert, kunnen we daarmee samen aan de slag.
Pagina 26 van 50
Verslag PPG 2013
Pitchtalks en reacties Ria Aartsen vat de pitchtalks samen in de kernwoorden: Vertrouwen en initiatief samen uitstralen, macht en vrijwilligheid.
Digitale bereikbaarheid
Pitchtalk– Alda van Zijl-Hoek Maak een glasvezelnet met een ideaal. Dat betekent dat iedereen wordt aangesloten, dus ook de bewoners van buitengebieden. De digitale bereikbaarheid is essentieel voor onze toekomstige leefbaarheid. En waar kun je dat aan zien? Iedereen, ook ieder hier in de zaal, wil zo lang mogelijk thuis blijven wonen. Daarvoor is digitale bereikbaarheid nodig. Kijk maar naar de zorg op afstand, dit zit er namelijk aan te komen. Hoe ga je dat dan organiseren? Gewoon doen! Maak een glasvezelorganisatie. Het talent en de kennis zijn in elke gemeente aanwezig. Het kost je als inwoner energie, maar die krijg je ook weer terug. Daarbij krijg je saamhorigheid in je directe leefomgeving. Van een glasvezel coöperatie kan men zeggen: “Dit is van ons, voor ons en door ons”. Met andere woorden en hier draait het eigenlijk om: wordt je lid of ben je klant? Reacties / vragen Henny Zaal: Het idee van digitale bereikbaar is op zich goed, maar daarbij wordt meestal het buitengebied vergeten. Wij als inwoners van het buitengebied hebben geprobeerd om ons probleem duidelijk te maken, maar kregen geen contact met de instanties. Een oplossing hiervoor is om als kern, samen met het buitengebied, een coöperatie te beginnen, waarbij 100% van de inwoners lid kan worden, zonder onderscheid naar kern, bedrijventerrein of buitengebied. Een coöperatie is voor jezelf, door jezelf. Als iedereen lid wordt kun je veel voor elkaar krijgen. In Heeze-Leende in Brabant (HSLnet) is dat gelukt. Zij hebben een groot buitengebied, 60% van de bewoners is aangesloten. Jan Markink: Het idee spreekt aan, maar is het niet zo dat de krenten al uit de pap zijn gehaald, doordat de maatschappijen de dichtbevolkte gebieden al gedaan hebben?
Pagina 27 van 50
Verslag PPG 2013
Rob Hoekstra: Is de digitale bereikbaarheid al niet achterhaald? Binnenkort kun je overal op het 4G netwerk, ook in het buitengebied. Alda van Zijl-Hoek: Zorg op afstand werkt alleen op glasvezel, en iedereen krijgt straks zorg op afstand. In Heeze-Leende is het project door crowdfunding gefinancierd, en dat lukte omdat iedereen de meerwaarde ervan inzag. Albert Bos: In De Glint is een zorginstelling die glasvezel heeft laten aanleggen om alle slaapverblijven van afstand te kunnen monitoren. Zij hebben aangeboden dat ze de glasvezel en de centrale in het hart van het dorp aanleggen, de rest is samen aangelegd, een slimme combinatie.
In Zetten had vanwege een reconstructie al 75% van de huishoudens glasvezel, maar de rest “doen we later nog wel een keer, want het komt nu niet uit.” Wijbrand Pauw: In Bronckhorst vond de wethouder de kosten voor het graven van glasvezel te hoog, dus werd het niet aangelegd. Een andere partij ging graven in het dorp voor andere voorzieningen. Wij als bewoners hebben toen aan de wethouder gevraagd of we op eigen kosten vast een lege mantelbuis mochten laten leggen, maar dat mocht niet, want “zo zijn we niet georganiseerd”. aangelegd, een slimme combinatie. Glasvezel wordt steeds belangrijker voor dienstverlening, dus het mag niet uitmaken of je in een geconcentreerde kern woont of in het buitengebied. Eigenlijk zou het aanleggen van glasvezel een publieke dienst moeten zijn. Net zoals er snelwegen aangelegd worden, ook een digitale snelweg aanleggen. Ria Aartsen: Toen ik wethouder was hebben wij in de gemeente ook tot in de verste hoeken gas aan laten leggen, zelfs als dat € 40.000,- per aansluiting kostte.
Pagina 28 van 50
Verslag PPG 2013
Onderwijs op het platteland Pitchtalk – Jan Aalbers “Het gaat om omkeren van overheid en samenleving”, zei Thijs de La Court vanmorgen. In Laag-Keppel is dat al bezig, ze zijn zelfs al veel verder. Er is een aanslag gepleegd in Laag-Keppel, door het schoolbestuur. Als er namelijk geen 150 kinderen naar de school zouden gaan, zouden ze de school sluiten. Nou heeft Laag-Keppel ontzettend veel potentie, maar 150 kinderen?! Nee. Er is een mobilisering geweest. Allerlei krachten zijn ingezet. Slimme mensen hebben gezegd: “We nemen dat gebouw over”. Noeste werkers hebben het verbouwd en deskundige mensen hebben gezegd: “Wij gaan richting het schoolbestuur, richting de politiek, om er voor te zorgen dat de school verzelfstandigd kan worden”. Het gebouw is nu klaar, maar het tweede punt, die zelfstandigheid, moet nog bewerkstelligd worden. Het is openbaar onderwijs en dat levert heel ingewikkelde regelgeving op. Dus het stadium van omkeren van overheid en onderwijs en samenleving dat moet daar nog even vorm krijgen. De gemeenteraad kan er op rekenen dat ze bezoek krijgt en dat ze kunnen merken dat Laag-Keppel zichzelf verandert om zichzelf te kunnen heroveren!
Reacties / vragen Marlies Schmidt: Wij leven in een democratie. Hoe kan het dan dat als de inwoners een school overeind willen houden, een bestuur of een directeur dat tegen kan houden? Zijn kleine scholen altijd van slechte kwaliteit?
Peter Steverink: In Laag Keppel is een kleine school waar de kwaliteit van het onderwijs heel goed is, net zoals op veel kleine scholen. Het bestuur in Berkelland is ook van mening dat kleine scholen goed draaien, maar Den Haag wil alles samenvoegen. Wij vergelijken het wel met plofkippen. Willen we dan ook plofkinderen? Kinderen en onderwijs zijn de basis voor ons nageslacht, dat geeft toch te denken. Kwaliteit van onderwijs heeft niets te maken met omvang.
