METHODOLOGENDAG Universiteit Utrecht 9 maart 2007

METHODOLOGENDAG

Universiteit Utrecht 9 maart 2007

i

NOSMO

Nederlandse Organisatie voor SociaalWetenschappelijk Methodologisch Onderzoek

Dagelijks Bestuur NOSMO Cor van Dijkum (voorzitter) Dorien DeTombe Gerhard van de Bunt Han Oud

Algemeen Bestuur NOSMO Harry van den Berg, Cor van Dijkum, Dorien DeTombe, Frans van Eijnatten, Henk Flap, Gerty Lensvelt-Mulders, Han Oud, Cora Maas, Fred Wester Organisatie Methodologendag Utrecht Flip Boersma Cor van Dijkum

Website NOSMO www.nosmo.nl

ii

LOCATIE Educatorium – Universiteit Utrecht Leuvenlaan 19 3584 CE Utrecht Tel. 030 – 25 38 538

Met openbaar vervoer: - Per trein vanuit heel Nederland: NS Station Utrecht Centraal Station. Vanaf het station kunt u bus 12, 12s of 11 nemen richting ‘De Uithof UMC AZU’. De busreis duurt ongeveer 20 minuten en kost 3 strippen U kunt uitstappen bij de bushalte tegenover het aan de rechter kant gelegen Marinus Langeveldgebouw, halte Langeveldgebouw. U loopt vervolgens naar de overkant van de Heidelberglaan. Door de weeks is het W.C. van Unnik gebouw geopend en kunt u via dit gebouw het Educatorium bereiken. In het weekend is dit niet mogelijk en kunt u buitenom langs het restaurant De Basket lopen (zie tekening). Rechts om de hoek, na ongeveer 100 meter treft u aan de rechter kant de ingang aan.

In het restaurant van het Educatorium is de chipknip het enige betaalmiddel. In het Educatorium is er een chipknip verkoop automaat waar prepaid chipknips te koop zijn van tien en twintig euro. Deze zijn niet alleen op de universiteit te gebruiken, maar door heel Nederland.

De locatie van de NOSMO bijeenkomsten wordt aangegeven door middel van Borden en Pijlen vanaf de ingang op de Heidelberglaan. Zo vindt U gemakkelijk het Educatorium Alpha. De zalen in het Unikgebouw liggen allemaal op de 2e etage, te bereiken met de lift. De lunch wordt gebruikt in een ruimte die PI heet. Deze ligt bij het Educatorium, of is ook bereikbaar via het grote restaurant in het Unnikgebouw, via een trap naar een (open) verdieping met uitzicht.

iii

Programma ________________________________________ 09.30 – 10.00

Inschrijving, ontvangst met koffie en thee

Voor ingang: Educatorium Alpha

10.00 – 10.05

Welkom door NOSMO voorzitter Cor van Dijkum

Educatorium Alpha

10.05 – 12.00

Onderzoeksmethoden in de politiek: een debat Plenaire inleidingen en discussie Sprekers: Gerty Lensvelt-Mulders, Andre Krouwel en Timo Septer Voorzitter: Stasja Draisma

Educatorium Alpha

12.00 – 12.30

Wetenschap en Kunst De fotograaf Diederik Meijer over het fotograferen van rampen In samenwerking met Dorien DeTombe

Educatorium Alpha

________________________________________ 12.30 – 13.30

Lunch

PI bij Educatorium

________________________________________ 13.30 – 17.00

SESSIES VAN ONDERZOEKSGROEPEN

13.30 - 14.20

Een Dynamisch Model van Intelligentie (Gemeenschappelijke sessie: LOMO en Simulatie) 14.30 - 16.30 Longitudinale Modellen (LOMO) 1 3.30 - 14.30 De Meerwaarde van Kwalitatief Onderzoek bij Mixed Methods Onderzoek (KWALON) 14.30 - 16.30 Sessie Methodologie van Complexe Maatschappelijke Problemen 14.30 - 15.30 Simulatie van: Arts-Patient Relatie; Verwerving Tweede Taal 15.30 - 17.00 Meten in Tijd (DIR) 14.30 - 16.30 Sociale Netwerken Onderzocht 15.00 - 15.15

Theepauze

Educatorium Alpha Educatorium Alpha Unnik 218 Unnik 218 Unnik 220 Unnik 220 Unnik 216 In elke ruimte

1

_____________________________ Longitudinale Modellen & Simulatie Gemeenschappelijke sessie Educatorium Alpha

_____________________________

13.30-13.55 A dynamical Model of General Intelligence Han van der Maas Universiteit van Amsterdam

13.55-14.10 Commentaar op het paper van Han van der Maas Jan Boom Universiteit Utrecht 14.10 – 14.20 Vragen en Discussie

_____________________________

2

____________________________ LOMO Longitudinale Modellen Educatorium Alpha

____________________________ 14.30-15.00 Estimating systematic continuous time trends in recidivism using a nonGaussian panel data model* Siem-Jan Koopman, André Lucas, Marius Ooms, Kees van Montfort en Victor van der Geest 15.00-15.30 Putting the Autoregressive Latent Trajectory model to practice: A test of the longitudinal relations between anti-immigrant prejudice and discriminatory behaviorial intentions in Germany Elmar Schlueter, Oliver Christ, Peter Schmidt en Ulrich Wagner 15.30-16.00 Attitudes around homosexuals: contact effects from a life-course perspective Eva Jaspers, Marcel Lubbers en Duane Alwin 16.00-16.30 Multilevel Growth Mixture Models for Classifying Group-level Observations Jeroen Vermunt en Gregory Palardy *Paper wordt gepresenteerd door Marius Ooms

