Machineveiligheid bij systemen van beweegbare bruggen en natte kunstwerken Safety Event 2014
Ch i T Chris Tettero tt Leon Uijttewaal
13 Mei 2014
Wie zijn j wijj ? • Chris Tettero en Leon Uijttewaal • Namens Expertteam Machineveiligheid Rijkswaterstaat – Interne advisering en kaderstellig tav Machineveiligheid – Uitvoeren van regietaken tav Machineveiligheid
• Betrokken bij de update van de NEN 6787 Het ontwerpen van beweegbare bruggen–Veiligheid
2
Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014
Inhoud Learnshop p • • • • • • • •
3
Doelstelling Wettelijk kader en richtlijnen Bruggen en sluizen zijn machines RWS heeft beleid Levenscyclus van een kunstwerk/machine Aandachtpunten bij inkoop Normalisatie als hulpmiddel Vragen (interactief)
Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014
Doelstelling g Learnshop p • Samen bewust bekwaam worden • Door; – Dialoog met jullie – Delen van kennis vanuit de Opdrachtgever RWS • De RWS werkwijze
• Incidenten van ongeval tot ongewenste gebeurtenissen • Onbewust onbekwame handelingen tijdens de realisatie • Onbewust onbekwame handelingen tijdens beheer
4
Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014
Wie zijn j jjullie ? • • • • •
5
Beheerder Machinebouwer Ingenieursbureau Consultancy y Toeleverancier componenten
Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014
Beweegbare g bruggen gg en Sluizen zijn j machines “een samenstel, voorzien van of bestemd om te worden voorzien van een aandrijfsysteem — maar niet op basis van rechtstreeks gebruikte menselijke of dierlijke spierkracht —, van onderling verbonden onderdelen of componenten waarvan er ten minste één kan bewegen, en die samengevoegd worden voor een bepaalde toepassing” Vuistregel tbv definiëren grenzen van de machine: van bedienlessenaar t/m beweegbare delen van de machine of daaraan gerelateerd (zoals seinen).
6
Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014
Wettelijk j kader • Europese wetgeving: – Productrichtlijnen oduct c t j e / EG-richtlijn G c t j (o (o.a. a Machinerichtlijn). ac e c t j ) – Sociale richtlijnen (o.a. Arbeidsmiddelenrichtlijn). • Nederlandse wetgeving (o.a. ARBO-wet, warenwet). Productrichtlijnen: – Verantwoordelijkheid fabrikant / importeur. – Eisen bij in de handel brengen / in gebruik nemen. nemen – Resulteert in een CE-markering. Sociale S i l richtlijnen: i htlij – Verantwoordelijkheid werkgever. – Eisen voor veilig gebruik.
7
Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014
Machinerichtlijn j • De Machinerichtlijn is een EU productrichtlijn waarin geëist wordt om de veiligheid e g e d van a de machine ac e te verzekeren e e e e door doo naleving ae g van a de essentiële veiligheids- en gezondheidseisen. • Binnen de productrichtlijnen staat voor beweegbare bruggen de Machinerichtlijn (2006/42/EG) centraal. • G Geldt ldt voor iinstallaties/machines t ll ti / hi di die zijn ij opgeleverd l d na 1995 off na substantiële wijzigingen. • In de Nederlandse wet verankerd in het Warenwetbesluit machines.
8
Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014
Productrichtlijnen j naast de Machinerichtlijn j – – – – – – –
9
EMC richtlijn Laagspanningsrichtlijn. Laagspanningsrichtlijn Richtlijn Drukapparatuur. Bouwproductenverordering (!). Richtlijn ROHS. Richtlijn WEEE. Etc.
Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014
Naleving g van de essentiële V&G eisen • Door middel van het uitvoeren van een risicobeoordeling; – Bepalen grenzen van de machine. machine – Inventariseren gevaren. – Inschatten van risico’s. – Beoordelen risico’s. – Risicoreductie: • Neem het g gevaar bijj de bron weg. g • Breng de nodige beveiligingen aan. • Gebruikers informeren over restrisico's, benodigde opleiding en persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM (PBM’s) s). • Verantwoordelijkheid ligt bij de ‘fabrikant’.
