Stappenplan Recyclen van straatafval. Afval = grondstof (21 november 2013)

Stappenplan Recyclen van straatafval Afval = grondstof

(21 november 2013)

Stappen plan recycling straatafval 2 van 31

Project :

Stappenplan recyclen straatafval

Projectnummer :

P453-04

Registratienummer :

2013919

Auteurs :

Cora van Zwam en Daphne Smits (PLAN terra BV)

Opdrachtgever :

Gemeenteschoon

Begeleidingsgroep

Jacobine Meijer, Emile Bruls (Gemeente Schoon, Rijkswaterstaat Leefoomgeving), Marc Maassen, Inger van Gelder (GAD Gooi- en Vechtstreek), Peter Posthuma, Rob Smits (gemeente Huizen)

Datum :

21 november 2013

1.

Inleiding .............................................................................................................. 5

1.1

Afval = grondstof ................................................................................................................. 5

1.2

De openbare ruimte en straatafval ..................................................................................... 6

1.3

Stappenplan recyclen straatafval ........................................................................................ 6

1.4

Afweging .............................................................................................................................. 7

2.

Kiezen voor recycling ......................................................................................... 10

2.1

Stellen van doelen ............................................................................................................. 10

2.2

Draagvlak ........................................................................................................................... 11

3.

Vastleggen uitgangssituatie ................................................................................ 13

3.1

Checklist vastleggen uitgangssituatie ................................................................................ 13

4.

Recyclebare fracties ........................................................................................... 16

4.1

Recyclebare fracties .......................................................................................................... 16

4.2

Verwerken ......................................................................................................................... 17

4.3

Juridische randvoorwaarden ............................................................................................. 19

5.

Afvalbakken....................................................................................................... 21

5.1

Keuze voor een afvalbak.................................................................................................... 21

5.2

Beeldkwaliteit en welstand ............................................................................................... 23

5.3

Locaties en gebieden ......................................................................................................... 23

6.

Prikken en vegen ............................................................................................... 25

6.1

Keuze werkwijze ................................................................................................................ 25

7.

Financiën (kosten en baten) ............................................................................... 27

7.1

Wat kost gescheiden inzamelen? ...................................................................................... 27

8.

Van huidig naar gewenst .................................................................................... 29

8.1

Gewenste situatie .............................................................................................................. 29

8.2

Communicatie ................................................................................................................... 29

8.3

Evaluatie en kennisdelen ................................................................................................... 30

Stappenplan recycling straatafval

Inhoud

3 van 31

Leeswijzer

1. Kiezen voor recyclen Stellen doelen

2. Vastleggen uitgangssituatie

3. Keuze fracties grondstoffen

4. Keuzes logistiek; Afvalbakken

5. Keuzes logistiek; Prikken zwerfafval

6. Uitvoeringsplan van huidig naar gewenst.

Stappen plan recycling straatafval

7. Evaluatie en kennisdelen

4 van 31

Dit stappenplan gaat over het straatafval in de openbare ruimte, of specifieke het afval uit de afvalbakken in de buitenruimte en het zwerfafval dat daar (handmatig) wordt ingezameld. De blik op afval verandert en dus ook op dit straatafval. Recycling en hergebruik als grondstof komen steeds meer centraal te staan. Het stappenplan ‘recyclen van straatafval’ brengt de huidige kennis en ervaring bij elkaar. Voor gemeenten die willen onderzoeken of het recyclen een haalbare optie is, biedt dit stappenplan een overzicht van alle te maken afwegingen. Alle stappen doorlopen geeft uiteindelijk de informatie voor een plan van aanpak hoe van de huidige situatie naar de gewenste situatie kan worden gekomen. Oftewel een overzicht van wat allemaal geregeld moet worden voor een succesvolle implementatie. Dit is maatwerk, maar de in het stappenplan gepresenteerde kennis en checklists zijn daarbij behulpzaam. De kern van de afwegingen wordt gevormd door de vraag welke recyclebare fracties (kunststof, drankverpakkingen, blik, papier, ..) kunnen worden verzameld. Direct gevolgd door hoe dit logistiek is te organiseren ten aanzien van inzamelen, opslaan en verwerken. Dit wordt sterk beïnvloed door de keuze voor bron- of nascheiding, of een combinatie daarvan. Recyclen van straatafval is nog in ontwikkeling. Het evalueren en delen van de opgedane praktijkkennis van een ieder die met deze aanpak aan de slag gaat, is van belang. Gemeente Schoon houdt dit stappenplan daarom actueel met de nieuwste kennis en ervaring, zodat iedereen hiervan profiteert.

1. Inleiding 1.1 Afval = grondstof De blik op afval verandert. Hergebruik en recycling veranderen afval in een bron van grondstoffen. Voor huishoudelijk afval hebben gemeenten ambitieuze doelstellingen en zijn ze al goed op weg. Gemeenten weten een steeds groter percentage afval te recyclen, onder meer doordat inwoners afval goed scheiden en door andere inzamelsystemen introduceren (omgekeerd inzamelen, Diftar). Verschillende gemeenten richten hun blik nu op het afval dat op straat vrijkomt. Zij willen ook daar het afval opnieuw benutten als grondstof en experimenteren met andere vormen van inzamelen en prikken. Succesvolle pilots in binnen- en buitenland laten zien dat grondstoffen inzamelen in de openbare ruimte mogelijk is1. Voor alle gemeenten die deze omslag overwegen heeft Gemeente Schoon in dit stappenplan op systematische wijze de momenteel beschikbare informatie bij elkaar gebracht. Met het doorlopen van het stappenplan ontstaat een beeld van de mogelijke keuzes, doelstellingen en haalbaarheid in de eigen gemeente. Daarbij is de eigen situatie uitgangspunt.

PIlot Huizen-Weesp (2012) In 2012 is in de gemeente Huizen en Weesp onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om grondstoffen in de openbare ruimte te verzamelen. De resultaten van deze pilot zijn positief op diverse gebieden. 

Het volume van het restafval is verminderd;



De fracties papier en plastic werden goed gescheiden ingezameld;



De vervuiling van de fractie plastic bestond vooral uit andere grondstoffen.



De bewoners/ gebruikers in Huizen en Weesp zijn erg enthousiast en het als heel normaal beschouwen dat deze gescheiden inzameling ook op straat plaatsvindt.

