Natte en Vochtige bossen Hydrologisch herstel van natte en vochtige bossen: welke kansen liggen er?
Indeling • Landschappelijke positie natte en vochtige bossen • Verdroging • Waar liggen de kansen? • Hoe te herkennen • Hoe pak je die aan • Hoe ga je om met de risico’s • Voorbeelden • Lommerbroek
Landschappelijke positie Waar liggen de (voormalige) natte en vochtige bossen? • Dekzanden
berkenbroekbos vochtig berken/beuken-eikenbos
• Leemgronden
eiken-haagbeukenbos vogelkers-essenbos
• Beekdalen
elzenbroekbos vogelkers-essenbos
Typering vochtige bossen Standplaats Kenmerken Basenrijke kwel
Stagnatie
Regenwater/ lokale kwel
“beekdalbos”
“stagnatiebos”
“dekzandbos”
Vegetatie (oorspronkelijk vochtig)
Alno-Padion
Carpinion
Quercion
Vegetatie (oorspronkelijk nat)
Alnion (RG)
Carpinion
Betulion (RG)
Vegetatie (omgevormd)
Quercion
Quercion
Quercion Dicrano-Pinion
GLG
60-140 cm
> 150 cm
100-150 cm
GHG
0-30 cm
0-30 cm
10-50 cm
GWT
III
V
V
pHwater wortelzone
> 5.0
> 4.0
< 4.0
Aanduiding in dit rapport (focus)
Beekdallandschap* Grondmorene- en terrassenlandschap Dekzandlandschap Stuifzandlandschap Stuwwallandschap*
Verdroging • Wat is verdroging? – Achteruitgang natuurkwaliteit daling grondwater – Negatieve gevolgen compensatie daling
• Oorzaken: – Ontwatering • Ontginning (1800-1940) • Ruilverkavelingen (na 1950)
– Grondwateronttrekkingen, infrastructurele werken, uitbreiden bebouwing
Verdroging • Gevolgen – Geen verbetering dekzandbossen • Lage basenverzading, slechte strooiselomzetting
– Achteruitgang in de beekdalen en leembossen • Verzuring • Eutrofiering • Verminderde vochtvoorziening
Mogelijkheden voor herstel • Herstel hydrologie dé motor om de biodiversiteit in bossen te verhogen (grondwater stroomt en voert basen, nutriënten en mineralen aan)
– Verbeteren vochttoestand – Verbeteren basenvoorziening en mineralenbalans in bossen – Verbeteren strooiselomzetting – Positieve invloed op de structuur (lokaal sterfte, windworp, dood hout en verjonging) – Belang dekzandbossen: potentieel grote oppervlakten – Belang leembossen en beekdalen: veel zeldzame soorten
Soorten vochtige dekzandbossen
Soorten leembossen en beekdalen
Kansrijke locaties • Hoe herken je kansrijke locaties? – Ontwateringsmiddelen aanwezig? – Periodiek watervoerend? – Roestbruin water of kwelvliezen aanwezig? – Flora, vocht/kwel indicatoren – AHN (slenken en laagten) – Historische kaarten (moerassige plekken)
Externe maatregelen Verhogen regionale grondwaterstand: veelal onderdeel van gebiedsprocessen. • Inzijggebied – Vasthouden regen- en oppervlaktewater om kwelstromen te herstellen
• Kwelgebied – Verhogen drainagebasis beken en sloten om afvoer van kwelwater tegen te gaan
• Overig
(bijv. verminderen grondwateronttrekkingen)
Interne maatregelen Inzijggebied: • Herstel van herstel van natte en vochtige laagten • Herstel van lokale grondwaterstromen • Creëren van oppervlakkige afstroming – Dempen sloten en greppels: doorgaande sloten eventueel verondiepen (waterpassing!)
Waterpassing
Interne maatregelen Inzijggebied: • Herstel van herstel van natte en vochtige laagten • Herstel van lokale grondwaterstromen • Creëren van oppervlakkige afstroming – Dempen sloten en greppels: doorgaande sloten eventueel verondiepen (waterpassing!) – Alternatief: afdammen of stuwen? – Omvormen bos (van naald naar loofbos)
Interne maatregelen • Kwelgebied – Tegengaan afvoer kwelwater • Sloten dempen/verondiepen • Let op doorstroming (afvoer over maaiveld) • Bevorderen afvoer regenwater?
• Rabatten? – Rabatten egaliseren! • Greppels draineren (waterberging en afvoer) • Verzuring, eutrofiering en strooiselophoping zonder kans op herstel
Rabatten?
Risico’s maatregelen • Aantasting bijzondere ecologische waarden – bijzondere soorten in de laagste delen – en op slootkanten
• (interne) eutrofiering – vrijkomen van fosfaat (Koelbroek) – Mineralisatie strooisellaag
• Sterfte of vitaliteitsvermindering bomen en opstanden • Verlies productie oppervlakte
Weten wat je doet • LESA geeft inzicht in functioneren gebied • Risico’s zijn goed te ondervangen – Verplaatsen van meest kwetsbare soorten – Niet alle soorten even kwetsbaar (varens, paddenstoelen) – Accepteer enige sterfte van bomen en opstanden of productieverlies (multifunctioneel bos) – Voorkom stagnatie in kwelgebieden – Faseer vernatting (let op hydrologische maatregelen vaak maar één keer uitvoerbaar)
Voorbeeld: Buulderbroek
Voorbeeld: Buulderbroek
Voorbeeld: Stiphoutse bossen
Eckhartsbos: Eckhartsbos: gemiste kans
Lommerbroek Landschapsecologische systeemanalyse (LESA) • • • • •
AHN Ondergrond (Dinoloket) Grondwaterstanden (Dinoloket) Historische kaarten Soorten
Lommerbroek: AHN 3 2 1
Lommerbroek: de ondergrond
Lommerbroek: historisch
Schematische weergave grondwaterstromen
Lommerbroek: flora Lommerbroek zuid • Veenmossen • Eenarig wollegras • Wilde gagel • Zompzegge • Veenpluis • Elzenzegge • Bosbies • Holpijp
Lommerbroek noord • Wateraardbei • Slangenwortel • Elzenzegge • Holpijp • Kruipend zenegroen • Grote muur • Groot heksenkruid • Bosanemoon
Lommerbroek: herstel waterhuishouding
• • • •
Vreewaterlossing (landbouw) Lommerbroeklossing (landbouw) Detailontwatering? Omvorming bos