Pagina 29 van 50
Verslag PPG 2013
Combinatie van functies en voorzieningen Pitchtalk– Rob Hoekstra Het motto van dit PlattelandsParlement is toch wel: ‘leren van de buren’. Wij hadden als groep Gelderlanders een Drent in ons midden. En dat trof want die persoon had een dorpshuis dat niet zo goed liep, hetgeen voor de groep herkenbaar was. In Drenthe gingen ze eens samen zitten en de kosten en baten werden bekeken. Het bleek dat er €64.000,- aan energie werd uitgegeven per jaar. Ze hebben de aannemers erbij gevraagd en wisten de energiekosten terug te brengen tot € 12.000,-. Laten we van Drenthe leren! Wat houdt het in om een dorpshuis in de lucht te houden? We hebben een viertal dingen geleerd: 1. Als het dorpshuis ‘inkakt’, zoek dan niet de mensen die het niet zien zitten, maar juist degenen die je energie geven; 2. Maak een visie met je dorp en kijk niet alleen naar je eigen dorp maar ook naar de ruimte eromheen; 3. Gebruik de lokale energie en ga daarmee naar je gemeente; 4. Probeer je krachten te versterken. Ik noem tot slot nog een kansrijk initiatief: het initiatief om ruimte te verhuren aan ZZP-ers, ZZP-ers die hard willen werken, maar vooral elkaar willen ontmoeten. Geen reacties / vragen
Wonen Pitchtalk– Klaartje de Heus-van Wijk Wij hebben gesproken over collectief particulier opdrachtgeverschap. Daarmee ben je als gemeenschap, dus als bewoners met elkaar, in staat om voor wonen, zorg, sociale wensen en behoeften van bewoners in te staan. Het is een heel breed scala, er komt heel veel op de gemeenschap af. Dat heeft te maken met starters, maar ook met alles wat op het sociale vlak gebeurt. De succesfactoren om hiermee om te gaan zijn: Je hebt altijd initiatiefnemers, de trekker, nodig want anders komt er niets van de grond. Sociale cohesie heb je nodig om een project samen aan te pakken; het samen te doen. Om samen plannen te maken is procesbegeleiding ook heel belangrijk. Je kunt bij goede procesbegeleiders ook veel kennis en kunde halen. Dan de vraag “Wie heb je er nog bij nodig?” Dat is sowieso de gemeente, die kan meedenken en de planologische, procesmatige en politieke acties ondernemen. De provincie is ook heel belangrijk, voor de subsidie en voor de procesbegeleiding. Geen reacties / vragen
Pagina 30 van 50
Verslag PPG 2013
Zorg Pitchtalk– Marie Louise Tanck Wij mochten luisteren naar een heel inspirerend verhaal van Hannie Penninx uit het mooie Brabantse Elsendorp. Zij maakte ons enthousiast en eigenlijk hadden wij allemaal zoiets van: “Laten we gelijk gaan beginnen, want het is nodig en we moeten er mee aan de gang!” Als je in een dorp zorg op de kaart wil zetten, is het belangrijk om het van onderaf aan te pakken. Dus geen mooie plannen maken, maar kijken wat de behoefte in je eigen dorp is. Vanuit die behoeften ga je kijken waar de inwoners zelf in kunnen voorzien. Je dorp is namelijk rijker in talenten dan men altijd denkt. Dit hebben we vandaag al vaker gehoord! Met de inzet van dorpsgenoten, kun je in de vertrouwde omgeving van de eigen dorpsgemeenschap heel veel dingen voor elkaar krijgen. We hebben tot slot een krachtig motto waar we naar streven: ‘Het dorp als een warme deken’. Hierbij is de gemeenschappelijke wens om met de inzet van onze inwoners levenslange zorg en welzijn te bieden aan alle inwoners van het dorp. Daarbij is een rol weggelegd voor een dorpsondersteuner (dorpscontactpersoon) als spin in het web, met de kernwoorden verbinden & vertrouwen. Reacties / vragen Albert Bos: In de brandpunt uitzending over Elsendorp kunt u het allemaal nakijken. Dit is de link, u kunt doorspoelen naar 27 minuut 45!
Ria Aartsen: Een mooie uitspraak vind ik: ‘Het dorp voelt als een warme deken, we zijn er voor elkaar, we doen het voor elkaar.’
Elsendorp heeft haar naam van Pater Van den Elsen, de oprichter van coöperaties. Mooi dat zijn gedachten over verbinden, samenwerken en vertrouwen nog steeds leven.
Pagina 31 van 50
Verslag PPG 2013
Rob Hoekstra: Veel bejaardenhuizen zullen in de toekomst ruimte over hebben, die kun je creatief hergebruiken en combineren met de vraag van dat moment.
Herman Koster: Mensen in een dorp hebben hun eigen kracht, daar moet je als professionele organisatie de ruimte aan geven. Hergebruik van ruimtes kunnen inwoners zelf slim regelen.
Beheer van de publieke ruimte
Pitchtalk – Ronald Laagewaard Wij willen graag het buurtbeheer onder de aandacht brengen. Beter buurtbeheer betekent: anders omgaan met het buurtbeheer. Dit is waarschijnlijk een kleine revolutie. Buurtbeheer bestaat al, maar we willen iets anders. Hoe? Door inwoners dichter bij het buurtbeheer te betrekken en hen ook het vertrouwen te geven om het buurtbeheer te doen. Wat ons voor ogen staat is dat wij een goed samenwerkingsverband vinden tussen inwoners, de buurtraad (of dorpsbelangenorganisatie) als tussenstation en de gemeente. Met onderling vertrouwen komt anders denken en dus ook een andere organisatievorm van buurtbeheer! Reacties / vragen Henny Zaal: Het lijkt wel of buurtbeheer alleen geldt voor dorpen en kernen, en niet voor het buitengebied. Veel ambulances kunnen de weg niet vinden omdat er geen duidelijke nummer en naambordjes zijn. De bewoners moeten hier zelf iets aan doen, de provincie doet het niet. In Culemborg wordt een nieuw fietspad aangelegd, maar verlichting komt er niet. Voor de toeristen maakt dat niet uit, maar voor de scholieren die in het donker naar huis moeten fietsen wel. Ria Aartsen: Gemeentebesturen, dorpsraden en bewoners moeten de discussie over sociale veiligheid in de buitenruimte aangaan, maar dat is voor een ander parlement.