1

zie bureaustudie ‘gescheiden afvalinzameling in openbare ruimte’ september 2013


Dit stappenplan is ontwikkeld door Gemeente Schoon, samen met de Grondstoffen en Afvalstoffendienst Gooi en Vechtstreek (GAD) en de gemeente Huizen en is opgesteld door PLAN terra. Veel kennis is afkomstig uit pilots en (kleine) proeven en niet volledig uitgekristalliseerd, maar is voldoende richtinggevend om behulpzaam te kunnen zijn bij keuzes en de implementatie. Gemeente Schoon blijft dit stappenplan in de toekomst actualiseren op basis van de nieuwste kennis en ervaringen. Kijk voor meer info op www.gemeenteschoon.nl.

5 van 31

1.2

De openbare ruimte en straatafval Het onderwerp van het voorliggende stappenplan is straatafval. Dit wordt onderscheiden in : 

de inhoud van de afvalbakken in de openbare ruimte



het verspreide zwerfafval.

Kenmerk van deze afvalstroom is dat deze op straat wordt geproduceerd en voor een belangrijk deel bestaat uit verpakkingen van eten en drinken. Momenteel wordt dit afval voornamelijk als restafval ingezameld en verbrand. Inzamelen op basis van grondstoffen en recyclebare fracties zoals papier, metaal en plastic komt nog weinig voor. Maar ook in de openbare ruimte is gescheiden inzamelen van afval niet nieuw. Voor diverse soorten afval zijn al speciale afvalbakken te vinden. Denk bijvoorbeeld aan hondenpoep, blad, peuken of hete kolen van barbecues. Het gaat vaak om types afval waarvan het, vanwege diverse overwegingen (geur, hygiëne, milieu, brandgevaar), niet wenselijk is dat het in een standaard afvalbak komt. Dit afval wordt uiteindelijk als restafval behandeld. Het gescheiden inzamelen met als doel de grondstoffen te recyclen is wel nieuw.

1.3

Stappenplan recyclen straatafval

1. Kiezen voor recyclen Stellen doelen






6 van 31


7. Evaluatie en kennisdelen

Kiezen voor recycling van straatafval in uw gemeente vraagt een aantal stappen. Het stappenplan geeft de beschikbare informatie om de afwegingen en keuzes te kunnen maken.

1 Kiezen voor recyclen en stellen doelen De eerste stap is de keuze voor recyclen en het bepalen welke doelen de eigen gemeente daarmee nastreeft: Wat wil de gemeente bereiken met het recyclen van straatafval? 2 Huidige situatie vastleggen De tweede stap betreft het in beeld brengen van de huidige situatie in de gemeente. Deze uitgangssituatie bepaalt immers de vervolgstappen om de doelen te bereiken. Vragen die bijvoorbeeld beantwoord moeten worden zijn: Hoeveel afval komt er vrij in de buitenruimte? Waar staan afvalbakken? Hoe wordt er ingezameld en verwerkt en wat zijn de kosten? 3 Keuze fracties (opties verwerking) De kern van de keuze voor recycling van straatafval zit aan het eind: Voor welke fracties en in welke kwaliteit hebben verwerkers belangstelling? Uitgaande van de verwerking wordt teruggeredeneerd: Welke fracties kunnen worden ingezameld in de openbare ruimte? Kunnen deze worden samengevoegd met fracties huishoudelijk afval of bedrijfsafval? Is bronscheiding mogelijk, of wordt gekozen voor nascheiden of een combinatie daarvan?

4 Afvalbakken en inzameling Als duidelijk is welke fracties worden ingezameld moet logistiek het inzamelen worden georganiseerd: Hoe vindt de scheiding van de stromen plaats? Voor welke afvalbakken wordt gekozen? Waar moeten de bakken staan? Wie zamelt in en wat vraagt dit aan materieel en tijd? Dragen bewoners en ondernemers nog bij aan het gescheiden inzamelen? 5 Prikken Ook ten aanzien van het inzamelen van zwerfafval worden de logistieke vragen beantwoord: Hoe vindt de scheiding van de stromen plaats? Gescheiden prikken of kiezen voor nascheiding of een combinatie daarvan? Welke praktische opties zijn er en wat is haalbaar in de eigen gemeente? Wat zijn kosten voor die opties? Is de sociale werkvoorziening betrokken en hoe wordt deze ingezet? 6 Van de huidige situatie naar de gewenste situatie De laatste stap is het afwegen van alle verzamelde informatie en deze vast te leggen in een plan van aanpak. Centraal staat de vraag of recyclen haalbaar en realiseerbaar is in de gemeente. Zo ja, welke keuzes worden gemaakt om daadwerkelijk tot deze recycling te komen? Welke communicatie is noodzakelijk om de keuzes te ondersteunen? 7. Evaluatie en kennis delen Het recyclen van straatafval is een nieuw onderwerp. Al werkende ontstaan nieuwe vragen, waarop misschien nu nog geen antwoord is. Door de resultaten systematisch te monitoren en evalueren wordt kennis opgebouwd, waarvan een ieder weer kan profiteren.

1.4

Afweging Bij het doorlopen van de stappen gaat het uiteindelijk om inzicht te krijgen in de mogelijke aanpak in de eigen. In de onderstaande tabel zijn de belangrijkste overwegingen uit dit rapport samengevat. Het geeft een overzicht over welke vragen een gemeente zich moet stellen om te beoordelen of een aanpak haalbaar is (lijkt) en waar zich knelpunten voor doen, die nog vragen om een verdere uitwerking.

1

De doelen van recycling van straatafval zijn: 1. ……………………. 2. ……………………. 3. …………………...

2

Er is draagvlak voor de recycling:  Politiek en bestuurlijk draagvlak / het sluit aan op bestaand gemeentelijk (afval)beleid.  Er is maatschappelijk draagvlak bij inwoners, ondernemers, organisaties en verenigingen. Er kan worden aangesloten bij bestaande initiatieven.


AFWEGINGEN

7 van 31

3

Keuze voor recycling Voor de volgende onderdelen wordt gekozen voor het inzamelen van recyclebare fracties:  Afvalbakken, op de volgende locaties/gebieden: o ………. o ………. o ……….  Zwerfafval, op de volgende locaties/gebieden: o ………. o ………. o ……….

4

Keuze recyclebare fracties Er is een keuze gemaakt voor in te zamelen recyclebare fracties / grondstoffen: Afvalbakken / zwerfafval 1. 2. 3. 4.

