tijd nemen om te bouwen
INHOUD
DEXIA: ÉÉN GROEP, ÉÉN STRATEGIE, ÉÉN CULTUUR
1
Boodschap van de voorzitter van de raad van bestuur
1
Onze verbintenissen
1
Onze visie, onze opdrachten en waarden
2
DUURZAME ONTWIKKELING: EEN IN DE STRATEGIE VAN DE GROEP GEÏNTEGREERDE BENADERING
3
De integratie van duurzame ontwikkeling in de organisatie van de Groep
3
Onze acties in 2006
4
Het verslag Duurzame Ontwikkeling
7
ONZE VERBINTENISSEN EN VERWEZENLIJKINGEN
8
Onze aandeelhouders: Prestatie en verantwoordelijkheid
9
Onze cliënten: Innovatie en kwaliteitsrelatie
17
Onze medewerkers: Ondersteuning en persoonlijke ontwikkeling
27
De ons omringende maatschappij: maatschappelijke betrokkenheid en transparantie
31
BIJLAGEN
38
Overzicht 2007 van de acties voor duurzame ontwikkeling van Dexia
38
Onze ratings en onderscheidingen 2006
38
Samenvattende tabel van de groepsindicatoren
39
Kruistabel referentiesystemen
42
Antwoorden op vragen van ratingagentschappen en ngo’s
43
Advies externe audit
44
Woordenlijst
45
Voortzetten van de dialoog
47
DEXIA ÉÉN GROEP, ÉÉN STRATEGIE, ÉÉN CULTUUR BOODSCHAP VAN DE VOORZITTER VAN DE RAAD VAN BESTUUR Door zijn geschiedenis, zijn metiers en zijn waarden behoort Dexia tot de meest actieve banken op het gebied van duurzame ontwikkeling. Zo is de bank wereldmarktleider inzake financiering van openbare infrastructuur en voorzieningen die het milieu respecteren. Al vele jaren integreert Dexia de sociale en milieuverantwoordelijkheid in zijn strategische doelstellingen. Zo kan de bank met trots aanspraak maken op het statuut van onderneming met burgerzin, die aandacht heeft voor alle betrokken partijen, de vrouwen en mannen van de onderneming, de cliënten, de aandeelhouders, de ons omringende maatschappij en vandaag ook de hele planeet die de komende generaties toebehoort. De uitdagingen van de toekomst, in het bijzonder op het gebied van klimaatwijziging en biodiversiteit, zullen ons ertoe aanzetten nog meer te ondernemen, met zin voor innovatie en creativiteit. Dit verslag is bedoeld voor al wie de pijlers van ons actieplan inzake duurzame ontwikkeling wil kennen, evenals de manier waarop onze Groep ze toepast. Deze acties willen een concreet antwoord zijn op de milieugebonden en sociale uitdagingen waarmee we worden geconfronteerd in het kader van onze diverse activiteiten. Pierre Richard Voorzitter van de raad van bestuur
ONZE VERBINTENISSEN De basiswaarden van Dexia – langetermijnvisie en bekommernis om het algemeen belang – blijken meer bepaald uit zijn goedkeuring van en verbintenis inzake twee programma’s van de Verenigde Naties, en de toepassingen ervan.
VERBINTENIS
BESCHRIJVING
UNEP-FI initiative
De Verklaring van de financiële instellingen inzake milieu en duurzame ontwikkeling van het Programma van de Verenigde Naties voor het Milieu heeft tot doel de verbintenis van de financiële en bankondernemingen ten voordele van de duurzame ontwikkeling te bevorderen, meer bepaald op het gebied van het milieu.
Ondertekening in april 1998
Global Compact
Het Internationaal Pact van de Verenigde Naties verenigt ondernemingen die zich ertoe verbinden om de doelstelling van “duurzame ontwikkeling” toe te passen op basis van tien principes op het gebied van de rechten van de mens en de normen inzake arbeid, milieu en bestrijding van corruptie, onder het rechtstreekse gezag van de secretaris-generaal van de Verenigde Naties.
Ondertekening in december 2002
Equator Principles (EP) I et II
Het gaat hier om een pakket maatregelen uitgewerkt door een groep van internationale banken, met het oog op een gezond beheer van de maatschappelijke en milieuproblemen die samenhangen met projectfinanciering.
Goedkeuring in september 2003 (EP I) en juli 2006 (EP II)
Carbon Disclosure Project (CDP)
Deze enquête die voor rekening van institutionele beleggers wordt gevoerd en bij ondernemingen van de FT-500 wordt verwezenlijkt, heeft tot doel informatie te verzamelen over hun uitstoot van broeikasgassen en hun beleid ter zake.
Participatie sedert 2005
Principles for Responsible Investment (PRI)
De PRI werden op 27 april 2006 gelanceerd in New York en hebben tot doel de milieuproblematiek, de sociale problematiek en de problematiek inzake ondernemingsbestuur te integreren in het beheer van de beleggingsportefeuilles onder de auspiciën van de Verenigde Naties.
Ondertekening door Dexia Asset Management in mei 2006 en door Dexia Insurance Belgium in juli 2006
TABEL MET DE BELANGRIJKSTE INTERNATIONALE VERBINTENISSEN VAN DE GROEP
GOEDKEURING DOOR DEXIA
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
De tabel hiernaast vermeldt de belangrijkste verbintenissen die de groep Dexia op internationaal vlak is aangegaan. Een tabel inzake de gekruiste toepassing door Dexia van de referentiemodellen van het Global Compact en het UNEP-FI vindt u op pagina 42 van dit verslag.
|1
ONZE VISIE ONZE OPDRACHTEN EN WAARDEN De voorzitter en de vicevoorzitter van het directiecomité van de Groep delen hun visie Welke plaats neemt duurzame ontwikkeling volgens u in de banksector in? Jacques Guerber: Ondernemingen uit de banksector moeten, zoals ondernemingen uit andere sectoren, de maatschappelijke en milieuverantwoordelijkheid in hun prioriteitenlijst opnemen, ongeacht of het gaat om de impact op het milieu van de projecten die ze financieren, de naleving van de rechten van de mens of de valorisering van al hun medewerkers. Maar de financiële instellingen moeten op dit vlak ook een positieve stimulerende invloed uitoefenen door de producten die ze creëren en de sectoren waarin ze investeren. Axel Miller: In dit verband is de opmerkelijke ontwikkeling van de niet-financiële analyse op de markten opvallend, net als de forse vooruitgang die de MVB-fondsen hebben geboekt. Ook de toegenomen waakzaamheid van de ngo’s en van de verenigingen met betrekking tot de rol die banken vertolken, moet worden benadrukt. Ten slotte is de risicofactor een centraal gegeven in de bankactiviteit, waarbij de sociale en milieurisico’s op de eerste plaats komen. Ik ben er dus van overtuigd dat de toepassing van een duurzame ontwikkelingsstrategie een zeker voordeel verschaft aan de financiële instellingen die als eerste deze opportuniteit hebben benut. Welke plaats bekleedt duurzame ontwikkeling in de strategie van de groep Dexia? A. Miller: De duurzame ontwikkeling staat centraal in onze strategie. Deze strategie rust op twee pijlers: de financiering van collectieve voorzieningen, op internationaal, en de universele bank, op Europees niveau. Onze positie van wereldmarktleider op het gebied van de financiering van de publieke sector, en dus de voorzieningen van morgen, verleent ons zo een bijzondere verantwoordelijkheid. We hebben op de verwachtingen van onze particuliere en institutionele cliënten kunnen anticiperen, en Dexia Asset Management is momenteel Europees marktleider op het gebied van de MVB-fondsen. J. Guerber: Deze zeer sterke betrokkenheid uit zich in onze aanwezigheid in de belangrijkste beursindexen die op de sociale en milieucriteria zijn gebaseerd, en blijkt uit diverse onderscheidingen: voor het derde jaar op rij zijn we opgenomen in de “Global 100 Most Sustainable Corporations in the World”, we behaalden de onderscheiding “Renewable Deal of the Year” in de Europese categorie voor een zonne-energieproject in Spanje; en we behaalden de “BANCO d’or 2006”-prijs in de categorie Sustainable Asset Manager of the Decade ... Welke zijn ten slotte de ambities van Dexia op dit vlak in de komende jaren? J. Guerber: De belangrijkste milieu-uitdagingen voor de komende jaren lijken ons de klimaatwijziging en het behoud van de biodiversiteit. Onze acties zullen dan ook rond die twee pijlers opgebouwd zijn: consolidatie van onze positie als een van de wereldmarktleiders inzake financiering van hernieuwbare energie, onderzoek van de koolstofneutraliteit van onze directe impact, ontwikkeling van “carbon finance”,
2|
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
samenstelling van onderzoeksacties inzake behoud van biodiversiteit … Op het sociale vlak wensen we dat het profiel van onze medewerkers de verscheidenheid van de talenten van de maatschappij weerspiegelt, zonder enige vorm van discriminatie. Ook zullen we onze inspanningen ten gunste van de verscheidenheid binnen de onderneming voortzetten rond drie sterke pijlers: een band smeden tussen de huidige en de toekomstige generatie, de plaats van de vrouw verstevigen en de toegang van personen met een handicap vergemakkelijken. A. Miller: Dexia vertolkte een pioniersrol in de banksector door al heel vroeg een programma inzake duurzame ontwikkeling uit te werken. Deze sociale en milieuverbintenis is perfect verenigbaar met zowel de basisideeën van Dexia – de langetermijnvisie en de bekommernis om het algemeen belang – als met de waarden van de Groep – respect, ambitie en passie. Zeer concreet bestaat onze doelstelling erin om deze dimensie een centrale rol in onze strategie toe te kennen, opdat we zouden worden erkend als de referentiebank op het gebied van duurzame ontwikkeling.
Axel Miller
Jacques Guerber
Gedelegeerd bestuurder Voorzitter van het directiecomité
Vicevoorzitter van het directiecomité verantwoordelijk voor de duurzame ontwikkelingsstrategie van de Groep
DUURZAME ONTWIKKELING EEN IN DE STRATEGIE VAN DE GROEP GEÏNTEGREERDE BENADERING DE INTEGRATIE VAN DUURZAME ONTWIKKELING IN DE ORGANISATIE VAN DE GROEP Om de toepassing en de follow-up van zijn strategie inzake duurzame ontwikkeling te waarborgen, baseert de Groep zich op een transversale organisatie ten dienste van een globale visie. • Het directiecomité bepaalt de strategie van de Groep op het gebied van duurzame ontwikkeling en bevestigt het actieplan. • De follow-up van het beleid inzake duurzame ontwikkeling is in handen van de vicevoorzitter van het directiecomité. • De directie duurzame ontwikkeling is verantwoordelijk voor het invoeren, vormgeven en coördineren van het actieplan.
• Het coördinatiecomité duurzame ontwikkeling, dat uit vertegenwoordigers van de transversale metiers van de Groep bestaat en bezield wordt door de directie duurzame ontwikkeling, heeft als opdracht de best practices te inventariseren en te verspreiden. • Een netwerk van een dertigtal personen die een bijdrage leveren, afkomstig uit iedere functionele directie en/of iedere dochteronderneming van de Groep, zorgt voor het contact met alle medewerkers.
De strategie duurzame ontwikkeling van de groep Dexia • In 2006 heeft het directiecomité van de Groep het actieplan duurzame ontwikkeling van de groep Dexia vastgelegd. De doelstellingen waren: - naleving van de verbintenissen die de Groep indertijd is aangegaan; - toepassing van concrete acties tegenover alle betrokken partijen; - vaststelling van gemeenschappelijke doelstellingen inzake duurzame ontwikkeling in heel de Groep; - planning van acties om de doelstellingen te kunnen verwezenlijken; - transparante communicatie.
• Dit actieplan is rond vijf pijlers opgebouwd: 1. Relaties met de ons omringende maatschappij (ratingagentschappen, ngo’s …) 2. Sociale en maatschappelijke verantwoordelijkheid van de onderneming (human resources en cultuur) 3. Rechtstreekse milieuverantwoordelijkheid van de onderneming 4. Duurzame ontwikkeling en commerciële activiteiten: financiering van collectieve voorzieningen 5. Duurzame ontwikkeling en commerciële activiteiten: de retailbank, de verzekeringen en het fondsenbeheer.
Benadering van het actieplan duurzame ontwikkeling Het actieplan duurzame ontwikkeling is gebaseerd op een programma voor permanente verbetering. Dit programma bestaat erin de doelstellingen te definiëren en om te zetten in acties die periodiek worden herzien om ons permanent te verbeteren.
Resultaten
Herziening
Beoordeling
Benadering
Implementering
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
|3
Vermindering/compensatie van de CO2-uitstoot van de groep Dexia
O
m een verantwoordelijk beheer van onze rechtstreekse impact op het milieu te waarborgen in heel onze Groep hebben wij in november 2006 een actieplan milieuverantwoordelijkheid van de onderneming (zie pagina 31) goedgekeurd. Door dit plan wordt de bestrijding van de klimaatwijziging een van de centrale thema’s in onze strategie duurzame ontwikkeling.
• We verbinden ons ook tot drie doelstellingen: - voorkomen dat onze nieuwe gebouwen een grote impact hebben op het milieu; - onze CO2-uitstoot en energieverbruik in onze bestaande gebouwen en in het kader van onze professionele verplaatsingen beperken; - de niet-reduceerbare marge van onze uitstoot compenseren. • Wij opteerden ervoor om in 2007 de CO2-uitstoot van 2006 die gekoppeld is aan ons energieverbruik, te beperken alvorens de niet te verminderen marge van onze globale uitstoot te compenseren. Onze strategie inzake vermindering/compensatie is opgebouwd rond projecten die te maken hebben met de activiteit van Dexia in zijn twee historische thuismarkten, nl. Frankrijk en België. In 2007 zullen wij dan ook eigen vermogen investeren in een windenergieproject. Parallel daarmee kopen wij in de vorm van groene elektriciteit de tegenwaarde van de jaarlijkse energieproductie van ons windmolenpark voor de energievoorziening van onze entiteiten in Frankrijk en België. • Zodoende wordt onze strategie inzake vermindering/compensatie: - geloofwaardig, omdat ze voorrang geeft aan de vermindering van onze uitstoot vóór de compensatie; - als een voorbeeld te dienen, omdat ze fungeert als etalage van best practices voor onze cliënten in de publieke sector; - innoverend, omdat ze bij voorkeur een beroep doet op hernieuwbare energie in onze historische markten in Europa. Meer informatie over de compensatiestrategie van de Groep en de geselecteerde projecten vindt u op www.dexia.com.
ONZE ACTIES IN 2006 Voor de groep Dexia impliceert de uitoefening van zijn maatschappelijke en milieuverantwoordelijkheid de organisatie van een constante dialoog met alle betrokken partijen: aandeelhouders, cliënten, medewerkers en de ons omringende maatschappij. Onze stakeholders - onze aandeelhouders - onze cliënten - onze medewerkers - de ons omringende maatschappij.
4|
In 2006 zorgde deze dialoog voor een permanente verbetering in het kader van de uitwerking en de followup van het actieplan duurzame ontwikkeling, rond de verschillende doelstellingen.
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
THEMATIEK
Relaties met de ons omringende maatschappij
De verbintenissen en de goedkeuring van de internationale en nationale initiatieven respecteren.
Onze interne procedures verbeteren.
Onze ingenomen posities meedelen als antwoord op vragen van ngo’s, niet-financiële ratingagentschappen.
De follow-up van onze beleidslijnen inzake de financiering van de wapenindustrie en de naleving van de mensenrechten versterken.
Externe verbintenissen respecteren.
De nieuwe voorgestelde verbintenissen analyseren om ons te vergewissen van ons vermogen om ze te respecteren. Zich vergewissen van de follow-up van onze verbintenissen.
Verscheidenheid bevorderen.
De invoering van acties ten gunste van de plaats van de vrouw voortzetten. Een actieprogramma voorstellen voor personen met een handicap. De band tussen de huidige en de toekomstige generatie aanhalen.
Een hoog niveau van sociale dialoog handhaven.
De principes inzake sociaal beheer in de hele onderneming toepassen.
Een beleid inzake maatschappelijk engagement uitstippelen.
Alle bestaande maatschappelijke verbintenissen analyseren. Een strategie definiëren op het vlak van mecenaat en cultuur. Een rapportering m.b.t. de bestaande verbintenissen opstellen.
Sociale en maatschappelijke verantwoordelijkheid van de onderneming
Milieuverantwoorde -lijkheid van de onderneming
Retailbank, verzekeringen en fondsbeheer
Zich vergewissen van de kwaliteit van onze informatie. De kwaliteit van onze dialoog met de ngo’s en de verenigingen versterken.
Een milieuactieplan op maat van de Groep samenstellen en toepassen.
Ons verantwoordelijk aankoopbeleid versterken. Onze rechtstreekse milieu-impact verminderen. De rapportering over de milieugegevens betrouwbaar maken en versterken. De geografische toepassingsperimeter van het actieplan verruimen.
Onze CO2-uitstoot verminderen en compenseren.
Een kwantificeringsindicator voor de CO2-uitstoot creëren. De CO2-uitstoot die gepaard gaat met het energieverbruik en de professionele verplaatsingen van de groep Dexia in 2006 compenseren. Meerjarige doelstellingen inzake de vermindering van onze CO2-uitstoot vastleggen, te rekenen vanaf 2008.
Carbon Finance ontwikkelen.
Een volledige koolstofstrategie uitwerken voor onze cliënten.
Bijdragen tot energiebesparingen van de publieke sector.
Met de steun van erkende specialisten globale oplossingen uitwerken om de investering van de publieke sector te bevorderen op het gebied van de energetische efficiëntie en de hernieuwbare energie.
Ons producten- en dienstengamma inzake duurzame ontwikkeling versterken.