Pagina 32 van 50
Verslag PPG 2013
Welzijn en sociale cohesie
Pitchtalk – Robin van Eerden Sociale cohesie en welzijn vormen een heel breed thema met heel veel verschillende mensen en heel veel verschillende succesfactoren. We leggen u de volgende situatie voor: stel, je wordt ’s ochtends wakker met een geweldig idee, maar daarvoor heb je mensen nodig. En het liefst mensen met heel veel talent. Uiteraard zijn die er, maar het is misschien lastig om ze te vinden. Hoe krijg je die mensen te pakken? 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
Positiviteit benadrukken. Mensen willen namelijk met een project meedoen dat aanspreekt. Kartrekkers vinden die het uitvoeren. Niet te groot of te ambitieus beginnen, maar een klein project uitbouwen. Er samen van genieten: zorg dat mensen en vrijwilligers doen wat ze leuk vinden. Draag het uit: aandacht en positieve PR zijn heel belangrijk Vraag hulp, zoek kennis op de juiste plekken. Organisaties zoals VKK kunnen daarbij helpen. En uiteraard: probeer financiering te vinden want dit creëert meer werkruimte, Als laatste: samen werken. Positief samenwerken!
Reacties / vragen Coos van Eijk: In Deil is een dorpsontmoetingspunt gemaakt, waar jong van oud leert en oud van jong. De woorden die daarbij horen zijn breien, tuintelen en keukelen. Marianne Wiegers legt uit dat tuintelen samen in de moestuin werken betekent, en bij keukelen leren vrijwilligers, de keukelaars, de kinderen koken. De jongeren leren aan de ouderen sms’en, mobiel bellen of computeren. Ria Aartsen: met nieuwe woorden gaan we eigenlijk terug naar hoe het vroeger was: oud leert van jong of we zorgen voor onze ouders. Alles komt terug, maar is het wel allemaal goed?
Pagina 33 van 50
Verslag PPG 2013
Duurzame energie
Pitchtalk – Krijno Horlings Duurzame energie is voor ons allemaal van belang, maar ook voor onze toekomst en de toekomst van onze kinderen. We hebben daar uitgebreid over gesproken en wij hebben een scenario voor ogen: Het begint met een droom, hoe kun je energie besparen, hoe kun je zuiniger leven, verspilling voorkomen, hoe krijg je een duurzame wereld? Vervolgens ga je heel veel informatie verzamelen, overal zoeken en dan word je helemaal gek van de informatie want er is heel veel en het spreekt elkaar tegen. Wat heb je wel of niet nodig? Je moet haast zelf expert worden, maar dat lukt niet en dus haak je af. Een beter scenario is om te kijken wie of welke partij deskundig is en wie of welke partij je kunt vertrouwen. Dat moet je hebben. Bakerpraatjes die je doel verhinderen moet je vooral aan de kant gooien. De toon moet je aanspreken. Laat je informeren en probeer meer mensen te activeren om met je droom aan de slag te gaan: vorm een collectief in je dorp. Voeg hier ook de deskundigen aan toe en zoek naar de verbinding met de omgeving en met de overheden. Houd het langetermijnperspectief voor ogen! Voor de overheid specifiek: denk mee, creëer ruimte voor lokale initiatieven en waardeer de lokale energie! Reacties / vragen Ria Aartsen: Hierbij speelt het duurzaamheidsaspect een hele belangrijke rol. Het gaat niet alleen meer over fossiele brandstoffen, maar om andere vormen in coöperatie.
Pagina 34 van 50
Verslag PPG 2013
Conclusies per thema Digitale bereikbaarheid
Conclusie Snel internet is belangrijk voor de leefbaarheid van het platteland. Er zijn allerlei lokale initiatieven gestart door inwoners of betrokken instanties die bijvoorbeeld glasvezel aanleggen, zoals in HeezeLeende. Servicegerichter, want je doet het zélf, uiteindelijk goedkoper en ook met oog voor het buitengebied. Let wel, je bent dan geen klant maar medebezitter van het idee: lid van de coöperatie! Mensen weten heel goed wat ze nodig hebben voor toekomstbestendigheid, het grote toverwoord is zorg op afstand en langer thuis blijven wonen. Wens Glasvezel hoog op de politieke agenda houden en meedenken en meewerken aan lokale initiatieven. Praktijkvoorbeeld Een dorp wilde glasvezel maar wel overal, dus ook in het buitengebied. Initiatiefnemers gingen niet de strijd aan met de ‘grote jongens’, maar legden zelf glasvezelkabel aan in de gemeente HeezeSterksel-Leende. Wat doen actieve inwoners zelf of regelen ze onderling? In Heeze-Leende sloegen de dorpsbewoners zelf de handen ineen. Ze gingen zelf op onderzoek uit, deden zelf pionierswerk/contacten leggen en verkochten hun zelfbedachte plan eigenhandig. Waar lopen initiatiefnemers tegenaan? Niet ieder dorp is ‘blanco’. Als een deel van het dorp (de kern) al glasvezel heeft is het moeilijk om voor binnen én buitengebied glasvezel te krijgen. Concrete vraag aan de overheid (provincie) Maak landelijk een solidariteitsdeal met kabelmaatschappijen waarmee zij zichzelf verplichten om ook in de buitengebieden glasvezel aan te leggen. Concrete oproep aan actieve bewoners - Inventariseer de behoefte in het dorp (kern en buitengebied) - Inventariseer talenten, kennis en kunde in het dorp: wie kan wat? Wil wat doen? - Ga op ‘werkbezoek’ in Heeze-Leende om kennis en know-how op te doen, geïnteresseerden zijn welkom! Wat kunnen ondersteuningsorganisaties bieden? Initiatiefnemers informeren en verbindingen leggen tussen dorpen en projecten.
Pagina 35 van 50
Verslag PPG 2013
Onderwijs op het platteland
Conclusie Het verband tussen de kwaliteit van het onderwijs en de grootte van de school zorgt voor discussie. Hierdoor wordt de keuze tussen het in stand houden of opheffen van een school mede bepaald. Scholen zijn van groot belang voor de leefbaarheid van dorpen maar door keuzes van de overheid en de macht van schoolbesturen hebben de inwoners van dorpen weinig zeggenschap over de school in het dorp. Als deze inwoners echter, samen met alle kennis en kunde uit het dorp, een zelfstandig schoolbestuur willen vormen, worden zij tegengewerkt. Wens Kwalitatief goed onderwijs bieden aan kinderen op het platteland en zoveel mogelijk de school behouden in kleine kernen. Het belang van de school voor de leefbaarheid van het dorp bij schoolbesturen laten doordringen en op de politieke agenda houden. Verzelfstandiging van dorpsscholen faciliteren. Praktijkvoorbeeld De leerlingenaantallen veranderen niet, maar je kunt het onderwijs wel anders organiseren. Denk aan: een leraar die via video-conferencing aan meerdere scholen tegelijk les kan geven, adaptief leermateriaal dat onderwijs op maat biedt in klassen met verschillende leerjaren en niveaus, instructie via video's, et cetera. Wat doen actieve inwoners zelf of regelen ze onderling? Zetten zich actief in als ouder, bijvoorbeeld als bestuurslid van de basis school Waar lopen initiatiefnemers tegenaan? Men loopt vast op de regelgeving. Scholen worden door managers bestuurd. Concrete vraag aan de overheid (provincie) Help de gemeenten om samen te werken met andere gemeenten om gezamenlijk hun onderwijs ander te organiseren. Concrete oproep aan actieve bewoners Zorg voor draagkracht voor je school. Ondersteun de leerkrachten. Wat kunnen ondersteuningsorganisaties bieden? Verbindingen leggen tussen dorpen en projecten: scholen en (zelfstandige) schoolbesturen.