10
Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014
Fabrikant • De definitie fabrikant is vastgelegd in Artikel 2 Machinerichtlijn. • Verantwoordelijk voor de ‘conformiteitsbeoordeling’ (CE markering). • Fabrikant is verantwoordelijk voor de verificatie en validatie van de OG eisen én de essentiële eisen Machinerichtlijn. • Fabrikant is verantwoordelijk voor het afgeven van een conformiteitsverklaring en de machine CE te markeren.
11
Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014
Ketelbrug dicht voor scheepvaart na ongeval
RWS beleid • Voldoen aan Wet en Regelgeving • Leren van ongewenste gebeurtenissen
Geplaatst G l 5 oktober k b 2009 ANP LELYSTAD - Rijkswaterstaat heeft de Ketelbrug tot nader order afgesloten voor scheepvaartverkeer waarvoor de brug open moet. Dat heeft de politie maandag laten weten.
Hoe vult RWS dit in; • Kader Machineveiligheid • Opleiding en training • Kwaliteitsborging g g • Inkoop • Ect
12
Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014
Status heden
Gaat niet goed moet beter! – Aanleg g – Planmatig beheer – Bediening
13
Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014
Productrichtlijnen (CE-markering)
14
Demon nteren
Bedie ening
Vastt onderho oud
Planmatig beheer Variab bel onderho oud
Realisatie
Planuitw werking + voorbereiding Realisatie
Verkenning
Levenscyclus y van een machine
Sociale richtlijnen (ARBO)
Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014
Proces m.b.t. machines
Beslisboom EU richtlijnen
Nieuwbouw?
Ja
Nee
Aanleg
Planmatig beheer
Ja
Nee Renovatie?
Variabel onderhoud
Ja
Vast onderhoud
Substantiële wijziging?
CE‐markering
Nee
Ja
Vervangende onderdelen onder product‐ richtlijnen?
Verklaring van Overeenstemming Overeenstemming onderdelen + ARBO
15
Nee
ARBO
Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014
Productrichtlijnen j (CE-markering)
16
Bedien ning
Vast on nderhou ud
V Variabel l on nderhou ud
Planmatig beheer Realisa atie
Pla anuitwerking + voorbere v eiding Realisa atie
Verkenning
Cyclus y in samenhang g met EU richtlijnen j
Sociale richtlijnen j (ARBO)
Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014
Productrichtlijnen (CE‐markering)
Demontereen
Bedieningg
Vast onderhoud
Variabel onderhoud
Realisatiee
Planuitwerking + voorbereidiing Realisatiee
Verkenning
Aanleg g ((Nieuwbouw))
Planmatig beheer
Sociale richtlijnen (ARBO)
Nieuwbouw? Ja
Aanleg
CE‐markering
17
Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014
Wie doet wat? OG /ON aanleg g • Opdrachtgever (OG) wijst in de overeenkomst de opdrachtnemer (ON) aan als fabrikant • OG vraagt in de overeenkomst het volledig Technisch Dossier op • OG bepaalt vooraf de grenzen van de machine • ON is fabrikant • ON voert alle werkzaamheden voor conformiteit uit – ON stelt bijj inkoop p van deelmachines en installaties randvoorwaarden op • ON Geeft CE markering af • ON levert minimaal TD conform Mrl Bijl j VII af
18
Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014
Nieuwbouw ?
Productrichtlijnen (CE‐markering)
Demontereen
Bedieningg
Vast onderhoud
Variabel onderhoud
Realisatiee
Planuitwerking + voorbereidiing Realisatiee
Verkennin ng
Planmatig beheer Vast of Variabel onderhoud
Planmatig beheer
Sociale richtlijnen (ARBO)
Nee Planmatig beheer
Ja
Renovatie?
Variabel Onderhoud
19
Nee
Vast Onderhoud Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014
Productrichtlijnen (CE‐markering)
Demonteren
Bediening
Vast onderhoud
Variabel onderhoud
Realisatie
Planuitwerking ++ voorbereiding Realisatie
Verkenning
Planmatig g beheer, vast onderhoud
Pl Planmatig beheer i b h
Sociale richtlijnen (ARBO)
Planmatig beheer Planmatig beheer
Renovatie?
