Ubuj. Dat. ontv.: \ J ME 2015

'< Luttenbergstraat 2 Postbus 10078 8000 GB Zwolle Telefoon 038 499 88 99 Fax 038 425 48 88 overiJssel.nl [email protected]

Provinciale Staten van Overijssel

P R O V I N C I A L E STATEN VAN O V E R I J S S E L Reg.nr. ' T ö / Ä O i S / U b u j Dat. ontv.:

\ J

M E

| 2015

I vK 51048329 BAN NL45RABO0397341121 nlichtingen bij . Schuring elefoon 06-83524935 [email protected]

Onderwerp: Notitie Reikwijdte en Detailniveau Noordelijk Deelgebied Luchthaven Twente

Datum

26.5.2015 Kenmerk

Toezending aan Provinciale Staten met oogmerk: [X] ter informatie [ ] anders, en wel:

2015/0140589 Pagina

1

Bijlagen 1. Ontwerp Notitie Reikwijdte en Detailniveau (ONRD) 2. Besluit Decentralisatie Bevoegd Gezag Luchthaven Twente Aanleiding In het najaar van 2014 heeft de commissie van Wijzen haar eindrapportage betreffende de toekomst van de voormalige luchthaven Twente gepresenteerd aan Provinciale Staten en Raad van gemeente Enschede. Kern van het advies was dat de voormalige luchthaven zich moet kunnen ontwikkelen tot een iconisch bedrijventerrein op het gebied van de moderne maakindustrie met behoud van de (beperkte) vliegfunctie: Technology Base Twente. Dit advies is door u overgenomen en op uw verzoek is door de colleges van GS en B&W Plan van Aanpak1 opgesteld om de gewenste ontwikkeling te kunnen realiseren. Op 11 februari jl. is dit plan besproken door u en de gemeenteraad van Enschede tijdens een gezamenlijke commissievergadering. Onder meer wordt in het Plan van Aanpak ingegaan op de te doorlopen ruimtelijke procedures die noodzakelijk zijn om Technology Base Twente met die (beperkte) vliegfunctie te ontwikkelen. De vliegfunctie is geen doel op zich, maar staat ten dienste van en draagt bij aan de iconische uitstraling van Technology Base Twente. Gemeente en provincie hebben ADT, als haar uitvoeringsorganisatie voor het gebied, opdracht gegeven om de noodzakelijke procedures en besluitvorming voor de ontwikkeling, nader te onderzoeken. En om daarvoor alle voorbereidende werkzaamheden te verrichten. ADT is hier inmiddels volop mee aan de slag gegaan. De start van het planvormingsproces begint met een (Ontwerp) Notitie Reikwijdte en Detailniveau (ONRD), deze is nu gereed en wordt openbaar gemaakt. De ONRD is een notitie waarin benodigde onderzoeken staan vermeld, en voornemens en gewenste varianten van de beoogde ontwikkeling naar Technology Base Twente staan beschreven. Dit en de vervolgstappen worden uitgebreider toegelicht in de paragraaf'Notitie Reikwijdte en Detailniveau' van deze brief en in de ONRD zelf, die toegevoegd is in bijlage 1. 1

Het Plan van Aanpak is beschikbaar via de volgende link: http://www.overijssel.nl/publish/pages/147175/planvanaanpak_technologybasetwente.pdf

Datum verzending

2 7 MEI 2015

provincie

verijssel

Notitie Reikwijdte en Detailniveau Noordelijk Deelgebied Luchthaven Twente

Het is noodzakelijk nu te starten met het planvormingsproces in verband met de te volgen ruimtelijke procedures waarin met name het Lüchthavenbesluit een belangrijke rol heeft. Naast de ONRD, willen wij u met deze brief ook informeren over het besluit van het Rijk om het bevoegd gezag voor het Lüchthavenbesluit te decentraliseren naar de Provincie Overijssel. In de onderstaande paragraaf wordt dit eerst verder toegelicht. Decentralisatie bevoegd gezag Luchthaven Twente Met het advies van de Commissie van Wijzen is een nieuwe richting gegeven aan de ontwikkeling van Luchthaven Twente tot Technology Base Twente en de economische ontwikkeling van Twente. Een belangrijk onderdeel van dit advies is om definitief te stoppen met de inspanningen om een commerciële burgerluchthaven te realiseren. De inspanningen zijn nu gericht op het behoud van een meer beperkte vliegfunctie voor General Aviation, Business Aviation en activiteiten op het gebied van Maintenance and Overhaul.

Datum

26.5.2015 Kenmerk

2015/0140589 Pagina

2

Het Rijk is bevoegd gezag voor luchthavens met nationale betekenis. Maar door de verandering van de functie van de luchthaven en de beoogde activiteiten, heeft de Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu aangegeven dat de Luchthaven Twente niet meer aangemerkt kan worden als Luchthaven met nationale betekenis. Daarom heeft de Staatssecretaris besloten om het bevoegd gezag te decentraliseren naar de provincie Overijssel. De Provinciale Staten van Overijssel worden daardoor het bevoegd gezag om een Lüchthavenbesluit te nemen. Op 27 mei heeft de Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu de Eerste en Tweede Kamer geïnformeerd over dit besluit. Een afschrift van deze brieven en het Ontwerp Koninklijk Besluit gaat hierbij als bijlage 2. Notitie Reikwijdte en Detailniveau Om de ontwikkeling van de voormalige Luchthaven Twente naar Technology Base Twente mogelijk te maken, dienen verschillende ruimtelijke procedures worden doorlopen. Op hoofdlijnen is het aanpassen van structuurvisies en omgevingsplannen van Enschede en Dinkelland noodzakelijk. Ook dient de Provinciale Ruimtelijke Structuurvisie Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente aangepast te worden. En tot slot dient een aanvraag voor een Lüchthavenbesluit te worden ingediend. Op dit moment staan wij aan de start van de planvorming voor Technology Base Twente en wordt de ontwerp-NRD openbaar gemaakt. Zoals genoemd, is een NRD is een startnotitie voor de ruimtelijke planvorming waarin de voornemens en varianten van de beoogde ontwikkeling naar Technology Base Twente staan beschreven en de benodigde onderzoeken staan vermeld. Vervolgens is het noodzakelijk om de benodigde onderzoeken naar werkgelegenheid- en milieueffecten (geluid, externe veiligheid etc.) uit te voeren. Een dergelijk onderzoek wordt gedaan in een MER (milieueffectrapportage). Het feit dat de militaire aanwijzing, die het mogelijk maakt om te vliegen op Luchthaven Twente afloopt per 1 november 2016 en gegeven de verschillende noodzakelijke ruimtelijke procedures om Technology Base Twente te ontwikkelen, maakt het essentieel om hier nu mee te starten. Met de ONRD wordt het proces gestart voor het opstellen van één integrale MER voor alle procedures. Dit omdat de te verwachten milieueffecten van luchthaven en bedrijventerrein elkaar mogelijk versterken. Het noordelijk plangebied is het oranje deel van bijgevoegde kaart.

Notitie Reikwijdte en Detailniveau Noordelijk Deelgebied Luchthaven Twente

Binnen dit deel bevinden zich de start/landingsbaan, enige luchtvaartgerelateerde bedrijvigheid en het potentiële AMM (niet luchtvaart gerelateerde) bedrijventerrein.

Datum

26.5.2015 Kenmerk

2015/0140589 Pagina

3

Bedrijventerrein Het bedrijventerrein ten noorden van het luchthaventerrein bestaat op dit moment uit een groen gebied met verspreide verharding en oude betonnen hangars. Voor dit gebied is het Topteam bezig met het ontwikkelen van businesscases in de vorm van een keten van bedrijven die invulling kunnen geven aan de iconische ontwikkel-, demonstratie- en productiezone zoals beschreven in het advies van de commissie van wijzen. Daarbij is uitgangspunt dat het gaat om unieke bedrijvigheid die juist op deze iconische locatie perspectief heeft, en geen gelijken kent of dubbelt met bedrijvigheid op andere bedrijventerreinen in de netwerkstad of elders in de regio Twente. Het streven is daarbij in kwalitatief opzicht een dusdanige toevoeging te doen dat kan worden voldaan aan de criteria van de ladder van duurzame verstedelijking en tegelijkertijd in kwantitatief opzicht netto geen bedrijventerreinen toe te voegen ten opzichte van de huidige situatie (bijv. door onttrekking aan de planologische voorraad elders in Twente). Vooruitlopend op de businesscase worden in de beoogde MER meerdere varianten onderzocht voor dit gebied. Omdat het Topteam in of na de zomer van dit jaar een meer exacte invulling zal geven, zijn er varianten gekozen op hoog abstractieniveau, uitgaande van variatie in het percentage bedrijven in een bepaalde milieucategorie en een verdichte of zeer open bebouwingsintensiteit. Luchthaventerrein / behoud vlieqfunctie Voor het luchthaventerrein werkt ADT aan de aanvraag van een luchthavenbesluit. Ten behoeve van deze aanvraag moet een economisch valide variant worden ontwikkeld. Daarbij wordt gesproken van een vlootmix. Deze vlootmix is een samenstelling van verschillende typen luchtvaart met de daarbij behorende bedrijvigheid. Het gaat daarbij om onderhoudsbedrijven , recyclage , zakelijk vliegverkeer en sportvliegtuigen . Op basis van verschillende vlootmixen kunnen de voor de vergunning noodzakelijk geluidscontour en contour externe veiligheid worden berekend. In de NRD worden verschillende varianten van vlootmixen benoemd en wordt een keuze gemaakt welke varianten worden onderzocht. Voor de uiteindelijke keuze moet een optimum gezocht worden tussen werkgelegenheid en milieueffecten. Daarom is bewust gekozen voor de extreme varianten met zowel lage als hoge aantallen vliegbewegingen (tot max. 20.000 vliegbewegingen per jaar) en dus geluid- en milieueffecten, maar ook werkgelegenheidseffecten. Voor meer informatie verwijzen we naar bijgaand ontwerp NRD. Het zal gaan om een beperkte vliegfunctie, zeker minder dan bij de eerder beoogde burgerluchthaven. Varianten keuze Omdat niet kan worden uitgesloten dat luchthaven en bedrijventerrein elkaar milieutechnisch beïnvloeden, worden er integrale varianten ontwikkeld. Alle mogelijke varianten (334) in vliegbewegingen en type bedrijvigheid op de luchthaven en dichtheid en milieucategorie op het bedrijventerrein zijn op basis van onderzoeksresultaten uitgezet tegen werkgelegenheid en milieueffecten. Belangrijk in de keuze van de varianten is dat een optimum gekozen wordt tussen werkgelegenheid en milieueffecten (geluid, veiligheid, etc). Maximale werkgelegenheid tegen minimale milieueffecten. De zoektocht naar dit optimum tussen werk en milieueffecten rechtvaardigt de keuze voor de drie meest onderscheidende varianten ten behoeve van de MER.

provincie

verijssel

Notitie Reikwijdte en Detailniveau Noordelijk Deelgebied Luchthaven Twente

Vervolgstappen De verschillende betrokken overheden (provincie, gemeenten en Rijk) zullen de ontwerpNRD ter inzage leggen. Daarmee worden alle belanghebbenden geïnformeerd over het voornemen en de te onderzoeken varianten en kunnen er reacties worden ingediend. De periode van ter inzagelegging duurt 6 weken zodat iedereen er op kan reageren en wordt ook voor advies aangeboden aan de Commissie voor de MER. De diverse reacties en het advies worden meegenomen in de definitieve NRD waarvoor U bevoegd bent om deze vast te stellen. Rond dezelfde periode zal de NRD worden vastgesteld door de gemeenteraden van Enschede en Dinkelland. Nadat de NRD is vastgesteld wordt op basis van deze notitie de milieueffectrapportage opgesteld.