____________________________

3

____________________________ KWALON De Meerwaarde van Kwalitatief Onderzoek bij Mixed Methods Onderzoek Unnik 218

____________________________ 13.30 – 14.00 Onderzoek naar Rassendiscriminatie: de Rol van Kwalitatief Onderzoek in een Mixed Methods Design Jeanine Evers, Universiteit voor Humanistiek. Harry van de Berg, Vrije Universiteit. 14.00 – 14.30 ANALYZE THIS! Van Vragenlijst tot Topiclist Hennie Boeije, Universiteit Utrecht

____________________________

4

____________________________ Methodologie van Complexe Maatschappelijke Problemen Unnik 218

____________________________ 14.30 – 15.00 Policy Making For Complex Societal Problems: The COMPRAM Methodology - Handling Local Natural Disasters as an Example Dorien DeTombe International Research Society on Methodology of Societal Complexity 15.00 – 15.30 The combat of terrorism as a societal problem: a look at the US discussion on data mining Frans Birrer Universiteit Leiden 15.30 – 16.00 Visual Problem Appraisal ‘Kerala’s Coast’ - A simulation for learning on complex problems Bert Enserink Technische Universiteit Delft Loes Witteveen Larenstein University of Professional Education 16.00 – 16.30 Mixed Method Research for Complex Societal Issues Eric Pruyt Technische Universiteit Delft

5

____________________________ SIMULATIE Unnik 220

____________________________ 14.30 – 15.00 Simulatie van Art-Patient Communicatie middels een Non-Lineair Model William Verheul, NIVEL Cor van Dijkum, Universiteit Utrecht Jozien Bensing, NIVEL, Universiteit Utrecht 15.00 – 15.30 Dynamic modelling of second language acquisition Anna Scheele, Institute for the Study of Education and Development in Childhood and Adolescence, Utrecht University Cor van Dijkum, Department op Methodology and Statistics, Utrecht University

____________________________

6

____________________________ Dataverzameling, Instrumentatie en Researchdesign Meten in de tijd Unnik 220

____________________________

15.30 – 16.00 Monitoren van beleid: Instrumentontwikkeling voor complexe maatschappelijke problemen. René van Vianen Adviesbureau Van Montfoort Gerty Lensvelt-Mulders Universiteit van Utrecht

16.00 – 16.30 Longitudinale dataverzamelingen: Methodologische aspecten Johannes H. Smit Vakgroep Psychiatrie, Vu Medisch centrum

16.30 – 17.00 Derde lezing

____________________________ 7

____________________________ Sociale Netwerk Analyse ____________________________ 14.30 – 15.00 Collective Action in Dutch Neighbourhoods Henk Flap & Beate Völker – Utrecht University 15.00 – 15.30 Two normative conceptions of good civic community Juno Blaauw – University of Amsterdam Robert J. Mokken & Jean Tillie & Meindert Fennema – University of Amsterdam 15.30 – 16.00 Ethnic boundaries in students’ networks in Flanders and the Netherlands Chris Baerveldt – Utrecht University Bonne Zijlstra – University of Amsterdam Muriel De Wolf – Ghent University Ronan Van Rossem – Ghent University Marijtje Van Duijn – University of Groningen 16.00 – 16.30 From reconstructing social networks to an understanding of expert communities Peter Groenewegen – Vrije Universiteit Amsterdam

____________________________

8

ABSTRACTS

9

____________________________ Een debat over onderzoeksmethoden in de politiek, in het bijzonder methoden voor het doen van voorspellingen van verkiezingsuitslagen en kabinetsformaties Educatorium Alpha 10.05 – 12.00

Sprekers: Gerty Lensvelt-Mulders Andre Krouwel Timo Septer Voorzitter: Stasja Draisma

De verkiezingen van november waren voor sociaal wetenschappers bijzonder inspirerend. Tijdens de dagen en weken voor de verkiezingen zijn we doodgegooid met opiniepeilingen. Elke dag had zijn eigen peiling. De uitslagen liepen sterk uiteen, afhankelijk van het TV-programma waar men naar keek of de krant die men las, en het onderzoeksbureau dat de peilingen voor de media uitvoerde. De peilingen zelf zijn deze verkiezingen ook meer dan ooit een instrument in de verkiezingsstrijd geworden. Peilingen hebben invloed op alle betrokken partijen: op de media, op de campagnestrategen, en op de potentiële kiezers. Kiezers kunnen op verschillende manieren op peilingen reageren. Je hebt de 'bandwagon' strategie, kiezers springen op de zegewagen van de gedoodverfde winnaar. Er zijn ook kiezers die gaan voor de 'underdog', ze kiezen de verliezende partij. Of men vindt dat een bepaald geluid gehoord moet blijven worden, en besluit strategisch te stemmen. Campagne-adviseurs reageren ook op de peilingen; ze passen hun campagne aan, mikken op bepaalde doelgroepen, pikken goed scorende discussiepunten op en laten andere weer vallen.