……………………… ……………………… ………………………. Restafval

De ingezamelde fracties kunnen voldoen aan de kwaliteit door:     5

Door bronscheiding (gescheiden inzameling) Door nascheiding Door combinatie van bronscheiding en nascheiding Fracties kunnen worden samengevoegd met andere in te zamelen fracties (zoals huishoudelijke afval).

Keuze logistiek: verwerken, opslag en transport Er is de beschikking over:  Inzamelvoertuigen, die ingezameld afval gescheiden kunnen inzamelen en afvoeren.  Voldoende opslagruimte en containers om ingezameld afval op te slaan tot de afvoer naar de verwerker.  Indien nodig, ruimte en beschikbare arbeid om na te scheiden.


6

8 van 31

Keuze logistiek: afvalbakken  Er is een afvalbak gekozen met voldoende capaciteit voor de gekozen fracties.  De keuze voor de afvalbakken (kleur, vorm, grootte) is afgestemd met ontwerp/welstand.  De locaties van afvalbakken is bepaald en afgestemd.  Het aantal bakken en de locaties zijn geoptimaliseerd.  Afvalbakken zijn afgestemd op hondenpoepbakken, indien van toepassing.  De investeringen voor aanschaf en plaatsing van de bakken is geregeld.  De mogelijkheden voor adoptie van de nieuwe bakken is onderzocht (bewoners, verenigingen, ondernemers)  Er is een overzicht van (financiële) kosten en baten.

7

Keuze logistiek: zwerfafval prikken  Er wordt handmatig gereinigd en zwerfafval ingezameld (eigen dienst, sociale werkvoorziening, (groen)-aannemer, …)  Er is menskracht beschikbaar voor het prikken en handmatig reinigen. Deze mensen hebben een instructie gehad of zijn begeleid in een nieuwe manier van werken.  De in te zamelen fracties zijn bepaald.  Voor de handvegers/prikkers zijn inzamelkarretjes (voorkeur) of ringen en gekleurde zakken beschikbaar.  De inzamelwagens voor de afvoer van het ingezamelde afval zijn aangepast op de inzameling van meerdere fracties.  Er is een overzicht van (financiële) kosten en baten.

8

Financiën De kosten en baten van het recyclen van straatafval zijn in beeld:  Initiële kosten en investeringen  Structurele kosten  Structurele baten. Naast financiële kosten en baten worden ook andere kosten en baten (milieu, voorbeeldgedrag, werkgelegenheid afgewogen.

9

Gewenste situatie / plan van aanpak  De gewenste situatie is beschreven in doelstellingen.  De gewenste situatie is bepaald in aanpak (inzamelen-transport-opslag-verwerken)  Er is inzicht in de (financiële) consequenties en haalbaarheid

10

Communicatie  De doelgroepen voor communicatie zijn bepaald. Denk aan: inwoners, ondernemers, verenigingen,  De doelen voor de communicatie zijn bepaald.  Voor de communicatie over de recycling van straatafval worden de volgende middelen ingezet: Website, facebookpagina, stickers op afvalbakken, folders, krant, …………………..

11

Monitoring en evaluatie  Monitoring ten behoeve van evaluatie is opgezet.  Opgebouwde kennis met aanpak of proeven wordt gedeeld via Gemeente Schoon.

Conclusie haalbaarheid Op basis van de bovenstaande afwegingen is een conclusie mogelijk:    

Het is politiek en maatschappelijk haalbaar; Het is logistiek haalbaar; Het is financieel haalbaar; Er zijn geen belemmerende juridische randvoorwaarden;


12

9 van 31

2. Kiezen voor recycling 1. Kiezen voor recyclen Stellen doelen

2.1

De eerste stap gaat over het kiezen van de doelen: Waarom wil uw gemeente recyclen en welke doelen wilt u er mee bereiken? Wat is uw wensbeeld? De prioritering van doelen helpt in het verdere proces om keuzes te maken ten aanzien van de uitvoering.

Stellen van doelen Er zijn meerdere doelstelling denkbaar bij het kiezen voor gescheiden inzamelen en recycling van straatafval. Natuurlijk is het bijdragen aan het hergebruik van grondstoffen een voor de hand liggend doel. Afhankelijk van de situatie in de gemeente en het draagvlak zijn ook andere doelstellingen mogelijk.

Mogelijke doelstellingen: 





Het besparen van kosten op de afvalinzameling of het beheer van de openbare ruimte. Via de afvalstoffenheffing betalen inwoners van de gemeente voor de afvalinzameling. Goedkopere afvalinzameling en vooral meer inkomsten door vergoedingen voor grondstoffen, betekenen een lastenverlichting.



Een schonere omgeving met minder zwerfafval op straat. De gemeente investeert in afvalbakken, zorgt dat de juiste bak op de juiste plaats staat. De communicatie over recycling zorgt voor extra aandacht voor de boodschap ‘afval in de bak’. De gemeente wil graag laten zien dat men innovatief is en voorop loopt. De afvalscheiding en hergebruik van grondstoffen moet zorgen voor een positief imago en uitstraling. De gemeente wil letterlijk laten zien dat afval scheiden belangrijk is en recycling iets oplevert (geld, milieu)




10 van 31

Het bijdragen aan het recyclen en hergebruik van grondstoffen. Recycling sluit aan op de algemene trend van het terugdringen van de hoeveelheid restafval en zet het inzamelen van grondstoffen centraal. Het speelt daarmee in op de toekomst van een circulaire economie. Onderdeel van deze doelstelling is het bereiken van de doelen (percentages hergebruik) voor afvalscheiding. Het verbeteren van de afvalscheiding in de gemeente, zowel in de openbare ruimte als thuis. De gemeente geeft het voorbeeld en laat zien dat zij scheiding en hergebruik belangrijk vindt. De overheid vraagt van burgers afval te scheiden en doet het zelf ook.



Verbeteren arbeidsparticipatie. Inzamelen van de afval is arbeidsintensief en een taak die veelvuldig wordt uitgevoerd door mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.



Aansluiten bij de milieu-, klimaat-, participatie- en social-returndoelstellingen van de gemeente.



Betrekken inwoners, ondernemers, verenigingen bij het schoonhouden van de omgeving en recycling. Het gaat dan om de betrokkenheid bij straatafval zoals schoonmaakdagen, adoptie van afvalbakken of buurten, inzamelen van grondstof (denk aan papier).