Datum

26.5.2015 Kenmerk

2015/0140589 Pagina

4

Na de zomer zal de MER aan ons worden voorgelegd, waarbij wij onder andere ook beoordelen of de reacties op de NRD voldoende zijn meegenomen in het MER. Mede op basis van de MER wordt een keuze gemaakt in de uiteindelijk te realiseren variant voor de luchthaven (behoud vliegfunctie) en het bedrijventerrein AMM (werkgelegenheid). Vervolgstap is dat de MER samen met de aanpassing van de structuurvisie en het luchthavenbesluit als ontwerp ter inzage wordt gelegd door GS. Hiertegen kan eenieder zienswijzen indienen. Uiteindelijk stellen PS, mede op basis van de ingediende zienswijzen, het advies van de MER-commissie en de definitieve MER zelf, de aanpassing van de structuurvisie en het luchthavenbesluit vast. Eenzelfde traject wordt doorlopen bij de gemeenten Enschede en Dinkelland, alleen nemen de gemeenteraden daar een besluit over een omgevingsplan i.p.v. een luchthavenbesluit. Gedeputeerde Staten van Overijssel,

secretaris,

ONTWERP NOTITIE REIKWIJDTE EN DETAILNIVEAU ONTWIKKELING TECHNOLOGY BASE TWENTE

21 mei 2015 078377806:0.2 coproductie van Arcadis en ADT C05056.000013.0120

Inhoud 1

2

3

Inleiding ................................................................................................................................................................ 3 1.1

Aanleiding .................................................................................................................................................. 3

1.2

Besluitvorming ruimtelijke ontwikkelingen .......................................................................................... 5

1.3

M.e.r.-plicht en m.e.r.-procedure ............................................................................................................. 6

1.4

Planning ...................................................................................................................................................... 8

1.5

Leeswijzer ................................................................................................................................................... 8

Kader, voorgenomen activiteit & autonome ontwikkelingen ..................................................................... 9 2.1

Kader ........................................................................................................................................................... 9

2.2

Voorgenomen activiteit ........................................................................................................................... 10

2.3

Autonome ontwikkelingen i.h.k.v. de m.e.r.-procedure .................................................................... 13

De aanpak............................................................................................................................................................ 15 3.1

Huidige situatie en referentiesituatie .................................................................................................... 15

3.2

Beoordelingskader ................................................................................................................................... 15

3.3

Verkeer ...................................................................................................................................................... 16

3.4

Geluid ........................................................................................................................................................ 16

3.5

Lucht .......................................................................................................................................................... 17

3.6

Externe Veiligheid ................................................................................................................................... 18

3.7

Natuur ....................................................................................................................................................... 19

3.8

Cultuurhistorie ......................................................................................................................................... 21

3.9

Bodem ....................................................................................................................................................... 21

3.10

Water ......................................................................................................................................................... 21

3.11

Ruimtegebruik ......................................................................................................................................... 22

3.12

Overige gerelateerde onderwerpen....................................................................................................... 22

3.7.1

:

Passende beoordeling .......................................................................................................... 19

1

1 1.1

Inleiding AANLEIDING

Met het beëindigen van de functie van Luchthaven Twenthe als militaire basis op 1 januari 2008 is een gebied van ongeveer 500 ha in het hart van het stedelijke gebied Twente beschikbaar gekomen voor nieuwe functies. Het compenseren van banenverlies staat daarbij in de plannen van Rijk, provincie en gemeenten centraal. De voorliggende ontwerp Notitie Reikwijdte en Detailniveau (ONRD) vormt de start van onderzoeken en procedures om de ruimtelijke besluiten voor het noordelijk deel van het gebied te nemen die de kansen op duurzame economische ontwikkeling mogelijk maken. Het lichtblauwe gebied in afbeelding 1 is het plangebied waar de ONRD betrekking op heeft.

Afbeelding 1: Het plangebied (in lichtblauw) dat valt binnen de scope van onderliggende NRD. De overige ontwikkelingen in het kader van de herontwikkeling van de voormalige luchtmachtbasis zijn ook weergegeven op de kaart (zie ook paragraaf 2.3).

:

3

In de periode tot medio 2014 waren alle inspanningen erop gericht om een compacte commerciële burgerluchthaven te ontwikkelen. Aan het eind van het tweede kwartaal van 2014 heeft Area Development Twente (ADT) vastgesteld dat de ontwikkeling van een commerciële burgerluchthaven in Twente op dat moment niet mogelijk was binnen de gestelde politieke kaders en de afspraken met de toentertijd beoogde exploitant. De ontwikkeling van een commerciële burgerluchthaven is daarom stopgezet. De gemeenteraad van Enschede en de Staten van de Provincie Overijssel hebben een commissie onder leiding van Bernhard Wientjes (hierna: Commissie Wientjes) ingesteld. De Commissie Wientjes heeft tot taak te onderzoeken of en hoe de oorspronkelijke doelstelling voor het totale luchthavengebied “een economisch sterker en duurzamer Twente” nog steeds haalbaar/wenselijk is voor het totale luchthavengebied en te onderzoeken over de invulling en rol van gemeente, provincie en Rijk hierbij. Deze Ontwerp Notitie Reikwijdte en Detailniveau (ONRD) vormt de start van het opstellen van een milieueffectrapport (MER). Na inspraak wordt de ONRD definitief gemaakt en vormt deze het kader waaraan het MER meot voldoen. Het milieueffectrapport bevat milieu-informatie die de gemeente, provincie en Rijk nodig hebben om de milieubelangen een goede plaats te geven in de besluiten waarmee het plangebied kan bijdragen aan een economisch sterker en duurzamer Twente. Het MER zal een aantal mogelijke invullingen van het plangebied beschrijven en de uiteindelijk keuze zal daar tussen zitten. Medio 2014 tot nu De Commissie Wientjes heeft in oktober 2014 aanbevolen om een regiobreed advies op te laten stellen voor het versterken van de economie en de werkgelegenheid in de regio te stimuleren door aansluiting te zoeken bij het nationale topsectorenbeleid op het gebeid van Advanced Materials and Manufacturing (AMM)1 binnen de topsector High Tech Systems and Materials (HTSM) 2. Maak van de Luchthaven Twente een iconische internationale ontwikkel-, demonstratie- en productiezone. De naam die de Commissie Wientjes aan deze ontwikkeling heeft gegeven is Technology Base Twente (TecBT). Daarbij adviseert de commissie om de bestaande start- en landingsbaan te behouden als uniek bezit voor de Technology Base Twente, waarbij naast de HTSM/AMM bedrijven ook ruimte ontstaat voor luchtvaart gerelateerde bedrijvigheid , voor General en Business Aviation. Het gebruik van de baan moet op een logische manier inhaken bij de gebiedsontwikkeling en een toegevoegde waarde leveren als vestigingsfactor voor Twente. De raad van de gemeente Enschede en de staten van de provincie Overijssel hebben met het advies ingestemd3 en daarbij opdracht gegeven aan de colleges van provincie Overijssel en gemeente Enschede om een plan van aanpak op te stellen voor de verdere uitwerking van het advies en dat aan hen voor te leggen. Tevens zijn de aanbevelingen overgenomen om een Topteam en een Kwaliteitsteam in te stellen. Het Topteam stelt een roadmap op voor het versterken van de bedrijven- en kenniscluster HTSM/AMM in Twente en adviseert over het profiel van Technology Base Twente. Om aan het advies van de Commissie 1

Advanced Materials and Manufacturing (AMM) staat voor een nieuwe maakindustrie gebaseerd op nanotechnologie

en biotechnologie , die met behulp van nieuwe materialen nieuwe systemen produceert. Deze ontwikkeling is in Twente al bij veel bedrijven te zien die de transformatie van textiel en metaal naar hightech succesvol hebben doorgemaakt. Voorbeelden zijn o.a. Thales, Demcon, Nedap, Norma, TKH, Bronkhorst High-tech, TenCate, Aeronamic, Pentair. Bron: Technology Base Twente, Advies Commissie van Wijzen, 30 oktober 2014. 2

Bedrijven in de High Tech Systems and Materials (HTSM)-sector produceren een breed scala aan eindproducten,

halffabricaten, componenten en materialen voor mondiale markten variërend van gezondheidszorg, verlichting, chips en chips-productie tot laboratorium- en kantoorapparatuur, van auto’s en logistieke systemen, vliegtuigen en satellieten tot energie opwekking, voedselverwerking en veiligheid. Karakteristieke eigenschappen zijn: zeer intelligent (embedded systemen, software, sensors), zeer nauwkeurig (nano-elektronica, high precision manufacturing) en zeer efficiënt (mechatronica). 3

Op respectievelijk 8 en 10 december 2014 hebben de gemeenteraad Enschede en provinciale Staten van Overijssel het

advies Technology Base Twente van de Commissie Wientjes ingestemd.

4

:

Wientjes recht te doen om de integrale ruimtelijke kwaliteit van het gebied te bewaken is een Kwaliteitsteam ingesteld dat adviseert over een ruimtelijke gebiedsprofiel en ruimtelijke spelregels. Beide teams zijn inmiddels aan de slag en hun adviezen worden in juli 2015 verwacht. ADT heeft de opdracht gekregen om procedures opstarten om de besluiten te kunnen nemen die nodig zijn om de ontwikkelingen op Technology Base Twente mogelijk te maken. In hoofdstuk 2 wordt nader ingegaan op de alternatieven die op basis van het advies van de Commissie Wientjes zijn opgesteld en die in dit MER worden beoordeeld. De adviezen worden meegenomen in de voorkeursvariant en vastgesteld in de voor inspraak openstaande besluiten die de ontwikkeling van het Technology Base Twente mogelijk maken.

1.2

BESLUITVORMING RUIMTELIJKE ONTWIKKELINGEN

Om het plangebied binnen de kaders van het advies van de Commissie Wientjes te kunnen ontwikkelen zijn zes verschillende (ruimtelijke) besluiten nodig: Provinciale ruimtelijke visie. Het betreft aanpassingen van de passages over een commerciële burgerluchthaven in het plangebied naar Technology Base Twente, waar ruimte is voor een ontwikkel-, demonstratie- en productiezone voor HTSM/AMM bedrijvigheid en de start- en landingsbaan met vliegfunctie inclusief luchthaven gebonden bedrijvigheid. De provincie Overijssel zal het initiatief nemen voor aanpassing van de provinciale ruimtelijke visie. Twee gemeentelijke structuurvisies (Enschede en Dinkelland). Het betreft aanpassingen van de passages over een commerciële burgerluchthaven naar Technology Base Twente inclusief HTSM/AMM en de start- en landingsbaan met vliegfunctie inclusief luchthaven gebonden bedrijvigheid. Gemeente Enschede en gemeente Dinkelland zullen het initiatief nemen voor aanpassing van de gemeentelijke structuurvisies. Twee nieuwe omgevingsplannen4 (Enschede en Dinkelland). In de omgevingsplannen worden de bouw- en gebruiksmogelijkheden vastgelegd ter vervanging van de nu geldende bestemmingsplannen. De gemeente Enschede en Dinkelland nemen het initiatief nemen om een omgevingsplan in procedure te brengen. Luchthavenbesluit. Om de vliegfunctie te behouden is op grond van de Wet luchtvaart een luchthavenbesluit nodig. In een luchthavenbesluit wordt vastgelegd welke typen vliegtuigen op de luchthaven mogen landen en starten, op welke uren van de dag mag worden gevlogen en worden het ruimtebeslag van de burgerluchthaven en de zones voor bouwbeperkingen bepaald. Het aanvragen van een luchthavenbesluit gebeurt door de luchthaven exploitant; in dit geval ADT. Momenteel heeft Twente een militaire aanwijzing die 1 november 2016 vervalt. Om gebruik te kunnen blijven maken van de vliegfunctie is het noodzakelijk om per die datum over een luchthavenbesluit te beschikken. Zo nodig wordt via het ministerie van Infrastructuur en Milieu een vrijstelling aangevraagd.

4

Een omgevingsplan is een van de instrumenten uit de nieuwe Omgevingswet en vervangt het bestemmingsplan. Op

15 mei 2014 is de 7e tranche van de Crisis en Herstelwet in werking getreden. Hiermee kunnen gemeenten, ten behoeve van specifieke projecten waaronder gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente en omgeving , gaan experimenteren met het omgevingsplan als bedoeld in de (concept) Omgevingswet.

