Verslaafden zijn agressief of lijkt dat maar zo? Dr. Eric Blaauw Forensisch GZ psycholoog Senior onderzoeker
Verslaafden zijn agressief of lijkt dat maar zo? • • • • •
Link verslaving en agressie? Wat is verslaving? Wat is agressie? Middelen en agressie nader bekeken Zijn verslaafden agressief?
Criminaliteit en verslaving • Gedetineerden: 60% problematisch middelengebruik: 30% alcohol en 38% drugs (zie Blaauw & Roozen, 2012)
• ISD 98% van de ISD vrouwen verslaafd, vooral multi druggebruik (Strijker, Blaauw, e.a., in voorbereiding)
• ISD 100% van de ISD mannen verslaafd, vooral combinatie cocaïne-heroïne (Goderie, 2008)
Verslaving en criminaliteit • Bij verslaving is het risico op een delict drie tot vier keer groter – – – – –
Crack: 6 x Heroine: 3 x Cocaine: 2.5 x Amfetaminen: 1.9 x Cannabis: 1.5 x (review Bennet, Holloway & Farrington, 2008)
• Ook door alcohol en benzodiazepines verhoogd (maar onbekend) risico op criminaliteit
Alcohol en agressie • 62% van plegers van ernstig gewelddelict (levensdelict, verkrachting, huiselijk geweld, kindermishandeling) dronk voor het delict (Review in elf landen: Murdock e.a., 1990) • Risico op agressie onder alcoholisten naar schatting 12 keer zo hoog (Murdock e.a., 1990). – In bevolkingen met meer alcoholconsumptie meer geweldsdelicten (Bye, 2007) – Meer huiselijk geweld bij plekken waar alcohol wordt verkocht (Livingston, 2011) – Meer seksueel geweld bij alcoholisten (o.a. Kraanen & Emmelkamp, 2011)
Middelen en geweld: TBS • 65% was verslaafd op het moment van het geweldsdelict (Emmerik & Brouwers, 2001) • 46% was onder invloed op het moment van het delict en bij 38% werkte dit door in het delict (Brand e.a., 2009).
• Bij PIJ jongeren was 37% geïntoxiceerd op moment van delict (WODC) • Bij 21% zorgde intoxicatie voor escalatie van het delict (speed, alcohol, cocaïne) (Brand e.a., 2009)
Middelengebruik (verslaving) en agressie (criminaliteit) gaan hand in hand
maar waarom?
• Twee onderliggende mechanismen mbt onmiddellijke behoeftenbevrediging: – Verhoogde activiteit van het beloningssysteem (amygdala, nucleus accumbens)
– Verminderde activiteit van prefrontale cortex, die verantwoordelijk is voor het stellen van lange termijn doelen en overzien van consequenties. – Daardoor zucht, verminderde error processing, aandachtsbias, ongevoeligheid voor beloning, meer stressgevoeligheid
Verslavingsmodel
Verslaving leidt tot sterkere gerichtheid op het middel, een geringere impulscontrole en inschattingsfouten maar waarom dan een hogere kans op agressie?
Typen agressie • • • • • • •
Instrumenteel Angst-geïnduceerd Geïrriteerd Moederlijk Mannelijk Territoriaal Roofdier
aangeleerd, combinatie onderstaand situatie en amygdala frustratie/deprivatie en pijn beschermend, geslachtshormonen dominantie, haantjesgedrag situatie en geslachtshormonen voedselgericht (hypothalamus)
• Door geweld is het gemakkelijker middelen of geld hiervoor te krijgen (economische relatie) instrumentele agressie • Geweld is noodzakelijk om conflicten op te lossen in de scene (systemische relatie) mannelijke of territoriale agressie • Middelen hebben een direct effect op mensen door een psycho-farmacologische relatie – Farmacologische effecten (intoxicatie) – Onthoudingsverschijnselen – Neurotoxische effecten (langdurig gebruik)
Cannabis • Intoxicatie – Door roken (2-3 uur) of eten (6-24 uur) ontspanning, sedatie, euforie; agressieverlagend? – Maar sommigen angstig, verward, bedreigd, paranoïde, zeker in combinatie met cocaïne of speed; angst-geïnduceerde agressie
• Onthouding – Slaapstoornissen, eetlustverlies, nachtmerries, angst; angst-geïnduceerde agressie – Prikkelbaarheid, onrust, rusteloosheid; geïrriteerde agressie
Amfetaminen • Intoxicatie – Door slikken van speed (4-8 uur) of methamfetamine (6-12 uur) of roken van methamfetamine (24 uur) verhoogde energie, minder slapen, minder honger, zelfverzekerd (noradrelanine, adrenaline, dopamine). Bij overdosering ook onrust, irritatie en agressieve gevoelens. Activering van vlucht-vecht-reactie (hartslag, bloeddruk, transpiratie, grote pupillen); geïrriteerde agressie en mannelijke agressie
• Onthouding – Somberheid en angst; angst-geïnduceerde agressie
MDMA / XTC • Intoxicatie – Gedurende 3-6 uur gevoel van empathie, euforie, ontspanning, toename seksueel verlangen (serotonine en ook dopamine); agressieverlagend? – Bijverschijnselen onrust, strak staan, niet kunnen slapen geïrriteerde agressie – Hallucinogene effecten angst-geïnduceerde agressie
• Onthouding – Somberheid en angst; angst-geïnduceerde agressie
GHB / GBL • Intoxicatie – Gedurende 1½ (gbl) tot 3 (ghb) uur relaxed, rustig, empathie, opgewekt, praterig, stoned gevoel, angsten en remmingen verminderen. agressieverlagend?