Een label “duurzame ontwikkeling” inzake milieugebonden en sociale producten en diensten creëren.
Sensibiliseringsacties in verband met het thema klimaatwijziging uitwerken.
Een gamma gespecialiseerde uitgaven publiceren met een groep partners.
De milieuproblematiek integreren in onze producten.
“Groene” producten voor onze particuliere cliënten ontwikkelen.
Aanbiedingen ontwikkelen voor de zwakke bevolkingsgroepen.
Onze verbintenis ten gunste van de kansarmen voortzetten.
2006
Financiering van de collectieve voorzieningen
Externe verbintenissen respecteren.
TE BEREIKEN DOELSTELLINGEN 2006
SAMENVATTENDE TABEL VAN DE DOELSTELLINGEN VAN HET ACTIEPLAN
ESSENTIE VAN HET ACTIEPLAN
Verrichtingen implementeren die de best practices van de lokale besturen valoriseren.
Diensten ontwikkelen voor personen met een handicap.
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
|5
Onze 21 kerngegevens Onze MVO-rapportering spitst zich toe op 75 indicatoren en werd samengesteld met inachtneming van de indicatoren van het Global Reporting Initiative en de NRE-wet. Onze doelstellingen en de resultaten van ons actieplan duurzame ontwikkeling 2006 worden hier geïllustreerd aan de hand van 21 geselecteerde indicatoren die representatief zijn voor de economische, sociale en maatschappelijke aspecten van ons beleid. Op pagina 39 tot 41 van dit verslag vindt u een overzicht van alle indicatoren van de groep Dexia in verband met zijn strategie inzake duurzame ontwikkeling. Op pagina 42 van dit verslag vindt u een tabel waarin de overeenkomsten van deze indicatoren met de GRI en de NRE-wet worden geschetst.
Economische gegevens Aantal goedgekeurde projecten in het kader van de Equator Principles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97 Aandeel van de financieringen toegekend aan de financiering van de hernieuwbare energie in het geheel van de projectfinancieringen in de energiesector . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57,7 % Bedrag van de financieringen die worden toegekend aan de financiering van de windenergiesector (in miljoenen EUR) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .172,7 Evolutie van het bedrag van de MVB-fondsen die worden beheerd door Dexia Asset Management . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .+15,5 % Marktaandeel op Europees niveau van de MVB-fondsen die door Dexia Asset Management worden beheerd* . . . . . . . . . . . . . . . . .8 % Aantal sociale rekeningen die door Dexia Bank worden beheerd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100 000 Evolutie van het aantal beursindexen inzake duurzame ontwikkeling waarin het Dexia-aandeel is opgenomen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .+2
Sociale en maatschappelijke gegevens Evolutie van het totaal aantal personeelsleden van de Groep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .+36 % Percentage vrouwen in de Groep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48,2 % Gemiddeld aantal opleidingsdagen per medewerker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,94 Verdeling van de contracten van bepaalde duur en de contracten van onbepaalde duur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93,8 %/6,2 % Evolutie van het aantal ondertekende collectieve arbeidsovereenkomsten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .+7,6 % Bedrag van het groepskapitaal dat de werknemers in handen hebben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,25 % Evolutie van het bedrag dat in het kader van een mecenaat werd toegekend . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .+8,5 %
Milieugegevens Volume van de uitstoot van broeikasgassen door de groep Dexia (Teq CO2). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 269 Evolutie van het aantal kilometer dat de medewerkers met de wagen hebben afgelegd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .-8,2 % Evolutie van het totaal papierverbruik per voltijds equivalent (VTE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .-14,11 % Evolutie van de hoeveelheid “groen” papier in vergelijking met het totaal papierverbruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .+83,4 % Percentage medewerkers met een “reiskostenplan” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26 % Evolutie van het aantal verbruikte inktpatronen en toners per VTE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .-26,32 % Aantal contracten in het kader van het Leverancierscharter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52 *Bron: onafhankelijke studie van FERI FMI
6|
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
HET VERSLAG DUURZAME ONTWIKKELING Nieuw formaat Voor zijn verslag van 2006 heeft Dexia ervoor geopteerd het printen op papier te beperken en het verslag online ter beschikking te stellen op zijn website www.dexia.com. Dit verslag is eveneens verkrijgbaar op cd-rom. Deze keuze sluit aan bij een van de doelstellingen van ons milieubeleid: ons globaal papierverbruik verminderen.
Versterkte rapporteringsmethodologie In 2006 werd voor de rapportering een gemeenschappelijk referentiemodel uitgewerkt om een beter inzicht te verschaffen in de indicatoren. Dit protocol, dat door PricewaterhouseCoopers werd gevalideerd in het kader van de bevestiging van de gegevens van het verslag duurzame ontwikkeling 2006, formaliseert de praktijken inzake rapportering van de duurzameontwikkelingsindicatoren voor Dexia. Dit geldt zowel voor de kwantitatieve gegevens als voor de kwalitatieve informatie. Dit protocol is een leidraad voor alle directies van de Groep.
• Voor de sociale en maatschappelijke indicatoren is de perimeter van 2006 identiek aan de perimeter van het jaarverslag van 2005. Hij heeft dus betrekking op de hele groep Dexia en zijn dochterondernemingen.
Consolidatie en regelmatige controles • De sociale indicatoren van dit verslag werden geconsolideerd en gecontroleerd door de algemene directies en de directie duurzame ontwikkeling van de Groep. • De milieu-indicatoren werden zowel door iedere betrokken entiteit van de Groep als door de algemene directies en de directie duurzame ontwikkeling van de Groep geconsolideerd en gecontroleerd. • Voor de indicatoren waarover niet alle entiteiten verslag moeten uitbrengen, werden de overeenkomstige gegevens berekend met behulp van een gemiddelde factor die een consolidatie op groepsniveau mogelijk maakt. • Sinds 2005 geeft het auditbureau PricewaterhouseCoopers een verklaring van beperkte zekerheid over het verslag duurzame ontwikkeling van Dexia (zie pagina 44).
Verruimde rapporteringsperimeter • De rapporteringsperimeter voor de kwantitatieve milieugegevens werd verruimd om zo representatief mogelijk te zijn voor onze resultaten inzake milieu en voor de turnover van onze werknemers. In 2006 had de milieurapportering betrekking op de volgende entiteiten van de groep Dexia: Dexia Crédit Local, Dexia Banque Internationale à Luxembourg, Dexia Bank België, Dexia Insurance Belgium, Dexia Crediop (toegetreden in 2006), Dexia NV en Dexia Sofaxis (toegetreden in 2006).
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
|7
ONZE VERBINTENISSEN EN VERWEZENLIJKINGEN De aard van onze opdrachten en onze waarden verleent ons een bijzondere verantwoordelijkheid in het universum van financiële ondernemingen. Van het succes van een onderneming moeten alle “stakeholders” kunnen genieten: deze verbintenis vormt een essentiële dimensie van onze duurzameontwikkelingsstrategie en een permanente doelstelling in het kader van onze relaties met onze aandeelhouders, onze cliënten, onze medewerkers en de ons omringende maatschappij.
ON ZE ZE WA BE AR PA TRO DE RT N K IJE KE N N
ON
8|
RESPECT
PASSIE
AMBITIE
Onze aandeelhouders
Een voorbeeldfunctie vervullen in ons deontologieen compliancebeleid
Een excellence-benadering inzake niet-financiële rating handhaven
De referentiebankinstelling inzake duurzame ontwikkeling zijn
Onze cliënten
Onze cliënten begeleiden bij hun acties rond duurzame ontwikkeling
Bijdragen tot de ontwikkeling van hernieuwbare energie
Innoverende producten op sociaal en milieugebied ontwikkelen
Onze medewerkers
Alle medewerkers, zonder enige vorm van discriminatie, respecteren
De groepscultuur rond duurzame ontwikkeling versterken
Van duurzame ontwikkeling een factor maken om nieuwe talenten aan te trekken
De ons omringende maatschappij
De beste internationale normen/praktijken respecteren
Een kwaliteitsvolle dialoog met onze betrokken partijen stimuleren
Een constructieve dialoog rond onze investeringsprincipes voeren
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
ONZE AANDEELHOUDERS PRESTATIE EN VERANTWOORDELIJKHEID Onze strategie inzake duurzame ontwikkeling ten overstaan van onze aandeelhouders is toegespitst op een fundamenteel principe: onze aandeelhouders garanderen dat we onze verbintenissen en onze investeringsprincipes naleven, evenals een positieve impact op de maatschappij en het milieu.
Kerncijfers Niet-financiële rating: Niet-financiële rating: het Dexia-aandeel is aanwezig beursindexen voor in duurzame ontwikkeling.
7
Equator Principles: goedgekeurde projecten
0 in categorie A
PRESTATIE INDICATOREN EN NIET-FINANCIËLE RATING • De groep Dexia is aanwezig in de belangrijkste indexen voor duurzame ontwikkeling:
• In maart 2006 werd Dexia opgenomen in de indexen “Ethibel Sustainability Indices” (ESI), Pioneer & Excellence, een criterium om opgenomen te worden in MVB-fondsen die worden gecommercialiseerd onder het Ethibel-label, en vertegenwoordigde het een bedrag van meer dan 1 miljard EUR aan activa. In februari 2007 werd Dexia opgenomen in de index “ECPI Ethical Index Euro”. Deze index groepeert 150 Europese ondernemingen uit verschillende sectoren met de best practices inzake duurzame ontwikkeling. Deze registers zijn een referentie inzake MVB-producten voor een almaar toenemend aantal Europese banken, fondsbeheerders en institutionele beleggers.
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
|9
• Voor het bureau SAM (Sustainability Asset Management), dat verantwoordelijk is voor de notering van de Dow Jones, boekt de Dexia-rating sedert 2002 permanent vooruitgang en behoort hij tot de best practices van de banksector.
90 84 78
84
84
79
70 62 52
55
63
55
50 48
48
48
2005
2006
42 31
30 2002
2003
2004
Dexia Gemiddelde score van de banksector Beste score van de banksector
EEN ERKEND PROGRAMMA Dankzij onze niet-financiële prestaties is Dexia er in 2006 in geslaagd verschillende onderscheidingen in de wacht te slepen. • Voor het derde jaar op rij heeft Dexia als enige Franse en Belgische bankinstelling de prijs “Global 100 Most Sustainable Corporations in the World” binnengerijfd. - Op basis van een analyse door het niet-financieel ratingagentschap Innovest Strategic Value Advisors, bekroont deze prijs de in de MSCI World Index genoteerde bedrijven die de best practices inzake duurzame ontwikkeling hebben ontwikkeld. - Deze ranking is ook de gelegenheid om de bestaande opportuniteiten op het gebied van duurzame ontwikkeling voor de financiers en beleggers nogmaals onder de aandacht te brengen. Zo heeft Innovest, dat momenteel 1,1 miljard USD beheert in het kader van coöperatieve mandaten met activabeheerders, in 2006 een benchmarkstudie verricht over de financiële performance van de ondernemingen die in de Global 100 zijn opgenomen. De analyse die is opgebouwd rond een portefeuille die in december 1999 en december 2005 werd belegd rond de 100 ondernemingen die in de Global 100 voor 2006 zijn opgenomen, wijst op een prestatie van deze portefeuille die 7,11 % hoger ligt dan de resultaten die werden bereikt met een portefeuille die alle ondernemingen van de MSCI World Index groepeert. • In oktober 2006 behaalde Dexia Asset Management de gouden BANCO-prijs 2006 in de categorie “Sustainable Asset Manager of the Decade”, uitgereikt door BANCO, het Zwitsers tijdschrift voor financieel beheer.
10 |
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
Bron: SAM Research
POSITIE INZAKE SOCIALE EN MILIEUVERANTWOORDELIJKHEID De essentiële opdracht van de ARCO-groep als referentieaandeelhouder van de groep Dexia bestaat in het beheren en volgen van de economische en financiële belangen van zijn coöperatieve aandeelhouders, waarbij dit bedrijf, in een duurzaam perspectief, bijzondere aandacht besteedt aan de sociale, ethische en ecologische problemen. We zien erop toe dat het beleid van Dexia altijd een voorbeeldfunctie blijft vervullen, meer bepaald op het gebied van de sociale dialoog binnen de onderneming en het investeringsbeleid met betrekking tot gevoelige activiteiten zoals de wapensector. De internationale financiering van de publieke sector door Dexia past in het kader van onze strategie op het vlak van langetermijninvesteringen ten gunste van projecten die een sociale of milieurelevante meerwaarde bieden. De positie van Europees marktleider die Dexia in de markt van de MVB-fondsen bekleedt, zowel op het gebied van het duurzaam beheer als inzake institutioneel beheer op maat met Portfolio 21, lijkt ons eveneens een krachtig instrument om de best practices inzake sociale en milieurelevante verantwoordelijkheid, niet alleen bij de cliënten van Dexia maar ook bij de maatschappij in het algemeen, te verspreiden. Jan Renders Voorzitter van de raad van bestuur van Arcofin CVBA
DEXIA’S BELEID INZAKE DE FINANCIERING VAN DE WAPENINDUSTRIE In het kader van een dialoog met de ngo’s hebben alle entiteiten van onze Groep in mei 2004 een gezamenlijk standpunt ingenomen op het gebied van de financiering van de wapenindustrie. In 2006 leidde dit standpunt tot een voluntaristisch beleid in afwachting van de evolutie van de wetgeving ter zake.
Zo heeft Dexia Asset Management een reeks principes uitgewerkt die betrekking hebben op het investeren in de wapenindustrie en een kader vormen voor het beheer van traditionele MVB-fondsen. - uitsluiting van alle fondsen van ondernemingen die betrokken zijn bij de fabricage van antipersoonsmijnen; - vrijwillige aanvaarding, eind 2006, van een beleid inzake uitsluiting van alle fondsen van ondernemingen die clusterbommen fabriceren of verkopen, een beleid dat op de evolutie van de Belgische wetgeving anticipeert; - uitsluiting van de ondernemingen die betrokken zijn bij de wapensector, uit alle openbare MVB-fondsen.
• Het standpunt van de Groep respecteert alle geldende belangrijke wetgevingen in dit verband: - Het Verdrag van Ottawa, dat het fabriceren van antipersoonsmijnen verbiedt; - De Belgische wet van 20 juli 2004 (wet en Koninklijk Besluit gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad van 9 maart 2005) tot omzetting van de Europese richtlijn UCITS III, die de fondsen naar Belgisch recht (niet aan een index gekoppelde fondsen) verbiedt effecten te verwerven van vennootschappen die antipersoonsmijnen fabriceren, gebruiken en bezitten. Basisprincipes inzake financiering van en investering in de sector van de wapen• In 2006 was de actualisering van ons industrie, die van toepassing zijn op alle activiteiten van de groep Dexia standpunt gebaseerd op de follow-up van ons beleid inzake financieel beheer. • uitsluiting van ondernemingen die betrokken zijn bij de fabricage van antipersoonsmijnen; • uitsluiting van alle fondsen van ondernemingen die clusterbommen fabriceren of verkopen; • uitsluiting van ondernemingen die zich aansluiten bij een doelstelling inzake offensieve of zelfs defensieve interventie, en uitsluiting van de activa in het kader van een doelstelling op het vlak van onderzoek, ontwikkeling en fabricage van offensieve of defensieve uitrusting. Op www.dexia.com vindt u de volledige tekst van de positie die Dexia inneemt.
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
| 11
Dexia-beleid inzake de naleving van de mensenrechten
Z
owel in het kader van onze financieringen en ons beleid op het gebied van human resources als bij onze relaties met onze leveranciers respecteren wij de voorschriften van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) inzake kinderarbeid, dwangarbeid, discriminatie en vakbondsvrijheid. • In het kader van onze contractuele relaties met ondernemingen die kinderen zouden kunnen tewerkstellen, respecteren wij de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, artikel 4 van het Internationaal Pact van de Verenigde Naties, en de nationale reglementeringen van de landen waarin we gevestigd zijn. De deontologische code van de groep Dexia inzake zijn relaties met zijn leveranciers verwijst uitdrukkelijk naar artikel 4 van het Internationaal Pact van de Verenigde Naties. De auditdirectie en een extern auditbureau staan in voor de followup van de deontologische code. • Ons financieringsbeleid impliceert een analyse van het profiel van de ondernemingen die we financieren en van de projecten waarmee ze kunnen worden geassocieerd. Zo kunnen we er ons op grond van de ondertekening van de Equator Principles van vergewissen dat deze bedrijven de verdragen voor de rechten van de mens respecteren. • Overeenkomstig het Global Compact integreren de verzekeringsmaatschappijen van de Groep de naleving van de voornaamste verdragen van de Internationale Arbeidsorganisatie in hun investeringsbeleid, in het kader van het project genaamd “Portfolio 21” (P21).
12 |
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
PRINCIPLES FOR RESPONSIBLE INVESTMENT In het besef dat de verantwoordelijkheid van een activabeheerder erin bestaat om de langetermijnbelangen van zijn aandeelhouders en beleggers zo goed mogelijk te behartigen en dat de MVO-problematiek een belangrijke impact kan hebben op de prestatie van de fondsen, hebben onze entiteiten Dexia Asset Management en Dexia Insurance Belgium in 2006 de Principles for responsible investment (PRI; Code Verantwoord Beleggen) ondertekend. Het opnemen van de zes PRI-principes in de beheersprocedures van Dexia versterkt onze activabeheerprocedure om een beter rendement voor de beleggingen op lange termijn te bereiken en tot duurzamere markten te komen.
PRINCIPES
BELANGRIJKSTE ACTIES
Principe 1: We zullen de Milieufactoren, Sociale factoren en Governancefactoren (MSG) integreren in de analyse en de beleggingsbeslissingen.