:

5

1.3

M.E.R.-PLICHT EN M.E.R.-PROCEDURE

Het doel van de m.e.r.-procedure is om het milieubelang door onderzoek naar en rapportage over de milieueffecten een volwaardige plaats te geven in de besluitvorming van bovengenoemd initiatief. Het milieueffectrapport (MER) wordt samen met de ontwerpbesluiten voor inspraak gepubliceerd. Om te zorgen voor een helder en inzichtelijk afwegingskader is door ADT in overleg met provincie en gemeenten besloten om één MER op te stellen ten behoeve van alle te nemen besluiten. De activiteiten op Technology Base Twente zijn in aard en omvang op het moment van schrijven van de ONRD niet exact bekend. Het Topteam en het Kwaliteitsteam komen medio 2015 met hun adviezen. In het MER worden alternatieven onderzocht die de bandbreedte aan mogelijke invullingen weergegeven. Het uiteindelijke voorkeursalternatief, dat de basis vormt voor de te nemen besluiten, wordt mede bepaald op basis van het de adviezen van het Topteam en Kwaliteitsteam. Het voorkeursalternatief zal zich daarbij binnen de in het MER onderzocht bandbreedte bevinden. M.e.r.-plicht In hoofdstuk 2 wordt het voornemen met de verschillende planonderdelen daarvan nader beschreven. In kort bestek gaat het om: luchthavengebied met vliegfunctie, bedrijvigheid en de ontsluiting op de N737. De verkeersaantrekkende werking door deze ontwikkelingen en de vliegfunctie zijn aanleiding om de m.e.r.-procedure te volgen. Natura 2000-gebieden i.r.t. verkeersaantrekkende werking De ontwikkelingen leiden tot extra verkeer. De emissie van uitlaatgassen en extra stikstofdepositie als gevolg daarvan zijn aanleiding om onderzoek te doen naar gevolgen daarvan op Natura 2000 gebieden. In het kader van de Natuurbeschermingswet wordt daarom een passende beoordeling opgesteld. In de passende beoordeling wordt ook onderbouwd of andere effecten relevant zijn, zoals effecten als gevolg van geluid of veranderingen in de waterhuishouding. Wanneer voor een plan een passende beoordeling nodig is, geldt de m.e.r.-plicht. Om deze reden wordt voor Technology Base Twente een m.e.r.-procedure te doorlopen. Besluit m.e.r.; Activiteiten besluit onderdeel D categorie 6.2 en D categorie 11.4 In het Besluit m.e.r. is een opsomming gegeven van activiteiten waarvan moet worden nagegaan of deze effecten hebben op het milieu en waarvoor een MER moet worden opgesteld. Categorie 6.2 van onderdeel D van het Besluit m.e.r. heeft betrekking op de wijziging in de ligging van een start- of landingsbaan, de verlenging, verbreding of verharding daarvan, of de intensivering of wijziging van het gebruik van de luchthaven dan wel de wijziging van de vliegroutes, of de wijziging van het gebruik van de luchthaven of van het banenstelsel, dan wel de wijziging van de luchtverkeerwegen of de wijziging van de vliegroutes.5 Het voornemen valt hieronder en om die reden is een m.e.r.-beoordeling aan de orde. Er is echter besloten vanwege de planning om niet de uitkomsten van een m.e.r.-beoordeling af te wachten, maar meteen de

5

De m.e.r.-beoordeling is van toepassing in de gevallen waarin de activiteit betrekking heeft op een start- of landingsbaan met een lengte van 1000 meter of meer dan wel een luchthaven die uitsluitend geschikt is voor het starten of landen van helikopters, en een wijziging omvat van: 1°. het beperkingengebied, bedoeld in hoofdstuk 8 of artikel 10.17 van de Wet luchtvaart, voor zover dit is vastgesteld op grond van het externe-veiligheidsrisico of geluidbelasting of 2°. de grenswaarden, bedoeld in artikel 8.17, vijfde lid, onder a tot en met c, artikel 8.44, eerste lid, onder a, of artikel 8.70, tweede lid, juncto artikel 8.44, eerste lid, onder a, of de grenswaarden voor geluidsbelasting, bedoeld in artikel 10.17, tweede lid, van de Wet luchtvaart, tenzij: a. de voorgenomen wijziging leidt tot een beperkingengebied als bedoeld onder 1° dat valt op of binnen het geldende beperkingengebied of tot grenswaarden als bedoeld onder 2° die een gelijk of beter beschermingsniveau bieden dan de geldende grenswaarden, of b. het beperkingengebied vervalt.

6

:

volledige m.e.r.-procedure te doorlopen voor de ontwikkeling van het luchthavengebied. Deze ONRD geldt daarmee als start van de m.e.r.-procedure. Categorie 11.4 van onderdeel D meldt dat de aanleg, wijziging of uitbreiding van een industrieterrein met een oppervlakte van 75 ha of meer m.e.r.-beoordelingsplichtig is. De structuurvisie is het besluit dat onder de beoordeling valt en maakt de m.e.r-beoordeling noodzakelijk. Uit de m.e.r.-beoordeling kan volgen dat een MER moet worden opgesteld. Omdat voor het luchthavenbesluit een MER wordt opgesteld, is ervoor gekozen deze tevens te schrijven voor de structuurvisie ten behoeve van het bedrijventerrein voor de HTSM/AMM sector. Categorie 32.7 van onderdeel D heeft betrekking: 1.

het beproeven buiten een gesloten gebouw van motoren, reactoren of turbines met een stuwkracht van 500 kilonewton of meer dan wel met een vermogen van 10 megawatt of meer, of

2.

een productieoppervlak van 250.000 m2 of meer van een inrichting bestemd voor de bouw of reparatie van vliegtuigen;

wat een relatie kan hebben met het uitvoeren van onderhoud aan vliegtuigen. De overige planonderdelen geven afzonderlijk geen formele aanleiding voor het doorlopen van de m.e.r.procedure. Echter omwille van zorgvuldigheid en openheid in de besluitvorming rond het plangebied worden de milieueffecten van het gehele initiatief voor het noordelijk plangebied onderzocht. Initiatiefnemers en Bevoegd Gezagen De te nemen besluiten worden genomen door het bevoegd gezag. Het bevoegd gezag verschilt per besluit. In tabel 1 is beschreven wie voor welk besluit initiatiefnemer is en wie bevoegd gezag. Plan

Initiatiefnemer

Bevoegd Gezag

Provinciale Ruimtelijke visie

Gedeputeerde Staten provincie Overijssel

Provinciale Staten provincie Overijssel

Gemeentelijke Structuurvisie

College van B&W Dinkelland

Gemeenteraad Dinkelland

Gemeentelijke Structuurvisie

College van B&W Enschede

Gemeenteraad Enschede

Omgevingsplan Dinkelland

College van B&W Dinkelland

Gemeenteraad Dinkelland

Omgevingsplan Enschede

College van B&W Enschede

Gemeenteraad Enschede

Luchthavenbesluit

Area Development Twente

Provinciale Staten provincie Overijssel

Tabel 1 Initiatiefnemers en Bevoegde Gezagen voor de diverse plannen/besluiten waar het MER aan gekoppeld wordt

M.e.r.-procedure De m.e.r.-procedure voor alle besluiten ziet er als volgt uit: 1. Mededeling van de initiatiefnemers aan de bevoegd gezag instanties (middels een brief en de ontwerp Notitie Reikwijdte en Detailniveau). 2. Openbare kennisgeving van het voornemen door de bevoegd gezag instanties (inclusief ter inzage legging van de ontwerp Notitie Reikwijdte en Detailniveau). 3. Inspraak, Ontvangen van zienswijzen op de ontwerp NRD. 4. Raadplegen adviseurs en betrokken overheden over reikwijdte en detailniveau en ingediende zienswijzen, inclusief: − Advies Commissie m.e.r. over reikwijdte en detailniveau. − Raadplegen Topteam over profiel van de te verwachten bedrijven. − Raadplegen Kwaliteitsteam over de integrale ruimtelijke kwaliteit van het gebied.

:

7

5. Besluit over reikwijdte en detailniveau op basis van inspraak en adviezen. Dit besluit wordt vastgelegd in de Notitie Reikwijdte en Detailniveau. 6. Opstellen MER. 7. Opstellen ontwerp ruimtelijke visie, ontwerp structuurvisies, ontwerp omgevingsplannen en aanvraag luchthavenbesluit en ontwerp luchthavenbesluit (kortweg alle ontwerp besluiten). 8. Publicatie MER en alle ontwerp besluiten. 9. Inspraak, zienswijzen op alle ontwerp besluiten en toetsing MER door commissie voor de milieueffectrapportage. 10. Opstellen reactie nota en alle besluiten. 11. Inspraak, beroep bij Raad van State. De Commissie m.e.r. wordt om advies gevraagd, omdat op die wijze een onafhankelijke toets plaatsvindt of de beschikbare milieu informatie voldoende is voor de besluitvorming. De initiatiefnemers (provincie Overijssel, gemeenten Dinkelland en Enschede en ADT hechten hieraan veel waarde en willen daarmee de objectiviteit in de besluitvorming borgen.

1.4

PLANNING

De planning voor het m.e.r.-proces is als volgt. Stap

Planning

Ontwerp Notitie Reikwijdte en Detailniveau, inspraak periode

juni juli 2015

Vaststelling Notitie Reikwijdte en Detailniveau

3e kwartaal 2015

Effectstudies en opstellen MER

3e en 4e kwartaal 2015

Opstellen aanvraag luchthavenbesluit

3e en 4e kwartaal 2015

Voorbereiden ontwerp Ruimtelijke visie

3e en 4e kwartaal 2015

Voorbereiden gemeentelijke Structuurvisies

3e en 4e kwartaal 2015

Voorbereiden ontwerp Omgevingsplannen

3e en 4e kwartaal 2015

Voorbereiden ontwerp Luchthavenbesluit

1e kwartaal 2016

Publicatie LHB en Ruimtelijke visie, structuurvisies en

1e kwartaal 2016

omgevingsplannen als ontwerp, samen met het MER Inspraakperiode

1e kwartaal 2016

Luchthavenbesluit, Ruimtelijke visie, Structuurvisies,

2e / 3e kwartaal 2016

Omgevingsplannen Tabel 2 Planning m.e.r. in relatie tot Luchthavenbesluit en de Omgevingsplannen

1.5

LEESWIJZER

Hoofdstuk 2 van deze notitie beschrijft het kader en de voorgenomen activiteit. Hoofdstuk 3 beschrijft de voorgestelde aanpak van het milieuonderzoek in het nog op te stellen MER.

8

:

2

Kader, voorgenomen activiteit & autonome ontwikkelingen

Dit hoofdstuk beschrijft de randvoorwaarden en uitgangspunten vanuit het vigerende ruimtelijke beleid (het kader) voor de ontwikkeling van Technology Base Twente. Daarnaast wordt de voorgenomen activiteit beschreven en worden de autonome ontwikkelingen rondom de luchthaven benoemd.

2.1

KADER

De Commissie Wientjes geeft een helder advies over de toekomst van de luchthaven en beveelt aan om meer werkgelegenheid in de regio, dat een groot aantal werklozen kent, te creëren, door onder andere gebruik te maken van de aanwezige infrastructuur van het luchthavengebied. De Commissie adviseert aansluiting te zoeken bij het topsectorenbeleid door binnen de regionale economie een nog sterkere focus te leggen op High Tech Systems and Materials (HTSM) en Advanced Materials and Manufacturing (AMM). Daarbij adviseert de commissie om de bestaande start- en landingsbaan te behouden als uniek bezit voor de Technology Base Twente, waarbij ruimte is voor luchtvaart gebonden bedrijvigheid en General en Business Aviation. De nieuwe ontwikkelingen vragen om aanpassing van het ruimtelijke beleid. Zo moet de Ruimtelijke Visie Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente e.o. van de provincie Overijssel en de gemeentelijke Structuurvisie worden aangepast, zodanig dat de huidige luchtvaart gebonden bedrijvigheid wordt aangevuld met de focus op bedrijvigheid in de High Tech Systems and Materials (HTSM) en Advanced Materials en Manufacturing (AMM). Belangrijk beleidskader hierbij is de ‘Ladder duurzame verstedelijking’, beleid dat bepaalt dat in uitzonderlijke situaties nieuwe bedrijfsterreinen mogen worden opgericht als de te huisvesten bedrijven nergens anders geplaatst kunnen worden. Voorafgaand aan de procedures voor de omgevingsplannen en voor het Luchthavenbesluit worden de provinciale ruimtelijke visie en de gemeentelijke structuurvisies aangepast. Parallel aan de procedure ten behoeve van een nieuw Luchthavenbesluit, starten de gemeente Enschede en de gemeente Dinkelland met het opstellen van het Omgevingsplan.