• Onthouding – Somberheid, nervositeit, angst, paniek, slaapproblemen, zweten, trillen, kramp, stuiptrekkingen angst-geïnduceerde agressie – bij ineens stoppen: epileptisch insult, hallucinaties, psychose angst-geïnduceerde agressie
Heroïne • Intoxicatie – Gedurende 4-6 uren gevoelens van gelukzaligheid, dromerigheid en onverschilligheid tegenover de omgeving. Verdriet, pijn en angst verdwijnen grotendeels; agressieverlagend?
• Onthouding – angst; onrust, talloze lichamelijke verschijnselen (krampen, braken, diarree, warm-koud voelen, spierpijn, enz); angst-geïnduceerde of geïrriteerde agressie
Cocaïne • Intoxicatie – Gedurende 1-2 minuten (spuiten), enkele minuten (roken) of een half uur (snuiven) een opgewekte, vrolijke of euforische stemming, heldere gedachtegang, gevoel van zelfverzekerdheid, overtuiging dat beter gepresteerd wordt mannelijke agressie
• Onthouding – Somberheid, anhedonie, eetstoornissen, slaapstoornissen; angst-geïnduceerde of geïrriteerde agressie – Agitatie geïrriteerde agressie
Resumé Gebruik
Onthouding
Bijzonderheid
Cannabis
Verlagend?
Angst-geïnduceerd Geïrriteerd
Soms angstgeïnduceerd
Amfetamine
Geïrriteerd mannelijk
Angst-geïnduceerd
Extra agressierisico met alcohol
MDMA/XTC
Angst-geïnduceerd Angst-geïnduceerd Geïrriteerd
Extra agressierisico met alcohol
GHB/GBL
Verlagend?
Angst-geïnduceerd
Risico bij plotseling onthouding
Heroïne
Verlagend?
Angst-geïnduceerd of geïrriteerd
Cocaïne
Mannelijk
Angst-geïnduceerd Geïrriteerd
Extra agressierisico met alcohol
Begrijpen we de relatie middelen-agressie nu?
Angst
Irritatie
Onder aanmeldingen verslavingszorg Ooit PV geweldsdelict > 1 maand in HvB Heroïne zonder alcohol
27
54
Heroïne met alcohol
39
75
Cocaïne
32
39
Alcohol
12
17
Cannabis
23
21 Bron: Parnassia, 2004
Deze percentages zijn niet erg logisch vanuit voorafgaande Waarom een relatie van heroïne met alcohol? Geldt zeker ook voor amfetaminen, mdma/xtc en cocaïne
Vierde verklaring? Is er dan nog een vierde verklaring buiten de economische, systemische en psychofarmacologische verklaring?
(zie Hoaken & Stewart, 2003)
Vierde verklaring: Gezamenlijke onderliggende factoren Middelen versterken al aanwezige tendensen. Het zijn vooral gezamenlijke onderliggende symptoom- en karakterclusters die samenhangen met risico op agressie.
Impulscontrole
Problematische symptoom- en karakterclusters
Clusters gerelateerd aan agressie • • • • • • •
Stress, depressie, angst, arousal Impulsiviteit Sensation seeking Vijandigheid en antisociale opvattingen Hyperactiviteit Aandachtsproblemen Compulsiviteit
Situaties: Deprivatie, trauma, uitgaansleven, voetbal, enz.
Stressvolle situaties
1-3
Onderliggende factoren: comorbiditeit • • • • •
ASP: 86% verslaving PTSS: 40-85% verslaving Bipolaire stoornis: 60% verslaving Schizofrenie: 49% verslaving ADHD: 1.5 – 2 keer zo hoog risico op verslaving
onderliggende symptoom- en karakterclusters verklaren in combinatie met verslavingsmodel (gerichtheid, impulscontrole, fouten) relatie tussen middelen en agressie
Conclusie De meeste verslaafden zijn niet agressief maar mensen met verhoogde kans op agressie zijn door combinatie met middelen wel vaker agressief