- Installatie van een team met tien MVB-analisten bij Dexia AM - Aanmaak van een MVB-gegevensbank - Oprichting van een onderzoeksleerstoel inzake MVB - Publicatie van specifieke studies - Invoering van interne opleidingen inzake MVB
Principe 2: We zullen actieve beleggers zijn en zullen de problemen in verband met MSG in onze beleidslijnen en praktijken tegenover de aandeelhouders integreren.
- Proxy-votingbeleid - Bestaan van een corporategovernancecomité
Principe 3: We zullen streven naar een passende transparantie op het gebied van de MSG-problematiek bij de entiteiten waarin we investeren.
- Verslag duurzame ontwikkeling gebaseerd op de GRI - Analyse van de ondernemingen die zijn opgenomen in de MVB-fondsen in het licht van de MVO-problematiek
Principe 4: We zullen de aanvaarding en de verspreiding van de principes binnen de beleggingsindustrie bevorderen.
- Deelname aan de internationale evenementen in verband met de PRI - Communicatiecampagne over de ondertekening van de PRI door Dexia Asset Management en Dexia Insurance Belgium (DIB)
Principe 5: We zullen samenwerken om onze efficiëntie te verhogen bij de toepassing van deze principes.
- Deelname van DIB en Dexia AM aan de internationale evenementen in verband met de PRI - Deelname van DIB en Dexia AM aan werkgroepen die in deze materie gespecialiseerd zijn
Principe 6: We zullen verslag uitbrengen over onze activiteiten en onze vooruitgang bij de toepassing van deze principes.
Vermelding van de informatie over de toepassing van de principes in onze institutionele brochures en vermelding op de website van Dexia
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
| 13
EQUATOR PRINCIPLES
Dexia is een van de 41 banken die hun verbintenis inzake de Equator Principles heeft bevestigd door in juli 2006 versie II van de Equator Principles te ondertekenen. Deze nieuwe versie verlaagt de toepassingsdrempel voor de EP van 50 miljoen USD tot ieder project waarvan het bedrag hoger is dan of gelijk is aan 10 miljoen USD. De Equator Principles in cijfers Binnen Dexia gaat de toepassing van de EP gepaard met een systematische follow-up van de gefinancierde projecten, waarbij met name hun impact op het milieu en de maatschappij wordt beoordeeld. In 2005 hadden wij, in het kader van het verslag duurzame ontwikkeling 2005, geanticipeerd op de rapporteringverplichting opgenomen in versie II van de EP door een rapportering te publiceren over het aantal gefinancierde EP-projecten en hun classificatie, evenals, op vrijwillige basis, over hun onderverdeling per activiteitensector en per geografische zone. In 2006 blijven we het aantal en het bedrag van de transacties volgen waarin we de EP hebben toegepast. • In 2006 traden de EP II in werking, waardoor het EP-bedrag van 50 miljoen USD tot 10 miljoen USD werd teruggebracht. Dat resulteerde in een stijging van onze transacties waarop de EP van toepassing zijn, en van onze participaties in de transacties die tot de EP-scope behoren. De evolutie van de toepassingsvoorwaarden van de EP mondde tevens uit in een
2006
NB
6
Aantal
91
97
Bedrag alle financiers (in miljarden EUR)
170
55
Aantal
23
16
8,5 %
16,5 %
8
9
Infrastructuur
7
3
Milieu
7
3
Andere
1
1
Hoog
16
8
Laag en middelmatig
7
8
Aantal
Transacties ondergebracht in een categorie
Inkomstenniveau betrokken landen
• Terzelfder tijd werd in 2006 geen enkel project goedgekeurd dat een belangrijke impact zou kunnen hebben op het milieu of de bevolking (categorie A) en werden zes projecten geweigerd. Dat er in 2006 geen projecten werden goedgekeurd die een aanzienlijke impact op het milieu of de bevolking zouden kunnen hebben, toont eveneens aan dat onze selectieprocedure voor de projecten verbeterd is en dat onze teams de uitdagingen hebben geïntegreerd die uit de toepassing van de Equator Principles voortvloeien. Deze dynamiek wordt versterkt door onze bekommernis om, vanaf 2006, het aantal geweigerde transacties in kaart te brengen als onze weigering gedeeltelijk of volledig werd gemotiveerd door een belemmering om deze principes na te leven.
2005 Geweigerde transacties Goedgekeurde transacties
Activiteitensector projecten
gevoelige daling van het bedrag voor de goedgekeurde projecten.
Aandeel in het bedrag van de gestructureerde financieringen van Dexia Energie
NB = niet bepaald
Toepassingsproces In 2006 hebben we meegewerkt aan de definiëring van de EP II, samen met de andere banken die dit initiatief hebben ondertekend. Na onze ondertekening van versie II van de EP hebben we ook intern een dubbel initiatief gelanceerd, opdat de nieuwe versie van de EP en hun implicaties perfect zouden worden opgenomen in de procedures van onze teams die belast zijn met de activiteit Projectfinanciering:
14 |
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
• herziening van onze interne procedures, met de aanpassing van ons toepassingsschema voor de EP en de consolidatie van de methodologische nota die eraan is gekoppeld; • opleiding voor alle betrokken medewerkers (ongeveer 100 personen), met een operationele presentatie van de modaliteiten voor de toepassing van de Equator Principles door de directie Projectfinanciering.
DEONTOLOGIE EN COMPLIANCE De strijd tegen het witwassen van geld en tegen de financiering van het terrorisme • Omdat we ons aansluiten bij de internationale normen inzake de bestrijding van het witwassen van geld en van de financiering van het terrorisme besteden wij bijzondere aandacht aan de opvolging van die normen in onze interne beleidslijnen. We sluiten ons meer bepaald aan bij de aanbevelingen gepubliceerd door de FAG (Financiële Actiegroep ter bestrijding van het witwassen van geld), evenals bij de principes van Wolfsberg inzake private banking, correspondentiebanken en beheer van fondsen. De follow-up van de toepassing van deze principes gebeurt met behulp van gemeenschappelijke tools inzake preventie, follow-up en toezicht. • In 2006 heeft de directie Compliance de voor alle entiteiten van de Groep gemeenschappelijke tools geconsolideerd rond drie fundamentele pijlers: - Implementering van een risicoanalysemethodologie bij een zestigtal dochtermaatschappijen. - Consolidatie van de preventiesystemen ter bestrijding van het witwassen van geld en de financiering van het terrorisme. - Consolidatie van het corporate-compliancesysteem.
Interne follow-up van de beleidslijnen inzake duurzame ontwikkeling De milieubeleidslijnen en de compliancevoorschriften zijn geïntegreerd in de interne audit van onze Groep. • In 2006 werd meer bepaald een audit van het MVB-beheer van Dexia Asset Management verricht. Via deze audit kon worden nagegaan of de voorschriften op het vlak van milieuen maatschappelijke aangelegenheden worden nageleefd. • Bovendien heeft de auditdirectie in het kader van de follow-up van de aanbevelingen na audits over projectfinancieringen en duurzame ontwikkeling gecontroleerd of sociale informatie en de procedure voor de goedkeuring van de fiches die krachtens de Equator Principles zijn uitgewerkt, correct zijn. • De transversale auditopdracht met betrekking tot de aankoopprocedures omvatte eveneens de validering van de aanbevelingen in verband met de clausules van Global Compact.
Toepassing van de Corporate Governance Code in België
D
e Code Lippens, de Belgische Corporate Governance Code die op 1 januari 2005 in voege is getreden, omvat negen principes die van toepassing zijn op alle beursgenoteerde vennootschappen naar Belgisch recht. Dexia volgt deze code op de voet. In 2006 heeft Dexia verschillende zwakke punten verholpen die de ratingagentschappen gesignaleerd hadden: • het jaarverslag bevat alle informatie over de lonen van de bestuurders en de leden van het directiecomité van de vennootschap. Deze informatie wordt op individuele basis verstrekt en reikt dus verder dan de aanbevelingen van de Code Lippens; • de functie van voorzitter van de raad van bestuur en de functie van gedelegeerd bestuurder zijn strikt gescheiden; • de rol en de werking van het auditcomité staan beschreven in het “Intern Reglement van het Auditcomité” (dat de raad van bestuur op 17 november 2005 goedkeurde); • het auditcomité bestaat grotendeels uit onafhankelijke bestuurders. Meer informatie vindt u in het corporategovernancecharter en in het hoofdstuk over corporate governance van het jaarverslag op de website www.dexia.com.
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
| 15
ONZE VERBINTENISSEN TEGENOVER ONZE AANDEELHOUDERS
THEMATIEK Onze externe verbintenissen respecteren
Onze investeringsprincipes toelichten
Aan de gang
16 |
DOELSTELLINGEN
STATUS
ACTIES
DOELSTELLINGEN 2007 EN DAARNA
Onze verbintenissen op het gebied van EP respecteren.
Ondertekening van de EP versie II in juli 2006.
De actualiteit inzake Equator Principles II online beschikbaar stellen op de website van Dexia.
De interne toepassingsprocedures voor de EP herbekijken.
Aanpassing van onze procedurefiches en analyseschema’s.
Opstelling en verspreiding van een methodologische nota onder de betrokken medewerkers. Organisatie van een opleiding voor de betrokken medewerkers.
Zich vergewissen van de goede toepassing van de standpunten en beslissingen inzake onze beleidslijnen op het gebied van de financiering van de wapenindustrie en de naleving van de rechten van de mens.
Actualisering van ons beleid inzake de financiering van de wapenindustrie.
Communicatie van onze positie aan onze stakeholders. Organisatie van een interne rapportering.
Zich vergewissen van de kwaliteit van onze informatie.
Versterking van ons validatieprogramma voor het verslag over duurzame ontwikkeling.
Onze guidelines online beschikbaar stellen op de website van Dexia.
De gemeenschappelijke beleidslijnen inzake de nieuwe problematiek van de financiële sector formaliseren.
Instelling van een werkgroep over de problematiek van de klimaatwijziging.
Lancering van een theoretische werkgroep over de problematiek van biodiversiteit.
Bereikt
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
ONZE CLIËNTEN INNOVATIE EN KWALITEITSRELATIE
Kerncijfers Het aandeel van de financieringen die werden toegewezen aan de sector van de hernieuwbare energie in alle financieringen aan de energiesector die in 2006 door Dexia . werden toegekend, is gelijk aan
57,7 %
Het marktaandeel van Dexia Asset Management op de Europese markt van de . MVB-fondsen is gelijk aan
8%
De activiteit van onze Groep is hoofdzakelijk gericht op onze twee grote cliëntengroepen: de lokale besturen en de particulieren. Ons beleid inzake verantwoord ondernemen is gebaseerd op: - ontwikkeling van de financiering van het milieubeleid van de openbare besturen, meer bepaald op het gebied van de hernieuwbare energie, - opbouw van een duurzame en kwalitatieve relatie met onze cliënten, - promotie van MVB, - voortdurend zoeken naar innovatie.
Het “Plataforma Solar” van Almería (Spanje).
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
| 17
FINANCIERING VAN DE PUBLIEKE SECTOR BESTRIJDING VAN DE KLIMAATVERANDERING Windenergie In 2006 heeft Dexia deelgenomen aan de financiering van twaalf windenergieprojecten in zeven landen voor een totaal vermogen van 1 655 MW. De projecten vertegenwoordigen een globale enveloppe van 2,1 miljard EUR, waarbij het aandeel van Dexia 520 miljoen EUR beloopt. Met het totale vermogen van deze projecten kan de uitstoot van 1 655 miljoen ton CO2 worden vermeden, wat vergelijkbaar is met een gascentrale of de jaarlijkse emissie van een stad zoals Tours (Frankrijk). Rabobank en Dexia Crédit Local hebben in oktober 2006 een financiering afgesloten voor de aanleg en exploitatie op lange termijn van een Q7 offshorewindturbinepark voor de Nederlandse kust. De kostprijs bedraagt 378 miljoen EUR en het park moet een totaal vermogen leveren van 120 MW. De transactie is de eerste financiering via forfaiting voor een offshorewindenergiepark.
In 2006 is onze Groep zich blijven inzetten in het kader van de strijd tegen de klimaatverandering door een bevoorrechte commerciële strategie toe te passen, met de nadruk op: - financiering van hernieuwbare energiebronnen, - ondersteuning van het openbaar vervoer, - promotie van “carbon finance”. Financiering van hernieuwbare energiebronnen Dexia is wereldwijd een van de belangrijkste spelers op het gebied van financiering van hernieuwbare energie en is bijzonder actief in Australië, België, Frankrijk, Italië, Nederland, Portugal, Spanje en Tsjechië.
In de loop van 2006 heeft het fonds Dexia FondElec Energy Efficiency & Emissions Reduction Fund, dat Dexia samen met de EBWO heeft opgericht, zijn opdracht voortgezet die erin bestaat mee te werken aan de vermindering van het energieverbruik en de uitstoot van broeikasgassen in Midden- en Oost-Europa. Via zijn verschillende dochtermaatschappijen gaat het fonds meer bepaald projecten inzake windenergieparken ontwikkelen. Zonne-energie In 2006 heeft Dexia voor het eerste jaar bijgedragen tot de financiering van vier projecten in de zonne-energiesector voor een totaal vermogen van 140 MW, waarmee de CO2-uitstoot van een stad zoals Ibiza kan worden vermeden. Deze projecten vertegenwoordigen een globale enveloppe van 904 miljoen EUR, waarbij het aandeel van Dexia 172,7 miljoen EUR bedraagt.
Als aandeelhouder en sponsor van dit uitermate innoverende Q7-project waren we ervan overtuigd dat we met gerenommeerde partners in zee moesten gaan. Met het Q7-project wordt het eerste offshorewindmolenpark via forfaiting immers een feit. Onze samenwerking met het bankconsortium waarvan Dexia een van de belangrijkste spelers was, lag ongetwijfeld mee aan de basis van het succes van dit project. We zijn overtuigd van de noodzaak om infrastructuur te ontwikkelen voor de productie van hernieuwbare energie. Die overtuiging delen we trouwens met Dexia, dat al zovele jaren de hernieuwbare energie promoot en een algemeen erkende knowhow op dit vlak heeft weten te ontwikkelen. Via dit project zal Dexia de financiële sector trouwens hebben aangetoond dat de klimaatverandering niet alleen een groot ecologisch risico is, maar ook een reële opportuniteit voor financiële innovatie. Dirk Berkhout Lid van de raad van bestuur van Ecoconcern, ontwikkelaar van het Q7-project
18 |
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
De activiteit van Dexia Sabadell Banco Local was op dit vlak bijzonder opmerkelijk: de bank heeft deelgenomen aan de financiering van twee thermische zonne-energiecentrales (Andasol I en II) voor een totaal bedrag van 546 miljoen EUR en een vermogen van 100 MW. Deze projecten, in de Andalusische provincie Granada, zijn bedoeld om op het vlak van thermische zonne-energie een van de grootste energieopwekkingscapaciteiten in Europa toe te passen. Het tijdschrift Euromoney heeft de prijs “European Renewable Solar Deal of the Year” aan Dexia Sabadell (Spanje) toegekend voor de projecten Andasol I en II. Daarenboven kreeg Dexia van het magazine Asiamoney de prijs “Best Australian Project Finance Deal of the Year 2006” toegekend voor de financiering van het belangrijkste windenergiepark van Australië, Lake Bonney.
Steun aan het openbaar vervoer De lokale overheden zijn zeer actief in de ontwikkeling van het openbaar vervoer in eigen bedding. Dexia begeleidt verschillende cliënten bij de ontwikkeling van hun openbaar vervoer: • Dexia Sabadell Banco Local werd geselecteerd als een van de lead arrangers voor de langetermijnfinanciering van een totaalbedrag van 1,2 miljard EUR in het kader van de uitrusting van Het nieuwe tramstel in rollend materieel voor de metroStraatsburg (Frankrijk). lijn in Madrid. De transactie was de belangrijkste transactie op de Spaanse markt in 2006. Promotie van “carbon finance” In 2006 heeft Dexia zich verder ingezet in de strijd tegen de klimaatverandering door mee te werken aan de ontwikkeling
van marktinstrumenten die bijdragen tot de vermindering van het energieverbruik en de uitstoot van broeikasgassen. • Samen met Dexia Bank participeert Dexia Crédit Local in het in 2005 opgerichte investeringsfonds European Carbon Fund (ECF). Dit fonds wil de koolstofcomponent financieren van projecten die in het Kyoto-protocol zijn opgenomen. Het fonds bevindt zich momenteel in een actieve fase, waarbij een groot deel van zijn interventiecapaciteit momenteel belegd is in de aankoop van koolstofkredieten in het kader van MSOprojecten (Mechanismen voor Schone Ontwikkeling). In 2006 heeft ECF 21 acties afgesloten, wat een besparing opleverde van 16 miljoen Teq carbon. • In het vierde kwartaal van 2006 noteren we de financiering van twee projecten inzake hernieuwbare energie – biomassa en windenergie – in China (Jiantou en Changling). Deze projecten vertegenwoordigen een vermeden gecumuleerd volume van 1,9 miljoen ton Teq carbon.