En natuurlijk zijn er misschien in uw gemeente nog andere, specifieke doelstellingen.

Werken aan het imago Afvalbakken voor gescheiden inzameling zijn geen onbekend fenomeen in semi-openbare ruimtes zoals treinstations, luchthavens of scholen. Uit de literatuur blijkt dat ‘imago’ voor (vastgoed)eigenaars of –beheerders een belangrijke overweging is om dergelijke bakken te plaatsen. Onder de noemer ‘maatschappelijk verantwoord ondernemen’ wil men het goede voorbeeld geven en uitstralen dat men aan het milieu denkt.

Alleen gescheiden afval inzamelen in de openbare ruimte voor het imago lijkt mager. De doelstelling ten aanzien van de inzameling en recycling van straatafval moet aansluiten bij het overige afvalbeleid van de gemeente en organisatie passen, een beleid waar het terugdringen van (rest)afval en het hergebruik van grondstoffen centraal staat.

2.2

Draagvlak Voor de gekozen doelstellingen en het overgaan op het gescheiden inzamelen van grondstoffen in de openbare ruimte moet draagvlak zijn binnen de gemeente. Het is van belang om voor de start van pilots of de invoering van scheiding dit draagvlak te toetsen. 

Politiek en bestuurlijk draagvlak. Zoek aansluiting bij het collegeprogramma of zorg dat het op de agenda van b&w en de raadscommissie komt. Betrek vroegtijdig de verantwoordelijke wethouder. Bij voorkeur sluit de recycling van straatafval aan bij het gemeentelijke afval- of grondstoffenbeleid en bestaande campagnes om afval te scheiden en te recyclen.



Maatschappelijk draagvlak. Onderzoek of er lopende initiatieven zijn van bewoners, ondernemers, afvalverwerkingsbedrijven of naburige gemeenten, die kunnen worden betrokken in uw initiatief. Deze participatie biedt mogelijk ook kansen voor recycling en inzameling grondstoffen. Denk aan: o Bewonersinitiatieven; schoonmaakacties in de openbare ruimte (maar dan gericht op grondstoffen), adoptie van groen en/of afvalbakken. Treedt in overleg met bewonersplatforms om te onderzoeken wat mogelijk is om te organiseren samen met de buurten en wijken in uw gemeente. o Verenigingen en organisaties; bijdrage van sportverenigingen, speeltuinverenigingen om aan te sluiten bij uw initiatieven. o Ondernemers; initiatieven van horeca-ondernemers en/of winkeliers om de eigen omgeving schoner en aantrekkelijker te houden.


Het gaat om:

11 van 31

Goed voorbeeld, doet goed volgen? Eén van de doelstellingen van afvalscheiding in de openbare ruimte is het geven van het goede voorbeeld. Het gezegde luidt immers: goed voorbeeld, doet goed volgen. Met andere woorden: dat het voorbeeld in de openbare ruimte mensen aanzet om ook thuis of op het werk meer afval te gaan scheiden. Het is daarmee te zien als een bevestiging van positief gedrag.


Zowel in de pilots in Huizen en Weesp, als bij recente straatinterviews in de gemeente Bronckhorst, beoordelen gebruikers het gescheiden inzamelen door de gemeente als positief. Zij vinden het een logisch gevolg van het scheiden van afval in de huishoudens. De geïnterviewden denken dat de invloed op thuisgedrag minimaal is, omdat ze het verband niet zien tussen het goede voorbeeld op straat en het thuisgedrag; ‘’als je thuis iets wilt veranderen moet je daar beginnen’’. Toch lijkt het voor de hand te liggen dat er beïnvloeding is. Men wordt immers geconfronteerd met de mogelijkheid van scheiden van afval en recycling.

12 van 31

3. Vastleggen uitgangssituatie De afvalinzameling, het gescheiden inzamelen en mogelijkheden tot recycling zijn maatwerk en mede afhankelijk van de eigen situatie. Hoe veel afval komt vrij? Werkt de gemeente met (gesubsidieerde) arbeid en is deze beschikbaar om te scheiden of om afval te prikken? Hoe wordt huishoudelijk afval en bedrijfsafval verwerkt en kan daarbij worden aangesloten?


Om keuzes voor de toekomst te maken is het essentieel om de huidige situatie van afvalstromen in de openbare ruimte goed in beeld te hebben. In dit hoofdstuk is een checklist opgenomen om deze inventarisatie en analyse te maken.

3.1

Checklist vastleggen uitgangssituatie Afvalinzameling 

Hoe wordt huishoudelijk afval en bedrijfsafval ingezameld?



Welke fracties worden momenteel ingezameld?  Restafval  Kunststof (definitie Nedvang)  Papier  GFT  Drankenkartons  Overige verpakkingen  Glas  Blik  Textiel  … Welke partijen zijn betrokken? Denk aan verenigingen en scholen die papier inzamelen, kringloopwinkels, etc.



Straatafval 

Waar staat welke bak?  Aantal afvalbakken in de openbare ruimte van de gemeente?  Aantal afvalbakken in de openbare ruimte van andere organisaties? (ondernemers, openbaar vervoerbedrijven, verenigingen, etc.)  Zijn er afvalbakken geadopteerd? Bijvoorbeeld door scholen, speeltuinverenigingen of particulieren?  Zijn er speciale bakken, zoals hondenpoepbakken?  Wat is de restlevensduur van de huidige afvalbakken? Zijn ze nieuw of vrijwel afgeschreven?  Is er een recente analyse van het afvalbakkenbestand beschikbaar? Met informatie over vullingsgraad, staat van onderhoud, toets van de locaties (zichtbaar-vindbaar).


Afvalbakken

13 van 31



In welke type gebieden staan de afvalbakken?  Gebieden met kleine gebruiksfluctuaties door het jaar heen, zoals woonwijken, bedrijfsterreinen,centrumgebieden, schoolomgevingen, snoeproutes of openbaar vervoerslocaties;  Gebieden met duidelijke pieken in gebruik en in type afval, zoals stranden, recreatiegebieden en evenementenplekken.



Hoeveel afval wordt ingezameld vanuit de afvalbakken? (in volume en gewicht). Zie ook kader ‘sorteeranalyse’. Heeft u gegevens over de samenstelling van het afval in de afvalbakken in uw gemeente? Is te bepalen wat de recyclebare fractie is?