10

Maar de verkiezingen gingen voorbij en de kiezer heeft gesproken. De meningen waren verdeeld, er was een duidelijke wens naar links, maar ook een grote groep op rechts en er moest er een nieuw kabinet gevormd worden. Tegen dat het 9 maart, NOSMO-dag, is, zullen we weten hoe het nieuwe kabinet eruit ziet, maar ook wat betreft de kabinetsformatie werden voorspellingen gedaan. Wordt het linksom, wordt het rechtsom? SP, de grote zetelwinnaar, gaat in ieder geval niet mee en Groenlinks ook niet. Al deze fascinerende pogingen om de werkelijkheid te voorspellen, hebben de NOSMO geïnspireerd tot het organiseren van een plenaire sessie over voorspellen in de politiek. Er worden drie lezingen voorbereid: een lezing over het doen van polls en de kwaliteit van politieke voorspellingen, een lezing over stemwijzers als politiek instrument, en tenslotte een lezing over het voorspellen van kabinetsformaties en de val van kabinetten. Wij stellen ons voor de ochtend af te sluiten met een discussie tussen forum en publiek.

Het voorspellen van verkiezingen met behulp van huishoudpanels. Gerty Lensvelt-Mulders UHD Methoden en technieken Universiteit van Utrecht [email protected]

De verkiezingen zijn weer een poosje achter de rug. Tijdens de dagen en weken voor de verkiezingen zijn we meer dan ooit doodgegooid met opiniepeilingen. Elke dag had zijn eigen peiling. De uitslagen liepen sterk uiteen, afhankelijk van het TVprogramma waar men naar keek of de krant die men las, en het onderzoeksbureau dat de peilingen voor de media uitvoerde. Alle peilers meenden namens de hele Nederlandse bevolking te spreken. Toch liepen de peilingen soms flink uiteen. Die verschillen tussen peilingen kunnen aan veel dingen liggen. Hoe worden de respondenten ondervraagd? Wat wordt ze gevraagd? Zijn alle kiezers wel goed vertegenwoordigd? Hoe is de steekproef getrokken? Wie doet wel mee met het onderzoek en wie niet? Wordt er gewogen en hoe? Tijdens deze presentatie willen we kort ingaan op de methodologische problemen die gepaard gaan met het houden van peilingen en exit polls.

11

Kieskompas: het alternatief voor de kieswijzer (werktitel) Andre Krouwel UD politicologie en ontwikkelaar Kieskompas [email protected]

De Nederlander weet het niet meer! Steeds meer kiezers switchen van partij bij verkiezingen en zijn onzeker welke partij het dichtst in de buurt komt van de eigen beleidsvoorkeuren. Hierdoor krijgen stemhulpen op internet, zoals Stemwijzer en Kieskompas, steeds meer invloed. Maar hoe werken deze stemhulpen eigenlijk? Hoe worden de issues gekozen, hoe scoren de partijen op de stellingen en hoe komt het uiteindelijke stemadvies tot stand? Bij de laatste verkiezingen maakten miljoenen Nederlanders gebruik van Stemwijzer en Kieskompas. Welke kiezers maken gebruik van deze stemhulpen? Wat is het effect van de stemadviezen op het uiteindelijks stemgedrag? Al dit soort vragen komen aan de orde in de lezing van Andre Krouwel die het Kieskompas ontwikkelde uit onvrede met de kwaliteit van de Stemwijzer. "De Stemwijzer geeft een veel te plat advies en de stellingen zijn erg slecht. Hierdoor worden kiezers op het verkeerde been gezet", zo stelt Krouwel.

Geven en nemen bij coalitieonderhandelingen Timo Septer Onderzoeker Adviesbureau DECIDE, Promovendus ICS Rijksuniversiteit Groningen [email protected]

Het beleid van een coalitie na de verkiezingen kan voorspeld worden met behulp van een computermodel, waarin het onderhandelingsproces gesimuleerd wordt. Hierbij wordt rekening gehouden met de standpunten van de partijen op de meeste contro- versiële onderwerpen, de belangen die partijen aan die standpunten toekennen en de macht die ze hebben. Het zogenaamde ‘ruilmodel’ gaat er van uit dat partijen bereid zijn andere partijen meer hun zin te geven op onderwerpen die voor die ander relatief belangrijker zijn, om op die manier zelf meer binnen te halen op andere onderwerpen. Er wordt alleen gekeken naar controversiële punten, omdat die een stempel op de onderhandelingen drukken. Dit model is voor de Tweede Kamerverkiezingen in 2003 en 2006 gebruikt om voor enkele waarschijnlijke meerderheidscoalities te voorspellen welk beleid er zal komen. In 2003 zijn er op basis van interviews met experts zeven controversiële onderwerpen meegenomen in de analyse, waarvan op zes onderwerpen het voorspelde beleid dicht in de buurt lag van het werkelijke beleid in het regeerakkoord. Bij de meest recente verkiezingen benaderden de voorspellingen het beleid op tien van de elf punten. Doordat ook geanalyseerd is wat het beleid van andere meerderheidscoalities zou zijn geweest, kan gekeken worden wat partijen als de SP en GroenLinks hadden kunnen binnenhalen als ze wel rond de tafel hadden gezeten.