Altijd al heeft de mensheid lucht als een gratis goed mogen beschouwen. Maar bij het ingaan van het derde millennium heeft de dreiging, veroorzaakt door de buitensporige uitstoot van broeikasgassen, de internationale gemeenschap aangespoord om een prijs voor CO2 aan te rekenen en zo de vermindering van de uitstoot te stimuleren. De toewijzing van quota aan de landen die het Kyoto-protocol hebben ondertekend, en daarna de Europese richtlijn die een deel van deze quota onder de grote ondernemingen verdeelt, waren het middel voor deze innovatie en hebben de financiële sector de mogelijkheid geboden om naar een nieuwe “duurzame economie” over te schakelen. Als vrijwillig initiatief in het kader van de strijd tegen het broeikaseffect is het Europees Koolstoffonds een voorbeeld van de betrokkenheid van de financiële instellingen bij dit grote internationale probleem. Het ECF, dat dertien financiële instellingen uit acht landen groepeert, investeert namelijk concreet in de vermindering van het broeikaseffect en draagt bij tot de opbouw van een Europese knowhow over de marktinstrumenten inzake het milieu. Op dit moment vertegenwoordigen de betrokken projecten een besparing van meer dan 16 miljoen ton CO2. Als financieel partner en bestuurder van het Fonds sedert zijn oprichting in 2005 toont Dexia zo zijn actief engagement in de strijd tegen het broeikaseffect en op het gebied van de invoering van nieuwe instrumenten inzake carbon finance. Laurent Piermont Voorzitter van het European Carbon Fund
STEUN AAN HET SOCIALE EN SOLIDARITEITSBELEID We hebben een globale engineering ontwikkeld waardoor we een antwoord kunnen bieden op de problematiek die onze cliënten uit de publieke sector ervaren bij de toepassing van hun sociaal en solidariteitsbeleid. • Onze Groep is momenteel, na de Caisse des dépôts et consignations, de belangrijkste kredietgever van de “organismes d'habitat social” in Frankrijk. Ons uitstaand bedrag in deze sector bedraagt eind 2006 6,9 miljard EUR. In 2006 heeft Dexia Crédit Local 1,7 miljard EUR geleend aan de sociale huisvestingssector. De Europese investeringsbank (EIB), het Agence Nationale pour la Rénovation Urbaine (ANRU) en Dexia Crédit Local hebben een protocol van akkoord ondertekend voor de financiering van 500 miljoen EUR om de
inspanning van de lokale besturen te ondersteunen ten gunste van een “Programme National de Rénovation Urbaine et Sociale”. • In België heeft Dexia Bank in 2006 de verschillende maatschappijen gefinancierd die in ieder gewest bevoegd zijn om de sociale huisvesting te ontwikkelen, voor een bedrag van 660 miljoen EUR. Sinds 1995 participeert Dexia in het kapitaal van de maatschappij Serviceflat. Deze vastgoedmaatschappij werd opgericht op initiatief van het Vlaamse Gewest om residenties voor bejaarden te bouwen en te financieren. • In de Verenigde Staten heeft FSA bijgedragen tot de modernisering van Amerikaanse sociale woningen voor een bedrag van 300 miljoen USD.
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
| 19
De tuinwijk “Les aquarelles” van Petit Bétheny in Reims (Frankrijk), een sociale woonwijk “HQE” die door Dexia Crédit Local gefinancierd is.
DE ONTWIKKELING VAN DIENSTEN TER ONDERSTEUNING VAN ONZE FINANCIËLE KNOWHOW We ontwikkelen voor onze cliënten diensten die bedoeld zijn om hen te steunen in nieuwe activiteitssectoren: human resources, kwaliteit, thuiszorg, zwakke bevolkingsgroepen (gehandicapten, bejaarden ...). • Dexia Bank heeft in België een structuur voor kwaliteitsconsultancy ontwikkeld om zijn cliënten uit de publieke sector te begeleiden bij hun aanpak op het gebied van de certificering.
20 |
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
• Dexia Crédit Local en Axa Assistance hebben de maatschappij Domiserve opgericht om de voorgefinancierde Chèques Emploi Service Universel (CESU) te commercialiseren. Met dit betaalmiddel kan thuiszorg in het kader van rechtstreekse tewerkstelling of via dienstverlenende personen worden betaald.
MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD BELEGGEN De voornaamste verantwoordelijkheid van een activabeheerder bestaat erin bij te dragen tot de efficiëntie van de financiële markten door middel van een relevante kapitaalallocatie. Als ondertekenaar van de “Principles for Responsible Investment” zijn we van mening dat de milieu-, sociale en governancevraagstukken de prestaties van de beleggingsportefeuilles mee kunnen versterken. Onze Groep werkt dan ook al tien jaar lang aan een actief beleid ter bevordering van Maatschappelijk Verantwoord Beleggen.
FINANCIËLE GEGEVENS Dexia AM beheert een vermogen ten belope van 105,2 miljard EUR, waarvan eind december 14,1 miljard EUR in uitstaande MVB-mandaten, wat ongeveer 13 % vertegenwoordigt van de totale activa die Dexia AM beheert. Deze MVB-portfolio’s bleven in de loop van 2006 gestaag stijgen, met een toename van 15,5 % tussen december 2005 en december 2006. Met een Europees marktaandeel inzake MVB-fondsen van 8 % eind november, is Dexia AM volgens een onafhankelijke studie van FERI FMI Europees marktleider op het vlak van MVB-fondsen.
UITSTAANDE BEDRAGEN EN MANDATEN VAN MVB-FONDSEN, BEHEERD DOOR DEXIA AM IN 2006 (IN MILJARDEN EUR)
16 14,1
14 12,2 12 10 -
4,2 4,1
869,9 4Beheer op maat
2-
Duurzaam beheer
0-
8,1
dec. 05
dec. 06
PRODUCTENGAMMA • Dexia AM biedt een van de grootste MVB-gamma’s aan, met twintig compartimenten en verschillende mandaten, belegd in alle activaklassen, ongeacht of het gaat om duurzaam beheer dan wel MVB-beheer op maat, zoals het Portfolio 21-systeem. • In mei 2006 opende Dexia AM vier nieuwe MVB-compartimenten voor institutionele beleggers. Het proces voor permanente ontwikkeling van de MVB-activiteiten van Dexia AM wordt voortgezet met de ontwikkeling van diensten inzake beleggingen op lange termijn, zoals pensioenfondsen, met name voor het Pensioenreservefonds (aanvullend pensioen voor loontrekkenden en kaderleden).
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
| 21
INTERNE ANALYSE In 2004 ondertekende Dexia AM vrijwillig de Eurosif-transparantiecode voor MVB-fondsen voor het grote publiek, een engagement dat duidelijk blijk geeft van het transparantiebeleid inzake principes en beleidskeuzes voor duurzaam beleggen om cliënten te helpen bij hun beleggingskeuze. Binnen Dexia AM werd een speciaal team voor MVB-beleggingen opgericht, dat bestaat uit 20 personen (MVO-analysten en managers). Oprichting van een comité van MVB-specialisten • In 2006 richtte Dexia AM een comité van MVB-specialisten op. Dit comité van deskundigen, dat bestaat uit vijf onafhankelijke experts, ondersteunt Dexia AM bij de permanente ontwikkeling van zijn MVO-analyseproces: - Dominique Bé, Deputy Head of Unit, Social Dialogue & Industrial Relations, DG Employment, Social Affairs & Equal Opportunities, Europese Commissie - Beat Bürgenmeier, gewoon hoogleraar aan de Université de Genève, directeur van het Centre Universitaire d'Écologie Humaine - Gilbert Lenssen, President of the European Academy of Business in Society and Professor of Management at Leiden University - Céline Louche, Associate Professor, Vlerick Leuven Gent Management School, Gent - Gérald Pachoud, Special Adviser to the Special Representative of the Secretary-General on Business and Human rights, Verenigde Naties, Genève • De voornaamste opdrachten van het Comité voor MVB-specialisten zijn: - Het Comité heeft een sturende functie voor advies inzake de langetermijnkeuzes van Dexia AM inzake MVO-analyse. - Het Comité ziet toe op de relevantie en de samenhang van de richtsnoeren voor de MVO-analyse van Dexia AM. Nastreven en verspreiden van het MVB-concept Dexia AM voert een actief beleid ter ondersteuning van onderzoek inzake MVB, via allerhande ondersteunende publicaties (jaarverslagen met herziening van de beleggingsprocédés, een nieuwsbrief gewijd aan MVB enz.).
Een vernieuwend systeem in de verzekeringswereld In het kader van het project “Portfolio 21” (P21) leeft Dexia Insurance Belgium in zijn beleggingsbeleid de conventies van de Internationale Arbeidsorganisatie na op grond van Global Compact. Portfolio 21 is de eerste, en vooralsnog enige Belgische verzekeraar, die werd aanvaard als ondertekenaar van de Beginselen voor Verantwoord Beleggen van de Verenigde Naties (zie http://www.unpri.org/signatories/#ao).
Werking van het systeem Scheiding van functies – transparantie – dialoog De scheiding van de functies bij de implementatie van het beleggingsproces en de onafhankelijkheid ervan garandeert de correcte werking van het model. • Het studiebureau Vigeo SA analyseert alle ondernemingen van de aangesloten portefeuilles, zonder enige uitzondering. • Een comité van onafhankelijke deskundigen evalueert elk dossier. • Een bedrijfsrevisor bevestigt dat de beleggers het beleggingsstatuut van de ondernemingen respecteren. • In 2006 nodigden de aangesloten beleggers deskundigen uit om de evolutie van het project uit te leggen aan medewerkers, begunstigden, cliënten en aandeelhouders. Het resultaat van deze dialoog wordt gepubliceerd op de website van Portfolio 21.
Permanente ontwikkeling sedert twee jaar • Het fonds werd gelanceerd in 2004, en de uitstaande bedragen blijven gestaag toenemen: van iets meer dan 4,7 miljard EUR eind 2004 tot meer dan 10 miljard EUR eind 2006. • Tal van beleggers hebben zich reeds ingeschreven, waaronder DVV (verzekeringen), Corona Direct (gezinsverzekeringen), Belstar (levensverzekeringen), Arcopar (holding), Sepia (sectorale pensioenen), Dexia Epargne Pension (levensverzekeringen) en Eurco (herverzekeringen). Bovendien maken de pensioenreserves van de Dexia-medewerkers in België ook deel uit van het project.
22 |
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
In 2006 ging de Bond Beter Leefmilieu een samenwerkingsverband aan met Corona Direct, een filiaal van Dexia Insurance Belgium, in het kader van de lancering op de Belgische markt van het product Kilovar. Wij zijn immers van mening dat deze nieuwe vorm van autoverzekering financiële voordelen voor de cliënt koppelt aan een groter respect voor het milieu. Dat Corona Direct de reserves van dit product in het Portfolio 21-systeem wil investeren, was ook voor ons een belangrijk argument voor deze samenwerking. Op die manier zijn we er zeker van dat de cliënten die intekenen op dit verzekeringsproduct de garantie hebben dat hun verzekeringspremie niet wordt belegd in ondernemingen of instellingen die de fundamentele rechten op het werk schenden. We hopen dat dit initiatief, dat volgens ons uniek is in de sector, een eerste stap vormt in de richting van de toepassing van nieuwe duurzaamheidscriteria binnen de Belgische verzekeringssector.
Linda Sonck Medewerkster Bond Beter Leefmilieu
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
| 23
FINANCIËLE DIENSTVERLENING AAN PARTICULIEREN BANKDIENSTEN Als ondertekenaar van het Global Compact en de verklaring van het UNEP-FI, hebben wij met het oog op onze strategie voor duurzame ontwikkeling, twee aandachtspunten met betrekking tot onze privécliënten: - financiële sectoren ontwikkelen die bijdragen tot de bestrijding van armoede, de bescherming van het milieu en de bevordering van de economische groei; - iedereen toegang verschaffen tot een volledig gamma financiële diensten. Dit engagement werd in 2006 geïllustreerd aan de hand van de ontwikkeling van verschillende producten en diensten voor particulieren. Bijstand aan kansarmen en personen met een laag inkomen Op grond van de Belgische wet van 24 maart 2003 werden alle Belgische banken verplicht kansarmen een basisrekening aan te bieden. Dexia gaat nog verder dan deze wettelijke verplichting en heeft als enige bank in België een aantal producten ontwikkeld, die specifiek gericht zijn op kansarmen.
Op 31 december 2006 beheerde Dexia Bank meer dan 100 000 sociale rekeningen in verschillende vormen (zichtrekeningen, schuldbemiddelingsrekeningen, huurwaarborgrekeningen) voor kansarmen en personen met een laag inkomen, voor rekening van meer dan 575 OCMW’s. Deze rekeningen vertegenwoordigen 4,2 % van het totaal aantal rekeningen van Dexia Bank.
• De sociale bijstandsrekening Om gezinnen te ondersteunen die steun ontvangen van de Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW’s) ontwikkelde Dexia Bank in 2000, buiten elke wettelijke verplichting om, een rekeningformule waarbij het beheer, de bankverrichtingen, betalingen met kaart en eventuele debetstanden van de rekeninghouders volledig gratis zijn. • De budgetbeheerrekening Deze rekening biedt personen met zware financiële problemen bijstand bij het beheer, verzekerd door de instellingen voor sociale bijstand op kosten van de houder. Deze verkrijgt via een bankkaart de nodige financiële autonomie om zijn dagelijkse uitgaven te beheren.
De OCMW’s en lokale overheden van onze gemeente, Schaarbeek, met meer dan 100 000 inwoners gebruiken reeds verscheidene jaren alle diensten die Dexia Bank tot onze beschikking stelt in het kader van ons beleid voor de begeleiding van mensen die uitgesloten worden van het banksysteem. Dankzij de diversiteit van deze diensten en het efficiënte beheer van deze rekeningen door Dexia Bank kunnen wij dit publiek weer in het plaatselijke economische en sociale leven integreren. Dirk Kaekebeke Secretaris-generaal OCMW van Schaarbeek, België
Bescherming van het milieu In het kader van zijn beleid inzake duurzame ontwikkeling wil Dexia de consument helpen om het milieu te beschermen. In 2006 creëerde Dexia Bank verschillende producten die hierop aansluiten: • Een lening op afbetaling voor de financiering van nieuwe of tweedehandswagens van minder dan twee jaar oud met een CO2-uitstoot die lager ligt dan 115g/km. 12 % van de financieringen voor nieuwe auto’s die door Dexia Bank werden toegekend moeten in 2007 met dit product worden uitgevoerd.
24 |
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
• Een lening voor de financiering van investeringen met het oog op energiebesparing in privéwoningen: het Ecokrediet Woning. Deze lening is goedkoper dan een traditionele lening en is bestemd voor de financiering van installaties die het label “energiezuinig” dragen: zonnepanelen, thermische isolatie …
VERZEKERINGEN Verminderde CO2-uitstoot dankzij privéwagens • Na een onderzoek van drie jaar in samenwerking met de Universiteit van Limburg, de studiedienst van het ACW en het Belgisch Ministerie voor Mobiliteit, lanceert Dexia Insurance Belgium de eerste autoverzekeringspremie die afhangt van het aantal afgelegde kilometers. Eind 2006 hadden onze verzekerden reeds 10 999 contracten afgesloten, waaronder 7 210 nieuwe cliënten.
vervoermiddel: “Met Belgerinkel naar de winkel”, dat de steun kreeg van 186 plaatselijke gemeenschappen, en “Fiets naar Kyoto” met de steun van Belgische ondernemingen.
• Dit aanbod kreeg de steun en medewerking van milieuorganisaties zoals de Koepel van Milieuverenigingen en de Bond Beter Leefmilieu. Dexia sponsorde eveneens twee campagnes rond de bevordering van het gebruik van de fiets als alternatief
CLIËNTENRELATIES Toegang tot al onze diensten In 2006 streefden we er met de vernieuwing van onze producten naar om beter in te spelen op de verwachtingen van al onze cliënten.
Dienstverlening verantwoord beleggen Onze cliënten diensten aanbieden die zo nauw mogelijk aansluiten bij hun verwachtingen inzake beleggen, is een fundamentele pijler binnen onze cliëntenrelaties.
• In 2006 ontwikkelde Dexia Bank een speciale tool om personen met een visuele handicap toegang te verschaffen tot Dexia Direct Net en alle functies ervan. Dexia Direct Net kreeg het label AnySurfer.
• Anticiperend op de Europese financiële richtlijn betreffende markten voor financiële instrumenten van november 2007 ontwikkelde Dexia Bank een instrument om het beleggingsprofiel te achterhalen van personen die nieuwe beleggingen wensen aan te gaan en hun de keuze te bieden tussen traditionele fondsen en MVB-fondsen.
• Dexia Insurance Belgium ontwikkelde twee producten voor senioren: - De Mobiliteitsgarantie Drive for Life biedt verzekerden na hun zestigste de levenslange garantie dat ze hun verplichte waarborg Burgerlijke Aansprakelijkheid kunnen behouden. - De brochure Mobiliteit, met een hele reeks praktische tips voor mobiele senioren boven de vijftig.
• Bovendien kan de cliënt met zijn abonnement op Dexia Direct Net zelf zijn beleggingsportefeuille aanpassen in een vragenlijst wanneer bijvoorbeeld zijn financiële of persoonlijke situatie veranderd is. Er werd reeds een beleggersprofiel aangemaakt voor meer dan 350 000 cliënten (situatie midden november 2006).
SOLIDAIRE PRODUCTEN Een engagement op lange termijn De interesse van de groep Dexia voor microfinanciering is een engagement op langere termijn. • In 1998 richtte Dexia Banque Internationale à Luxembourg de bevek Dexia Micro-Credit Fund op, het eerste commerciële beleggingsfonds dat bestemd was voor de herfinanciering van microfinancieringsinstellingen die gespecialiseerd zijn in financiële dienstverlening aan micro- en kleine ondernemingen op groeimarkten. • Voor het beheer van zijn microfinancieringsportefeuille doet Dexia Asset Management vandaag een beroep op het Zwitserse bedrijf BlueOrchard Finance SA (www.blueorchard.ch).
Sterke resultaten • Op 31 december 2006 is Dexia Micro-Credit Fund het belangrijkste beleggingsfonds voor microfinanciering ter wereld, aangeboden door een privatebankingspeler, met activatotaal van 160 miljoen USD. • Het fonds belegt vandaag in 24 ontwikkelingslanden in Latijns-Amerika, Azië, Afrika en Oost-Europa bij 68 microfinancieringsinstellingen. • Het fonds ging sinds zijn oprichting reeds 373 leningen aan zonder ooit met wanbetaling te zijn geconfronteerd.