:

9

2.2

VOORGENOMEN ACTIVITEIT

Het plangebied Het plangebied voor Technology Base Twente is 228 ha groot en is in de afbeelding hieronder in lichtblauw aangegeven. Het plangebied bestaat uit het luchthavengebied6, HTSM/AMM en een stukje van de ontsluiting op de N737. De Twente Safety Campus wordt in het kader van deze m.e.r.-procedure gezien als autonome ontwikkeling. Dit geldt ook voor de ontwikkeling van het gebied ten zuiden van de landingsbaan (EHS ontwikkeling en overige onderdelen in het Middengebied, met o.a. De Strip, Oostkamp en Deventerpoort, zie verder paragraaf 2.3).

Afbeelding 2: Plangebied is lichtblauw gemarkeerd

6

Het luchthavengebied wordt uiteindelijk in het luchthavenbesluit vastgelegd, waarbij de exacte begrenzing op

onderdelen kan afwijken van de in deze notitie weergegeven begrenzing. Het overige deel van het plangebied omvat de HTSM/AMM-ontwikkeling.

10

:

Het gebied wordt ingericht voor bedrijvigheid in de HTSM/AMM-sector, naast de ruimte die nodig is voor de vliegfunctie ten behoeve van Business Aviation en General Aviation en de luchtvaart gebonden bedrijvigheid (gelet op de functie liggen die dicht bij de start- en landingsbaan). Hoe de verdeling binnen de 228 ha zal zijn tussen luchthaven gebonden bedrijven en overige bedrijven is op dit moment niet bekend. Omdat de adviezen van het Topteam en het Kwaliteitsteam in de zomer bekend zullen worden, wordt in het MER gewerkt met meerdere variabelen in de uitgangspunten. Het plangebied bestaat indicatief uit de functies in onderstaande tabel. De bruto oppervlakten zijn (indicatief) daarbij weergegeven. Functie

Oppervlakte in ha

Start- en landingsbaan plus facilitaire luchthavendiensten

125-130

Luchthaven gebonden bedrijven (MRO, C2C/EOL, BA, GA)

10-15

Hoofdinfrastructuur

10

Advanced Materials en Manufacturing

60-70

Twente Safety Campus

10-15 Totaal

228

Tabel 3: Indicatief indeling plangebied Technology Base Twente

De variabelen waar mee rekening wordt gehouden, zijn: Gebiedsinrichting: campus inrichting of hoogwaardig verdicht (voor verdere toelichting zie het kopje Gebiedsinrichting hieronder). Milieucategorie: ruimte voor bedrijvigheid in milieucategorie 4 of vergelijkbaar (R&D, test, productie). Omvang van luchthaven gebonden bedrijvigheid (bedrijvencategorie MRO: maintenance, repair and overhaul en bedrijvencategorie C2C/EOL: Cradle to Cradle of End Of Life) en Business- en General Aviation. Deze variabele is bepalend voor het aantal starts en landingen. Gebiedsinrichting Het Topteam adviseert over het versterken van de bedrijven- en kenniscluster HTSM/AMM en zal daarbij een roadmap opstellen en adviseren over het profiel van de Technology Base Twente. Over de ruimtelijke gebiedsinrichting wordt daarnaast advies uitgebracht door het Kwaliteitsteam. Vooruitlopend op de adviezen heeft het Kwaliteitsteam richting gegeven aan de invulling van het gebied met het aangeven van twee varianten. Deze twee varianten geven de buitengrenzen van de ontwikkeling aan. De inrichting varieert van een ‘Campus’ inrichting met een lage bebouwingsdichtheid tot een ‘Hoogwaardig verdichte’ inrichting. In percentages is dit (indicatief) als volgt te vertalen: Campus: − 39% niet uitgeefbaar. − 61% uitgeefbaar, waarvan 16% bebouwd. Hoogwaardig verdicht: − 28% niet uitgeefbaar. − 72% uitgeefbaar, waarvan 36% bebouwd. De uiteindelijke inrichtingskenmerken worden gebaseerd op de adviezen van Topteam en Kwaliteitsteam en de uitkomsten van de beoordeling in het MER. De hierboven genoemd indicatieve cijfers worden gebruikt om richting te geven aan de invulling van varianten en uiteindelijk voor het voornemen of voorkeursalternatief in het MER. Deze varianten zijn aan het eind van deze paragraaf beschreven.

:

11

Ontsluiting op de N737 De ontwikkelingen in het plangebied voor Technology Base Twente worden via een aangepaste ontsluitingsweg ontsloten op de bestaande infrastructuur (parallel aan de Oude Vliegveldstraat vanaf de N737 tot de Sniedersveldweg). Het realiseren hiervan is voorzien in 2016 en doorloopt waarschijnlijk de procedure van een projectafwijkingsbesluit vooruitlopend op het omgevingsplan. Aanleiding daarvoor is het gegeven dat de huidige aansluiting nu al tot gevaarlijke en ongewenste verkeerssituaties leidt en dat de provincie als wegbeheerder voornemens is om aan de provinciale weg Enschede – Deurningen grootschalig onderhoud te plegen, waarvan de realisatie van de nieuwe aansluiting (rotonde) onderdeel uitmaakt. HTSM/AMM-bedrijven Het Topteam richt zich op het versterken van de sector Advanced Materials en Manufacturing (AMM) onderdeel van High Tech Systems and Materials (HTSM) in Twente. Er wordt gewerkt met bedrijven die tot categorie 4 of vergelijkbaar behoren. In de groeivariant wordt met gebruikmaking van een uitzonderingsbevoegdheid in beperkte mate categorie 5 toegestaan. In het MER wordt dit onderzocht. Luchthaven gebonden bedrijven en activiteiten De volgende soorten luchthaven gebonden bedrijven en activiteiten kunnen zich mogelijk op luchthaven Twente gaan vestigen: HTSM/AMM: bedrijven gericht op luchtvaartproducten vervaardig met nieuwe materialen en productiemethoden MRO: bedrijven gericht op Maintenance, Repair en Overhaul, (overhaul is groot onderhoud aan een vliegtuig). Deze activiteit valt onder categorie 5. C2C/EOL: Cradle to Cradle of End Of Life bedrijvigheid voor duurzame ontmanteling van vliegtuigen die het eind van hun economische levensduur zijn, een aantal onderdelen voor hergebruik in de markt zet en de niet herbruikbare componenten up-cycled tot de oorspronkelijke materialen. BA: Business Aviation, oftewel zakelijk vliegverkeer. GA: General Aviation, recreatief vliegen, lesvliegtuigen en andere commerciële activiteiten (bijvoorbeeld luchtfotografie, hulpdiensten, e.d.). Een luchthavenbesluit wordt genomen op basis van een levensvatbare luchthavenexploitatie. Er worden marktanalyses uitgevoerd om tot een inschatting te komen van de benodigde aantallen vliegbewegingen voor een levensvatbare luchthaven. Er zijn twee groeibeelden van de luchtvaartactiviteiten gedefinieerd. Varianten In bovenstaande informatie is te lezen dat gevarieerd kan worden in het karakter en de invulling van de gebiedsontwikkeling, in groeibeelden van de luchtvaartactiviteiten. De milieueffecten van deze varianten wordt vergeleken met de situatie die ontstaat als de Technology Base Twente niet wordt gerealiseerd (de nul variant of referentie situatie). Er zijn twee varianten opgesteld die voldoen aan de hierboven gestelde criteria; een ‘startvariant’ en een ‘groeivariant’. De selectie heeft plaatsgevonden op basis van de groei van werkgelegenheid en milieueffecten. Deze twee varianten worden meegenomen in het MER.

12

:

De startvariant betreft een campus inrichting, vergeleken met de groeivariant de minste ruimte voor bedrijven en het laagste aantal vliegbewegingen. Deze variant bevat categorie 4 bedrijven of vergelijkbaar, geen aparte vliegbewegingen7 voor MRO bedrijven, en per jaar 60 starts8 of landingen voor C2C/EOL bedrijvigheid, 600 vliegbewegingen van zakenvliegtuigen en 10.000 vliegbewegingen van General Aviation. Voor de zakenvliegtuigen en General Aviation worden MRO activiteiten meegenomen. De groeivariant heeft een hoogwaardig verdicht bedrijventerrein. Deze variant heeft het grootste bebouwd oppervlak met de meeste bedrijven en het hoogste aantal vliegbewegingen. Het bedrijventerrein huisvest categorie 4 HTSM/AMM bedrijven of vergelijkbaar. Een beperkt aantal bedrijven in de ‘kern’ van het plangebied mag behoren tot categorie 5. Daarnaast is het aantal vliegbewegingen per jaar voor MRO 200, voor C2C/EOL 240, voor BA 1800 en voor GA 18.000. Ten tijde van de ontwikkeling van de commerciële burgerluchthaven was er spraken van 16.000 vliegbewegingen GA en 14.000 vliegbewegingen van grote transport en passagiers vliegtuigen. Met ruim 2 miljoen passagiers. Dit spoor is losgelaten.

2.3

AUTONOME ONTWIKKELINGEN I.H.K.V. DE M.E.R.-PROCEDURE

Ter bepaling van de referentiesituatie is voor het MER van belang om ook relevante, autonome ontwikkelingen in de omgeving in kaart te brengen.9 Voor het MER plandeel Noord zijn dit in ieder geval (zie ook afbeelding 2): ADT Middengebied: − Een groot onderdeel van de ontwikkeling van vliegbasis Twenthe bestaat – op basis van vastgestelde structuurvisie – uit de ontwikkeling van de EHS. Dat staat voor Ecologische Hoofdstructuur en is een netwerk van landelijk aaneengesloten natuurgebieden. Het doel hiervan is het ontwikkelen van een duurzaam, met de omgeving samenhangend stelsel van natuurgebieden, waarin de natuur voorrang heeft. Ten zuiden van de luchthaven wordt circa 130 hectare groen zo ingericht, dat behoud en ontwikkeling van de biodiversiteit mogelijk is en compensatie plaatsvindt voor ontwikkeling van de overige deelgebieden. Zo wordt een verbinding gemaakt tussen de bestaande natuurgebieden van de Lonnekerberg en de landgoederen van Driene. Op deze manier ontstaat een groot aaneengesloten gebied, waar planten en dieren zich vrij kunnen ontwikkelen. De vroegere waterhuishouding wordt zoveel mogelijk in ere hersteld.

7

Een beweging is een start of een landing van een vliegtuig.

8

Hier is sprake van 60 vliegbewegingen per jaar. Deze zijn opgebouwd uit 12 landing van de te ontmantelen

vliegtuigen, 24 landingen en 24 starts van vliegtuigen die onderdelen afvoeren. 9

In een MER worden de effecten van de alternatieven altijd vergeleken met de referentiesituatie. Dat is de situatie die in

de toekomst zal ontstaan als het project niet wordt gerealiseerd.