Zwerfafval 



Wie reinigt de openbare ruimte van zwerfafval? (eigen personeel, aannemer, sociale werkvoorziening, vrijwilligers, ondernemers?)  Machinaal vegen door ….  Handmatig vegen en prikken door …….  Als onderdeel van het groenonderhoud door ……  ….. Participatie: Worden er incidentele of structurele schoonmaakacties gedaan door inwoners, scholen, etc.?



Hoeveel afval wordt ingezameld als zwerfafval vanuit de openbare ruimte? (in volume en gewicht)



Heeft u gegevens over de samenstelling van het verzamelde zwerfafval? Is te bepalen wat de recyclebare fractie is?

Inzamelen/verwerken: 

Hoe is de huidige logistiek: hoe wordt ingezameld en verwerkt?  Waar wordt ingezameld straatafval opgeslagen? Is hier ruimte voor het opslaan van meerdere fracties?  Hoe wordt het afval afgevoerd en verwerkt?



Wat zijn de huidige kosten van het inzamelen en verwerken van straatafval?  Arbeid  Materieel en tractie  Materiaal  Verwerking Wat zijn lopende contracten met partijen die inzamelen of verwerken? Zijn er mogelijkheden voor wijziging?




14 van 31

Sorteeranalyse Om te komen van afval naar grondstof is een essentiële stap om inzicht te krijgen in de samenstelling van het straatafval. In het bijzonder gaat het om welke recyclebare fracties zich in dit afval bevinden en in welke omvang. Dit vormt de basis voor het bepalen van de verdere logistiek: Op welke manier kunnen deze fracties op een voldoende kwaliteit worden verzameld? Hieronder twee voorbeelden van sorteeranalyses, van Bronckhorst-Deventer (sep. 2013) en uit de pilot in Huizen (2012).

Fracties drankfles glas drank blikjes drankfles pet kunststof verp. vormvast kunststof folie kunststof overig oud papier karton drankkarton papier niet herbruikbaar gft en etensresten hondenzakjes dichte zakken huisvuil overig afval totaal

Bronckhorst bak bak buiten centrum 15% 7% 3% 4% 5% 5% 3% 2% 3% 3% 7% 1% 7% 8% 5% 3% 4% 5% 21% 12% 2% 24% 19% 13% 7% 12% 100% 100%

straat centrum 1% 14% 9% 5% 7% 5% 17% 2% 18% 10% 3% 0% 8% 100%

Deventer bak centrum 5% 5% 4% 1% 4% 1% 11% 2% 4% 7% 11% 38% 8% 100%

bak wijk 4% 5% 3% 1% 3% 1% 7% 1% 3% 17% 16% 26% 15% 100%


sorteeranalalyse sep 2013

15 van 31

4. Recyclebare fracties De keuze voor gescheiden afvalinzameling begint aan het eind van het proces: Welke fracties kunnen als grondstof worden afgezet en verwerkt? Na beantwoording van deze vraag komt vervolgens de vraag hoe deze fractie dan kan worden verkregen, namelijk door bronscheiding of nascheiding. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op recyclebare en verwerkbare fracties, het verwerken hiervan en de juridische randvoorwaarden.


4.1

Recyclebare fracties Uitgangspunt voor de recycling van straatafval is dat er recyclebare fracties worden ingezameld. Deze fracties moeten voldoen aan de kwaliteitseisen die de verwerkers daaraan stellen en aansluiten bij het Nederlandse afvalbeleid en -regelgeving In het straatafval zijn de meest voorkomende recyclebare fracties: 

Kunststof (plastic, zoals petflessen en folies)



Metaal/blikjes

 

Drankkartons Papier



Flessenglas

Uit de pilot Deventer-Bronckhorst komt dat kunststof een interessante fractie is om in te zamelen. Dit vormt een voldoende aandeel in zowel het afval in bakken als in het zwerfafval. Daarnaast vormen drankverpakkingen een aanzienlijk deel, zowel blik als kartons. De hoeveelheid en percentages verschillen per gebied. Het is eventueel een optie om dergelijke fracties niet allemaal apart in te zamelen, maar te kiezen voor een gemengde recyclebare fractie. Denk dan bijvoorbeeld aan een combinatie van plastics, metaal en drankkartons. Ook de pilot HuizenWeesp concludeert dat dit een goede optie is voor het vervolg. Een dergelijke gemengde fractie kan ook eenduidig worden gecommuniceerd als ‘in deze bak mogen alle drankverpakkingen’. Dit sluit echter niet aan op de Nedvang-indeling (zie paragraaf 4.3). De samenstelling van het straatafval verschilt per type locatie (strand, winkelgebied, station, woonwijk. buitengebied etc.). De afweging naar fracties is dus maatwerk. Bij voorkeur is de inzameling zo eenduidig mogelijk om gebruikers het zo gemakkelijk mogelijk te maken (zie ook

hoofdstuk 4 ‘afvalbakken’).


Afwegingen fracties

16 van 31



Wat is de meest passende keuze in fracties voor de gemeente?



Is er inzicht in de kwaliteit die wordt geëist door de verwerker en hoeveel vervuiling nog acceptabel is? Zijn er verwerkers in de omgeving die deze ingezamelde fracties willen/kunnen verwerken? Bespreek met verschillende afvalbedrijven in uw regio de mogelijkheden.

 

Wat zijn de opbrengsten c.q. kosten voor de verschillende fracties?

4.2

Verwerken Inzamelen

Transport

Opslag

Transport

Verwerker

Als duidelijk is welke fracties worden aangeboden, moet onderzocht worden of het hele proces ook logistiek mogelijk is. Recyclen is een keten van processen, die allen geschikt moeten zijn om een goed eindresultaat te bereiken. Bedenk van elke fase hoe het binnen de gemeentelijke mogelijkheden en middelen het meest efficiënt georganiseerd kan worden. Daarbij zijn op drie opties: 

Bronscheiding,



Nascheiding



Combinatie bronscheiding/nascheiding.

In de volgende hoofdstukken wordt op het inzamelen zelf ingegaan. Hier gaat het om opslag en transport.