Pagina 36 van 50
Verslag PPG 2013
Combinatie van functies en voorzieningen
Conclusie Gebruikers en beheerders van gemeenschapsvoorzieningen kunnen en moeten samen de exploitatie verbeteren. Dit kan bijvoorbeeld door commerciële en sociale functies te combineren, door afspraken te maken met de horeca, door gezamenlijk wensen te inventariseren en gezamenlijk te organiseren, door kosten in beeld te brengen en daarbij te kijken op welke posten verbetering kan worden aangebracht. Hiermee kan een gemeenschapsvoorziening exploitabel gemaakt worden. Van de overheid wordt ruimte gevraagd voor eigen ontplooiing. Er kunnen ook overheidsdiensten ondergebracht worden in de gemeenschapsvoorzieningen. Wens Flexibiliteit van dorpshuisgebruikers die open staan voor veranderingen en vanuit de politiek de ruimte krijgen om in dorpshuizen te experimenteren met nieuwe functies. Praktijkvoorbeeld Dorpshuis Eefde. Hier vinden we sociale activiteiten en commerciële activiteiten onder één dak. Naast het huisvesten van kinderopvang en zorg worden er in het dorpshuis ook activiteiten georganiseerd die aanspreken. Wat doen actieve inwoners zelf of regelen ze onderling? Gezamenlijk initiatieven aandragen en deze samen uitvoeren als er in het dorpshuis ruimte voor is gevonden. Er moet wel op gelet worden dat de activiteit voor het dorpshuis op zijn minst budgettair neutraal is. Waar lopen initiatiefnemers tegenaan? Te duur gebouw. Regelgeving. Te weinig ruimte voor eigen ontwikkeling. Vastgeroest denkpatroon van burgers en overheid. Concrete vraag aan de overheid (gemeente) Geef de voorzieningen de ruimte tot eigen ontplooiing. Houdt niet alles zelf in handen maar laat los. Draag een steentje bij door medegebruiker te zijn. Concrete oproep aan actieve bewoners Ga niet de concurrentie aan, maar zoek de verbinding op! Ga in gesprek met elkaar. Vraag waar nodig ondersteuning. Wat kunnen ondersteuningsorganisaties bieden? Helpen bij het maken van een gezamenlijk plan. Laat inwoners en organisaties uit het dorp die betrokken zijn bij de gemeenschapsvoorziening dit plan zoveel mogelijk zelf invullen.
Pagina 37 van 50
Verslag PPG 2013
Wonen
Conclusie Met sociale cohesie in de dorpsgemeenschap en kartrekkers voor projecten ben je in een dorp in staat om voor wonen, zorg, sociale wensen en behoeftes van inwoners in te staan. Hierbij zijn wel de gemeente en de provincie nodig om het proces te faciliteren, kennis en kunde te leveren en op gebied van beleid en regelgeving een project mogelijk te maken. Wens Inwonersprojecten op gebied van wonen, zorg, sociale wensen en behoeftes vanuit de gemeente en provincie blijven faciliteren. Praktijkvoorbeeld In Babberich heeft Stichting WOEL (Wonen Op Eigen Locatie) diverse woningbouwprojecten gerealiseerd voor starters. Concrete vraag aan de overheden Wat is nodig van de gemeente: - Geen geld, wel meedenken in het inpassen van het project in haar eigen beleid en procedures (planologisch, procesmatig) en mee oplossingen zoeken als zich op dit gebied problemen voor doen. Wat is nodig van de provincie: - Subsidie voor de startfase. Er dienen kosten te worden gemaakt in de startfase van een project waarvoor met name starters geen geld hebben. Dit komt omdat banken pas een hypotheek willen verstrekken wanneer de koopcontracten worden gesloten. Concrete oproep aan actieve bewoners -
Zet expertise in die ervaring heeft met CPO. Dit kan bijvoorbeeld stichting WOEL zijn, maar ook een architect die ervaring heeft met CPO. Blijf als initiatiefnemersgroep altijd zelf aan het stuur en dus de kar trekken. Zorg dat er binnen de groep van initiatiefnemers een goede onderlinge band ontstaat. Maak gebruik van de onderhandelingsmacht die je hebt als groep (richting aannemers en gemeente)
Pagina 38 van 50
Verslag PPG 2013
Zorg Conclusie Met al het talent uit het dorp kun je vaak meer dan je zelf denkt! Door te kijken in welke behoeften je als inwoner zelf kunt voorzien, kun je in vertrouwen het dorp laten aanvoelen als een warme deken voor jong en oud! Met een dorpsondersteuner worden de zaken vaak makkelijker gemaakt en vanuit de dorpsgemeenschap gecoördineerd. Wens Inwoners zetten hun talent in ten behoeve van het dorp en dorpen kunnen gebruik maken van een dorpsondersteuner of dorpscontactpersoon om zaken van binnenuit te coördineren. Praktijkvoorbeeld In Elsendorp verlenen bewoners samen met professionals zorg aan ouderen. Acht professionals uit Elsendorp (en omgeving) zijn hiervoor aangenomen door het Dorpsoverleg. Omdat de verpleegkundigen gewoon in het dorp wonen, is de menselijke maat terug: ze verlenen immers geen zorg aan een vreemde, maar aan Jannie uit de buurt. Die zorg is gecentraliseerd in D’n Elsenhof aan de Kloostertuin. Daarin zijn alle relevante zorgvoorzieningen samengebracht, zoals de fysiotherapeut en het consultatiebureau. Ook de dorpsondersteuner houdt er spreekuur. Er is een wekelijks koffieuurtje en de mogelijkheid voor ouderen om samen te eten. In de twee bovenste verdiepingen van het pand zijn twaalf zorgwoningen ondergebracht, ook tot stand gebracht door de inwoners van het dorp zelf. In Elsendorp wordt dicht bij huis kleinschalige zorg verleend. De basis van de financiering is gevonden in het Persoonsgebonden Budget (PGB). Wat doen actieve inwoners zelf of regelen ze onderling? Signalering, ondersteuning, meedoen aan activiteiten. Waar lopen initiatiefnemers tegenaan? De initiatiefnemers lopen niet vast, maar hebben wel te maken met: Veranderende regelgeving vanuit de overheid, verschil tussen intramurale en extramurale zorg, (onvoorziene) demografische ontwikkelingen, spanning tussen formele en informele zorg, regelcultuur vanuit de overheid. Concrete vraag aan de provincie: Stimuleer dorpen om zelf de zorg te organiseren van onderaf. Dit soort initiatieven werken alleen wanneer er van onderaf wordt opgestart. Hier zijn ruimte en bewegingsvrijheid voor nodig: experimenteerruimte. En, heel belangrijk, de bereidheid van de overheid om mee te denken hoe ideeën kunnen worden uitgevoerd! Concrete oproep aan actieve bewoners: Start, samen met professionele organisaties en gemeente, van onderaf zelf aan een plan om het dorp voor jong en oud leefbaar te houden. Wat kunnen ondersteuningsorganisaties bieden? Meedenken met dorpsbewoners over een manier om zorg lokaal te kunnen regelen.