Dexia biedt eveneens een reeks microkredietproducten aan in het kader van zijn beleid inzake maatschappelijke betrokkenheid. Voor meer informatie, zie pagina 35.
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
| 25
ONZE VERBINTENISSEN TEGENOVER ONZE CLIËNTEN
THEMATIEK
De financiering van de collectieve voorzieningen
DOELSTELLINGEN
STATUS
ACTIES
DOELSTELLINGEN 2007 EN DAARNA
Carbon finance ontwikkelen.
Ontwikkeling van MSOprojecten in het kader van de participatie van Dexia als bestuurder van het European Carbon Fund.
Een volledige koolstofstrategie instellen.
Bijdragen tot de energiebesparingen in de publieke sector.
Versterking van onze activiteit financiering van hernieuwbare energie en steun aan het openbare vervoer en de “schone” voertuigen.
Met de steun van erkende specialisten globale oplossingen uitwerken om de investering van de publieke sector te bevorderen op het gebied van de energetische efficiëntie. Een label “duurzame ontwikkeling” inzake milieugebonden en sociale producten en diensten creëren.
Sensibiliseringsacties in verband met het thema klimaatverandering uitwerken.
Een gamma gespecialiseerde werkstukken samenstellen met een groep partners. Een campagne voeren die de best practices van de lokale besturen in Europa valoriseert.
De retailbank, de verzekeringen en het fondsenbeheer
De milieuproblematiek integreren in onze producten.
Ontwikkeling van een gamma “groene” producten voor onze particuliere cliënten.
De milieuproblematiek integreren in onze MVBproducten.
Een gamma ontwikkelen voor de zwakke bevolkingsgroepen.
Voortzetting van ons engagement ten gunste van de kansarmen.
Ons productengamma voor deze bevolkingsgroepen versterken.
Ontwikkeling van producten, toegankelijk voor iedereen. Aan de gang
26 |
Bereikt
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
ONZE MEDEWERKERS: ONDERSTEUNING EN PERSOONLIJKE ONTWIKKELING Als internationale bankgroep beschouwen wij de verscheidenheid van de profielen van onze werknemers en het aantal geografische vestigingen als een opportuniteit om de best practices inzake maatschappelijke verantwoordelijkheid van de onderneming te integreren. De invoering van een duurzameontwikkelingstrategie in ons HR-beleid, op basis van ons Kerncijfers HR-Kwaliteitscharter en onze Principes inzake sociaal beheer, is dus een essentiële factor verschillende nationaliteiten zijn in om eenieders talenten binnen de Groep aan te trekken en te ontwikkelen. onze Groep vertegenwoordigd.
72
48,26 %
van de medewerkers van de Groep zijn vrouwen.
HUMAN RESOURCES MANAGEMENT DIVERSITEIT STIMULEREN • Door de geografische spreiding van de verschillende entiteiten van de Groep wereldwijd en de verschillen in wetgeving en cultuur, is de verscheidenheid in een internationale groep van deze omvang een belangrijke uitdaging in het kader van de maatschappelijke verantwoordelijkheid van de onderneming. Deze uitdaging vormt trouwens een wezenlijk onderdeel van de Principes inzake sociaal beheer en het HRKwaliteitscharter van de Groep. Bovendien hebben verschillende entiteiten van Dexia verscheidenheidscharters in hun land van vestiging ondertekend. • In 2006 kregen drie thema’s, die voor alle entiteiten gemeenschappelijk zijn, bijzondere aandacht: - versterking van de plaats van de vrouw; - de band tussen de huidige en toekomstige generatie; - verbetering van de toegang voor gehandicapten op het werk. In die zin hebben drie werkgroepen waartoe de HR-directeurs of, voor de grootste entiteiten van de Groep, hun vertegenwoordigers behoorden, van maart 2006 tot september 2006, vergaderd en gewerkt aan een project inzake het “toepassingsbeleid” voor deze thema’s, dat voor de hele Groep geldt. Alle HR-directeurs van de Groep zullen in 2007 voor elk thema de indicatoren analyseren die een actieve follow-up mogelijk maken van de evolutie van de werkgelegenheid en de personen die bij deze drie thema’s betrokken zijn. Over deze indicatoren zal jaarlijks een rapportering worden opgemaakt door de Europese Ondernemingsraad. Versterking van de plaats van de vrouw In 2006 werd dat actieplan ook uitgevoerd. De verdeling mannen/vrouwen evolueert gunstig voor de vrouw en is stilaan weer in evenwicht binnen de Groep. In 2006 vertegenwoordigden de mannen 51,74 % van het personeelsbestand (53,47 % in 2005) en de vrouwen
48,26 % (46,53 % in 2005). De aanwezigheid van de vrouw binnen het kaderpersoneel is gelijk aan 28,71 %. - De uitdagingen inzake vrouwelijke waarden en diversiteit werden opgenomen in de managementopleidingen voor de topkaderleden van de Groep. - De Dexia Corporate University heeft een nieuw opleidingsprogramma samengesteld (“van het individu tot het leiden van de teams met oog voor diversiteit”) dat een bevoorrechte plaats toekent aan de problematiek rond de gelijkheid tussen mannen en vrouwen. - Er werden procedures ingevoerd om het beheer van de arbeidstijd en de verdeling van privéleven en werk te verbeteren, meer bepaald door het ontwikkelen van de mogelijkheid van telewerk. • Verschillende entiteiten van de Groep hebben eind 2006 vergaderingen georganiseerd om hun personeel voor diversiteit te sensibiliseren.
48,26 %
Vrouwen Mannen
51,74 %
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
| 27
Het verband tussen de huidige en de komende generatie, een Europese uitdaging • De algemene demografische context in Europa heeft tot gevolg dat heel wat werknemers in tal van beroepen met pensioen gaan. Het is dus van cruciaal belang om de ervaringen van de huidige aan de komende generatie van werknemers door te geven en onze medewerkers de beste voorwaarden te waarborgen op het gebied van eindeloopbaanbeheer. In 2006 vertegenwoordigden de medewerkers ouder dan vijftig jaar 13,67 % van het personeelsbestand van de Groep. • In 2006 heeft Dexia een specifieke werkgroep over de plaats van de senioren in de Groep opgericht en verschillende testprogramma’s in zijn entiteiten toegepast. In Luxemburg heeft Dexia BIL, bij wijze van experiment, het testprogramma Papillon gelanceerd, bedoeld om de inzetbaarheid van de werknemers ouder dan veertig jaar en met meer dan tien jaar anciënniteit te verhogen in een dienst die grondige mutaties moet ondergaan. Een volledig programma met gepersonaliseerde gesprekken werd ingevoerd om voor eenieder te meten hoe noodzakelijk, in een eerste fase, de toepassing van een persoonlijk ontwikkelingsprogramma is, en, in een tweede fase, de toepassing van een technisch opleidingsprogramma.
De onderneming openstellen voor personen met een handicap • In 2006 werd een HR-werkgroep opgericht. Deze moest een actieplan samenstellen om de tewerkstelling van gehandicapten uit te bouwen. • De reporting is gebaseerd op de onderlinge uitwisseling van ervaringen in de verschillende entiteiten van de Groep. In Frankrijk heeft Dexia Crédit Local zijn campagne van 2005 voortgezet ten gunste van de tewerkstelling van personen met een handicap. Een denkoefening over de aanwervingmethodes ging gepaard met het sluiten van een aantal partnerschappen met gespecialiseerde instanties (verenigingen, werkgelegenheidssites ...). Er werd ook een sensibiliseringscampagne gevoerd voor de hele HR-directie van Dexia Crédit Local en alle medewerkers. In het kader van de verhuizing van het Parijse personeel van Dexia Crédit Local werden, met het oog op de toegankelijkheid van personen met een handicap, de lokalen van de nieuwe Tour Dexia grondig bestudeerd. Bovendien werden partnerschappen met beschutte werkplaatsen afgesloten.
MEER OPLEIDING
• In 2006 kwamen er heel wat nieuwe opleidingsprogramma’s, onder meer een programma voor de ontwikkeling van de capaciteiten van kaderleden met een hoog potentieel. Het gemiddeld aantal opleidingsdagen per werknemer en per jaar bedraagt 1,94 dagen. De opleidingen hebben betrekking op alle beroepsdomeinen en worden rechtstreeks door de entiteiten toegepast op basis van de inventarisering die naar aanleiding van de jaarlijkse beroepsevaluatie wordt verricht.
81
In 2006 werden opleidingssessies georganiseerd (49 in 2005).
• Sedert haar oprichting in januari 2005 mocht de Dexia Corporate University (DCU) meer dan 2 000 deelnemers verwelkomen, opleidingen op hoog niveau organiseren en kansen op het gebied van persoonlijke ontwikkeling bieden. De universiteit is actief betrokken bij de ontwikkeling van de nieuwe cultuur en de waarden van de Groep. In 2006 hebben 1 084 medewerkers van de Groep (697 in 2005) programma’s in de Dexia Corporate University gevolgd. Bovendien heeft de DCU in 2006 haar e-learningplatform gelanceerd waarmee ze haar deuren opent voor alle medewerkers van de Groep (uitgezonderd DenizBank en FSA).
Mobiliteit
H
et Marco Polo-programma, dat in 2006 werd gelanceerd, is een van de blikvangers van de Dexia Corporate University. Dit programma wil de internationale koers van Dexia steunen door de internationale mobiliteit binnen de Groep te stimuleren en een kweekvijver voor internationaal mobiele medewerkers te creëren. Het programma combineert individuele en groepsopleidingen, zowel op lokaal niveau als op het niveau van de DCU. Dit programma wordt afgesloten met een stage van zes maanden in het buitenland, die de medewerkers de kans biedt in een andere entiteit een andere functie uit te oefenen. In 2006 hebben 23 jonge kaderleden van Dexia BIL, Dexia Bank, Dexia Crédit Local, Dexia NV en Dexia Private Bank Switzerland aan het Marco Polo-programma deelgenomen.
28 |
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
SOCIALE DIALOOG EN AANDEELHOUDERSCHAP VOOR WERKNEMERS STERKE SOCIALE DIALOOG • Met 81 % nemen de werknemers van Dexia actief deel aan de verkiezing van hun vertegenwoordigers. Iedere entiteit die meer dan 150 werknemers telt, heeft recht op een zitje in de Europese Ondernemingsraad van Dexia. In 2006 bestond deze instantie uit 28 permanente personeelsvertegenwoordigers van de tien entiteiten van Dexia die meer dan 150 medewerkers tewerkstellen. Dit stemt overeen met 59 % van het personeelsbestand van de Groep. De forse toename van de frequentie van deze vergaderingen en de onderwerpen
getuigen van de belangrijke plaats van dit orgaan binnen de Groep. • In 2006 was de sociale dialoog manifest aanwezig met 42 collectieve overeenkomsten binnen de belangrijkste entiteiten. De in 2006 ondertekende overeenkomsten hadden vooral betrekking op de lonen en de statuten (61 %), het loonsparen (12 %), het vakbondsrecht (10 %) en de arbeidstijd (10 %).
Collectieve overeenkomsten 2006
10 %
5%
2%
61 % 10 %
Lonen en statuten Loonsparen Vakbondsrecht
12 %
Arbeidstijd Herstructureringen Interne regelingen
DE GROEI DELEN • Vanaf zijn ontstaan heeft Dexia een programma samengesteld dat van toepassing is op al zijn werknemers, in welk land ze ook wonen. Dit programma biedt hun de mogelijkheid aandeelhouder van de onderneming te worden. Tot op vandaag is Dexia nog altijd de enige onderneming naar Belgisch recht die een internationaal aandeelhouderschapsplan met één klassiek aanbod en drie hefboomformules aanbiedt en zijn medewerkers de mogelijkheid biedt, naargelang van hun financiële middelen, in aandelen van hun onderneming te beleggen.
• Op 31 december 2006 zijn de medewerkers van de Groep zo de vijfde aandeelhouder van Dexia. Eind 2006 hadden ze 4,25 % van het kapitaal van Dexia in handen tegenover amper 0,4 % begin januari 2000. Dit vertegenwoordigt een beurswaarde van meer dan 1 miljard EUR. Bijna medewerkers op bezitten op dit moment aandelen van Dexia.
7
10
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
| 29
ONZE VERBINTENISSEN TEGENOVER ONZE MEDEWERKERS
THEMATIEK
STATUS
ACTIES
DOELSTELLINGEN VOOR 2007 EN DAARNA
Naleving van onze verbintenissen
Zich vergewissen van de follow-up van onze verbintenissen.
Follow-up van de verbintenissen die zijn aangegaan in het kader van het Global Compact en de diversiteitcharters.
Onze follow-upmogelijkheden in alle entiteiten bestendigen.
De verscheidenheid stimuleren
De acties ten gunste van de plaats van de vrouw voortzetten.
Implementering van de maatregelen gedefinieerd in het kader van het Witboek over de plaats van de vrouw.
Implementering van de nieuwe acties uitdiepen.
Een actieprogramma voorstellen aan personen met een handicap en de band tussen de generaties aanhalen.
Uitwerking van een actieprogramma dat bijna is afgerond.
Het actieprogramma en de implementering in alle entiteiten afronden.
De principes inzake sociaal beheer toepassen in de hele onderneming.
Permanente dialoog met de vertegenwoordigers van de medewerkers in het kader van collectieve arbeidsovereenkomsten.
De gedeelde identiteit van de Groep consolideren door een dialoog rond onze visies, opdrachten, waarden.
Betere integratie van de sociale problematiek in het kader van de projecten voor de doorverkoop van entiteiten.
Besprekingen met de Europese Ondernemingsraad over een ontwerpakkoord dat erop gericht is bij de projectanalyse rekening te houden met de financiële, industriële en de maatschappelijke aspecten.
Evolutie van de principes inzake sociaal beheer van Dexia.
Een sterke sociale dialoog behouden
Aan de gang
30 |
DOELSTELLINGEN 2006
Bereikt
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
DE ONS OMRINGENDE MAATSCHAPPIJ MAATSCHAPPELIJKE BETROKKENHEID EN TRANSPARANTIE Als financiële onderneming hebben wij, zoals de ondernemingen uit alle andere sectoren, een dubbele impact op de regio’s waarin we gevestigd zijn: een directe milieu-impact en een maatschappelijke impact. Vanuit het besef van deze verantwoordelijkheden hebben we in 2006, in het kader van ons actieplan duurzame ontwikkeling, een strategie inzake rechtstreekse milieuverantwoordelijkheid en een strategie inzake maatschappelijke verantwoordelijkheid ontwikkeld.
Kerncijfers In 2006 is het aandeel van het gebruik van “groen” papier in het totale papierverbruik van alle medewerkers van de Groep met gestegen.
83,4 %
Het bedrag dat Dexia in 2006 heeft uitgetrokken in het kader van maatschappelijke betrokkenheid kwam uit op EUR.
7,7 miljoen
RECHTSTREEKSE ECOLOGISCHE VERANTWOORDELIJKHEID De risico’s van onze rechtstreekse milieu-impact en ons aankoopbeleid zijn als dienstverlenende instelling weliswaar relatief beperkt. We verliezen ze echter niet uit het oog en houden er rekening mee in het kader van ons milieuactieplan. • Om onze rechtstreekse milieu-impact verantwoord te beheren voor de hele Groep, heeft Dexia in 2006 het actieplan ecologische verantwoordelijkheid van de onderneming goedgekeurd. In dit plan is de strijd tegen de klimaatverandering een essentieel gegeven in het aankoop- en logistieke beleid van onze Groep. Dit plan draait rond drie strategische pijlers: - acties ondernemen die aansluiten bij onze externe verbintenissen; - onze rechtstreekse impact op het milieu verminderen waar het voor de onderneming om een relevante uitdaging gaat; - een beleid vastleggen om onze CO2-uitstoot te verminderen en te compenseren. • De ambitie in het kader van de reporting 2006 over onze milieu-indicatoren was tweeledig: - een index creëren voor de kwantificering van onze uitstoot van broeikasgassen; - de consolidatiekring verruimen om verschillende entiteiten en dochtermaatschappijen op te nemen, met name: Dexia Sofaxis en Dexia Crediop. Op die manier kan ongeveer 55,5 % van het personeelsbestand als voltijdse equivalenten in de reporting van 2006 worden opgenomen (zonder DenizBank). Alle indicatoren inzake ecologische rapportering zijn in de bijlage op pagina 41 vermeld.
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
| 31
DUURZAAM AANKOOPPROCES
• In februari 2005 heeft Dexia het Deontologisch Charter betreffende de relaties met leveranciers aangenomen in toepassing van het Internationaal Pact van de Verenigde Naties. Op basis van deze verbintenis moet de Groep de best practices inzake milieu stimuleren en voorrang geven, meer bepaald op het gebied van efficiënt energieverbruik, recyclage en afvalvermindering, en leveranciers kiezen die de strengste milieunormen toepassen. • Om de reikwijdte van het charter te verruimen heeft Dexia in 2006 de toepassingsvoorwaarden voor dit charter op drie vlakken aangepast: - verlaging van de toepassingsdrempel voor het leverancierscharter; - schrapping van de noodzaak van een “regelmatige en recurrente relatie met de bedoelde leveranciers” als een toepassingsvoorwaarde voor het Charter; - systematische toepassing van het Charter op alle nieuwe contracten en contractverlengingen.
werden geleverd, kon het aantal contracten dat in de perimeter van het Charter is opgenomen, sterk worden verhoogd. In 2006 werden 52 contracten afgesloten in het kader van de perimeter van het leverancierscharter voor een bedrag van 47 miljoen EUR, tegenover drie contracten in 2005. Opvallend is dat bij 265 extra contracten het leverancierscharter op vrijwillige basis werd toegepast, hoewel dat niet verplicht was. Van die contracten vallen 221 contracten, die Dexia Crediop en Dexia Sofaxis hebben afgesloten, onder de normen EMAS en ISO 14001, die inzake naleving van de milieunormen strenger zijn dan die aanbevolen door het leverancierscharter. In totaal werd het leverancierscharter dus op 317 contracten toegepast. Deze dynamiek zet zich in 2007 door. Voor de renovatie of de exploitatie van de belangrijkste zetels van de entiteiten van Dexia in Frankrijk, België en Luxemburg wordt het leverancierscharter immers toegepast voor de opstelling van de bestekken die worden verstuurd naar alle leveranciers die op de betrokken werken hebben ingeschreven.