:

13

− Naast de EHS worden in het Middengebied de werkparken ‘De Strip’, ‘Oostkamp’ en ‘Deventerpoort’ ontwikkeld. ‘De Strip’ omvat onder andere de voormalige taxibaan en verkeerstoren, de oude - en de nieuwe brandweerkazerne en acht F16–shelters. ‘Oostkamp’ omvat Hangar 11, het munitiebunkerpark en werkplaatsen. Een private investeerder en exploitant kocht het bestaande vastgoed en voorzieningen in juli 2014 en ontwikkelt het stap voor stap tot onder de naam Vliegveld Twenthe evenementenlocatie. Dit concept omvat een combinatie van hoogwaardige publieksevenementen, leisure met zakelijke events en van technologie en innovatieve bedrijvigheid. ‘Deventerpoort’ betreft een herstructurering van het huidige bedrijventerrein van 5 ha groot. Met een herstructurering kunnen enkele nieuwe kavels voor bedrijven worden gecreëerd. Dat biedt kansen voor enkele nieuwe vestigingen van kleinschalige bedrijven. Woningbouw op de locaties Fokkerweg, Overmaat, Prins Bernhardpark en ´t Vaneker. − Het plangebied Fokkerweg is ca. 1,3 ha groot en er zijn 15 bouwkavels voor particuliere woningen voorzien. De kavels zijn welstandsvrij en er is veel vrijheid in bebouwingsvoorschriften. Zo ontstaat variatie in de bebouwing zelf, maar ook in de situering op de zeer diepe kavels. Het bestemmingsplan voor het gebied Fokkerweg is onherroepelijk. − Op het perceel Overmaat stonden van oudsher meerdere gebouwen bij de voormalige eetzaal. Het pand heeft cultuurhistorische waarde als onderdeel van de vliegbasis Twenthe. Bij het pand kunnen nieuwe volumes of 2 zelfstandige woningen gebouwd worden, refererend aan het feit dat ooit meerdere bijgebouwen aanwezig waren. Het bestemmingsplan voor het gebied Overmaat is onherroepelijk. − Het 10 ha grote complex Prins Bernhardpark ligt tussen Oldenzaal en Lonneker, midden in de natuurlijke omgeving, nabij het bosgebied van de Lonnekerberg en het Haagse Bos. De vijf nog bestaande panden – in eigendom van ADT – zijn allemaal vrijstaande gebouwen en hebben een onderling verwante detaillering, zoals vensters en stalen luiken. Ook het materiaalgebruik is identiek. Dat creëert een rustieke cultuurhistorische eenheid in het bosachtige gebied, met de kenmerkende lanen en zichtlijnen. De historische panden worden in het plan ingepast en komen op termijn in de verkoop. Het bestemmingsplan voor dit gebied is in procedure en biedt naast de 5 bestaande gebouwen ruimte voor 29 bouwkavels voor particuliere woningen. − Het 70 hectare grote plangebied ‘ t Vaneker bestaat uit het voormalige legeringskamp de Zuidkamp met daarom een schil aansluitend op de noordelijke stadsrandzone van Enschede. In het gebied worden ca. 260 wooneenheden gerealiseerd waarvan 40 in de bestaande voormalige legeringsgebouwen. In het beeldkwaliteitsplan, als onderdeel van het vigerend bestemmingsplan, is vastgelegd dat de bestaande gebouwen beperkt aangepast mogen worden om ze geschikt te maken als woning. Daarnaast regelt het beeldkwaliteitsplan dat oude groenstructuren en waterlopen, ondanks de noodzakelijke ingrepen om wonen mogelijk te maken, maximaal behouden blijven. Kavels variëren in grootte van circa 600 m2 tot maximaal 18.000 m2. Deze kavelgroottes samen met de te handhaven groenstructuren maken het mogelijk dat het gebied het karakter van een buitengebied houdt. Twente Safety Campus. De campus omvat Troned (een trainings- en oefencentrum), Riskfactory en Safety Fieldlab en een Drone-center voor training met en het testen van drones.

14

:

3

De aanpak

De aanpak van de milieubeoordeling wordt in dit hoofdstuk aangegeven. Eerst wordt ingegaan op de huidige situatie en de te hanteren referentiesituatie. Vervolgens wordt het beoordelingskader behandeld en per milieuaspect toegelicht.

3.1

HUIDIGE SITUATIE EN REFERENTIESITUATIE

Voor de huidige situatie (o.a. verkeersgegevens) wordt uitgegaan van het jaar 2014 (of zoveel recenter als mogelijk). Voor de referentiesituatie wordt 2026 aangehouden, dat wil zeggen 10 jaar na het inwerking treden van het besluit of plan. In de referentiesituatie wordt rekening gehouden met alle autonome ontwikkelingen in de omgeving die tussen 2014 en 2026 plaatsvinden. Een opsomming van deze autonome ontwikkelingen is in paragraaf 2.3 gegeven.

3.2

BEOORDELINGSKADER

In het MER wordt de voorgenomen activiteit op verschillende milieuaspecten beoordeeld. Voor de milieuonderzoeken wordt voor een groot deel uitgegaan van onderstaand beoordelingskader. Milieuaspect

Criterium

Verkeer

Robuustheid wegennet (kwalitatief) Belastbaarheid van het wegennet (o.b.v. I/C verhoudingen) Verkeersveiligheid (o.b.v. verkeersintensiteiten)

Geluid

Woningen binnen 50 dB(A) Letmaal-contour (industrie) Woningen en geluidsgevoelige gebouwen binnen 70, 56 en 48 dB(A) Lden-contour (vliegtuiggeluid) Ernstig gehinderden binnen de Lden-contour van 40 dB(A) (vliegtuiggeluid) Ernstig gehinderden totaal, binnen een gebied van 10x10 km rond de luchthaven en binnen 55 Lden

Lucht

NO2 – jaargemiddelde concentratie [µg/m3] PM10 – jaargemiddelde concentratie [µg/m3] PM10 – overschrijdingen grenswaarde 24-uursgemiddelde PM2,5 – jaargemiddelde concentratie [µg/m3] Geurhinder (kwalitatief) Uitstoot broeikasgassen: CO2 LTO-cycli vliegverkeer [ton]

Externe veiligheid

Kwetsbare gebouwen, inclusief woningen, binnen 10-5 PR-contour Kwetsbare gebouwen, inclusief woningen, binnen 10-6 PR-contour Kwetsbare gebouwen, inclusief woningen, binnen 10-7 PR-contour Totaal risicogewicht (TRG) [ton/jaar]

:

15

Milieuaspect

Criterium Groepsrisico

Natuur

Ruimtebeslag (hectare en aantallen) Barrièrewerking (kwalitatief) Verstoring (o.b.v. geluidcontouren) Vernatting en verdroging (kwalitatief) Stikstofdepositie N2000-gebieden (o.b.v. stikstofdepositieberekeningen)

Landschap

Landschappelijke waarden (kwalitatief) Landschapsbeleving (kwalitatief) Ruimtelijke kwaliteit (kwalitatief)

Cultuurhistorie

Historische geografie (kwalitatief) Historische (steden) bouwkunde (kwalitatief)

Archeologie

Aantasting bekende archeologische waarden (aantallen) Aantasting archeologische verwachtingswaarden (hectare)

Bodem

Bodemkwaliteit (kwalitatief)

Water

Beïnvloeding waterkwaliteit (grond- en oppervlaktewater) (kwalitatief) Beïnvloeding grondwaterkwantiteit (kwalitatief)

Gezondheid

Effecten op gezondheid (GES scores)

Ruimtegebruik

Wonen en werken (kwalitatief) Oppervlakte bedrijventerreinen regionaal Landbouw (kwalitatief)

Tabel 4 Beoordelingskader

3.3

VERKEER

Robuustheid & belastbaarheid van het wegennet De gebiedsontwikkeling Technology Base Twente heeft een verkeersaantrekkende werking. Om inzichtelijk te maken wat de effecten zijn van het voornemen op de robuustheid en belasting van de wegen in de omgeving, wordt de meest recente versie van het Regionaal Verkeers Model van de gemeente Enschede gebruikt. Verkeersveiligheid In het MER worden op basis van cijfers uit het verkeersmodel, uitspraken gedaan over de verkeersveiligheid.

3.4

GELUID

De voorgenomen activiteit maakt de ontwikkeling van industriële bronnen en vliegverkeer mogelijk en heeft bovendien een verkeersaantrekkende werking. Al deze bronnen hebben een effect op de totale geluidsbelasting in de omgeving. Ten behoeve van het luchthavenbesluit worden de wettelijke contouren (Wet luchtvaart) voor luchtvaartgeluid berekend, te weten de 70, 56 en 48 dB(A) Lden-contour. Effecten qua grondgeluid worden bepaald aan de hand van de vlootmix van de voorgenomen activiteit. Om de effecten van de verkeersaantrekkende werking en cumulatieve effecten te bepalen, wordt de geluidsbelasting ten gevolge van het wegverkeer berekend. Op basis van vlekkenkaarten, waarbij milieucategorieën aan bepaalde

16

:

bedrijfscategorieën worden toebedeeld, wordt de Letmaal ten gevolge van de industriële bronnen berekend. De voor de Wet geluidhinder relevante Letmaal-contour van 50 dB(A) wordt uitgezet. Voor het studiegebied wordt de cumulatieve geluidsbelasting van het luchtverkeer (exclusief overvliegend verkeer), wegverkeer, spoorverkeer en industrie berekend. De resulterende geluidscontouren worden beoordeeld aan de hand van de volgende criteria: Aantal woningen en geluidsgevoelige gebouwen binnen 70, 56 en 48 dB(A) Lden-contour (luchtvaart). Totaal aantal ernstig gehinderden binnen de Lden-contour van 40dB(A) (luchtvaart). Aantal ernstig gehinderden binnen een gebied van 10 x 10 km en de 55 Lden-contour (cumulatie). Aantal woningen binnen 50 dB Letmaal-contour (indien van toepassing). Omdat ervan uitgegaan wordt dat er geen nachtelijk vliegverkeer is, zijn er geen criteria voor de Lnight opgenomen. De nacht is van 23.00 uur tot 7.00 uur. Naast de Lden-contouren worden ook 24-uurswaarden bepaald (L24u) die in het natuuronderzoek worden gebruikt om de effecten op eventuele verstoring te bepalen.

3.5

LUCHT

De voorgenomen activiteit maakt de ontwikkeling van industriële bronnen en vliegverkeer mogelijk en heeft bovendien een verkeersaantrekkende werking. De emissies van deze bronnen hebben alle een effect op de luchtkwaliteit. In de wet zijn grenswaarden opgenomen voor de stoffen NO2 (stikstofdioxide), PM10 en PM2.5 (fijn stof). Op nationaal niveau is het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) in werking met het doel om aan deze grenswaarden te voldoen. Projecten die zijn opgenomen in het NSL hoeven niet afzonderlijk te worden getoetst aan de grenswaarden, mits de projectkenmerken hetzelfde blijven. Het project ‘Luchthaven Twente’ is opgenomen in het NSL op basis van de kenmerken zoals geformuleerd in het MER Luchthavenbesluit van oktober 2013. Conclusie van het onderzoek uit dat MER is dat er geen overschrijding van de grenswaarden wordt verwacht. In het MER wordt nagegaan welke gevolgen de voorgenomen activiteit heeft op de luchtkwaliteit. Door middel van berekeningen wordt bepaald of het halen van de grenswaarden uit de Wet milieubeheer in gevaar komt. In het MER wordt het aspect luchtkwaliteit beoordeeld op de volgende criteria: Jaargemiddelde concentratie NO2 in [µg/m3]. Jaargemiddelde concentratie PM10 in [µg/m3]. Overschrijding grenswaarde PM10 24-uursgemiddelde. Jaargemiddelde concentratie PM2.5 in [µg/m3]. De 1-uurgemiddelde grenswaarde voor NO2 bedraagt 200 µg/m3. Voor de uurgemiddelde norm geldt dat deze niet vaker dan 18 keer per jaar overschreden mag worden. Overschrijdingen van deze grenswaarde is in Nederland al lang niet meer aan de orde, zo blijkt uit metingen. De uurgemiddelde NO2-concentratie wordt daarom niet beschouwd. De volgende emissiebronnen worden meegenomen: Industriële bronnen. Wegverkeer. Vliegverkeer. Achtergrondconcentraties.

:

17

Van het vliegverkeer worden nog de volgende aspecten behandeld: Geurhinder (kwalitatief). Uitstoot broeikasgassen CO2 LTO-cycli vliegverkeer [ton]. Concentratieberekeningen Voor het wegverkeer worden concentratieberekeningen uitgevoerd met het PluimSnelweg-rekenmodel. Voor het vliegverkeer worden concentratieberekeningen uitgevoerd met het rekenmodel van Adecs Airinfra dat gebaseerd is op het rekenvoorschrift dat ten grondslag ligt aan het Nieuwe Nationale Model. De concentraties ten gevolge van industriële bronnen worden berekend met het rekenmodel ISL3a. De achtergrondconcentraties en de prognoses hiervan worden ieder jaar gepubliceerd door het Ministerie van Infrastructuur en Milieu. De meest recente publicatie hiervan zal worden gehanteerd. Alle bijdragen van het luchtverkeer en het wegverkeer worden samen met de achtergrondconcentraties gecumuleerd. Dit resulteert in de totale concentraties PM10 en NO2 en het aantal overschrijdingsdagen. De concentratie PM2.5 zal afgeleid worden van de resultaten van de PM10-berekeningen. Indien er sprake is van overschrijding van wettelijke grenswaarden, worden de volgende resultaten van de concentratieberekeningen gegeven: Ligging en grootte van eventuele overschrijdingsgebieden. De hoogste concentraties binnen de eventuele overschrijdingsgebieden. Aantal woningen en overige gevoelige bestemmingen binnen eventuele overschrijdingsgebieden. De mate van eventuele overschrijding ter hoogte van woningen en overige gevoelige bestemmingen. De concentraties worden bepaald voor de jaren 2015 en 2026.