Pagina 39 van 50
Verslag PPG 2013
Beheer van de publieke ruimte
Conclusie Gemeenten en inwoners moeten bij elkaar terecht kunnen met vragen en ideeën. Actieve inwoners zijn afhankelijk van een faciliterende gemeente, een meedenkende gemeente heeft baat bij een gedreven groep inwoners. Anders organiseren door samenwerken leidt tot een mooiere leefomgeving, enthousiaste inwoners en tevreden gemeenten. Kortom: tot beter buurtbeheer. Wens Niet denken vanuit regelgeving, maar vanuit kansen. Praktijkvoorbeeld Het Noaberteam Meddo doet kleine werkzaamheden in de buurt die normaal onder de verantwoordelijkheid van de gemeente vallen. Te denken valt aan het plaatsen en onderhouden van schuilhutten en bankjes, maar ook groenonderhoud. De gemeente financiert de werkzaamheden van het team, maar spaart op deze manier wel geld uit. Tegelijkertijd dragen de inwoners van het dorp, in het Noaberteam vertegenwoordigd door vutters en senioren, actief bij aan de leefbaarheid van de eigen omgeving. Wat doen actieve inwoners zelf of regelen ze onderling? Het Noaberteam is tot stand gekomen door een aantal inwoners actief te benaderen. Deze mensen hebben toen ook allemaal positief geantwoord. Wat betreft hun werkzaamheden komt de gemeente naar hen toe met een vraag of stappen zij naar de gemeente met een vraag. Alles gaat dus in onderling overleg tussen overheid en actieve inwoner. Waar lopen initiatiefnemers tegenaan? De gemeente wil soms teveel en ziet de actieve inwoners als goedkope werkkrachten. Belangrijk is dat de werkzaamheden die de inwoners zelf doen te behappen zijn. Soms moet er dus ook ‘nee’ verkocht worden aan de gemeente. Tegelijkertijd is het belangrijk dat gemeentes ruimte geven aan initiatieven uit een dorp. Dat betekent een ‘nee’ verkopen als het moet, maar vooral meedenken als het kan. Niet denken in regels dus, maar in kansen. Concrete vraag aan de provincie Provincie is in deze werkgroep niet aan de orde gekomen. Concrete oproep aan actieve bewoners Als je een initiatief of ander idee hebt, stap dan eerst naar de gemeente met de vraag of het kan; maar vooral ook zo nee, hoe het dan wel zou kunnen. Wat kunnen ondersteuningsorganisaties bieden? Is ook niet aan de orde gekomen.
Pagina 40 van 50
Verslag PPG 2013
Welzijn en sociale cohesie Conclusie Vind mensen met talent om ideeën uit te voeren. Zorg voor een positief verhaal, begin niet te groot en geniet ervan! Vind kennis en financiering via organisaties als de VKK. Wens In veel dorpen worden positieve activiteiten ondernomen door enthousiaste en betrokken inwoners. Iemand kan zijn of haar kwaliteiten inzetten voor de samenleving en krijgt daarvoor waardering. Praktijkvoorbeeld In een kleine kern kan door te weinig leerlingen een basisschool verdwijnen. Een goed alternatief zou goed openbaar vervoer met een halte in een kleine kern zijn om kinderen buitenaf bijvoorbeeld kosteloos dagelijks in het naastgelegen dorp op school te kunnen krijgen. Hiervoor is echter geen geld beschikbaar omdat de subsidie voor openbaar vervoer in een ander kader zit dan onderwijs. Wat doen actieve inwoners zelf of regelen ze onderling? In kleine kernen wordt al veel gecommuniceerd om initiatieven te starten en te onderhouden. Doormiddel van het “ons kent ons” principe weten bewoners wat ze aan elkaar hebben. Waar lopen initiatiefnemers tegenaan? In veel dorpen worden positieve activiteiten ondernomen door enthousiaste en betrokken inwoners. De beperkingen zitten hem echter in financiering die soms te gekaderd zit waardoor initiatieven niet kunnen groeien. -
informatie over subsidies vinden is lastig knellende regelgeving Er bestaat een regelcultuur in plaats van een faciliterende ‘vastgeroeste’ denkpatronen van overheidsinstanties Teruglopende inkomsten van overheid en burger
Concrete vraag aan de provincie Er zijn kansen om in de toekomst meer combinerend te werk te gaan en buiten kaders van bepaald regelgeving te treden (bijvoorbeeld in financiering zoals in het voorbeeld). De vraag is hoe dit het beste te faciliteren is? Hoe kan er ruimte gecreëerd worden binnen bestaande kaders om raakvlakken bij initiatieven op te vangen zodat bewoners gestimuleerd worden om sneller en effectiever uit kunnen voeren? Concrete oproep aan actieve bewoners Bewoners moeten in kaart brengen waar knelpunten ontstaan binnen het ontwikkelen en uitvoeren van initiatieven. En deze knelpunten moeten doorgegeven worden aan overheden en ondersteuningsinstellingen die er wellicht iets aan kunnen doen. Hierdoor wordt zichtbaar waar ruimte gecreëerd dient te worden om initiatieven mogelijk te maken. Wat kunnen ondersteuningsorganisaties bieden? Instellingen zouden een platform kunnen bieden om de knelpunten te verzamelen en zichtbaar te maken. Daarnaast moeten mogelijke oplossingen weer aan de bewoners worden teruggekoppeld.