• Dankzij de inspanningen die op het gebied van het verspreiden en het versterken van de toepassing van het Charter
De tekst van het leverancierscharter kunt u raadplegen op www.dexia.com.
GEHARMONISEERD AFVALBEHEER Om onze rechtstreekse milieu-impact te milderen waar er een economische uitdaging voor de onderneming bestaat, zijn we in 2006 voor de hele Groep gestart met een geharmoniseerd afvalbeheer dat gebaseerd is op de best practices uit de verschillende entiteiten.
In Frankrijk heeft Dexia Crédit Local een programma gelanceerd voor de dematerialisatie van de documentenstromen in een van zijn belangrijkste Parijse gebouwen.
Vermindering van het globale papierverbruik • In 2006 werd een bijzondere inspanning geleverd om het globale papierverbruik te verlagen. Het gewone papiergebruik is het belangrijkste bureauafval van een onderneming zoals Dexia. In het kader van zijn actieplan heeft de Groep zich tot doel gesteld het papierverbruik in 2010 met meer dan 50 %/VTE*/jaar te verminderen. De aanbevolen vermindering van het papierverbruik zou het moeten mogelijk maken de CO2-uitstoot ten gevolge van papierverbruik in 2010 met 61,5 % terug te dringen en de globale uitstoot van de Groep met 2 % te verlagen, bij gelijkblijvende consolidatiekring in de periode 2006-2010.
In België is Dexia Bank in 2006 gestart met het project PaPyRuS: Project for Paper Reporting Substitution. Dit project heeft als doel de cliënten van Dexia Bank de belangrijkste bankdocumenten in pdf-formaat ter beschikking te stellen. De bank spaart hierdoor 610 ton papier uit en draagt zo volgens een onafhankelijke studie van het bureau Methis International 0,1 % bij tot de doelstellingen inzake de vermindering van de CO2-uitstoot van België in het kader van het Kyoto-protocol. Dankzij dit project kan de impact op het milieu van Dexia Bank en haar cliënten dus significant worden verlaagd.
• Daarom hebben de algemene directie Operaties & IT binnen Dexia en zijn entiteiten verschillende maatregelen getroffen die in 2006 geleid hebben tot een vermindering van het globale papierverbruik met 14 %. In het Groothertogdom Luxemburg heeft Dexia BIL in zijn agentschappen een systematische scanningprocedure voor de identiteitskaarten van zijn cliënten ingevoerd. *VTE: voltijds equivalent
32 |
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
In 2006 daalde het totale papierverbruik per VTE van 259 tot 228 kg/VTE. Verhoging van het verbruik van “groen” papier Gevolg van dit beleid is een hoger verbruik van gerecycleerd papier, zonder chloor gebleekt papier en papier uit duurzaam beheerde wouden. In 2006 is het aandeel van “groen” papier in het globale papierverbruik van de Groep gestegen van 4 % tot 26 %.
BEHEER CO2-UITSTOOT Ons milieuactieplan heeft de koolstofneutraliteit van de groep Dexia tot doel. Er zijn drie doelstellingen: - een aanzienlijke milieu-impact in onze nieuwe gebouwen voorkomen; - onze CO2-uitstoot en energieverbruik in onze bestaande gebouwen en in het kader van onze beroepsverplaatsingen verminderen; - de niet-reduceerbare marge van onze uitstoot compenseren. Preventie in onze nieuwe gebouwen • In 2006 zijn de meeste zetels van de voornaamste entiteiten van de Groep verhuisd. De milieu-impact kreeg hierbij bijzondere aandacht. In het kader van de verhuizing in de eerste helft van 2007 van de Parijse personeelsleden van Dexia Crédit Local en van de in Parijs gevestigde diensten van Dexia SA naar een nieuwe toren in La Défense, werden de energiecontracten herzien om het gebruik van hernieuwbare energiebronnen aan te moedigen. Dexia Tower, Brussel.
In België (Dexia Tower, Pacheco, Galilei) en in het Groothertogdom Luxemburg (Esch-Belval) voldoen de belangrijkste gebouwen van Dexia die in 2006 werden gebouwd of gerenoveerd, aan de normen Haute Qualité Environnementale – Hoge Milieukwaliteit. De gebouwen werden bovendien uitgerust met een installatie om het binnenklimaat te regelen, zodat het energieverbruik beter kan gevolgd worden. Tour Dexia, Parijs.
Minder uitstoot in onze bestaande gebouwen en in het kader van beroepsverplaatsingen • Om zo snel mogelijk voor de hele groep Dexia meerjarige doelstellingen te kunnen vastleggen inzake de vermindering van CO2-uitstoot en van het verbruik van energie, hebben we beslist in de milieurapportering van 2006 een kwantificeringsindicator te integreren voor de CO2-uitstoot te wijten aan energieverbruik en beroepsverplaatsingen. Om deze indicator te bepalen, baseren we ons op de UNEPmethodologie, het GHG Protocol. PricewaterhouseCoopers heeft deze methodologie overigens geverifieerd in het kader van de audit van het verslag over duurzame ontwikkeling. De resultaten van deze indicator zullen ons, na analyse door de directie IT & Logistiek en de directie Duurzame Ontwikkeling, in staat stellen vanaf 2008, voor de hele groep Dexia, meerjarige doelstellingen vast te leggen op het gebied van de vermindering van onze CO2-uitstoot en ons energieverbruik.
In België heeft Dexia Insurance Belgium op 29 augustus 2006 de grootste installatie voor de opwekking van zonne-energie in België officieel ingehuldigd. Deze installatie bevindt zich op het dak van de magazijnen in Meise. De 330 fotovoltaïsche zonnepanelen ontwikkelen 42 800 KWh/jaar, wat ruimschoots voldoende is voor de elektriciteitsbehoeften van het gebouw. Het resterende vermogen wordt rechtstreeks in het net geïnjecteerd. In Italië gebruikt Dexia Crediop voor zijn hoofdgebouw in Rome 30 % groene elektriciteit. In het Groothertogdom Luxemburg gebruikt Dexia BIL voor zijn gebouwen 24 % door cogeneratie opgewekte elektriciteit.
In 2006 bedroeg de voornaamste CO2-uitstoot van de Groep 42 269 ton CO2 (78 % uit energieverbruik en 22 % uit beroepsverplaatsingen).
• Sinds 2006 werden binnen Dexia en zijn verschillende entiteiten diverse initiatieven genomen om het energieverbruik van de gebouwen terug te dringen. In Frankrijk heeft Dexia Sofaxis zich in 2006 tot doel gesteld dat hernieuwbare energiebronnen 20 % van het totale energieverbruik moeten uitmaken tegen 2010. Zonnepanelen van Dexia Sofaxis, Frankrijk. Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
| 33
• Ook voor de CO2-uitstoot ten gevolge van de beroepsverplaatsingen van de medewerkers werden specifieke reductiemaatregelen ingevoerd: - Sedert september 2006 geldt een duurzaamtransportbeleid voor de hele Groep door een nieuwe richtlijn inzake beroepsverplaatsingen: optimalisering van de beroepsverplaatsingen ten gunste van het reizen met de trein werd versterkt, omdat de medewerkers van de Groep op het vliegtuig niet langer in business class kunnen vliegen voor bestemmingen van minder dan drie uur. Alleen beroepsverplaatsingen per trein kunnen in eerste klas gebeuren. Voor manifestaties en interne contacten zullen we hieraan dus systematisch de voorkeur geven. - Sommige entiteiten vullen dit beleid aan met de invoering van mobiliteitsplannen. Zo is in België 94 % van de medewerkers van Dexia Bank opgenomen in het mobiliteitsplan van de onderneming. In Frankrijk spoort Dexia Crédit Local Verschillende entiteiten van de Groep ontwikkelen parallelle initiatieven. Zo rondt Dexia Sofaxis momenteel de aanleg af van een koolstofput: een site in bosgebied waardoor de biomassa een deel van het CO2-volume dat door menselijke activiteiten wordt uitgestoten, kan absorberen. Dankzij dit initiatief zal Dexia Sofaxis zijn uitstoot van broeikasgassen die voortvloeit uit zijn energieverbruik en vastgoedpatrimonium kunnen compenseren en de lokale besturen ontvankelijk kunnen maken voor de strijd tegen de klimaatverandering. Dexia Sofaxis is de eerste Franse vennootschap die een dergelijk initiatief in Frankrijk heeft uitgewerkt.
zijn medewerkers aan gebruik te maken van het openbaar vervoer voor hun woon-werkverkeer door bovenop de wettelijke verplichting 60 % van hun abonnementskosten voor het openbaar vervoer voor zijn rekening te nemen. Een originele strategie op het gebied van koolstofneutraliteit In het kader van het milieuactieplan hebben wij in 2006 een beleid inzake koolstofneutraliteit ingevoerd waarin de vermindering en de compensatie van de CO2-uitstoot worden gecombineerd. De strategie van de Groep heeft tot doel om het grootste deel van de uitstoot van 2006 die voortvloeit uit het energieverbruik, in 2007 te verminderen. De strategie op het gebied van koolstofneutraliteit draait rond twee projecten die samenhangen met de activiteit van Dexia in de twee landen waar het bedrijf historisch gevestigd is, nl. Frankrijk en België, door de investering in een project inzake hernieuwbare energie en aankoop van groene elektriciteit. Meer info over de compensatie-/verminderingsstrategie van de Groep en de geselecteerde projecten vindt u op www.dexia.com.
MAATSCHAPPELIJKE BETROKKENHEID Onze acties ten gunste van de samenleving passen in het kader van een beleid inzake maatschappelijke betrokkenheid rond drie pijlers: - onze cliënten ontvankelijk maken voor duurzame ontwikkeling; Kerncijfers - maatschappelijke en solidariteitsacties voeren; - een beleid rond cultureel en sportief mecenaat. miljoen EUR besteed aan maatschappelijke betrokkenheid. In 2006 beliep het totaalbedrag van de acties rond maatschappelijke van het gedeelte dat Stijging met betrokkenheid 7,7 miljoen EUR, een toename van 8,5 % in vergelijking met aangewend is voor sociale en maatschappelijke 2005. In dit bedrag zijn noch de werkingskosten voor de acties, noch acties in vergelijking met 2005. bepaalde sponsoringactiviteiten opgenomen die verband houden met de commerciële activiteiten van de bank, noch de tijd die door de medewerkers is gewijd aan de activiteit van de bestaande stichtingen.
7,7
28 %
Indeling per thema 36 %
32 %
Sensibilisering rond duurzame ontwikkeling Maatschappelijke en solidaire acties 32 %
34 |
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
Cultureel en sportief mecenaat
SENSIBILISERING VOOR DUURZAME ONTWIKKELING
• Als financiële instelling met een geïntegreerd beleid voor duurzame ontwikkeling voeren wij reeds meerdere jaren een beleid ter verspreiding van de beste praktijken inzake duurzame ontwikkeling; de Groep doet dit via samenwerkingsverbanden met verschillende vennootschappen, namelijk verenigingen van lagere overheden, internationale instellingen en ngo’s.
instituut Ambiente Italia, die een reeks communautaire milieu-indicatoren moesten vastleggen. Het milieubeleid van 26 grote Europese steden werd vervolgens geanalyseerd aan de hand van een rooster met twintig door Legambiente gedefinieerde milieu-indicatoren.
De financiële sector speelt een cruciale rol bij de promotie van de beginselen van het Global Compact. Doordat ze milieu- en maatschappelijke vraagstukken opnemen in hun financiële analyse, kredietbeleid en beleggingsbeslissingen, dragen financiële instellingen als Dexia bij tot de versterking van een kader voor verantwoorde handelspraktijken en tot de visie van de Verenigde Naties rond een rechtvaardiger wereldeconomie.
• Dexia NV en Dexia Crediop, haar Italiaanse dochter, namen in 2006 deel aan de eerste Europese studie over de toestand van het milieu en het milieubeleid in 26 grote Europese steden. De Europese Commissie vertrouwde deze studie toe aan de Italiaanse ngo Legambiente, evenals aan haar onderzoeks-
Georg Kell Executive Director, United Nations Global Compact
MAATSCHAPPELIJKE EN SOLIDAIRE ACTIES De sociale en solidaire acties worden voornamelijk door onze stichtingen geleid, hoewel een aantal van onze eenheden regelmatig acties op dit domein voert. Burgerzin en beroepsinpassing van jongeren • In Frankrijk ontwikkelt de Fondation Dexia Crédit Local projecten voor sociaal mecenaat ten gunste van burgerinitiatieven. In 2006 richtte de Fondation de École de la citoyenneté op, een opleidingscyclus gericht op jongeren uit achtergestelde wijken. • Tegelijkertijd gaf Dexia Crédit Local elk van zijn vrijwillige werknemers in 2006 de kans om maandelijks tot twee uur arbeidstijd op te nemen om jongeren te helpen die worden geconfronteerd met problemen op het gebied van beroepsinpassing. Eind 2006 waren 35 werknemers van Dexia Crédit Local betrokken bij de ondersteuning van jongeren.
• Een van de projecten die Dexia Foundation ondersteunt, is het toekennen van kredieten aan kansarmen. Dit gebeurt op twee manieren: - de toekenning van sociale microkredieten aan personen die om sociale of economische redenen worden uitgesloten uit het traditionele systeem voor bankkrediet, en hun eigen werk wensen te creëren of te ontwikkelen; - begeleid sociaal krediet, dat particulieren de kans geeft over de nodige middelen te beschikken met het oog op hun maatschappelijke re-integratie. In 2006 ging er 0,5 miljoen EUR naar microkredieten in België, wat meer dan het dubbele is van het bedrag dat hiervoor in 2005 werd uitgetrokken.
Ondersteuning van kansarmen De maatschappelijke betrokkenheid van Dexia Foundation Belgium komt tot uiting in thema’s op het vlak van ondersteuning van welzijn en sociale integratie.
Elke dag weer stel ik vast hoezeer onze publieke cliënten worden geconfronteerd met de problematiek van de inpassing van jongeren in de maatschappij, in het bijzonder de burgerzin. De acties die de “lokale missies” van de Fondation Dexia Crédit Local bij jonge burgers voeren, hebben dan ook een groot maatschappelijk belang. Dankzij mijn professionele betrokkenheid en persoonlijke overtuiging ben ik in 2005 spontaan “meter” geworden. Tijd aan anderen kunnen geven in het kader van je werk is een unieke kans. Het is zowel op menselijk als op professioneel vlak bijzonder verrijkend om de burgerzin mee te kunnen uitdragen. Valérie-Marie Aubin-Vaillant Regiodirecteur Dexia Crédit Local in de regio Franche-Comté
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
| 35
SAMENVATTENDE TABEL MET DE VOORNAAMSTE ACTIES OP HET GEBIED VAN MAATSCHAPPELIJKE BETROKKENHEID 36 |
THEMATIEK Sensibilisering rond duurzame ontwikkeling
ENTITEITEN Dexia Crédit Local
- Rubans du développement durable - Colloquium over milieu-economie - Partnership met de Fédération des Parcs Naturels Régionaux
Dexia Insurance Belgium
- Ondersteuning van de Katholieke Universiteit van Leuven voor wetenschappelijk onderzoek rond verkeersveiligheid - Acties inzake sensibilisering rond verkeersveiligheid
Dexia Crediop
- Deelname aan de studie 2006 Stedelijke ecosystemen in Europa - Sponsor van de conferentie “From ethic enterprise to sustainable mobility: towards a soft economy”, georganiseerd door het tijdschrift La Nuova Ecologia - Sponsor van de eerste plaatselijke implementatie van de deliberatieve methode POLL©, in samenwerking met de regio Lazio, over de lokale implementatie van Agenda 21
Dexia Sofaxis
Bijstand aan de Communauté d'agglomération de Bourges voor het verwerven van haar viervoudige certificering (ISO 9001, OHSAS 18001, ISO 14001 en SA 8000)
Dexia Directie duurzame ontwikkeling
Energie Cités – overeenkomst Display voor de bekendmaking door de lokale besturen van het energie- en waterverbruik en van de CO2-uitstoot van hun gebouwen
Sociale en Dexia Public Finance solidaire acties Norden
Cultureel en sportief mecenaat
ACTIES
Steun van Dexia Stockholm aan Artsen zonder grenzen, Min Stora Dag (zieke kinderen), SOS Barnbyar
Dexia Bank België
Ondersteuning van de activiteiten van De Beweging (christelijke arbeidersbeweging)
Dexia Foundation Belgium
- Microkredietverrichtingen - Ondersteuning van de diensten voor palliatieve verzorging in ziekenhuiscentra
Dexia Banque Internationale à Luxembourg
Ondersteuning van de Fondation “Grand-Duc Henri Grande-Duchesse Maria Theresa“ via ALUPSE – verdubbeling van de schenkingen van patiënten
Dexia Asset Management
Actie Help de helpers (steun ten voordele van tien liefdadigheidsinstellingen)
Dexia Hypothekenbank Berlin
Schenking aan de vereniging Arche Berlin, instelling voor de verzorging van kinderen die worden geconfronteerd met gezins- of sociale problemen
Fondation Dexia Crédit Local
- École de la citoyenneté voor jongeren uit de voorsteden - Ondersteuning van plaatselijke missies van ZUP, begeleiding door de werknemers
FSA
Partnership met ontwikkelingsprogramma en onderwijsprogramma ten voordele van minderheden
Dexia
Ondersteuning van het Orchestre Romantique Européen
Dexia Crédit Local
Mecenaat voor het theaterfestival van Avignon
Dexia Foundation Belgium
- Sponsoring van de muziekwedstrijd Dexia Classics (vroeger Pro Civitate) - Organisatie van de jaarlijkse tentoonstelling beeldende kunst Dexia Art
Dexia Crediop
Sponsor van de Stichting “Nuovi Mecenati” voor de Italiaans-Franse samenwerking rond kunst en cultuur
Dexia Banque Internationale à Luxembourg
- Beschermheerschap van concerten - Steun aan de Fondation Indépendance (promotie van kunst en cultuur in zijn verschillende vormen) - Steun ten voordele van tal van sportfederaties en -evenementen
Dexia Bank België
- BOIC (liefdadigheidsactie rond sport) - Dexia Foot Pass
FSA
Giften aan het Museum for Modern Art in New York
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
Rechtstreekse milieu-impact
Maatschappelijke betrokkenheid
Aan de gang
ACTIES IN 2006
DOELSTELLINGEN 2007 EN DAARNA
Onze externe engagementen naleven.