3.6

EXTERNE VEILIGHEID

In het deelonderzoek externe veiligheid wordt het risico beschouwd van de volgende bronnen: Vervoer gevaarlijke stoffen over de weg. Stationaire bronnen en buisleidingen. Vliegverkeer. Voor externe veiligheid wordt het plaatsgebonden risico, het totaal risicogewicht en het groepsrisico bepaald: Kwetsbare gebouwen, inclusief woningen, binnen 10-5 PR-contour. Kwetsbare gebouwen, inclusief woningen, binnen 10-6 PR-contour. Kwetsbare gebouwen, inclusief woningen, binnen 10-7 PR-contour. Totaal risicogewicht [ton/jaar]. Groepsrisico. Voor de berekening van het plaatsgebonden risico als gevolg van vliegverkeer wordt de laatst beschikbare versie van het rekenmodel GEVERS (2.0) gebruikt. Dit model rekent conform Rekenvoorschrift voor overige burgerluchthavens (Bijlage 2 van de Regeling burgerluchthavens). Het groepsrisico wordt voor het hele studiegebied weergegeven in de vorm van een zogenoemde FNcurve. Voor de bepaling van de FN-curve wordt gebruik gemaakt van de resultaten van de berekening van het plaatsgebonden risico en het beschikbare woning- en populatiebestand.

18

:

3.7

NATUUR

Door de herinrichting van het gebied kan er sprake zijn van effecten op flora en fauna. De volgende effecten worden in het MER onderzocht: Vernietiging van het leefgebied. Barrièrewerking (fauna binnen omheining luchthavengebied versus daarbuiten). Verstoring. Vernatting en verdroging vanwege veranderingen in de waterhuishouding. Stikstofdepositie (in Natura 2000 gebied): Indien er geen sprake is van toename van stikstof kunnen de (project)effect(en) vanwege stikstofdepositie buiten beschouwing worden gelaten. In het MER wordt onderbouwd of sprake is van een toe- of afname van de stikstofdepositie en de gevolgen voor Natura 2000 gebieden. Bij vernietiging van het leefgebied wordt aangegeven welke natuurwaarden door de Technology Base Twente verdwijnen. Compensatie van die natuurwaarden vindt op voorhand al plaats in het zuidelijk gelegen gebied, dat onderdeel uitmaakt van de ecologische hoofdstructuur, waar momenteel een m.e.r.procedure voor loopt (project Middengebied Luchthaven Twente). De natuur die verloren zou zijn gegaan bij een burgerluchthaven is namelijk al als te compenseren natuur meegenomen in de plannen voor de ontwikkeling van het middengebied.

3.7.1

PASSENDE BEOORDELING

De Passende beoordeling onderzoekt of de te nemen besluiten in overeenstemming met de Natuurbeschermingswet genomen kunnen worden, dat wil zeggen of een Natuurbeschermingswetvergunning verleend kan worden. De effecten die passend beoordeeld zullen worden, betreffen uitsluitend die van een verandering in stikstofdepositie. Van de overige mogelijke effecten (bv geluid of waterhuishousing) kan op voorhand uitgesloten worden dat ze significant negatief zijn. Deze conclusie kan worden getrokken op basis van een voortoets die voor het MER Luchthavenbesluit uit 2013 is uitgevoerd, waar werd uitgegaan van een burgerluchthaven (zie onderstaand kader). De Gebiedsontwikkeling Noord leidt niet tot meer effecten als gevolg van geluidverstoring, verdroging, stikstofdepositie of ruimtebeslag dan in het geval van een burgerluchthaven. Uitsluiting effecten Natura 2000 anders dan stikstofdepositie De volgende Natura 2000-gebieden liggen in de nabijheid van Luchthaven Twente: - Lonnekermeer (op ca 300 m) - Landgoederen Oldenzaal (op ca 3 km) - Dinkelland (op ca 8 km) - Lemselermaten (op ca 8 km) - Gildehauser Venn (op ca 13 km in Duitsland) - Kleingewässer Achterberg (klein gebiedje op ca 13 km in Duitsland)

In onderstaande tabel is aangegeven voor welke doelsoorten de gebieden zijn aangewezen als N2000-gebied en voor welke type effecten de verschillende gebieden gevoelig zijn.

Tabel 5 Doelen en gevoeligheid Natura 2000-gebieden in omgeving Luchthaven Twente

:

19

N2000-gebied

Doelsoorten

Lonnekermeer

7 habitattypen 1 insect 3 habitattypen 1 amfibie 8 habitattypen 1 amfibie 4 habitattypen 1 weekdier 10 habitattypen 2 planten

Landgoederen Oldenzaal Dinkelland Lemselermaten Gildehauser Venn (Duitsland) Kleingewässer Achterberg (Duitsland)

4 habitattypen 1 plant

Geluidverstoring

Verdroging/ vernatting

N-depositie

Ruimtebeslag

Niet gevoelig

X

X

X

Niet gevoelig

X

X

X

Niet gevoelig

X

X

X

Niet gevoelig

X

X

X

Niet gevoelig

X

X

X

Niet gevoelig

X

X

X

Onderstaand volgt een toelichting of de typen effecten al dan niet te verwachten zijn als gevolg van de ontwikkeling van Luchthaven Twente.

Lonnekermeer Verdroging/vernatting In de nieuwe situatie verandert de ontwatering van het te ontwikkelen gebied niet. De nieuwe situatie zal dan ook, in vergelijking met de huidige situatie, geen extra verdroging of vernatting veroorzaken. Er treedt daarom geen effect op.

Ruimtebeslag De ontwikkeling van Technology Base Twente leidt niet tot direct ruimtebeslag op het Lonnekermeer.

Stikstofdepositie Effecten als gevolg van stikstofdepositie zijn niet op voorhand uit te sluiten. Deze worden daarom passend beoordeeld in de Passende Beoordeling.

Landgoederen Oldenzaal Verdroging/vernatting en ruimtebeslag De afstand tussen Technology Base Twente en dit gebied is dusdanig dat effecten als gevolg van verdroging/vernatting en ruimtebeslag niet kunnen optreden.

Stikstofdepositie Effecten ten gevolge van stikstofdepositie op dit gebied zijn niet op voorhand geheel uit te sluiten. De grootte van de effecten, als ze al optreden, zal naar alle waarschijnlijkheid beperkt zijn, aangezien de stikstofdepositie vanuit het project voor een belangrijk deel bepaald wordt door wegverkeer. Voor wegverkeer geldt in het algemeen dat eventuele effecten zich vooral voordoen binnen een zone van 3 km van de weg. Uit voorzorg worden de effecten van stikstofdepositie door zowel weg- als luchtverkeer en bedrijvigheid op dit gebied ook berekend en passend beoordeeld.

Overige Natura 2000-gebieden in de omgeving Voor de overige gebieden geldt dat ze alle nog verder weg liggen dan Landgoederen Oldenzaal (8 km en verder) waardoor de potentiële effecten nog kleiner zijn. Geluid en stikstofdepositie zijn de enige mogelijke effecten die op die afstand nog merkbaar kunnen zijn. Van geluid is geconstateerd dat geen van de gebieden daar gevoelig voor is. Voor stikstofdepositie geldt dat als de effecten op Landgoederen Oldenzaal zeer klein zijn, nader onderzoek naar verder gelegen gebieden niet nodig is.

Voor stikstofdepositie is het relevant om te noemen dat binnenkort (naar verwachting voor de zomer van 2015) de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) van kracht gaat (zie onderstaand kader voor een

20

:

toelichting). Luchthaven Twente is daarbij aangemerkt als prioritair project. Een en ander betekent dat er op voorhand ontwikkelingsruimte voor Luchthaven Twente is gereserveerd. Indien de PAS van kracht wordt, zijn stikstofberekeningen nodig om te toetsen of de ontwikkeling aan de voorwaarden voldoet, zoals het project in de PAS is opgenomen. Een uitgebreide onderbouwing ten aanzien van significantie van effecten op Natura 2000-gebieden is dan niet nodig. Programmatische aanpak stikstof (PAS) In de PAS werken overheden en maatschappelijke partners samen om de stikstofuitstoot te verminderen en daarmee ook economische ontwikkelingen mogelijk te maken. Rijk, provincies en natuurorganisaties nemen maatregelen om de natuur te herstellen, door bijvoorbeeld stikstofrijke grondlagen te verwijderen. Agrarische ondernemers nemen maatregelen in hun bedrijfsvoering, zoals mest aanwenden met weinig stikstofverliezen en het gebruik van aangepast voer. Door deze combinatie van maatregelen ontstaat er ruimte voor nieuwe economische activiteiten. De PAS combineert twee manieren om de natuurdoelen van Natura 2000 zeker te stellen: - Het blijvend laten dalen van de stikstofdepositie door het nemen van maatregelen aan de bron; - Het uitvoeren van herstelmaatregelen voor stikstofgevoelige natuur.

De PAS bepaalt ook dat een deel van de daling van de stikstofdepositie mag worden ingezet voor nieuwe projecten of projecten waarin uitbreiding van bestaande stikstofemissie aan de orde is. Dit noemen we de ontwikkelingsruimte.

3.8

CULTUURHISTORIE

Onder het aspect cultuurhistorie wordt een aantal facetten begrepen: archeologie, historische geografie en historische (steden)bouwkunde. In het MER wordt voor de beoordeling van deze facetten zoveel mogelijk de systematiek uit de Handreiking Cultuurhistorie in m.e.r. en MKB gevolgd. Hierbij wordt uitgegaan van de mate van aantasting of verbetering van de kwaliteit van archeologische, geografische of bouwkundige waarden. Opgemerkt wordt dat het plangebied voor archeologie een overwegend lage verwachtingswaarde heeft en nader onderzoek in het MER wellicht niet nodig is voor dit onderdeel.

3.9

BODEM

Voor het aspect bodem wordt onderzocht wat de effecten zijn op de milieu-hygiënische bodemkwaliteit. Activiteiten in het plangebied kunnen effect hebben op de bodemkwaliteit door bijvoorbeeld afstroming van hemelwater waarbij andere stoffen worden meegevoerd. Er wordt beoordeeld wat de gevolgen zijn van het toekomstig gebruik op de milieu-hygiënische bodemkwaliteit. Er vindt voor een groot aantal verontreinigingen sanering plaats. Alle gevallen van ernstige verontreiniging zijn in beeld gebracht en worden gesaneerd, voorafgaand aan de exploitatie. Dit geldt ook voor aanwezige explosieven. Op basis van dit uitgangspunt hoeft in het MER niet te worden ingegaan op de ernstige verontreinigingen en de te ruimen explosieven.

3.10

WATER

Door de ontwikkeling van het gebied zal er sprake zijn van verharding van oppervlak. De omvang en invloed op oppervlaktewater en grondwater wordt in het MER in beeld gebracht. Hemelwater van het terrein kan door het meevoeren van andere stoffen bovendien invloed hebben op de kwaliteit van grondof oppervlaktewater. In het MER wordt onderzocht of dit effect is te verwachten. Verder wordt nagegaan of sprake is van afkoppeling van hemelwater naar watergangen en welke effecten dit met zich meebrengt.

:

21

3.11

RUIMTEGEBRUIK

Bij het thema ruimtegebruik wordt onderscheid gemaakt in de aspecten wonen, werken en landbouw. Zo wordt de invloed van de beperkingengebieden voor de luchtvaart op ruimtelijke ontwikkelingen voor wonen en werken bepaald. Bij landbouw wordt gekeken naar de invloed op de kwaliteit van gewassen bepaald. Dit is met name van belang voor biologische landbouw.

3.12

OVERIGE GERELATEERDE ONDERWERPEN

Er wordt een gezondheidskundige evaluatie (GES) uitgevoerd. De GES zal worden gebaseerd op de uitgevoerde berekeningen voor geluid, lucht en externe veiligheid.

22

:

Bijlage 2: Besluit Decentralisatie Bevoegd Gezag Luchthaven Twente

-

Brief aan Tweede Kamer: Rijksbetrokkenheid bij vervolg luchthaven Twente en voorhang koninklijk besluit decentralisatie bevoegd gezag. Brief aan Eerste Kamer: Rijksbetrokkenheid bij vervolg luchthaven Twente en voorhang koninklijk besluit decentralisatie bevoegd gezag. Ontwerp Koninklijk Besluit Decentralisatie Bevoegd Gezag.