Pagina 41 van 50
Verslag PPG 2013
Duurzame energie Conclusie Iemand die duurzaam wil leven moet bijna zelf expert worden om zeker te weten dat hij de juiste keuzes maakt. Het is belangrijk om je te laten informeren en begeleiden door een organisatie of een persoon die je vertrouwt, die een goed verhaal heeft en de juiste toon aanslaat. Met die basis kun je meer mensen mobiliseren om een duurzaamheidsproject te starten in het dorp. Wens Een energiecoördinator die initiatiefnemers ondersteunt en diverse partijen met elkaar in contact brengt. Overheid: denk mee, creëer ruimte voor lokale initiatieven en waardeer lokale energie. Inwoners: zoek een deskundige die je vertrouwt en werk aan je eigen verbeterplan. Wat doen actieve inwoners zelf of regelen ze onderling? Draagvlak creëren voor duurzame initiatieven. Contact zoeken met energiecoördinator. Vraag advies voor projecten, stel vragen en vraag aandacht voor zaken die niet goed lopen. Waar lopen initiatiefnemers tegenaan? Salderen op afstand en te hoge rente (7,25%) op revolving fund van de provincie. Concrete vraag aan de provincie Rente verlaging op revolving fund en salderen op afstand mogelijk maken Wat kunnen ondersteuningsorganisaties bieden? Weten welke initiatieven er bij de achterban leven en verbinding leggen met de energiecoördinator. Kennisuitwisseling stimuleren.
Pagina 42 van 50
Verslag PPG 2013
Out of the Box Bij iedere themasessie zijn er zaken aan de orde gekomen waardoor ontwikkelingen lastig te bewerkstelligen zijn en het bijna onmogelijk is om zaken ‘anders te organiseren’. We hebben deze knelpunten samengevat in de volgende 14 aandachtspunten waarvan de eerste 7 zijn besproken en waarbij we hebben gekeken naar mogelijke oplossingen en ‘eigenaars’:
Aandachtspunt
Wie werkt aan een oplossing?
(Snel veranderende) landelijke regelgeving die lokaal negatief effect heeft
Provincie
Gemeente
Ondersteuningsinst. De zorg of vrees dat een initiatief niet breed gedragen wordt of aanslaat (lokaal)
Provincie
Burgerinitiatief bvb Gemeente
Ondersteuningsinst. Remmende professionals (mensafhankelijk) en (machtige) instituties
Provincie
Provincie
Gemeente
Provincie
Gemeente
Provincie
Gemeente
Provincie Ondersteuningsinst.
Pagina 43 van 50
Overig
Socialer cohesie Gemeente
Ondersteuningsinst VKK FDG bijv.. Gemeentebesturen kennen dorpen niet echt: samen oplossen
Overig
Actieve inwoners
Ondersteuningsinst. Versnippering, gebrek aan samenwerking, individualisering
Overig
Actieve inwoners
Ondersteuningsinst. Kleine kern legt het af tegen ‘de grote getallen’ (onrendabel). ‘Randstad’
Overig
Actieve inwoners
Ondersteuningsinst. Regeldruk/protocollen/niet los durven laten
Overig
Overig
Actieve inwoners zoek elkaar op
Gemeente
Overig
Actieve inwoners
Verslag PPG 2013
(Snel veranderende) landelijke regelgeving die lokaal negatief effect heeft Lobby nodig door: Provincie, gemeente, ondersteuningsinstellingen, actieve inwoners, overige
Ria Aartsen: Het gaat er hierbij om dat landelijke regels bepalen dat scholen met minder dan 100 leerlingen opgeheven worden. Als je als inwoners toch een kleinere school wilt behouden, dan loop je daar tegenaan, en tegen het schoolbestuur dat als wettelijk gezag kan doen en laten wat ze willen. Herman Koster: Er ligt een advies van de Onderwijsraad over deze aantallen. Het moet nog door de tweede en eerste kamer, maar ik denk dat het niet wordt overgenomen. Jeannine Liebrandt: Als je landelijke regelgeving wilt veranderen, dan moet je dat landelijk aanpakken. Het is wel zo dat er voor krimpgebieden uitzonderingen op de regels gelden, daar kan geëxperimenteerd worden met regels. Regels zijn gebaseerd op groei-denken, dus daar lopen krimpgebieden hard tegenaan. Als je iets wilt veranderen, moet er iemand beginnen met piepen: burgers of politieke partijen. Albert Bos: Lokale politici zijn vaak best creatief, eerlijk of slim in het uitleggen van de landelijke regels. Ga eens shoppen in andere dorpen of bij VKK-FDG voor leuke inspirerende voorbeelden hiervan. Zo leren we van de buren. Jan Markink: Kijk naar jezelf, zeg ik altijd, ook als gemeente of rijk. Meestal voeg je alleen maar regels toe. Wij als provincie zijn bezig met de omgevingsvisie, het bestemmingsplan voor de Provincie Gelderland. Daarin worden keuzes gemaakt: waar kan er gebouwd worden, waar worden wegen aangelegd. Ook een keuze is of we alles vastleggen tot op de vierkante meter of dat we ruimte geven. U vraagt om ruimte, dan moet u ook accepteren dat het wel eens misgaat, dat het de kwaliteit aantast. Dat is dan de keerzijde van de medaille. Als provincie lopen wij ook tegen landelijke regels aan. Tot nu toe kunnen wij elk jaar 200 miljoen investeren, maar door nieuwe landelijke regelgeving verandert dat in 70 miljoen. Ria Aartsen: Iedereen moet hierin een rol pakken. Inwoners kunnen met een burgerinitiatief signalen afgeven aan de lokale overheid. Volgend jaar zijn er weer verkiezingen, dus grijp uw kans. In de nieuwe horecawet wordt het toezicht van de gemeente geregeld. Ook daar is het thema samen, met de horeca, overleg en samen leveren.