Afwegingen opslag en transport



 

Om fracties gescheiden op te halen zijn op hoofdlijnen de volgende opties: o meerdere keren een ronde rijden en steeds één fractie inzamelen, o het inzamelvoertuig voorzien van compartimenten (dit maakt het minder geschikt voor allerlei andere functies), o inzamelen met (gekleurde) zakken die eenvoudig uit elkaar kunnen worden gehouden. Indien gewerkt wordt met aannemers worden deze opties aan de aannemer overgelaten of voorgeschreven. Om de fracties en grondstoffen op te slaan is ruimte nodig voor verschillende containers op de werf of bij een afvalinzamelingsstation. Als u als gemeente niet beschikt over deze ruimte zijn er misschien mogelijkheden bij afvalverwerkingsbedrijven of andere gemeenten in uw omgeving. Indien het nodig is om na te scheiden om de kwaliteit te halen dan is hiervoor arbeid en ruimte in de opslagruimte of een sorteerinstallatie nodig (zie ook kader). Moet het transport naar verwerkers worden aangepast (brengen- halen) ten opzichte van de huidige situatie? Heeft u hiervoor beschikking over alle benodigde voertuigen of moeten voertuigen worden aangepast?




17 van 31

Nascheiden als optie Scheiden van fracties in de openbare ruimte kan worden bereikt door bronscheiding, nascheiding of een combinatie van bronscheiding en nascheiding. De recyclebare fracties worden in deze laatste twee opties handmatig of via sorteerinstallaties uit de afvalstroom gehaald. Dit kan door de gemeente op de werf gebeuren, maar ook door een afvalverwerkingsbedrijf. Nascheiding kan ook nodig zijn om vervuiling uit de ingezamelde fracties te verwijderen. De mogelijkheden van nascheiding zijn afhankelijk van: Er zijn afvalverwerkers in uw omgeving die de mogelijkheid tot nascheiden bieden, voor de relatief kleine hoeveelheden straatafval. De prijs voor het verwerken wordt natuurlijk bepaald door de samenstelling en de opbrengsten van de gescheiden fracties, zie voorbeeld Alphen aan den Rijn.



U beschikt over de mogelijkheid om arbeid in te zetten op uw eigen werf, bijvoorbeeld in kader van arbeidsparticipatie of een werkgelegenheidsproject. De betaalbaarheid is dan sterk afhankelijk van de kosten van de arbeid tegenover de opbrengsten van de verkoop van grondstoffen.


NASCHEIDING

BRONSCHEIDING



18 van 31

Voordelen

Nadelen



Grondstoffen worden voor een ieder zichtbaar ingezameld (voorbeeldfunctie)





Positief voor imago en uitstraling



Niet eerst mengen om dan weer te scheiden.

Vraagt aanpassingen in inzamelen en verwerken. Denk aan nieuwe afvalbakken en aanpassing van inzamelauto’s



Vraagt keuze in fracties (max. 3-4)



Om kwalitatief goede fracties te krijgen moet soms nascheiding plaatsvinden.



Geen aanpassingen nodig bij het inzamelen (afvalbakken, inzamelmiddelen, opslag)



Niet overal mogelijkheden om handmatig of machinaal te laten sorteren.



Niet afhankelijk van de gebruiker en of iedereen zich aan de ‘regels’ houdt.



Arbeidsintensief.



Gevoelsmatig minder logisch; eerst mengen om daarna weer te scheiden.



Communicatie nodig om te laten zien dat gemeente aan recycling doet.



Scheiding in veel fracties mogelijk, waardoor groter deel van het afval wordt gerecycled.

Voorbeeld Alphen aan den Rijn Uit de analyse voor Alphen aan den Rijn bleek nascheiden van het straatafval uit het centrum een alternatief voor gescheiden inzamelen. Op korte afstand is een afvalscheider, waar het vuil gemakkelijk van de werf naar toe kan worden gebracht . Deze afvalverwerker kan de (kleine) hoeveelheden uit de openbare ruimte sorteren en verwerken tegen dezelfde kosten als verbranden. Het voordeel ontstaat dat er geen investeringen voor afvalbakken en inzamelwagens nodig zijn om gescheiden inzamelen mogelijk te maken. Voor inzamelen en afvoeren hoeft niets te worden veranderd. De handelingsnelheid van het legen van de afvalbakken is bij gescheiden inzamelen lager, en dus duurder. Een extra voordeel is dat bij nascheiden meer fracties kunnen worden gescheiden en dus misschien meer opbrengsten kunnen worden gegenereerd. Dit is afhankelijk van de kwaliteit van de fracties en dit voordeel is voor de verwerker. Een overweging was verder het eenduidig straatbeeld van één afvalbak. Een aandachtspunt is de communicatie: Nascheiding is onzichtbaar voor het publiek en vraagt daarom om extra communicatie om de boodschap over te brengen.

Juridische randvoorwaarden In het algemeen kan worden gesteld dat het beleid - van Europa tot gemeente- gericht is op het bereiken van een afvalloze gemeente. Een situatie waarin al het afval weer een nieuwe toepassing of gebruik kent. Uitgangspunt voor het Europese en Nederlandse beleid (Europese kaderrichtlijn afvalstoffen) is prioriteit voor hergebruik en voorbereiden van hergebruik. De juridische randvoorwaarden voor het scheiden van afval in de openbare ruimte liggen vast in het Landelijk afvalbeheerplan (LAP2).

Landelijk Afvalbeheerplan (LAP2) Centraal staat de omslag van het huidige afvalstoffenbeleid naar een materiaalketenbeleid . In het LAP2 is als doelstelling opgenomen dat maximaal 40% van het huishoudelijke afval (inclusief grof huishoudelijk afval) verbrand of gestort mag worden. Dit betekent dat tenminste 60% van het huishoudelijke afval nuttige toepassing dient te hebben in de vorm van scheiding aan de bron en/of nascheiding. Voor het recyclen van afval uit de openbare ruimte zijn twee sectorplannen uit het LAP2 relevant: 

Sectorplan 10 gaat over zwerfafval. Zodra het zwerfafval is verzameld is echter sectorplan 9 van toepassing.



Sectorplan 9 ‘Afval van onderhoud van openbare ruimten’.

Relevante onderwerpen voor de openbare ruimte:  

Voor veegafval is de minimumstandaard voor het zand (inerte fractie) recycling. Voor de rest is dat verbranden. Sorteren, nascheiden en andere bewerkingen gericht op nuttige toepassing van het afval zijn alleen toegestaan als er geen deelstromen of residuen worden gestort. Nascheiden mag dus, maar alleen als de rest (minimaal) wordt verbrand.