Nee Vast onderhoud
ARBO
20
Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014
Wie doet wat OG/ON bijj Planmatig g beheer • OG stelt Technisch Dossier beschikbaar aan ON • OG belegt bijhouden Technisch Dossier bij ON • ON onderhoudt conform g gebruikershandleiding g van fabrikant • ON lost storingen op conform gebruikershandleiding • ON houdt Technisch Dossier actueel
21
Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014
Planmatig g beheer ((variabel)) Planmatig beheer
Ja Renovatie?
Variabel onderhoud
22
Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014
Planmatig g beheer ((variabel)) Variabel onderhoud
Ja
Substantiële wijziging?
CE‐markering
23
Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014
Substantiële wijziging j g g • Hoe kan vastgesteld worden of renovatie of modificatie leidt tot een substantiële wijziging van de machine? • RWS beleid: – Nieuwe of extra risico’s ontstaan door wijziging. – Het gebruiksdoel wijzigt. – Het H t uitvoeren it van een risicoanalyse i i l conform f NEN-EN-ISO NEN EN ISO 12100:2010
24
Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014
Substantiële wijziging j g g Ja/Nee? 1. Renovatie beweegbare brug; – Ni Nieuw b bedienings-, di i b t i besturingsen bewakingsinstallatie b ki i t ll ti – Nieuw ander soort bewegingwerk – Nieuw val
2. Renovatie beweegbare g brug; g; – Nieuw bedienings-, besturings- en bewakingsinstallatie – ‘Conditionering’ bewegingwerk
25
Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014
Planmatig g beheer ((variabel)) Substantiële wijziging?
Nee
Ja
Vervangende onderdelen onder productrichtlijnen p j ?
Verklaring van g Overeenstemming onderdelen + ARBO
26
Nee
ARBO
Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014
Geen substantiële wijziging j g g • Werkzaamheden conform de Arbowetgeving – Aanpassingen op basis van stand der techniek (actuele normalisatie) – Aanpassingen p g documenteren in het TD • Tekeningen • Documentatie (inclusief eventuele IIB verklaringen) • Gebruikershandleiding voor bediening en onderhoud – Risico inventarisatie en –evaluatie (RI&E) en Plan van aanpak. aanpak
27
Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014
Productrichtlijnen (CE markering) (CE-markering)
Bedienin ng
Vast ond derhoud d
V Variabel ond derhoud d
Planmatig beheer
Realisattie
Pla anuitwerrking + vo oorbereid ding Realisattie
Verkenning V
Bediening g
Sociale richtlijnen (ARBO)
Instructie van personeel (woord en geschrift). Gebruikershandleiding (aanvullen).
28
Rijkswaterstaat Safety Event 2013
13 Mei 2014
Aandachtpunten p inkoop p Aandachtspunten voor zowel opdrachtgever als opdrachtnemer Opdrachtnemer treedt in praktijk ook namelijk als inkoper op als opdrachtgever !
29
Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014
Inkoop p ((on)voltooide ) machine • Definieer SMART contractuele afspraken bij inkoop (on)voltooide machines ac es voor oo samenbouw. sa e bou – De grenzen van de (on)voltooide machine. – Wie vervult de rol van de fabrikant = Integrator van Civiel, Civiel Werktuigbouw, Werktuigbouw Besturingstechniek. Besturingstechniek
– – – –
Specifieke omstandigheden. NEN-EN normen waaraan de machine minimaal dient te voldoen. Afspraken rond de risicobeoordeling. Bij de (on) voltooide machine dient het technisch dossier meegeleverd g te worden. • Beoordelen van machine en TD voorafgaand aan het samenstellen.
30
Rijkswaterstaat Safety Event 2013
13 Mei 2014
Inkoop p besturingsinstallatie g van een brug g
31
Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014
Inkoop p besturingsinstallatie g van een brug g • Geen IIA- en ook geen IIB-verklaring afgeven • Wel via documenten voldoende aantonen het werk goed is uitgevoerd. • • • •
•
Overzicht van de gebruikte elektrische componenten (inclusief conformiteits-verklaringen op basis van de Laagspanningsrichtlijn en/of de EMC-richtlijn). Overzicht van de gebruikte mechanische componenten (kastenmateriaal met de daarbij behorende omgevingseisen). Overzicht van de gebruikte Europese normen met (eventuele) afwijkingen van de eisen uit deze normen. normen Kopie van de technische tekeningen, uitgevoerde berekeningen en validaties; Indien er besturingstechnische veiligheidsfuncties in de schakelkast zitten, zullen de documentatieeisen uit de normen ISO 13849-1 (PL) of EN 62061 (SIL) moeten worden meegenomen. E Een gebruikersspecificatie b ik ifi ti ((mett daarin d i o.a. de d technische t h i h specificatie ifi ti en de d restgevaren). t )
• De fabrikant van de brug kan op basis van deze informatie de CEverklaring, waar de kast onderdeel van uitmaakt, afgeven.