Pagina 44 van 50
Verslag PPG 2013
De zorg of vrees dat een initiatief niet breed gedragen wordt of aanslaat (lokaal) Inzet nodig van: actieve inwoners
dhr Everink: Je moet je afvragen waarom een initiatief niet gedragen wordt: doe je de verkeerde dingen? Of moet je harder werken om mensen te benaderen? In Geesteren hebben wij een dorpsvisie uitgevoerd. We hebben iedereen ouderwets uitgenodigd, via de huis aan huis krant. Maar bij de 15 nieuwe jonge gezinnen zijn we persoonlijk langsgegaan aan de keukentafel. dhr. Voortman: Je moet de positieve dingen benadrukken, en op zoek gaan naar creatieve ideeën om bewoners te betrekken. Remmers in vaste dienst moet je vermijden. Rob Hoekstra: Op Omroep Gelderland zag ik een stukje over Barchem. Daar dreigde de school te verdwijnen. Het schoolhoofd heeft toen het initiatief genomen om met het hele dorp een open huis te houden om zo nieuwe inwoners te lokken. Ria Aartsen: Je moet mensen persoonlijk aanspreken, in plaats van alleen maar moderne media als facebook te gebruiken. En uitstralen wat je goed doet, achter het belang staan en er voor gaan, samen met actieve bewoners.
Remmende professionals (mensafhankelijk) en (machtige) instituties Inzet nodig van: Provincie, gemeente, ondersteuningsinstellingen, actieve inwoners, overige
Paul Verboom: Remmende professionals verschuilen zich achter gemeentelijke of landelijke regels. Ik weet van een gehandicapt kind dat drie jaar niet thuis kon wonen omdat er volgens het bestemmingsplan geen extra laag op de schuur gebouwd mocht worden. Iedereen in de omgeving was voor, maar de overheid hield het tegen. Met een soort burgerinitiatief is bereikt dat de wethouder zei: het is tegen het bestemmingsplan, maar we keuren het toch goed! Jeannine Liebrandt: Er is niets ergers dan een gedreven burger die stukloopt op een remmende professional. Ik ben er van overtuigd dat elke druppel helpt. Met veel druppels komt de emmer ook vol. Op de bodem van de samenleving groeit alles. Herman Koster: Mensen zijn altijd tegen. Professionals ge- of misbruiken de regels. Maar je moet het doel voor ogen houden en niet de regels als doel zien. Sjef van Elk, gemeente Druten: Wij hebben tegen onze ambtenaren gezegd dat ze altijd eerst moeten vragen hoe het wel kan als een burger met een idee komt. Ook de politiek past dat nu toe. De burger is er niet voor de politiek, maar de politiek is er voor de burger. Maar soms is het ingewikkeld. Bij een kleine school stond een sporthal. Met een groot dak op het zuiden, waar je veel zonnepanelen op zou kunnen leggen. Dat zou geld kunnen opleveren voor de
Pagina 45 van 50
Verslag PPG 2013
exploitatie van die sporthal en voor de burgers duurzame energie. Maar ze liepen aan tegen salderen op afstand en energiebelasting. Als burgers kun je je dan nog zo inzetten, maar het is toch David en Goliath. En toch moet je beginnen, het begint met die ene druppel. Maar een druppel in de zee zie je niet. Ria Aartsen: Gemeentebesturen en ambtenaren zijn er voor de burger, net zo als de provincie en het rijk. Vaak gaan dingen op de werkvloer prima, zoals samen zorg verlenen, maar dan wil het management niet mee. Vele druppels maken de zee!
Regeldruk/protocollen/niet los durven laten Inzet nodig van: Provincie, gemeente, actieve inwoners
Herman Koster: Als beleidsmaker heb ik geleerd om kaders te stellen en die dan los te laten, zodat actieve mensen het werk kunnen doen. Vroeger regelde de provincie alles, nu laten we het los. Jan Markink: Je moet middelen en doel uit elkaar halen. Het gaat om het doel, dat moet je goed definiëren, of het nu energie is, sociale cohesie of wonen. En dan kijken wie het wil uitvoeren. Vaste subsidies moet je ombuigen in trajecten: Van doel naar middelen naar burgers, bedrijven of ondersteuningsinstellingen. Dus niet meer zoals in het verleden, maar alles ter discussie stellen. Jan Markink: De provincie stelt het doel. Door Statenverkiezingen worden volksvertegenwoordigers gekozen, en die formuleren het programma. Maar als het doel u niet aanstaat, kom er dan mee! Maar wie formuleert het doel? Als een initiatiefgroep een plan heeft, dat past bij het doel dan moet je als gemeente budget beschikbaar stellen en vertrouwen in de groep. Soms wordt je als vrijwilliger moedeloos van alle regels. Als overheid moet je loslaten en actieve inwoners de ruimte geven, ook al gaat het anders.
Kleine kern legt het af tegen de ‘grote getallen’ (onrendabel). ‘Randstad’ Inzet nodig van: ?
André Menting: het platteland legt het af tegen de Randstad, de politiek kijkt niet naar het platteland. Mevr. Dijkstra: de school in Hoog-Keppel is een voorbeeld van de macht van de grote getallen. De school zou in het buurthuis kunnen en 75 leerlingen hebben, maar daarbij liepen ze wel tegen een machtig schoolbestuur aan. Mijn advies is om naar de gemeenteraad te gaan, zij hebben zeggenschap in de gemeente.
Pagina 46 van 50
Verslag PPG 2013
de kracht van de kern is juist de sociale cohesie, je kunt samen optrekken. Ria Aartsen: ik woon in Vorden, een dorp met 7.000 inwoners, onderdeel van de gemeente Bronckhorst met 42 kernen. Er zijn veel dorpshuizen die onderling zeer verschillen. In Keijenborg bijvoorbeeld is het met vrijwilligers opgeknapt en wordt het beheerd door het bestuur van de Vendelzwaaiers. In Vorden zou zoiets niet lukken, daarvoor is het al te groot. De kracht van kleine kernen is het gemeenschapsgevoel en de saamhorigheid. Als school moet je overleggen met andere kleine kernen om zo samen een groter geheel te vormen. Willy Waalderbos: Toen het bericht kwam over de nieuwe minimale leerlingaantallen hebben wij als VKK landelijk meteen gereageerd. De kwaliteit van onderwijs moet op de eerst plaats staan. Er zijn meer factoren dan alleen 100 leerlingen die het functioneren van een school bepalen. Oplossingen zitten in samenwerking en je denominatie (katholiek of protestant) los durven laten. Als VKK stimuleren wij de kleine kernen om samen te werken, we slaan bruggen. Als u bij ons aanklopt zoeken wij een oplossing, samen met andere kleine kern. Kan de VKK ook landelijk de belangen behartigen, zoals met de 100 leerlingen? Willy Waalderbos: Jazeker! Wij hebben landelijk een bestuur van onze vereniging waarin mensen zitten die veel contact hebben met landelijke politici. Het eerste persbericht over de 100 leerlingen is bijvoorbeeld door onze landelijke vereniging opgesteld. Een kleine kern zijn geeft voor- en nadelen.