12

____________________________ Kunst en Wetenschap Educatorium Alpha 12.00 – 12.25

Diederik Meijer & Dorien De Tombe

Diederik Meijer, Photographer Amsterdam, Europe [email protected]

Photographs of Katrina Victims Diederik Meijer, Dutch photographer, will show his art work of the victims of the Katrina disaster in New Orleans USA September 2005. The photographs are published in 2007 in the Foam museum Amsterdam. The art lecture is part of the program of Methodology of Societal Complexity.

Dorien De Tombe This manifestation is in accordance with the lecture “Policy Making For Complex Societal Problems: The COMPRAM Methodology - Handling Local Natural Disasters as an Example” in the session of the Researchgroup ‘Methodology of Complex Societal Problems’ at 14.30 – 16.30.

13

_____________________________ Longitudinale Modellen Educatorium Alpha 14.30 – 16.30

Estimating systematic continuous time trends in recidivism using a non-Gaussian panel data model Siem-Jan Koopman, Department of Econometrics, Vrije Universiteit André Lucas, Department of Finance, Vrije Universiteit Marius Ooms, Department of Econometrics, Vrije Universiteit Kees van Montfort, Department of Finance, Vrije Universiteit Victor van der Geest, Netherlands Institute for the Study of Crime and Law Enforcement (NCSR)

We model crime careers of juveniles from a Dutch Judicial Juvenile Institution. The data are decomposed into a sytematic and a an individual- specific component, of which the systematic component reflects the general time- varying conditions including the ciminological climate. Within a model-based analysis, we treat (1) shared effects of each group with the same systematic conditions, (2) strongly non-Gaussian features of the individual time series, (3) unobserved common systematic conditions, (4) changing recidivism probabilities in continuous time, (5) missing observations. We adopt a non-Gaussian multivariate state space model that deals with all of these issues simultaneously. The parameters of the model are estimated by Monte Carlo maximum likelihood methods. This paper illustrates the methods empirically. We find interesting time- variation in the recidivism behavior of the juveniles during a perios of 13 yeard, while taking account of significant heterogeneity determined by personality characteristics and initial crime records.

14

Putting the Autoregressive Latent Trajectory Model to Practice: A Test of the longitudinal relations between anti-Immigrant prejudice and discriminatory behaviorial intentions in Germany Elmar Schlueter, DFG-Research Training School ‘Group-focused enmity’,University of Marburg Oliver Christ, Department of Psychology, University of Marburg Institute for Interdisciplinary Research on Conflict and Violence, University of Bielefeld Peter Schmidt, Department of Social Sciences,University of Giessen Ulrich Wagner, Department of Psychology, University of Marburg

The aim of this presentation is to demonstrate the application of the autoregressive latent trajectory model (ALT, Bollen & Curran 2004) to a large-scale panel data set. The ALT has been proposed as a combination of the autoregressive- and the latent trajectory model as two established methods for the analysis of panel data. However, substantive applications of the ALT are still largely missing. To illustrate the potentialities of the ALT, we use this approach to examine the longitudinal relations between ethnic prejudice and discriminatory behavioral intentions using three-wave panel data from the German general population.

Attitudes around homosexuals: contact effects from a life-course perspective Eva Jaspers, Marcel Lubbers, Sociologisch Instituut, Radboud University Nijmegen Duane Alwin, Pennsylvania State University

The Netherlands is known for its unusually tolerant climate toward gay men and lesbians. This paper addresses the dramatic shift in the attitudes toward homosexuals in the Netherlands over the second half of the twentieth century. It draws on sociological theories on structural positions and attitudes toward homosexuals, as well as on psychological experiments on contact with homosexuals. There is ample evidence that contact with homosexuals has a positive influence on the attitude toward homosexuals. However, cross-sectiona l studies on the impact of contact can not disentangle the causality of the positive association between contact and attitudes. Experimental designs tend to use highly selective groups and measure attitudes over a very short period of time. This paper is innovative, as it draws on retrospective data on attitudes toward homosexuals. Dutch respondents are asked for their opinions on gay men and lesbians at age 18, age 30, age 50 –all of these when applicable- and their present attitude. They have also provided information on gay friends or relatives in their network, and the ages at which these ties came into being. As we are well aware of the controversy regarding the retrospective measurement of attitudes, we perform various checks to find out to what extent the data are corrupted by the research design. We use multi level growth curve models to (1) address how attitudes towards homosexuals develop over the life-span and how structural positions influence these

15

attitudes; and (2) test hypotheses about experiences with gay friends and relatives, and their timing in the development of attitudes toward gay men and lesbians. We also evaluate the use of retrospective data on attitudes for research on the life-span development of attitudes.

Multilevel Growth Mixture Models for Classifying Group-level Observations Jeroen K.Vermunt, Department of Methodology and Statistics,Tilburg University Gregory J. Palardy, University of Georgia This paper introduces a new multilevel growth mixture model (MGMM) for which latent classes can be extracted from both the within- and between- levels of analysis, whereas prior presentations of the MGMM had limited classifications to within- level observations. Nine variations of the general model are describes that differ in terms of categorical and continuous latent variable specification at the within- and betweenlevel of analysis. We provide a detailed example of an application of this model for studying school effects using data from the Early Childhood Longitudinal Study (ECLS). A multilevel piecewise growth model that partitions out summer learning from school- year learning is employed. A conditional MGMM that controls for difference in student background and school social composition is used to classify schools into effectivene ss categories based on their mean student learning trajectories. The multinomial effectiveness categories are regressed on a set of school practice variables to investigate predictors of latent class membership of schools. We discuss various issues related to model selection and model specification.