> Retouradres Postbus 20901 2500 EX Den Haag

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG

Ministerie van Infrastructuur en Milieu Plesmanweg 1-6 2597 JG Den Haag Postbus 20901 2500 EX Den Haag T 070-456 0000 F 070-456 1111 Ons kenmerk IENM/BSK-2015/95948 Bijlage(n) 1

Datum Betreft

Rijksbetrokkenheid bij vervolg luchthaven Twente en voorhang koninklijk besluit decentralisatie bevoegd gezag

Geachte voorzitter, Op 17 juli 2014 is uw Kamer per brief geïnformeerd over het staken van de inspanningen van de gemeente Enschede en de provincie Overijssel om te komen tot een commerciële burgerluchthaven Twente (Tweede Kamer, vergaderjaar 2013–2014, Aanhangsel, nr. 2578). In mijn brief van 18 november 2014 (Tweede Kamer, vergaderjaar 2014 – 2015, 31 936, nr. 232) bent u vervolgens geïnformeerd over de gesprekken met de regio over het voorziene vervolg van de gebiedsontwikkeling en de mogelijke rol van het Rijk daarbij. Dit in het licht van het op 30 oktober 2014 verschenen advies van de Commissie van Wijzen (onder leiding van de heer Wientjes), waarin is aangegeven: “Maak van de luchthaven Twente een iconische internationale ontwikkel-, demonstratie- en productiezone voor ‘Advanced Materials and Manufacturing’: Technology Base Twente”. Binnen dit concept zou volgens de Commissie ruimte moeten zijn voor luchtvaartgerelateerde bedrijvigheid en General en Business Aviation. Area Development Twente (ADT) heeft mij recent geïnformeerd, dat de provincie Overijssel en de gemeente Enschede het advies van de Commissie van Wijzen ondersteunen en dat inmiddels door de regio een plan van aanpak is vastgesteld om het advies te realiseren. Onderdeel van dat plan van aanpak is om een vliegfunctie op de luchthaven Twente mogelijk te maken voor General Aviation, Business Aviation en activiteiten op het gebied van Maintenance Repair en Overhaul (MRO). ADT heeft aan het Rijk gevraagd om duidelijkheid te geven over de rol van het Rijk bij het vervolg van de luchthaven Twente. Hieronder ga ik daar nader op in, mede namens de minister van Defensie. Bevoegd gezag luchthavenbesluit ADT heeft het Rijk verzocht het eerste luchthavenbesluit voor luchthaven Twente vast te stellen. Het Rijk is bevoegd gezag voor luchthavens van nationale betekenis. De positie van deze luchthavens is volgens de Luchtvaartnota te relateren aan de faciliteiten om groot handelsverkeer te ontvangen. Deze luchthavens leveren verder een bijdrage aan de internationale bereikbaarheid van Nederland en van stedelijke netwerken. Uit het door de regio vastgestelde plan van aanpak blijkt dat de regio een vliegfunctie op de luchthaven Twente mogelijk wil maken voor General Pagina 1 van 33

Aviation, Business Aviation en activiteiten op het gebied van Maintenance Repair en Overhaul (MRO). Deze activiteiten passen niet bij de criteria om luchthaven van nationale betekenis te zijn. Daarom zal het bevoegd gezag voor de luchthaven Twente worden gedecentraliseerd naar de provincie Overijssel. De regio is hierover geïnformeerd.

Ministerie van Infrastructuur en Milieu Ons kenmerk IENM/BSK-2015/95948

Om de decentralisatie van het bevoegd gezag te realiseren bereidt mijn ministerie een koninklijk besluit voor tot inwerkingtreding van artikel IG uit de Wet van 18 december 2008, houdende wijziging van de Wet luchtvaart inzake vernieuwing van de regelgeving voor burgerluchthavens en militaire luchthavens en de decentralisatie van bevoegdheden voor burgerluchthavens naar het provinciaal bestuur (Regelgeving burgerluchthavens en militaire luchthavens) (hierna: Wet RBML). Dit artikel bepaalt dat artikel 8.1, zevende lid, van de Wet luchtvaart vervalt. Hiermee wordt geregeld dat de luchthaven Twente, na het intrekken van de militaire aanwijzing, geen burgerluchthaven van nationale betekenis wordt, maar een luchthaven van regionale betekenis. Op grond van artikel XXV van de Wet RBML geldt dat inwerkingtreding van de artikelen IA, IB, IC en IG niet eerder wordt gedaan dan vier weken nadat het ontwerp aan beide kamers der StatenGeneraal is overgelegd. In het licht daarvan ontvangt u het ontwerp (bijlage 1). Het Rijk vindt het van belang dat de continuïteit van de huidige vliegfunctie van de luchthaven niet in gevaar komt als de militaire aanwijzing wordt ingetrokken dan wel met ingang van 1 november 2016 vervalt en er op dat moment nog geen provinciaal luchthavenbesluit is vastgesteld. Als het nodig is om de tussenliggende periode te overbruggen, is mijn ministerie bereid om daarvoor – op grond van artikel 8a.50, tweede lid, van de Wet luchtvaart – een procedure te starten om te komen tot een vrijstelling van de verplichting om een luchthavenbesluit te hebben. Bedrijfsvestiging korte termijn ADT heeft aangegeven dat het gesprekken voert met geïnteresseerde bedrijven, die mogelijk eerder gebruik van de luchthaven willen maken dan dat een luchthavenbesluit is vastgesteld. ADT heeft gevraagd of het Rijk – vooruitlopend op een vast te stellen luchthavenbesluit – dit gebruik mogelijk wil maken op de luchthaven Twente, bovenop het reeds bestaande gebruik. Het Rijk is bereid om een procedure te starten om dit beperkt extra gebruik mogelijk te maken op de luchthaven Twente, voordat een luchthavenbesluit door de provincie is vastgesteld. Dit vanwege de economische kansen van dit extra verkeer voor de regio (werkgelegenheid). Het Rijk ziet twee mogelijkheden om het extra gebruik mogelijk te maken, ofwel via een ontheffing van het ministerie van Defensie op de militaire aanwijzing ofwel via een vrijstelling van mijn ministerie van de verplichting om een luchthavenbesluit te hebben (op grond van artikel 8a.50, tweede lid, van de Wet luchtvaart). In dat laatste geval zal parallel aan vaststelling van een eventueel vrijstellingsbesluit de militaire aanwijzing door het ministerie van Defensie moeten worden ingetrokken. Welke optie de voorkeur heeft wordt de komende weken in overleg met ADT nader verkend. In beide gevallen gelden voorwaarden om het beperkt extra gebruik mogelijk te maken. Zo wordt het gebruik gemaximeerd (zodanig dat de contouren voor geluid (56 Lden) en externe veiligheid (PR 10-6) niet buiten het toekomstige luchthavengebied vallen), dient er zekerheid te bestaan over de aan/uitvliegroutes, over luchtverkeersdienstverlening en over het waarborgen van de veiligheid op de luchthaven. Over de invulling van de voorwaarden zal nog overleg met ADT plaatsvinden. Pagina 2 van 33

Financiële bijdragen Vanuit het Rijk zijn in het verleden onder voorwaarden bijdragen toegezegd in het kader van de ontwikkeling van een burgerluchthaven voor groot commercieel verkeer, te weten:  Investeringsbijdrage voor luchtzijdige investeringen: € 1,8 miljoen1  Bijdrage in de exploitatie van luchtverkeersleiding op de luchthaven: € 4,6 miljoen2.  Bijdrage om participatiemaatschappij PPM Oost te laten participeren in de op te richten luchthavenonderneming: € 2,5 miljoen3.

Ministerie van Infrastructuur en Milieu Ons kenmerk IENM/BSK-2015/95948

ADT heeft gevraagd om duidelijkheid hoe het Rijk met deze bijdragen omgaat. Aan ADT is aangegeven dat – met het stoppen van de regionale inspanningen om te komen tot een burgerluchthaven voor groot commercieel verkeer – de onder voorwaarden toegezegde bijdragen voor de exploitatie van luchtverkeersleiding en om participatiemaatschappij PPM Oost te laten participeren in de op te richten luchthavenonderneming zijn komen te vervallen. De bijdrage van € 1,8 miljoen is opgenomen in de Bestuursovereenkomst Gebiedsontwikkeling Vliegveld Twente 4, waarin ook is bepaald dat partijen met elkaar in overleg gaan als de voorgenomen gebiedsontwikkeling met burgerluchthaven voor groot commercieel verkeer niet tot stand zou komen. In het licht van de afspraken uit de Bestuursovereenkomst is aan ADT gemeld dat op een later moment een definitief besluit zal worden genomen over het al dan niet beschikbaar stellen van (een deel van) de bijdrage van € 1,8 miljoen. Hiervoor is ondermeer duidelijkheid nodig over de concrete invulling van de ontwikkeling van de luchthaven op basis van het vastgestelde plan van aanpak. Betrokkenheid ministerie van Economische Zaken ADT heeft verzocht om een overleg met het Rijk over de beoogde economische ontwikkeling van de regio Twente. Het ministerie van Economische Zaken is bereid om met de regionale partijen in gesprek te gaan over dit onderwerp.

Hoogachtend, DE STAATSSECRETARIS VAN INFRASTRUCTUUR EN MILIEU,

Wilma J. Mansveld

1

Deze bijdrage maakt onderdeel uit van de bijdrage van € 3,0 miljoen, die met een amendement van het lid Koopmans (Tweede Kamer 2007—2008, 31200 Xli, nr. 60) is vrijgemaakt voor de ontwikkeling van de luchthaven Twente. Een deel van deze bijdrage (€ 1,2 miljoen) is besteed. 2 Tweede Kamer, 2012 – 2013,31936, nr. 141 3 Tweede Kamer, 2012 – 2013,31936, nr. 141 4 Bijlage bij Tweede Kamer, vergaderjaar 2009— 2010, 31 936, nr. 17 Pagina 3 van 33

> Retouradres Postbus 20901 2500 EX Den Haag

De voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 21-23 2513 AA DEN HAAG

Ministerie van Infrastructuur en Milieu Plesmanweg 1-6 2597 JG Den Haag Postbus 20901 2500 EX Den Haag T 070-456 0000 F 070-456 1111 Ons kenmerk IENM/BSK-2015/95946 Uw kenmerk -

Datum Betreft

Bijlage(n) 1

Voorhang koninklijk besluit decentralisatie bevoegd gezag luchthaven Twente

Geachte voorzitter, Hierbij bied ik u op grond van artikel XXV uit de Wet van 18 december 2008, houdende wijziging van de Wet luchtvaart inzake vernieuwing van de regelgeving voor burgerluchthavens en militaire luchthavens en de decentralisatie van bevoegdheden voor burgerluchthavens naar het provinciaal bestuur (Regelgeving burgerluchthavens en militaire luchthavens) in voorhang een ontwerp van het koninklijk besluit tot inwerkingtreding van artikel IG uit dezelfde Wet van 18 december 2008) aan. Dit artikel bepaalt dat artikel 8.1, zevende lid, van de Wet luchtvaart vervalt. Hiermee wordt geregeld dat de luchthaven Twente, na het intrekken van de militaire aanwijzing, geen burgerluchthaven van nationale betekenis wordt, maar een luchthaven van regionale betekenis. Toelichting In maart 2014 is uw Kamer per brief geïnformeerd over het ontwerp luchthavenbesluit voor de luchthaven Twente (Kamerstukken II 2013/2014, 31 936, nr. 189). Medio 2014 hebben de provincie Overijssel en de gemeente Enschede besloten om de inspanningen om te komen tot een burgerluchthaven Twente voor groot commercieel verkeer te stoppen. Dit in verband met kritische signalen vanuit de Europese Commissie op het punt van staatssteun en het feit dat het daardoor niet lukt om de luchthaven te ontwikkelen binnen de gestelde regionale politieke kaders (“eind 2014 vliegen”). Daarmee is ook de procedure om te komen tot een luchthavenbesluit stopgezet. Inmiddels hebben de provincie en de gemeente een plan van aanpak vastgesteld voor de verdere ontwikkeling van het gebied waar de burgerluchthaven Twente voor groot commercieel verkeer was voorzien. Dit naar aanleiding van het op 30 oktober 2014 verschenen advies van de Commissie van Wijzen (onder leiding van de heer Wientjes), waarin is aangegeven: “Maak van de luchthaven Twente een iconische internationale ontwikkel-, demonstratie- en productiezone voor ‘Advanced Materials and Manufacturing’: Technology Base Twente”. Binnen dit concept zou volgens de Commissie ruimte moeten zijn voor luchtvaartgerelateerde bedrijvigheid en General en Business Aviation. In het licht van het bovenstaande heeft Area Development Twente (ADT) gevraagd om een nieuw luchthavenbesluit voor de luchthaven Twente vast te Pagina 1 van 22

stellen. Het Rijk is bevoegd gezag voor luchthavens van nationale betekenis. De positie van deze luchthavens is volgens de Luchtvaartnota te relateren aan de faciliteiten om groot handelsverkeer te ontvangen. Deze luchthavens leveren verder een bijdrage aan de internationale bereikbaarheid van Nederland en van stedelijke netwerken. Uit het door de regio vastgestelde plan van aanpak blijkt dat de regio een vliegfunctie op de luchthaven Twente mogelijk wil maken voor General Aviation, Business Aviation en activiteiten op het gebied van Maintenance Repair en Overhaul (MRO). Deze activiteiten passen niet bij de criteria om luchthaven van nationale betekenis te zijn. Daarom zal het bevoegd gezag voor de luchthaven Twente worden gedecentraliseerd naar de provincie Overijssel. De regio is hierover geïnformeerd.