4.3

19 van 31



Stromen die vallen onder verschillende sectorplannen mogen alleen worden gemengd als de minimumstandaard nog steeds wordt gehaald (LAP 2, hoofdstuk 18 Mengen ) Voor het mengen van papier en karton van huishoudens en uit de prullenbakken betekent dit bijvoorbeeld dat de hoogste minimumstandaard van die stromen gehaald moet kunnen worden, namelijk nuttige toepassing in de vorm van materiaalhergebruik. Het afval uit de (gescheiden) prullenbakken mag de stroom van huishoudelijk afval niet zodanig vervuilen dat die bijvoorbeeld verbrand moet worden en er geen materiaalhergebruik meer plaats kan vinden.

Afwegingen 1. Sluit de geplande inzameling van gescheiden fracties aan bij het gemeentelijke beleidsplan voor afvalinzameling. Het is aan te raden om de doelstellingen voor de openbare ruimte in dit plan te verwerken en te verbinden met de overige doelstellingen voor afvalinzameling. 2. Voldoet de beoogde verwerking (en eventueel menging) aan de voorwaarden van LAP2.

Voorkeursvolgorde voor de afvalverwijdering a. Preventie; b. Voorbereiden hergebruik; c. Recycling; d. Andere nuttige toepassing, waaronder energieterugwinning; e. Veilige verwijdering Vormen van nuttige toepassing c. Stoffen, preparaten of andere producten worden na gebruik als zodanig opnieuw gebruikt (producthergebruik). d. Stoffen en materialen waaruit een product bestaat, worden na gebruik van het product opnieuw gebruikt (materiaalhergebruik). e. Afvalstoffen worden toegepast met een hoofdgebruik als brandstof of voor een andere wijze van energieopwekking (brandstof). Geen wet, maar richtlijnen.


Voor strandgemeenten die de blauwe vlag willen voeren is een gescheiden afvalinzamelingssysteem één van de criteria.

20 van 31

De Blauwe Vlag is een internationale milieuonderscheiding, die jaarlijks wordt toegekend aan stranden en jachthavens die aangetoond hebben schoon en veilig te zijn. Het doel van het Blauwe Vlag Programma is om overheden, ondernemers en recreanten blijvend te betrekken bij de zorg voor schoon en veilig water, mooie natuur en een gezond milieu. Het mogen voeren van een Blauwe Vlag is een erkenning voor de inspanningen die de strandgemeente of jachthavenbeheerder op dit gebied heeft geleverd. Voor de toerist is de Blauwe Vlag internationaal het herkenning- en kwaliteitssymbool voor goede stranden en jachthavens.

5. Afvalbakken 4. Keuzes logistiek; Afvalbakken

5.1

In dit hoofdstuk gaat het om de afwegingen bij de keuze van afvalbakken, het legen en afvoeren van afval. Uitgangspunt is gescheiden inzameling, binnen de voorwaarden zoals in de vorige hoofdstukken geschetst.

Keuze voor een afvalbak



Aansluiten op vormgeving van overige afvalbakken, zodat er sprake is van herkenning.



De herkenbaarheid van afvalbakken en de bedoeling van afvalscheiding wordt verbeterd als iedereen met gelijke kleuren van bakken en zakken werkt. Dit is de meest gebruikte variant: o GRIJS: restafval o BLAUW: papier o ORANJE: plastic Een optie is ook een bak met twee compartimenten: restafval en een recyclebare fractie. Denk dan bijvoorbeeld aan een gemengde stroom met drankkartons, blik en plastics. In het buitenland (België, GrootBrittanië) zijn dergelijke mengfracties al gebruikelijk. Voorkom vervuiling van de fracties en zorg voor een passende afvalbak ten aanzien van de inhoud en de legingsfrequentie. Hoewel er verschil in gebieden en locaties is, heeft een uniforme oplossing in de gemeente de voorkeur vanwege de herkenbaarheid en duidelijkheid voor de gebruiker. In de sorteeranalyses van pilots blijkt dumping van huishoudelijk afval (zakjes) voor te komen. De inwerpopening moet daarom niet te groot zijn. Dit maakt het onmogelijk om vuilniszakken in de afvalbakken te gooien (zie verder kader). Als er afvalbakken geadopteerd zijn, is het de moeite waard om te onderzoeken of men ook een afvalbak met gescheiden compartimenten wil adopteren, en er misschien ook een beetje op wil toezien of de afvalbak goed wordt gebruikt.



  




Er zijn in de markt allerlei verschillende soorten afvalbakken. In de pilots in Huizen, Weesp en Bronckhorst werd gebruik gemaakt van afvalbakken van Grijsen en Bammens met drie compartimenten (en dus drie fracties). De ervaringen met legen waren positief, de bakken zijn praktisch in het gebruik. Het type en functionaliteit van de afvalbak is afhankelijk van de eigen keus. Enkele specifieke aandachtspunten bij de keus van de bak zijn:

21 van 31

Een aandachtspunt is dat veel gemeenten momenteel het aantal afvalbakken proberen te verminderen. Deze wens wordt enerzijds ingegeven door het optimaliseren van de afvalbakken en het streven naar een schonere omgeving. Anderzijds is er sprake van bezuinigingen. Dit hoeft niet tegenstrijdig te zijn. De wens tot scheiden van afvalstromen en daarmee het plaatsen van nieuwe bakken kan gepaard gaan met een dergelijke optimalisatie. Het resultaat is dan minder bakken, maar wel met het goede volume en op de plekken waar ze nodig zijn.

Kwaliteit en aantal fracties Een punt van zorg is de kwaliteit en zuiverheid van de fracties. Om geaccepteerd te worden door verwerkers moeten fracties voldoen aan minimumeisen. Pilots laten zien dat vervuiling van fracties gemakkelijk optreedt. Daarnaast lijkt meer dan 4 fracties in de openbare ruimte onderscheiden logistiek niet wenselijk. De nadruk moet liggen op de fracties/grondstoffen waar het meeste winst mee te behalen is. Waarom treedt vervuiling op?  Als één afvalbak vol is, gaan mensen de andere gebruiken. Plastics zijn volumineus, een afvalbak kan zo maar vol zijn op een drukke dag.  Onvoldoende kennis over wat wel en niet mag (‘papieren’ koffiebekers bij het papier en chipszakken bij plastics). 

Een deel van de mensen is niet geïnteresseerd.



Weggooien van huishoudelijk afval of bedrijfsafval in openbare afvalbakken. Dit leidt tot evenredig veel restafval en het snel vol raken van restafvalbakken.