16

_____________________________ KWALON De Meerwaarde van Kwalitatief Onderzoek bij Mixed Methods Onderzoek Unnik 218 13.30 – 14.30

_____________________________ Onderzoek naar Rassendiscriminatie: de Rol van Kwalitatief Onderzoek in een Mixed Methods Design Jeanine Evers, Universiteit voor Humanistiek. Harry van de Berg, Vrije Universiteit.

Om inzicht te kunnen krijgen in de mate waarin allochtonen in Nederland geconfronteerd worden met discriminatie op grond van afkomst, huidskleur en/of religie lijkt het voor de hand te liggen om gebruik te maken van een survey-onderzoek onder een representatieve steekproef uit de betreffende bevolkingsgroepen. Maar het nadeel daarvan is dat het onduidelijk blijft, welke betekenis wordt gegeven aan incidenten die door de betrokkenen ervaren worden als “discriminatie”. Daarom hebben we gekozen voor een mixed methods design. Een dergelijk design biedt de mogelijkheid om zowel de ervaring van (rassen)discriminatie te kwantificeren als de beleving van incidenten in kaart te brengen. Hiertoe zijn eerst via een survey vragenlijst 1607 personen van autochtone en allochtone afkomst bevraagd. Respondenten van Marokkaanse en Turkse afkomst is gevraagd of ze bereid waren deel te ne men aan een kwalitatief vervolgonderzoek. Daaruit is een selectie van 20 personen geïnterviewd. Was het zo opgezette design bedoeld om via het kwalitatief onderzoek verdieping aan te brengen in de survey-resultaten, bij de analyse bleek dat de opbrengst veelomvattender was. Tijdens deze presentatie lichten we dat nader toe.

17

ANALYZE THIS! Van Vragenlijst tot Topiclist Hennie Boeije, Universiteit Utrecht

In deze presentatie ga ik in op een sequentieel verklarend mixed methods onderzoek waarin de kwantitatieve onderzoeksmethoden vooraf gaan aan de kwalitatieve onderzoeksmethoden. De functie van kwalitatief onderzoek in deze opzet is de aanvulling, verklaring en interpretatie van de bevindingen uit het voorafgaande kwantitatieve deel. Het kwalitatief onderzoek moet zodanig worden vormgegeven dat het deze functie ook vervult. Een goed vertrekpunt is een systematische analyse van het meetinstrument, bijvoorbeeld een vragenlijst, dat in het kwantitatieve deel wordt gebruikt. In deze bijdrage laat ik een analyse van de inhoud van een meetinstrument zien. In deze analyse, kwalitatieve facet analyse genaamd, worden de items uiteengelegd in elementen en gaat de onderzoeker na wat de onderliggende structuur van de items is. De uitkomst van deze analyse is gebruikt om de topiclist voor het kwalitatieve onderzoeksdeel te ontwikkelen. Op deze manier formuleert de onderzoeker topics voor het kwalitatieve interview die betrekking hebben op onder gerepresenteerde onderwerpen of eenzijdig belichte onderwerpen in het kwantitatieve deel van het onderzoek. Op deze manier kan de analyse van de vragenlijst ertoe bijdragen dat het kwalitatieve onderzoek de verklarende functie vervult die het in het gekozen mixed methods design zou moeten vervullen. Ter illustratie behandel ik een onderzoek naar mensen met overgewicht die daarvoor een operatieve ingreep ondergaan. Ik ga in op de werkwijzen die we in dit onderzoek hebben gebruikt en op de problemen en oplossingen.

18

_____________________________ Methodologie van Complexe Maatschappelijke Problemen Unnik 218 14.30 – 16.30

_____________________________ Policy Making For Complex Societal Problems: The COMPRAM 1 Methodology Handling Local Natural Disasters as an Example Dorien J. DeTombe International Research Society on Methodology of Societal Complexity [email protected] www.geocities.com/doriendetombe

The world is threatened by many different kinds of dangers. World wide natural threats caused by viruses like the flu pandemic, fowl plague and HIV/AIDS, local natural disasters such as hurricanes, avalanches and floods, technical dangers caused by industry like pollution (CO2), traffic, nuclear power plants, climate change and agricultural business, manmade threats like (world) wars, terrorism and stock exchange manipulation. These dangers threaten people, the economy and the stability of states. Handling these kinds of problems belongs to the field of methodology for societal complexity. The claim of this field is that complex societal problems should be handled in according to the approaches, methods and tools, in this field. In order to create a safer society one needs to know where the danger comes from and what causes the threat. Each threat has different causes and different effects on different elements in society. Each threat needs a different set of solutions. In order to cope with the different manifestation of danger one should look beyond the effects of the danger to find the cause. Therefore one has to carefully analyze the situation, make a distinction between causes and effects, to see what the elements are and how they are related, see which power groups are involved and to find out which package of sustainable changes can have the desired effects.1

The COMPRAM methodology is advised by the OECD (July 2007) to handle complex societal issues.