De toepassing van het Leverancierscharter systematiseren.
Een rapporteringstool voor onze engagementen uitwerken.
Ons proces voor verantwoorde aankopen versterken.
De toepassing van het Leverancierscharter systematiseren.
Een follow-up reporting voor de toepassing van het Charter opstellen.
Onze rechtstreekse milieu-impact verkleinen.
- Een procedure ontwikkelen voor het inzamelen en recycleren van afval. - Het algemene papierverbruik verlagen.
- Follow-up van de procedure. - Het aandeel “ecologisch” papier in ons totale papierverbruik verhogen.
Meerjarendoelstellingen vastleggen voor de verlaging van ons energieverbruik en de CO 2 -uitstoot vanaf 2008.
Een rapportering opstellen van het energieverbruik en de CO2-uitstoot.
Analyseren van de resultaten van de rapportering om de gemeenschappelijke reductiedoelstellingen vast te leggen.
Onze geconsolideerde rapportering van milieugegevens betrouwbaarder maken en versterken.
- Een methodologie en tool voor specifieke rapportering ontwikkelen. - De geografische toepassingsperimeter van het actieplan uitbreiden.
- Een tool voor specifieke rapportering ontwikkelen. - De geografische toepassingsperimeter van het actieplan consolideren.
Zich afstemmen op de beste benchmarkpraktijken inzake het bestrijden van de klimaatsverandering.
De uitstoot van broeikasgassen door energieverbruik en beroepsverplaatsingen in 2006 verminderen en compenseren.
Een certificering voor onze compensatie vaststellen.
Onze maatschappelijke verbintenissen nakomen.
Follow-up van de engagementen verzekeren.
Onze follow-up-processen consolideren.
Een gemeenschappelijke strategie definiëren op het gebied van mecenaat en cultuur.
Uitwerken van een Groepsbeleid Cultuur en maatschappelijke betrokkenheid.
Het beleid Cultuur en maatschappelijke betrokkenheid op het niveau van alle eenheden van de Groep invoeren.
DOELSTELLINGEN
STATUS
ONZE MAATSCHAPPELIJKE ACTIES
THEMATIEK
Bereikt Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
| 37
BIJLAGEN OVERZICHT 2007 VAN DE ACTIES VOOR DUURZAME ONTWIKKELING VAN DEXIA In 2007 vinden er verschillende belangrijke momenten plaats in het kader van ons actieplan voor duurzame ontwikkeling. Deze kalender wordt regelmatig bijgewerkt op de website www.dexia.com. April Publicatie van het verslag duurzame ontwikkeling Communicatie over de compensatiestrategie van Dexia Groep Algemene vergadering van aandeelhouders Mei Juni
Presentatie van de strategie voor duurzame ontwikkeling in de EOR
ONZE RATINGS EN ONDERSCHEIDINGEN 2006 Ratings Innovest Vigeo
7 mogelijke ratings min. CCC – max. AAA
Oekom research
C
7 mogelijke ratings min. D – max. B Corporate Responsibility
AAA
N.B. Dexia werd als C op de 19de plaats gerangschikt op 77 ondernemingen uit de sector. Dexia krijgt de klassering ”Prime”, omdat de bank tot de beste ondernemingen uit haar sector behoort.
Prime
rated by
Onderscheidingen THEMATIEK
ONDERSCHEIDING
BESCHRIJVING
MVO-strategie
Global 100 Most Sustainable Corporations in the World
Deze onderscheiding selecteert op basis van een analyse door het niet-financiële noteringsagentschap Innovest Strategic Value Advisors, de op de MSCI World Index genoteerde ondernemingen met de beste praktijken inzake duurzame ontwikkeling. Dexia is voor het derde jaar op rij de enige Belgische en Franse bankinstelling die deze prijs in de wacht wist te slepen.
MVB
Sustainable Asset Manager of the Decade
In oktober 2006 werd Dexia AM de gouden BANCO-prijs 2006 in de categorie “Sustainable Asset Manager of the Decade” uitgereikt door BANCO, het Zwitserse tijdschrift voor vermogensbeheer, wegens haar engagement ten voordele van de promotie van MVB en haar Europese voortrekkersrol op dit gebied.
Beste privébank in ethical investments
In zijn studie 2007 over Private Banking roept Euromoney Dexia voor het derde jaar op rij uit tot de beste West-Europese privébank in ethical investments voor duurzaam beheer en ethiek.
European Renewable Solar Deal of the year
Het tijdschrift Euromoney kende aan Dexia Sabadell (Spanje) de prijs “European Renewable Solar Deal of the Year” toe, voor de projecten Andasol I en II.
Best Australian Project Finance Deal of the Year 2006
Dexia ontving deze prijs van het magazine Asiamoney voor de financiering van het grootste windenergiepark in Australië: Lake Bonney.
Bank of the Year 2006
Het gespecialiseerde tijdschrift Project Finance International kende de prijs “Bank of the Year” toe aan Dexia voor de regio Midden-Europa en OostAfrika.
North America Deal of the Year 2006
Het gespecialiseerde tijdschrift Project Finance International kende deze prijs toe aan Dexia voor het project rond de Golden Ears Bridge in Canada.
Hernieuwbare energie
Gestructureerde financieringen
38 |
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
SAMENVATTENDE TABEL VAN DE GROEPSINDICATOREN 2005
Balanstotaal (in miljarden EUR)
2006
509
567
Nettoresultaat – groepsaandeel (in miljoenen EUR)
2 038
2 750
Nettoresultaat per aandeel (niet-verwaterd) (in EUR)
1,87
2,49
19,49 – 19,48
20,75 – 20,75
21 579
24 136
Aantal goedgekeurde projecten onder de classificering EP
91
97
Aantal goedgekeurde projecten in een categorie ondergebracht
23
16
Aantal projecten uit categorie A
1
0
Aantal projecten uit categorie B
20
12
Koers van het aandeel Parijs – Brussel (in EUR) Beurskapitalisatie (in miljoenen EUR)
Equator Principles
Aantal projecten uit categorie C
2
4
Aantal gefinancierde projecten onder de EP
59
61
Aantal projecten uit categorie A
1
0
Aantal projecten uit categorie B
3
6
Aantal projecten uit categorie C
0
3
15 %
33 %
Brutodividend per aandeel
0,71 %
0,81 %
METING Financiering van de publieke sector en hernieuwbare energie
2005
2006
Totale verbintenissen op lange termijn (in miljarden EUR)
234
268
Bedrag van toegekende projectfinancieringen (in miljarden EUR)
12
13
Financieringen toegekend aan de windenergiesector (in miljoenen EUR)
595
520
Financieringen toegekend aan de zonne-energiesector (in miljoenen EUR)
NR
172,7
ONZE AANDEELHOUDERS
METING Financiële resultaten op 31-12-2006
Relaties met de aandeelhouders Jaarlijkse toename van de nettowinst per aandeel
Bedrag van de door Dexia AM beheerde MVB-fondsen en -mandaten (in miljarden EUR) Groei van de MVB-fondsen en -mandaten
12
14,1
+54,5 %
+15,5 %
Marktaandeel in Europa van Dexia AM in MVB
7,3 %*
8 %**
Bezetting van het MVB-team
16
20****
Bedrag van de fondsen van Portfolio 21 (in miljarden EUR)
NR
10
ONZE CLIËNTEN
Maatschappelijk Verantwoord Beleggen
Bemiddeling Aantal dossiers behandeld door de dienst Bemiddeling Evolutie van het aantal behandelde dossiers Gemiddelde termijn voor de behandeling van een dossier (in dagen)
884
500
-52 %
-20 %
5
5
100 000
100 000
Basisbankdiensten Aantal sociale rekeningen beheerd in België
Microkrediet Bedrag van de fondsen van Dexia Micro-Credit Fund (in miljoenen USD)
67***
160
38,65 %
47,74 %
Landen waar het fonds actief is (aantal)
23
24
Geherfinancierde MFI’s (aantal)
56
68
Historische gecumuleerde nettoprestatie van de USD-categorie
* juni 2005 ** Bron: FERI FM *** eind oktober 2005 **** eind 2006
NR = niet relevant NB = niet bepaald
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
| 39
ONZE MEDEWERKERS
METING
2005
2006
24 418
33 321
VTE-personeelsbestand (eenheden)
22 913,35
31 760,58
Evolutie van het personeelsbestand
+1,66 %
+39,46 %
Aantal vestigingslanden
30
33
Nieuwe vestigingen per land
5
4
Aantal vertegenwoordigde nationaliteiten
68
72
Aantal werkgevers
111
125
Aantal mutaties tussen de entiteiten
253
245
Aandeel werknemers jonger dan 40 jaar
52 %
58,82 %
Aandeel werknemers ouder dan 50 jaar
16,30 %
13,67 %
Percentage mannen
53,47 %
51,74 %
Percentage vrouwen
46,53 %
48,26 %
Percentage vrouwen die deeltijds werken
32 %
24,81 %
Percentage mannen die deeltijds werken
6,50 %
5,50 %
Percentage contracten onbepaalde duur
95,16 %
93,79 %
Percentage contracten bepaalde duur
4,84 %
6,21 %
Aandeel werknemers vertegenwoordigd in de EOR
77 %
59 %
Gemiddeld percentage van deelnemende werknemers aan sociale verkiezingen
81 %
81 %
39
42
4,82 %
4,25 %
Gemiddeld aantal opleidingsdagen per medewerker
2,89
1,94
Aantal werknemers die een opleiding van Dexia Corporate University hebben gekregen
697
1 084
Aantal werknemers Totaal personeelsbestand van de Groep (eenheden)
Diversiteit
Sociale dialoog
Ondertekende collectieve arbeidsovereenkomsten (aantal) Deel van het kapitaal van de Groep in handen van de werknemers
Opleiding
40 |
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
2005
2006
51 % / 69,2 %
45,8 % / 55,5 %
3
52
17 265
14 918
Blanco papier (ton)
1 079
958
Bedrukt papier (ton)
1 962
2 273
NB
26,36 %
Elektriciteitsverbruik (in MWh)
84 564
89 072
Gasverbruik (in MWh)
28 792
26 828
189
197
Met wagen** voor professioneel gebruik (km)
37 943 581
34 823 692
Per trein (km)
7 916 715
9 528 824
Per vliegtuig (km)
14 348 253
22 333 490
CO2-uitstoot te wijten aan energieverbruik (Teq CO2)
NB
33 060
CO2-uitstoot te wijten aan beroepsverplaatsingen (Teq CO2)
NB
9 209
Totale CO2-uitstoot van de Groep (Teq CO2)
NB
42 269
7,1
7,7
Aandeel ondersteuning van de deskundigheid en sensibilisering DO
48 %
32 %
Aandeel maatschappelijke en solidaire acties
28 %
32 %
Aandeel acties op cultureel en sportief gebied
24 %
36 %
Perimeter van de milieurapportering Percentage VTE’s van de Groep (marge)
Relaties leveranciers Contracten in het Leverancierscharter (aantal)
Afvalbeheer Verbruiksgoederen: inktpatronen en toners (eenheden)
Verbruik van papier
Percentage ecologisch* papier in het totale papierverbruik van de Groep
DE ONS OMRINGENDE MAATSCHAPPIJ
METING
Energieverbruik
Waterverbruik (in duizenden m3)
Beroepsverplaatsingen
CO2-uitstoot
Mecenaat Bedrag mecenaatsacties/maatschappelijke betrokkenheid (in miljoenen EUR)
* Gerecycleerd en/of gebleekt zonder chloor en/of afkomstig uit duurzaam beheerde bossen ** Wagen werkgever + privé NB = niet bepaald
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
| 41
KRUISTABEL REFERENTIESYSTEMEN
GRI-Sectoren
GRI-Indicatoren
Global UNEP-FI NRECompact wet/decreet
Paragrafen
Visie en strategie Visie en strategie van de organisatie inzake haar bijdrage op het vlak van de problematiek rond duurzame ontwikkeling
1.1 tot 4.9 / CSR 1tot 2
Economische en organisatorische sleutelkenmerken
3.1
Gekwalificeerde beschrijving stakeholders
CSR 6
Governance-structuur
LA 11
Verbintenissen (inclusief inzake de betrokken partijen)
3.8 tot 3.12
Voorzorgsprincipe Procedure en managementsystemen
3.13 3.14 tot 3.20 / CSR 3 tot 5
Onze visie, onze opdrachten, onze waarden
NR. 1 NR. 2
3.3 2.1 Deontologie en compliance
2.3
Economie Economische prestatie
EC 1 tot EC 3
Aanwezigheid op de markt
EC 6
Onrechtstreekse economische impact
EC 8 tot 9
NR. 8
3.2 Art. 1
Onze cliënten Rechtstreekse ecologische verantwoordelijkheid Onze cliënten
Milieu Milieubeleid (grondstoffen, water, energiebronnen, biodiversiteit, uitstoot, afvalwater en afval)
CSR 1 / EN 1 tot 30 / SOC 1
Cliëntenbeleid
F 1 tot F 13 / F 7 tot 9 / F 12 en 13 / RB 1 tot 3 / IB 1 tot 3 / AM 1 tot 3 / INS 1 en 4
NR. 7 NR. 8 NR. 9
2.2 tot 2.4; 2.6 tot 2.7
Art. 2 - 1 en 4; 6° en 9°
Rechtstreekse ecologische verantwoordelijkheid - Equator Principles - Advies externe audit - Onze cliënten
Mensenrechten Beleid inzake mensenrechten
HR 1 tot HR 9
NR. 1 tot 6, NR. 10
- Onze medewerkers - Ons beleid inzake de rechten van de mens
Tewerkstelling en arbeidsvoorwaarden Sociaal beleid
LA 3 / LA 4 / LA 13 / INT 1 tot 6
Diversiteit en gelijke kansen
Art. 1 - 4° NR. 6
Tewerkstelling
LA 1 / LA 2
Opleiding
LA 8 / LA 10-11
NR. 6
Onze medewerkers Art. 1 - 1°-a en 7° Art.1 - 6°
Productverantwoordelijkheid Marketing practices Gezondheid en veiligheid van de consumenten
PR 6
Financiële diensten aan de particulieren
PR 1 en 2
- Equator Principles - Financiële diensten aan de particulieren - Compliance
Burgermaatschappij Gemeenschap
SO 1
Corruptie
SO 2 tot 4
Overheidsbeleid
SO 5 tot 6 / SOC 1-2
Concurrentie en tarievenbeleid
SO 7
NR. 1
Art. 1 - Al. 2, 3 en 5
Equator Principles Deontologie en compliance Maatschappelijke verantwoordelijkheid Compliance
Global Reporting Initiative (GRI): principes en indicatoren GRI 3, aanvulling van de financiële sector 2002 Global Compact: verwijzing naar de tien vermelde principes UNEP-FI: verklaring van de financiële instellingen inzake milieu en duurzame ontwikkeling van het programma van de Verenigde Naties voor het milieu NRE-wet/decreet: artikelen 1 en 2 van het decreet 2002-221 van 20 februari 2002 voor de toepassing van artikel L22-102-1 van het handelswetboek
42 |
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
ANTWOORDEN OP VRAGEN VAN RATINGAGENTSCHAPPEN EN NGO’S Onderstaande vragen werden geselecteerd op basis van de frequentie waarmee ze voorkwamen en hebben betrekking op een thema dat alle vragenstellers zorgen lijkt te baren: de strijd tegen de klimaatverandering.
Wat is de algemene houding van uw Groep inzake de strijd tegen de klimaatverandering? • De groep Dexia is zich bewust van de invloed van de klimaatverandering op haar activiteiten, maar ook in het algemeen op de samenleving. Deze verantwoordelijkheid wordt nog versterkt door het feit dat we het Global Compact hebben ondertekend en de Verklaring van de Verenigde Naties van financiële instellingen over milieu en duurzame ontwikkeling. • In 2006 hebben we op twee niveaus nagedacht over onze verantwoordelijkheid op het vlak van klimaatverandering, wat heeft geleid tot de vastlegging van doelstellingen voor 2007, zowel intern als in het kader van onze financieringsactiviteiten: - Intern werd een milieuactieplan opgesteld voor de volledige groep Dexia, waarin met name aandacht uitgaat naar de directe impact van de CO2-uitstoot. - In het kader van onze financieringsactiviteiten werken we op dit moment aan een reeks producten om onze cliënten ertoe aan te zetten bij het terugdringen van hun CO2-uitstoot en energieverbruik en hen daarbij te helpen (koolstofput, compensatie, financieringshuur). Deze commerciële pijler wordt nog versterkt door een beleid inzake de sensibilisering van onze cliënten en medewerkers aan de hand van colloquia en publicaties.