32
Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014
Normalisatie en standaardisatie als hulpmiddel p 1. Voldoen aan de Machinerichtlijn – Maak gebruik van Geharmoniseerde normen • Fabrikant dient richtlijn en normonderzoek te doen
2. Voldoen aan klantwensen – Kaders van OG toepassen • Let op! Fabrikant dient OG kaders eisen te toetsen op ‘conformiteit’ Machinerichtlijn.
33
Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014
Machinerichtlijn j en normalisatie • Geharmoniseerde normen (EN). • Geen wetgeving (dus niet verplicht). • Geeft wel vermoeden van overeenstemming: – Beperktere risicobeoordeling noodzakelijk. – Efficiënt (minder bewijslast). • Onderverdeling in A, B, C normen: – A: Fundamentele veiligheidbeginselen. – B: Technische veiligheidsaspecten en voorzieningen. – C: C V Veiligheidsspecificaties ili h id ifi ti voor b bepaalde ld ((groepen)) machines. hi 34
Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014
EN normen beweegbare g brug/ g schutsluis • normen – NEN NEN-ENEN ISO 12100
Algemene ontwerpbeginselen Risicobeoordeling en risicoreductie
• B normen – NEN NEN-EN-IEC EN IEC 60204 60204-1 1 – NEN-EN-ISO 4413 – NEN-EN-ISO 14122-1
Elektrische veiligheid van machines Hydrauliek – Algemene regels en veiligheidseisen Permanente toegangsmiddelen
• C normen – Geen formele EN norm beschikbaar
• Technisch rapport – ISO/TR-14121-2
35
Risicobeoordeling : Praktische gids en voorbeelden b ld van methoden th d Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014
NEN 6787-Het ontwerpen van beweegbare bruggen - Veiligheid • De NEN 6787 is een nationale Nederlandse norm. norm • Een ‘soort Nederlandse C-norm’ voor beweegbare bruggen. • Verwijst naar Europese geharmoniseerde EN-normen. • Relatie NEN 6786: – NEN 6786 staat voor de constructieve veiligheid; – De fabrikant van een machine dient randvoorwaarden ten aanzien van de constructie vast te stellen.
36
Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014
NEN 6787 als ‘C norm’ • Biedt oplossingen voor de fundamentele eisen die door de M hi Machinerichtlijn i htlij aan b beweegbare b b bruggen worden d gesteld. t ld – Voorbeeld van de grenzen van de machine.
37
Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014
NEN 6787 als ‘C norm’ • Biedt oplossingen voor de fundamentele eisen die door de Machinerichtlijn ac e c t j aan aa beweegbare be eegba e bruggen b ugge worden o de gesteld. geste d – Voorbeeld van de grenzen van de machine. – Aanpaste ISO 12100 lijst gevaren en gevaarlijke gebeurtenissen.
38
Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014
NEN 6787 als ‘C norm’ • Biedt oplossingen voor de fundamentele eisen die door de Machinerichtlijn ac e c t j aan aa beweegbare be eegba e bruggen b ugge worden o de gesteld. geste d – Voorbeeld van de grenzen van de machine. – Aanpaste ISO 12100 lijst gevaren en gevaarlijke gebeurtenissen. – Normatieve N ti eisen i aan risicoreductie. i i d ti • Eisen aan de nodige aan te brengen beveiligingen: – Leuningen en balustrades. – Vasthoudinrichtingen.
• Generiek brugproces als uitgangspunt voor risicoreductie via bediening en besturing: – Besturen van de brugbeweging. – Veiligheidsfuncties.
– Eisen aan verificatie en validatie. – Eisen aan informatie voor de gebruikers. 39
Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014
Kennisdeling g / vragen g • LinkedIn groep NEN 6787
40
Rijkswaterstaat Safety Event 2014
13 Mei 2014