19

To find out what we know about the problem, who is effected by it, which parties are involved, who benefits and who suffers, what emotions and political vulnerability are going on, one has to analyze the problem. This needs an interdisciplinary approach. An interdisciplinary group of knowledge experts should analyze the situation and discuss possible changes. Then stakeholders should discuss the issue and give their opinion on the situation. Together the experts and stakeholders should find some fruitful changes. the interventions should be carefully implemented and evaluated on their desired effect on the problem. Each complex societal problem has a knowledge, a power and an emotional element. Handling a natural disaster like a hurricane, a tsunami or an earthquake takes much preparation to prevent too much damage and takes a lot of coordination on the moment of the disaster and a huge support afterwards. This needs scenarios, worked out plans, but also training and coordination. In order to be prepared for disasters multidisciplinary groups of experts can discuss how science and updated technology and communication tools can support the prevention, the moment of and the support afterwards in a disaster. How to prevent unnecessary damages when disasters threatens us, how to coordinate the support, how to communicate during the disaster and how to create fruitful sustainable support afterwards is prescribed by the COMPRAM methodology. The COMPRAM methodology is a scientific developed methodology to handle societal complexity in a bird’s –eye view. The lecture will introduce the framework methodology COMPRAM to analyze complex societal problems on the subject of a natural disaster as threat to local safety. The COMPRAM methodology (DeTombe) is especially developed to handle these kinds of complex interdisciplinary worldwide problems and offers a step-by-step approach of analyzing the problem and finding ways of sustainable intervention. The COMPRAM methodology offers a bird’s-eye view on the complexity of the problem. This lecture will be in accordance to the art work of Dutch photographer Diederik Meijer, who photographed the victims of the Katrina disaster in New Orleans USA September 2005. The photographs are published in 2007 in the Foam museum Amsterdam.

20

The combat of terrorism as a societal problem: a look at the US discussion on data mining Frans A.J. Birrer Science & Society Leiden University

The combat of terrorism currently is a prominent societal problem at least at two levels: first there is the problem of how to counter terrorism; secondly, the proposed programs for the combat of terrorism form themselves a problem because of their potential (side)effects. Obstructions to a more balanced problem solving can be found in the sphere of social dilemmas, as well as (closely connected) in the quality of public argumentation (I call this whole complex 'systems of subliminal enticement'). An illustrative case is the US discussion on the use of data mining for tracing terrorist activity. Central in the presentation will be an analysis of arguments in the so called TAPAC report. In this report the problem of 'systems of subliminal enticement' surfaces in a relatively distinct way. From this example I will demonstrate the analysis of systems of subliminal enticement, and discuss some of the specific methodological issues involved, such as its explicit problem solving orientation, and the efficacy of the "pragma dialectic rules" for discussions.

Mixed Method Research for Complex Societal Issues Eric Pruyt Technische Universiteit Delft

Complex societal issues are often characterised by complex time evolutionary behaviour on many important dimensions, interactions between many actors with different interests/goals/preferences on different (policy) levels, uncertainties and risks, et cetera. Traditionally, such issues were stud ied either by means of purely quantitative approaches or by means of purely qualitative approaches. However, both approaches can only deal with specific subaspects of such complex societal issues, and therefore offer only a very partial view on these complex societal issues. Mixing and matching of very different approaches and methods could possibly help to develop more integrated views. However, consistent mixing and matching is quite a task which is why frameworks for mixing and matching of method(ologie)s have been developed to help practitioners on their way. Some of these frameworks are discussed critically in this paper in view of their application to complex societal issues.

21

Visual Problem Appraisal ‘Kerala’s Coast’ - A simulation for learning on complex problems Bert Enserink Technische Universiteit Delft Loes Witteveen Larenstein University of Professional Education

Visual Problem Appraisal (VPA) is a realistic open simulation, constructed as a consultancy mission, positioning participants in the role of a consultant travelling to a foreign destination to analyse a complex situation. VPA is a film-based simulation that aims to encourage and support (prospect) professionals to sharpen their analytical competencies by actively observing the explicit articulation of the various problem perceptions of the stakeholders encapsulated in filmed interviews. VPA was designed for training students in the international classroom in interpreting complex problems and is used in master courses Integrated Coastal Zone Management of Cochin University of Science and Technology (CUSAT), and of the Van Hall Institute, Larenstein University and Delft University of Technology in the Netherlands . VPA Kerala’s Coast focuses on issues of coastal zone management in Kerala, South India, a tropical coastal area stressed by high population pressure and developmental activities. It is based on 23 interviews with stakeholders like policy makers, traditional fisherman, clam pickers, sand miners, trawler owners, researchers, environmentalist, and rice farmers. Apart from classroom application VPA was tested as a tool for social learning in the actual problem situation. In co-operation with CUSAT authorities four two-day workshops with different publics were organised, ranging from CUSAT students in coastal zone management, lecturers involved in Social Security Schemes to local stakeholders of the Thycattussery Block Panchayat and professionals of the department of Fisheries. Participants indicated they now do better understand why people in the coastal zone act and work the way they do and changed their perspective on coastal zone problems, which we consider to be an indication of real social learning and the effectiveness of VPA. In this paper we describe the design of the visual problem appraisal as a method for analysing and structuring complex problems. We will present the evaluation outcomes of the use of VPA “Kerala’s Coast” both in the classroom and in the field experiment in Kerala.