Versnippering, gebrek aan samenwerking, individualisering Inzet nodig van: ondersteuningsinstellingen en actieve inwoners
Alda van Zijl-Hoek: Als inwoner heb je een actieve rol, dat laat je toch niet gebeuren! Ria Aartsen: De oplossing komt van actieve burgers. Alda: zoek elkaar op, doe het niet alleen! Maarten Loeffen: Wij als VKK-FDG kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de lokale praktijk. Wij zijn geen belanghebbende en kunnen daardoor verschillen opheffen.
Gemeentebesturen kennen dorpen niet echt Inzet nodig van: gemeente en actieve inwoners
Iedereen in onze gemeenteraad komt uit een kleine kern, dus die kennen ze in ieder geval! Communicatie is belangrijk, weet men de gemeente te vinden? Griete Bijl: Voor de gemeente Lingewaal is dit punt complete kolder! De gemeenteraad staat midden tussen de mensen! Maar als bestuur kun je niet alle wensen van de bewoners inwilligen. Hoe moet dat straks als alle gemeenten 100.000 inwoners moeten tellen? Plasterk zegt wel dat het genuanceerder ligt, maar gemeentebesturen moeten wel samenwerkingsverbanden aangaan. Hoe bereikt de politiek de burger? Als dorpsbelangen werk je vaak samen met de dorpen.
Pagina 47 van 50
Verslag PPG 2013
Ette Maykhof: Politici denken dat ze de burgers kennen, maar ik denk dat er wel een kern van waarheid in de stelling zit. Je moet naar de burgers toe! Als land, maar ook als gemeente. Ga langs bij de burgers en niet alleen in verkiezingstijd! Kiezers krijgen de gemeente die ze verdienen. Clementine Wintraecken: Ik ben het er niet mee eens: Ik zit nu 20 jaar in de politiek en werk 30 uur per week met veel plezier. Ik ga naar veel bijeenkomsten. Fré Hogenbirk: Het verschilt ook sterk per gemeente. Het maakt ook uit of je een klein dorp bij een grote stad bent. Meestal hebben verschillende wethouders ieder een paar kernen onder zich, maar het werkt veel beter als één wethouder alle kleine kernen in zijn portefeuille heeft, dan zijn ze beter vertegenwoordigd. Wethouder Overbetuwe: Hoe vaak zoekt u het gemeentebestuur op? Wij organiseren bijeenkomsten, waar vervolgens niemand naar toe komt. Kom naar ons toe met uw vragen!
Niet besproken aandachtspunten
Aandachtspunt
Wie werkt aan een oplossing?
Solidariteit houdt op bij financieel gewin. Lid vs. klant
Provincie
Angst voor het financiële risico
Provincie
Ondersteuningsinst.
Ondersteuningsinst. Demografische ontwikkelingen
Provincie Ondersteuningsinst.
Vastgeroest zijn, oude patronen vasthouden, bakerpraatjes
Provincie
Dorpen beconcurreren elkaar
Provincie
Ondersteuningsinst.
Ondersteuningsinst. Lastig voor nieuw project subsidie te krijgen/vinden
Provincie
Vrijwilligers goedkope uitvoerders gemeentelijk beleid
Provincie
Ondersteuningsinst.
Ondersteuningsinst.
Pagina 48 van 50
Gemeente
Overig
Actieve inwoners Gemeente
Overig
Actieve inwoners Gemeente
Overig
Actieve inwoners Gemeente
Overig
Actieve inwoners Gemeente
Overig
Actieve inwoners Gemeente
Overig
Actieve inwoners Gemeente
Overig
Actieve inwoners
Verslag PPG 2013
Eindconclusie: wat kan er anders? Ria Aartsen: het draait allemaal om samen, samen en samen! En initiatieven, initiatieven en initiatieven! Hoe komen we met elkaar in gesprek? We moeten positief blijven denken, open staan voor elkaar en aan het werk! -
Er is veel gezegd, ook over de knelpunten uit de box!
-
We moeten openstaan voor elkaar en met elkaar praten.
-
We hopen dat u geïnspireerd bent door de voorbeelden en gesterkt, bemoedigd en geïnspireerd weer verder gaat!
Vervolg -
Organisaties PPG brengen uitkomsten breed onder de aandacht, o.a. in een presentatie aan de commissie AFW van provincie Gelderland.
-
Organisaties PPG volgen effecten van het PPG
-
En zij stimuleren: ‘Anders Organiseren’ in Gelderland!
Social media Foto’s op Facebook Zoek op Facebook ‘Vereniging Kleine Kernen Gelderland’. Like de pagina en bekijk het fotoalbum van het PlattelandsParlement Gelderland.
Reacties op Twitter Zoek op Twitter met #ppg2013. Gebruik deze hashtag om mee te praten!
Presentaties op Youtube Zoek op ppg2013 of op een woord uit het thema.
Pagina 49 van 50
Verslag PPG 2013
Bijlage 1: Dagprogramma PPG 9.30
10.00
Ontvangst Inschrijving, bijkomen van de reis met koffie of thee en bekenden begroeten! Opening Dagvoorzitter: Miriam van Groen Welkomstwoord door Willy Waalderbos, voorzitter VKK-FDG In gesprek met wethouder Sander van Alfen van gastgemeente Buren Introductie Anders Organiseren door wethouder Thijs de la Court van de gemeente Lochem
11.15
Start van de themagroepen Ieder thema wordt ingeleid door een praktijkvoorbeeld. Zie verderop in dit boekje welke dat zijn. In gemixte groepen worden de succesfactoren om tot geslaagde projecten te komen benoemd. Iedere groep verzamelt op die manier ideeën om zaken anders te organiseren. Iedere themagroep verwoordt haar conclusie in een ‘pitch-talk’ van 1 minuut.
13.00
Lunch Naast het verzorgen van de inwendige mens, kunt u (nieuwe) contacten leggen, informatie verzamelen en delen. In de kantine staan informatietafels van de organiserende krachten achter het PPG en per thema is eveneens een tafel beschikbaar, waaraan deelnemers informatie en advies kunnen uitwisselen.
14.30
Slotdebat Iedere themagroep presenteert haar pitch-talk. Onder leiding van Ria Aartsen worden de ideeën uit de werkgroepen besproken door leden van Provinciale Staten, waarbij zij in debat gaan met de Gelderlanders in de zaal. Zodoende krijgen inwoners inzicht in de visie van de politici op deze thema’s. We formuleren aandachtspunten voor de politiek en de werkvloer, zodat zaken anders georganiseerd kunnen worden.
16.00
Borrel en afscheid nemen
Pagina 50 van 50