Volgt uw Groep in haar financieringen een bepaald beleid en bepaalde doelstellingen op het vlak van hernieuwbare energie? De financiering van hernieuwbare energie staat centraal in onze commerciële ontwikkeling en engagement in de strijd tegen de klimaatverandering. We hebben dan ook interventiestrategieën ontwikkeld binnen de sectoren windenergie, zonne-energie, ecologisch vervoer en afvalverwerking.
Heeft uw Groep op nationaal of plaatselijk niveau een milieubeheersysteem ISO 14001, EMAS of een gelijkwaardig systeem ingevoerd? • In 1998 ondertekende Dexia de Verklaring van de Verenigde Naties van financiële instellingen over milieu en duurzame ontwikkeling van het VN-Programma voor leefmilieu (PNUE). Dit engagement houdt voor de groep Dexia in dat het in het kader van zijn milieubeheer de beste milieupraktijken moet promoten en bevoordelen, met name inzake energie-efficiëntie, recyclage en afvalvermindering. • Verschillende eenheden van de Groep hebben speciale managementsystemen ontwikkeld op basis van Europese certificeringen.
Inhoud
Gecertificeerde eenheden
ISO 9001
Norm voor kwaliteitsmanagement
Dexia CLF Banque (2006) Dexia Crédit Local (2006) Dexia Sofaxis (1996)
EMAS
Europees milieubeheer- en milieuauditsysteem
Dexia Crediop (2005) Dexia Kommunalkredit Bank (1997)
ISO 14001
Norm voor milieumanagement
Dexia Crediop (2005) Dexia Sofaxis (2002)
OHSAS 18001
Norm voor management van de gezondheid en veiligheid op het werk
Dexia Sofaxis (2002)
SA 8000
Norm op basis van het respect voor de fundamentele rechten van de werknemers
Dexia Sofaxis (2002)
Certificering
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
| 43
ADVIES EXTERNE AUDIT Onderzoeksverslag van PricewaterhouseCoopers over de processen voor het opstellen van milieu- en maatschappelijke gegevens evenals over bepaalde gegevens uit het verslag duurzame ontwikkeling van Dexia
Naar aanleiding van de aanvraag die de directie Duurzame Ontwikkeling van de groep Dexia bij ons heeft ingediend, hebben we een onderzoek uitgevoerd dat ons in staat moet stellen een redelijke zekerheid te krijgen over de processen voor het opstellen van milieu- en maatschappelijke gegevens en over bepaalde gegevens en thema’s, die de groep Dexia publiceert in dit verslag over duurzame ontwikkeling voor het boekjaar 2006. Deze procedures en de overeenkomstige gegevens werden voorbereid onder leiding van de directie Duurzame Ontwikkeling op basis van het interne rapporteringsprotocol van de Groep. Aard en draagwijdte van de handelingen We hebben de hieronder beschreven handelingen uitgevoerd om tot een redelijke zekerheid te komen dat de processen voor het opstellen van milieu- en maatschappelijke gegevens, evenals een reeks relevante gegevens en thema’s, geen significante afwijkingen bevatten. Voor een meer gefundeerde zekerheid waren er uitgebreider handelingen nodig geweest. • We hebben de procedures voor de rapportering van de milieu- en maatschappelijke gegevens van de verschillende entiteiten van de Groep aan de zetel geëvalueerd, vanuit het oogpunt van de relevantie, betrouwbaarheid, objectiviteit en begrijpelijkheid ervan: - Procedure voor het inzamelen van milieu-indicatoren: afval, papier, inktpatronen, vloeistoffen en energie, beroepsverplaatsingen en CO2-uitstoot; - Procedure voor het inzamelen van sociale indicatoren: verdeling mannen-vrouwen, contractvormen, deeltijdwerk, opleiding, verzuim en werknemersaandeelhouderschap. • We hebben de coherentie van de volgende gegevens bekeken in het licht van de bestaande organisatie, procedures, beschikbare documenten en speciale reportagetools: - Cijfermateriaal met betrekking tot de plaats van vrouwen in het management (pagina 27 en 40), - Cijfermateriaal met betrekking tot de visie Leadership (pagina 27 en 40), - Cijfermateriaal met betrekking tot de grafiek “Verdeling van de voornaamste thema’s” rond betrokkenheid van de burger: overzicht van de consolidatie van de acties van de Groep (pagina 34 en 41), - Cijfermateriaal met betrekking tot het naleven van de Equator Principles: overzicht van de analyse van de projectfiches (pagina 39), - Cijfermateriaal en informatie met betrekking tot de CO2compensatie: overzicht van de gebruikte methodologie en van de consolidatie van de gegevens van de Groep (pagina 33 en 41),
44 |
Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
- Papierverbruik van de entiteiten Dexia Crédit Local in Parijs (DCL), Dexia NV, Dexia Crediop, Dexia Sofaxis (buiten de site van Orléans), Dexia Banque Internationale à Luxembourg (Dexia BIL) (pagina 32 en 41), - Beroepsverplaatsingen van de entiteiten Dexia Crédit Local in Parijs (DCL), Dexia SA, Dexia Crediop, Dexia Sofaxis, Dexia Banque Internationale à Luxembourg (Dexia BIL), Dexia Bank België (DBB) (pagina 41), - Verbruik van energie en vloeistoffen van de entiteiten Dexia Crédit Local in Parijs (DCL), Dexia NV, Dexia Crediop, Dexia Sofaxis (buiten de site van Orléans), Dexia Banque Internationale à Luxembourg (Dexia BIL), Dexia Bank België (DBB) (pagina 41). • We hebben gesprekken gevoerd met de personen die betrokken zijn bij de toepassing van deze rapporteringsprocedures en bij de overlegging van de gecontroleerde gegevens en thema’s, in de zetel en in verschillende entiteiten van de Groep, om na te gaan of de procedures en het inzamelingsproces van de betrokken gegevens goed begrepen en correct toegepast werden: - In de zetel van Parijs met de directie Duurzame Ontwikkeling en de directie Immobiliën, Logistiek en Aankopen voor de controle van de rapporteringsprocedures voor milieugegevens, - In de zes volgende entiteiten voor de controle van de procedures voor sociale en milieurapportering, evenals voor uiteenlopende gegevens: DCL, DBB, Dexia BIL, Dexia Sofaxis, Dexia NV en Dexia Crediop. De activiteiten werden geleid door deskundigen van onze Franse en Belgische afdelingen Duurzame Ontwikkeling. Informatie Er kunnen acties worden gevoerd ter verbetering van de definitie van de indicatoren, de formalisering van de acties die in handen zijn van mensen die belast zijn met het inzamelen van de gegevens, de formalisering van interne controles en met name de opspoorbaarheid van de ingezamelde gegevens en realiteit van de gedekte perimeters. Besluit Op basis van onze opdracht hebben we geen relevante afwijkingen vastgesteld die de volgende punten ter discussie kunnen stellen: • De samenhang van de sociale en milieugegevens en -thema’s, die gecontroleerd werden met het oog op de door de Groep gedefinieerde rapporteringsprocedures; • De procedures voor sociale en milieurapportering en de processen voor het opstellen van milieu- en sociale gegevens. 2 maart 2007, Sylvain LAMBERT Vennoot
WOORDENLIJST ADEME (Agence de l'Environnement et de la Maîtrise de l'Energie): Het ADEME is een overheidsinstelling die onder toezicht staat van het ministerie en belast is met de problematiek inzake duurzame ontwikkeling. Het ADEME staat als deskundige en adviseur ten dienste van ondernemingen, overheden en administraties en neemt deel aan de financiering van projecten ter bescherming van het milieu. www2.ademe.fr ASPI: In de ASPI Eurozone-index zijn de 120 ondernemingen uit de eurozone opgenomen die zich het sterkst profileren op het gebied van duurzame ontwikkeling. Ratingagentschap Vigeo evalueert hun prestaties op dit vlak op basis van zes criteria inzake maatschappelijke verantwoordelijkheid. Beurskapitalisatie: Waarde die de beurs aan een onderneming toekent. Deze wordt verkregen door het aantal bestaande aandelen te vermenigvuldigen met de koers van het aandeel. Comité 21: In 1992 werd op de Top van Rio Agenda 21 geboren, een opsomming van de punten waarin moet worden geïnvesteerd voor een verantwoordelijker, eerlijker en menselijker ontwikkeling. Comité 21 werd in 1995 opgericht om Agenda 21 in Frankrijk tot leven te brengen. De plaatselijke Agenda’s 21 zijn programma’s die worden uitgevoerd op het niveau van de steden en lokale overheden. www.comite21.org Corporate Governance: Geheel van principes en aanbevelingen die het management van een beursgenoteerde onderneming moet volgen. DJSI: Dow Jones Sustainability Index. De DJSI-indexen werden opgericht in 1999 en waren de eerste wereldwijde indexen waarin ondernemingen met sterke prestaties op het vlak van duurzame ontwikkeling werden opgenomen. Duurzame ontwikkeling: Het concept duurzame ontwikkeling werd in 1987 gedefinieerd als “ontwikkeling die voorziet in de behoeften van de huidige generatie zonder de behoeften van de toekomstige generaties in gevaar te brengen”. www.un.org/french/millenniumgoals Ecologische voetafdruk: De ecologische voetafdruk is een indicator aan de hand waarvan de algemene impact van de mens op de planeet kan worden gemeten. Deze voetafdruk kan worden toegepast op een individu, een entiteit, stad, land of de hele aarde. De impact
wordt gemeten aan de hand van de oppervlakte die nodig is om de bestaansmiddelen van een groep individuen te produceren en hun afval te verwerken, zodat ze onbeperkt en volgens hun levenswijze op een beperkt grondgebied kunnen leven, zonder het natuurlijke kapitaal ervan te vernietigen. European Carbon Fund: De Depositoen Consignatiekas van Fortis heeft dit beleggingsfonds in april 2005 opgericht en koopt rechten en kredieten voor CO2-uitstoot aan in het kader van het mechanisme voor “schone” ontwikkeling, een mechanisme dat de VN hebben ontwikkeld. Op die manier neemt het deel aan de strijd tegen de broeikasgassen. FTSE4GOOD: De FTSE4GOOD-indexen werden opgericht in 2001 en zijn een reeks maatschappelijk verantwoorde beursindexen, opgenomen in de Engelse familie FTSE-indexen. FT500: De 500 grootste ondernemingen ter wereld op het vlak van beurskapitalisatie. GRI: Het Global Reporting Initiative is een internationaal initiatief waaraan ondernemingen, NGO’s, consultancykantoren en universiteiten deelnemen om een kader en regels uit te werken voor ondernemingen die begaan zijn met duurzame ontwikkeling. HQE – Haute Qualité Environnementale: De Franse norm Haute Qualité Environnementale (Hoge milieukwaliteit) is gericht op het beperken van de impact van een bouw- of renovatieproject op het milieu: verbruik van natuurlijke hulpbronnen, afvalbeheer, geluidsoverlast. Veertien milieu-eisen (of doelstellingen) liggen aan de basis van deze werkwijze en hebben betrekking op het respect voor en de bescherming van de externe omgeving, en een toereikende interne, nl. comfortabele en gezonde omgeving. Er bestaat een HQE-certificatie. IAO: Internationale Arbeidsorganisatie. Institutionele beleggers: Financiële instellingen die door hun aard of statuut een gedeelte van hun beleggingsfondsen moeten boeken in de vorm van roerende waarden. Bv. verzekeringsmaatschappijen, pensioenkassen, depositoen consignatiekassen … Kyoto-protocol: Het Kyoto-protocol werd in 1997 opgesteld door de onderhandelaars van 180 staten die de kaderovereenkomst van de Verenigde Naties
inzake de klimaatverandering hadden onderschreven. Het protocol voorziet in het verlagen van de uitstoot van broeikasgassen dankzij dwingende juridische verbintenissen in termen van internationaal recht. www.effet-de-serre.gouv.fr MVB: Maatschappelijk Verantwoord Beleggen. MVO: Maatschappelijke Verantwoordelijkheid van de Onderneming. NRE-wet: Loi sur les Nouvelles Régulations Économiques (wet inzake de nieuwe economische regulering). Deze wet van 2001 bevat een aantal regels inzake de regulering van financiële zaken, concurrentie en ondernemen. Artikel 116 van de wet verplicht beursgenoteerde bedrijven informatie bekend te maken over de maatschappelijke en milieugebonden gegevens door hierover een verslag te publiceren. Proxy voting: Mogelijkheid om alle rechten uit te oefenen in binnenlandse of buitenlandse ondernemingen op basis van de corporategovernanceprincipes. Via de uitoefening van de stemrechten kan men het beheer van de bedrijven waarin aandeelhouders geïnvesteerd hebben, actief beïnvloeden. Rating/Ratingbureaus: Een rating is een beoordeling van de kredietwaardigheid van een leningnemer, wat een rechtstreekse invloed heeft op de rente waartegen de leningnemer over geldmiddelen kan beschikken. SAM: Sustainability Asset Management. Onafhankelijke vermogensbeheervennootschap die institutionele en privatecliënten advies verleent inzake verantwoord beleggen. In 1999 heeft SAM de eerste wereldwijde beleggingsindex voor Maatschappelijk Verantwoord Beleggen (MVB) op de markt gebracht. UNDP: United Nations Development Programme of Ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties. UNEP: United Nations Environment Programme of Milieuprogramma van de Verenigde Naties. Wereldpact van de Verenigde Naties (Global Compact): door het Global Compact te ondertekenen, verbinden bedrijven zich tot het bevorderen en naleven van de beginselen van het pact en bij te dragen tot het zoeken naar oplossingen voor een beter aanvaarde en menselijker mondialisering. www.unglobalcompact.org Dexia / Verslag Duurzame Ontwikkeling 2006
| 45
VOORTZETTEN VAN DE DIALOOG Beoordelingsvragenlijst We hebben uw hulp nodig om beter rekening te kunnen houden met uw bekommernissen en verzoeken u dan ook vriendelijk ons deze vragenlijst terug te bezorgen. 1) Heeft dit verslag u geholpen om een beter inzicht te verwerven in de aard en de betekenis van de acties van Dexia inzake duurzame ontwikkeling? Zeer zeker
Veeleer wel
Veeleer niet
Helemaal niet
2) Welk van de volgende thema’s lijkt u het nuttigst om meer inzicht te verwerven in de acties die Dexia voert inzake duurzame ontwikkeling? Heel nuttig Nuttig Niet zo nuttig Helemaal niet nuttig Verbintenissen van Dexia Organisatie van Dexia Strategie inzake duurzame ontwikkeling Prestaties Deontologie en compliance Corporate governance Financiering publieke sector Maatschappelijk verantwoord beleggen Retailbank en verzekeringen Humanresourcesmanagement en sociale dialoog Directe milieuverantwoordelijkheid Partnerschappen en verbintenissen Mecenaat 3) Op welke pijler en op welk thema moet Dexia volgens u de nadruk leggen om zijn betrokkenheid op het vlak van duurzame ontwikkeling te kunnen doortrekken? .................................................................................................................................
4) Hoe hebt u het Verslag duurzame ontwikkeling van Dexia geraadpleegd? Online Op cd-rom Op papier .................................................................................................................................
5) Bent u tevreden over het aangeboden formaat (cd-rom of online)? Ja Nee Indien nee, verduidelijk waarom: .................................................................................................................................
Opmerkingen, tips, suggesties: .................................................................................................................................
Help ons u beter te leren kennen. U bent: aandeelhouder – cliënt – medewerker – vertegenwoordiger van de burgermaatschappij – leverancier – andere: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Land*: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Naam*: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organisatie*:
..............................................................................................................
E-mail*: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Telefoon*: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
* Facultatief
Gelieve deze vragenlijst terug te sturen naar:
[email protected] Fax: + 33 1 58 58 86 80
Het verslag Duurzame Ontwikkeling 2006, dat samen met het jaarverslag 2006 van Dexia verschijnt, is het resultaat van de samenwerking tussen de directie Duurzame Ontwikkeling en de directie Communicatie van de Groep. Het komt tot stand dankzij de medewerking van de communicatieafdelingen van de verschillende entiteiten van de groep Dexia. Het verslag is verkrijgbaar in het Nederlands, het Frans en het Engels. Op de site www.dexia.com kunt u een interactieve versie bekijken van het verslag Duurzame Ontwikkeling 2006. U kunt ook online een verslag op cd-rom bestellen.
Meer informatie:
[email protected] www.dexia.com
Dexia NV Rogierplein 11 B-1210 Brussel In Parijs 1, passerelle des Reflets Tour Dexia La Défense TSA 12203 F-92919 La Défense Cedex In Luxemburg 69, route d'Esch L-2953 Luxembourg
Foto’s Dexia Banco Sabadell, p. 17; Erwan Legars, p. 20; Marc Vanderslagmolen, p. 23; purestockX.com Concept
Creatie en realisatie Nord Compo - 7, rue de Fives - BP 123 - F-59653 Villeneuve-d’Ascq Tel. : + 33 3 20 41 40 01 Drukwerk JNP Printing, Lembeek
Gedrukt op Arctic the Volume. Dit papier is FSC-gecertificeerd. De FSC-certificering (Forest Stewardship Council) betekent dat, door de keuze van dit papier, Dexia meteen ook bijdraagt tot duurzaam en verantwoord bosbeheer.
SDXI 0107-2 03-07