22

____________________________ SIMULATIE Unnik 220 14.30 – 15.30

____________________________ Simulatie van Art-Patient Communicatie middels een Non-Lineair Model William Verheul, NIVEL Cor van Dijkum, Universiteit Utrecht Jozien Bensing, NIVEL, Universiteit Utrecht

Art-patient communicatie kenmerkt zich door een dyadische interactie tussen twee personen waarbij de rollen en de inhoud van het gesprek zich volgens bepaalde regels gedragen. Dit is een uitermate complex proces, waarbij verschillende onderdelen van deze interactie zich door de tijd heen niet lineair gedragen. Om causale relaties tussen verschillende onderdelen van de arts-patient communicatie te onderzoeken, wordt in dit onderzoek getracht de communicatie van een consult te simuleren met een nonlineair model. Een steekproef van 102 video's van huisartsconsulten over hypertensie is geanalyseerd met een systeem waarin elke verbale uiting van arts en patiënt in elkaar uitsluitende categorieën is ingedeeld. Uiteindelijk is alle verbale communicatie ondergebracht in vier categorieën welke apart zijn gecodeerd voor arts en patiënt, namelijk faciliterende, controlerende, instrumentele biomedische en instrumentele psychosociale communicatie. Op basis van hypotheses over causale relaties tussen de categorieën en de tijd binnen het consult is met behulp van modeleer- en simulatieprogramma STELLA een non- lineair model opgebouwd waarmee wordt getracht het voorkomen van deze categorieën door de tijd binnen het consult te simuleren. Het model wordt vergeleken met de data uit de hypertensie consulten en problemen en mogelijke aanpassingen voor dit simulatiemodel zullen worden besproken.

23

Dynamic modelling of second language acquisition Anna Scheele, Institute for the Study of Education and Development in Childhood and Adolescence, Utrecht University Cor van Dijkum, Department op Methodology and Statistics, Utrecht University

According to the Dutch Social and Cultural Planning Office’s annual survey on integration (SCP 2005) immigrant children consistently fall behind in their language development. When entering primary school, Turkish-Dutch and Moroccan-BerberDutch children have to switch to a Dutch monolingual language context. At that time, their Dutch language development is behind that of their Dutch non- immigrant classmates. Most of them are unable to compensate for this language delay during their primary education: Turkish and Moroccan children leave primary school with a language delay of two to two and a half years. Despite this persistent language delay, little research has been done on its origins.

24

_____________________________ Dataverzameling, Instrumentatie en Researchdesign Meten in de tijd Unnik 220 15.30 – 17.00

_____________________________ Voorzitter Stasja Draisma

DIR staat voor dataverzameling, instrumentatie en research design. Voorgaande jaren heeft DIR zich tijdens de NOSMO en DIR dagen geconcentreerd op dataverzameling en instrumentatie, dit jaar hebben we gekozen voor de focus op research design. Veranderingen in de tijd zijn een belangrijke bron van onderzoeksvragen voor onderzoekers in de sociale wetenschappen. Individuen veranderen door bijvoorbeeld leerervaringen of medische of psychologische therapieën. Groepen veranderen van gedrag door veranderingen in de cultuur en omgeving. Bedrijven veranderen onder invloed van de markt. Criminelen veranderen onder invloed van handhavingactiviteiten. Verandering is een interessant fenomeen, dat zich lastig laat meten en dus een ware uitdaging voor de onderzoeker. Tijdens deze sessie worden verschillende designs voor het onderzoeken van veranderingen in de tijd gepresenteerd en bediscussieerd. In de eerste presentatie komt het ontwikkelen van monitoren voor het verkrijgen van beleidsinformatie aan bod. Wanneer spreken we van een monitor, wat is het doel van de monitor en hoe bepaald het doel de vorm? Wat zijn de valkuilen van monitoronderzoek? En hoe weet de onderzoeker of een monitor valide en kwalitatief hoogstaande beleidsinformatie levert? Tijdens de tweede presentatie wordt ingegaan op het doen van longitudinaal onderzoek, de voor en tegens van echt longitudinaal onderzoek, de valkuilen die de onderzoeker vind op zijn of haar pad en de verschillende manieren waarop longitudinale data kunnen worden geanalyseerd, komen tijdens deze presentatie allemaal aan bod.

25

Tijdens de derde lezing worden hybride designs besproken. Designs die zowel longitudinale als cross-sectionele design kenmerken hebben. Deze lezing wordt nog voorbereid daarover hoort u binnenkort meer. Na elke lezing is er kort tijd voor discussie, aan het eind van de sessie wordt nog een korte plenaire discussie gehouden, waarin alle drie de designs onderling en in relatie tot elkaar kunnen worden vergeleken.

26

Monitoren van beleid: Instrumentontwikkeling voor complexe maatschappelijke problemen. René van Vianen Adviesbureau Van Montfoort [email protected] Gerty Lensvelt-Mulders Universiteit van Utrecht [email protected]

Tijdens deze presentatie zullen wij ingaan op het verschijnsel ‘monitoren van beleid’. Goed beleid wordt SMART geformuleerd, het heeft doelstellingen die realistisch zijn, die breed gedragen worden gedragen en die meetbaar zijn in de tijd. Om beleid goed te kunnen ontwikkelen is het nodig dat resultaten meetbaar worden gemaakt op een manier die garandeert dat er voldoende informatie wordt verzameld om het beleid te kunnen (bij)sturen. Een methode om dat te doen is het ontwikkelen van een zogenaamde monitor. Tijdens deze presentatie zal worden ingegaan op de volgende onderwerpen: wanneer spreken we van een monitor, hoe wordt een monitor ontwikkeld, tegen welke methodologische problemen lopen we dan aan, hoe kunnen uitkomsten van een monitor worden geanalyseerd en geïnterpreteerd. Tijdens de presentatie zullen we voorbeelden aanhalen uit onze eigen praktijk, o.a. het ontwikkelen van een monitor voor het in kaart brengen van de positie van slachtoffers van mensenhandel, een monitor voor het in kaart brengen van fraude, een monitor voor het in kaart brengen van veiligheidsbeleid in een instelling voor jeugddetentie.