Ministerie van Infrastructuur en Milieu Ons kenmerk IENM/BSK-2015/…

Om de decentralisatie van het bevoegd gezag te realiseren bereidt mijn ministerie een koninklijk besluit voor tot inwerkingtreding van artikel IG uit de Wet van 18 december 2008, houdende wijziging van de Wet luchtvaart inzake vernieuwing van de regelgeving voor burgerluchthavens en militaire luchthavens en de decentralisatie van bevoegdheden voor burgerluchthavens naar het provinciaal bestuur (Regelgeving burgerluchthavens en militaire luchthavens). Op grond van artikel XXV uit dezelfde Wet van 18 december 2008 ontvangt u hierbij in voorhang een ontwerp van dit koninklijk besluit. Hoogachtend, DE STAATSSECRETARIS VAN INFRASTRUCTUUR EN MILIEU,

Wilma J. Mansveld

Pagina 2 van 2

Besluit van

houdende vaststelling van het tijdstip van inwerkingtreding van artikel IG van de Wet van 18 december 2008, houdende wijziging van de Wet luchtvaart inzake vernieuwing van de regelgeving voor burgerluchthavens en militaire luchthavens en de decentralisatie van bevoegdheden voor burgerluchthavens naar het provinciaal bestuur (Regelgeving burgerluchthavens en militaire luchthavens) (Stb. 2008, 561) en daarmede tot decentralisatie van bevoegdheden voor de luchthaven Twente naar het provinciaal bestuur

Op de voordracht van de Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu van, nr. IenM/BSK-, Hoofddirectie Bestuurlijke en Juridische Zaken; Gelet op artikel XXV van de Wet van 18 december 2008, houdende wijziging van de Wet luchtvaart inzake vernieuwing van de regelgeving voor burgerluchthavens en militaire luchthavens en de decentralisatie van bevoegdheden voor burgerluchthavens naar het provinciaal bestuur (Regelgeving burgerluchthavens en militaire luchthavens) (Stb. 2008, 561); Hebben goedgevonden en verstaan: ENIG ARTIKEL Artikel IG van de Wet van 18 december 2008, houdende wijziging van de Wet luchtvaart inzake vernieuwing van de regelgeving voor burgerluchthavens en militaire luchthavens en de decentralisatie van bevoegdheden voor burgerluchthavens naar het provinciaal bestuur (Regelgeving burgerluchthavens en militaire luchthavens) (Stb. 2008, 561) treedt in werking met ingang van 1 augustus 2015.

Lasten en bevelen dat dit besluit met de daarbij behorende nota van toelichting in het Staatsblad zal worden geplaatst.

DE STAATSSECRETARIS VAN INFRASTRUCTUUR EN MILIEU,

NOTA VAN TOELICHTING 1. Decentralisatie bevoegdheden voor luchthaven Twente Dit koninklijk besluit voorziet in de inwerkingtreding van artikel IG van de Wet van 18 december 2008, houdende wijziging van de Wet luchtvaart inzake vernieuwing van de regelgeving voor burgerluchthavens en militaire luchthavens en de decentralisatie van bevoegdheden voor burgerluchthavens naar het provinciaal bestuur (Regelgeving burgerluchthavens en militaire luchthavens) (Stb. 2008, 561), (hierna: Wet RBML). Door de inwerkingtreding van dit artikel vervalt artikel 8.1, zevende lid, van de Wet luchtvaart. Dit betekent dat de luchthaven Twente na de beëindiging van het militaire gebruik, niet de status van luchthaven van nationale betekenis verkrijgt, maar die van luchthaven van regionale betekenis. Een gevolg hiervan is dat Provinciale Staten van Overijssel het bevoegd gezag wordt voor het vaststellen van een luchthavenbesluit in plaats van de Minister van Infrastructuur en Milieu. 2. Huidige status luchthaven Twente In de Wet luchtvaart wordt met betrekking tot de ‘overige burgerluchthavens’ – dit wil zeggen burgerluchthavens anders dan de luchthaven Schiphol – onderscheid gemaakt tussen luchthavens van nationale betekenis en die van regionale betekenis. Luchthavens zijn van nationale betekenis indien zij zijn gelegen buiten provinciegrenzen zoals bepaald bij of krachtens de Provinciewet, of indien dit bij wet is bepaald (artikel 8.1, tweede lid, van de Wet luchtvaart). Van vier luchthavens is bij wet bepaald dat zij van nationale betekenis zijn. Het betreft de luchthavens Lelystad, Eelde, Maastricht en Rotterdam (artikel 8.1, derde lid, van de Wet luchtvaart). Luchthaven Twente heeft vooralsnog de status van militaire luchthaven. Op grond van de Luchtvaartwet is deze luchthaven door de Minister van Defensie hiertoe aangewezen.1 Ten behoeve van het burgermedegebruik dat op deze luchthaven plaatsvindt, zijn verschillende ontheffingen afgegeven. Ten aanzien van de luchthaven Twente is in artikel 8.1, zevende lid, van de Wet luchtvaart bepaald dat, indien het militaire gebruik wordt beëindigd door intrekking van (a) de aanwijzing op grond van de Luchtvaartwet van die luchthaven als militaire luchthaven, of (b) het luchthavenbesluit dat op deze luchthaven betrekking heeft, en op die plaats een burgerluchthaven wordt gevestigd, deze luchthaven van nationale betekenis is. In 2003 heeft het ministerie van Defensie besloten om de militaire vliegbasis Twenthe te sluiten. Begin 2007 werd duidelijk dat Defensie ook daadwerkelijk zou vertrekken van de luchthaven Twente. Omdat luchthaven Twente niet langer in gebruik is ten behoeve van militair gebruik en ook geen plannen bestaan om in de toekomst weer gebruik te maken van deze luchthaven, zal door het Ministerie van Defensie geen luchthavenbesluit voor een militaire luchthaven op grond van de Wet luchtvaart worden vastgesteld. Uiterlijk vanaf 1 november 2016 (of eerder op het moment dat de militaire aanwijzing wordt 1

Bij beschikking van 23 maart 1960, nr. 245.382/E (Aanwijzing militair luchtvaartterrein Twenthe), Stcrt. 1960, 65A.

2

ingetrokken) zal luchthaven Twente de status van burgerluchthaven verkrijgen.2 Gelet op de toekomstige plannen voor de luchthaven Twente (zie hierna) is het van belang om ruim voor die uiterste termijn van 1 november 2016 duidelijkheid te verschaffen over de status van luchthaven Twente en daarmee over waar het bevoegd gezag voor deze luchthaven is belegd. Daarom is dit koninklijk besluit voorbereid. 3. Toekomstige plannen voor luchthaven Twente In 2011 is de aanbesteding van de luchthaven door Area Development Twente (hierna: ADT; een gemeenschappelijke regeling van de provincie Overijssel en de gemeente Enschede) gestart. In september 2013 is door ADT een concessieovereenkomst gesloten met het consortium van Reggeborgh en Aviapartner over de ontwikkeling en exploitatie van de luchthaven Twente. Het consortium heeft vervolgens de Exploitatiemaatschappij Vliegveld Twente B.V. opgericht. In november 2013 heeft ADT mede namens de exploitatiemaatschappij bij het ministerie van Infrastructuur en Milieu een aanvraag gedaan voor een luchthavenbesluit. Op 7 maart 2014 heeft het ministerie het ontwerp luchthavenbesluit openbaar gemaakt. Medio 2014 hebben de provincie Overijssel en de gemeente Enschede besloten om de inspanningen om te komen tot een burgerluchthaven Twente voor groot commercieel verkeer te stoppen. Dit in verband met kritische signalen vanuit de Europese Commissie op het punt van staatssteun en het feit dat het daardoor niet lukt om de luchthaven te ontwikkelen binnen de gestelde regionale politieke kaders (“eind 2014 vliegen”). Daarmee is ook de procedure om te komen tot een luchthavenbesluit stopgezet. Inmiddels hebben de provincie en de gemeente een plan van aanpak vastgesteld voor de verdere ontwikkeling van het gebied waar de burgerluchthaven Twente voor groot commercieel verkeer was voorzien. Dit naar aanleiding van het op 30 oktober 2014 verschenen advies van de Commissie van Wijzen (onder leiding van de heer Wientjes), waarin is aangegeven: “Maak van de luchthaven Twente een iconische internationale ontwikkel-, demonstratie-en productiezone voor ‘Advanced Materials and Manufacturing’: Technology Base Twente”. Binnen dit concept zou volgens de Commissie ruimte moet zijn voor luchtvaartgerelateerde bedrijvigheid en General en Business Aviation. In het licht van het bovenstaande heeft ADT aan de Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu gevraagd om voor de realisatie van deze nieuwe plannen, een luchthavenbesluit voor de luchthaven Twente vast te stellen. 4. Bevoegd gezag bij toekomstige plannen De positie van luchthavens van nationale betekenis is volgens de Luchtvaartnota te relateren aan de faciliteiten om groot handelsverkeer te ontvangen. 3 Deze luchthavens leveren verder een bijdrage aan de internationale bereikbaarheid van Nederland en van stedelijke netwerken. Specifiek voor luchthaven Twente heeft het Rijk in de

2

Door middel van een wijziging van artikel XVIII, eerste lid, van de Wet RBML is de geldigheidsduur van de aanwijzingen op grond van de Luchtvaartwet van 5 jaar verlengd naar 7 jaar (Stb. 2014, 289). 3 Luchtvaartnota: Concurrerende en duurzame luchtvaart voor een sterke economie. Bijlage bij Kamerstukken II, 2008/09, 31 936, nr. 1.

3

Luchtvaartnota aangegeven voorstander te zijn van de ontwikkeling van de luchthaven, mits daarvoor een marktpartij gevonden kan worden. Uit het door de regio vastgestelde plan van aanpak blijkt dat de regio een vliegfunctie op de luchthaven Twente mogelijk wil maken voor General Aviation, Business Aviation en activiteiten op het gebied van Maintenance Repair en Overhaul (MRO). Deze activiteiten passen niet bij de in de Luchtvaartnota omschreven criteria om luchthaven van nationale betekenis te zijn. Daarom wordt door middel van dit koninklijk besluit geregeld dat luchthaven Twente, na de beëindiging van het militaire gebruik, de status van luchthaven van regionale betekenis verkrijgt. Omdat op dat moment het bevoegde gezag voor het vaststellen van een luchthavenbesluit overgaat van de Minister van Defensie naar Provinciale Staten van Overijssel, zal door deze provincie een luchthavenbesluit moeten worden voorbereid om het gewenste toekomstige gebruik mogelijk te maken. Op luchthavens van regionale betekenis en het vaststellen van een luchthavenbesluit voor deze luchthavens, is titel 8.3 van de Wet luchtvaart van toepassing. 5. Voorhang Met het oog op artikel XXV van de Wet RBML wordt de voordracht voor een koninklijk besluit tot inwerkingtreding van artikel IG van die wet niet eerder gedaan dan vier weken nadat het ontwerp aan beide kamers der Staten-Generaal is overgelegd. Op 27 mei 2015 is hiertoe een ontwerp voor een koninklijk besluit aan de Eerste en Tweede Kamer gezonden.4

DE STAATSSECRETARIS VAN INFRASTRUCTUUR EN MILIEU,

4

Kamerstukken PM.

4