Longitudinale dataverzamelingen: Methodologische aspecten Johannes H. Smit Vakgroep Psychiatrie, Vu Medisch centrum Email:[email protected] In deze presentatie wordt een aantal aspecten besproken waar men tegen aan loopt bij het opzetten van een longitudinale dataverzameling. In eerste instantie wordt kort uiteengezet welke typen longitudinale designs kunnen worden onderscheiden Daarna focussen we op herhaalde metingen door de tijd bij dezelfde respondenten. Hierbij richten we ons op meetfouten die kunnen ontstaan door de interviewstrategie en de respondent. Bij de keuze van interviewstrategieën wordt ingegaan op zgn ‘dependent interviewing’: gebruikt men informatie uit eerdere metingen bij de vervolgmetingen of niet? Is het raadzaam dezelfde interviewers te gebruiken? In het tweede gedeelte wordt een overzicht gegeven van de foutenbronnen welke geïntroduceerd worden door de respondent bij retrospectieve vragen over bijvoorbeeld veranderingen in de afgelopen periode. Voorbeelden van meetfouten die samenhangen met de interviewstrategie en ‘recall error’ uit lopende longitudinale dataverzamelingen zullen worden ingebracht ter illustratie.

27

____________________________ Sociale Netwerk Analyse Unnik 216 14.30 – 16.30

____________________________ Collective Action in Dutch Neighbourhoods Henk Flap & Beate Völker – Utrecht University

We inquire into the importance of local neighbourhood communities as a source of collective action. We analyse the importance of meeting places, local networks, identification with the neighbourhood and the presence of a local community, as possible preconditions for collective action. Local collective action was quite frequent in the past (Tilly 1997). In this contribution, we inquire into the question to which degree collective action still can be found in Dutch neighbourhoods, and what conditions on the level of neighbourhoods as well as individuals explain differences in these actions. Please address all correspondence to Beate Völker: mailto:[email protected]

Two normative conceptions of good civic community Juno Blaauw – University of Amsterdam Robert J. Mokken & Jean Tillie & Meindert Fennema – University of Amsterdam This paper studies the conceptualization of the idea of an ethnic good civic community within the context of Fennema and Tillie’s (1999; 2000) ethnic civic community perspective. This perspective enables us to formulate normative concepts fitting that idea. We introduce then two clearly operationalised concepts of good civic community — well-connectedness and an egalitarian degree distribution — which together define what makes a good civic community in terms of the required network between organisations. A new evaluative network criterion is presented, followed with the result of an application in a study of the Turkish civic community in Amsterdam between 1994 and 2000. Please address all correspondence to Juno Blaauw: [email protected]

28

Ethnic boundaries in students’ networks in Flanders and the Netherlands Chris Baerveldt – Utrecht University Bonne Zijlstra – University of Amsterdam Muriel De Wolf – Ghent University Ronan Van Rossem – Ghent University Marijtje Van Duijn – University of Groningen Ethnic boundaries were tested in students’ networks in 34 Flamish and 19 Dutch high schools. Each network consisted of a school cohort in an intermediate level of education (track). While students from the native majority predominantly had friendships within their own ethnic category, minority students often had more interethnic than intra-ethnic friendships. However, a multilevel p2 model for analyzing the networks showed that this was caused mainly by the quantitative dominance of native students in the networks. Native students were much less inclined to choose for interethnic friendships than minority students. We found ethnic boundaries to be stronger in the Dutch networks than in the Belgian networks. Although this may be partly due to methodological reasons, it is still surprising that the boundaries in the Belgian networks were not stronger. The Dutch data stem from the pre-9/11 days when the Netherlands were still known for its tolerant climate; while the Belgian data stem from 2005 when one out of every five Flamish voted for an ethnocentric party. Please address all correspondence to Chris Baerveldt: [email protected]

From reconstructing social networks to an understanding of expert communities Peter Groenewegen – Vrije Universiteit Amsterdam The study of scientific communication has elucidated structural aspects of specialist communities. Outside science studies, in knowledge management for example, the concept community has been used to delineate groups of actors that share views and action frames. Social network approaches have been used to analyze the interaction within communities. Research results from two PhD projects using social network analysis will be presented. The first project studied open source software development and marketing. Through snowballing and interviewing a list of central actors was drawn. The network of heterogeneous actors was derived from a network survey. This study suggests that collective action is important for legitimacy. The second project was based on mining the web presence of semantic web researchers; in this project both cognitive and social network elements were used to derive networks. Social network analysis suggests lessons from both studies about the communication functions in communities. Bringing these approaches together it can be asked how social network analysis can be developed as a key aspect of to understand expert communities. Please address all correspondence to Peter Groenewegen: [email protected]

29