Aandachtspunten voor ‘schone’ fracties 

Zorg voor afvalbakken die passen bij de afvalstroom (ook in volume) en de legingsfrequentie.



Bij meerdere fracties en grondstoffen wordt het ingezamelde volume per fractie steeds minder. De verhouding tussen kosten en opbrengsten wordt dan slechter.



Voorkomen moet worden dat één van de bakken (over)vol raakt, dan komt afval in de overige bakken terecht. Het succes hangt mede af van de herkenbaarheid van de bakken (kleur, logo’s, vorm inwerpopening). Duidelijke pictogrammen, teksten en kleuren zijn belangrijke voorwaarden voor de resultaten.




22 van 31



Soms zal het beperken van de fractie (‘alleen drankflesjes’) een zuiverder ingezamelde fractie opleveren. In het buitenland is vaak te zien, dat op functie wordt ingezameld. De linker afvalbakken hebben opschriften als ‘bottles and cans’, ‘papers en magazines’.





5.2

Een conclusie van de pilot Huizen-Weesp is dat een gemengde fractie plastics, metaal, drankkartons ook geschikt is om in te zamelen, Misschien zelfs geschikter dan kunststoffen in de definitie van Nedvang,omdat het relatief gemakkelijk kan worden gecommuniceerd: Alle verpakking van drinken (plastic flesjes, blikjes, drankkarton, koffiebekers etc.). Gebruik van gekleurde afvalzakken maakt de verdere verwerking eenvoudiger. Het is dan ook mogelijk om verschillende zakken bij elkaar op een inzamelwagen te gooien en bij opslagcontainers uit te splitsen.

Beeldkwaliteit en welstand Alle vormen van afvalinzameling streven natuurlijk naar een schone openbare ruimte. Het plaatsen van nieuwe typen afvalbakken heeft echter invloed op de beeldkwaliteit. Een paar afwegingen en aandachtspunten: 

De afvalbakken bestaan uit meer componenten en nemen dus meer ruimte in. Ze staan naast elkaar of moeten rondom benaderbaar zijn om de juiste fractie te kunnen weggooien of de bak te kunnen legen. Dit betekent dat de oriëntatie van de inwerpopening en deurtje anders is dan met een enkele bak.



Bij de bakken ligt de nadruk op de herkenbaarheid van de fracties en daarom met een gestandaardiseerd kleuren of logogebruik. Momenteel wordt vooral gebruik gemaakt van felle kleuren. Vanuit afvalinzameling is dit gewenst. Het wordt echter lastiger om de afvalbak te laten aansluiten bij het ontwerp van de omgeving en een ‘familie’ van meubilair of de huisstijl. Bij een al visueel druk centrumgebied wordt dikwijls gekozen voor een rustige vormgeving van de openbare ruimte. Er is een tegenstrijdigheid met de gewenste opvallendheid van afvalbakken vanuit de afvalinzameling en de vaak meer gedekte kleuren en onopvallenheid vanuit ontwerp en beeldkwaliteit.



5.3

Locaties en gebieden

De meest geschikte locaties om te starten zijn de gebieden met het hoogste percentage recyclebare fractie en een redelijke omvang in de afvalstroom. In de praktijkvoorbeelden en pilots werd ook gekozen voor locaties als centrum- en winkelgebieden en recreatiegebieden (strand). Argumenten daarvoor zijn: 

Locaties waar veel bezoekers komen;



Locaties waar de zichtbaarheid (redelijk) hoog is en er sprake is van sociale controle;



Locaties waar bezoekers afval hebben dat ter plaatse wordt gekregen en ook weer wordt weggegooid (denk aan gratis kranten, koffiebekers en etensverpakkingen).


Op alle plekken waar afvalbakken staan in de openbare ruimte en waar zwerfafval wordt opgeruimd, kan dit natuurlijk gescheiden worden ingezameld. Per locatie zijn er wel verschillen in de samenstelling van straatafval, met invloed op de mogelijkheden om te recyclen.

23 van 31

Ervaring uit pilots 

Uit de sorteeranalyses van Deventer komen geen hele grote verschillen tussen het centrum en een woonwijk. In de woonwijk is zelfs iets minder huisvuil aangetroffen, maar wat meer ‘overig vuil’.



Pilots op stranden laten sterk wisselende (voorlopige) resultaten zien. Op het strand in Huizen in de zomer van 2012 slaagde de pilot niet. Op piekmomenten raakten bakken vol en hielden bezoekers zich niet meer aan de juiste inwerpopeningen. Op een strand verzamelen bezoekers ook vaak afval in een zakje om dat vervolgens in één keer weg te gooien.



Ook proeven op parkeerplaatsen laten minder positieve resultaten zien: in Limburg werd er onvoldoende gescheiden, waarschijnlijk door het gebrek aan sociale controle. In het buitengebied komt vaak minder vervuiling voor. In een beperkte schouw in Lochem lijken recreanten zoals fietsers ook geen behoefte te hebben aan afvalbakken; Ze stoppen afval wel in de fietstas en nemen dit mee naar huis. Bakken kunnen daar dus weg, mensen nemen het mee naar huis en scheiden het daar.



Samenvatting Fracties drankfles glas drank blikjes drankfles pet kunststof verp. vormvast kunststof folie kunststof overig oud papier karton drankkarton papier niet herbruikbaar gft en etensresten hondenzakjes dichte zakken huisvuil overig afval totaal

Deventer sep-13 centrum wijk 5% 4% 5% 5% 4% 3% 1% 1% 4% 3% 1% 1% 11% 7% 2% 1% 4% 3% 7% 17% 11% 16% 38% 26% 8% 15% 100% 100%


In de bureaustudie ‘gescheiden afvalinzameling in openbare ruimte’ (zie website Gemeente Schoon) zijn meer voorbeelden en resultaten van pilots in binnen- en buitenland opgenomen.

24 van 31

6. Prikken en vegen 5. Keuzes logistiek; Prikken zwerfafval

6.1

Dit hoofdstuk gaat over de logistiek van het scheiden van fracties bij het handmatig vegen en prikken van zwerfafval in de openbare ruimte. De verdere verwerking is gelijk aan het afval uit bakken. Ook hier is weer de keuze tussen bronscheiding, nascheiding of een combinatie daarvan.

Keuze werkwijze Het handmatig vegen en prikken van zwerfafval uit de openbare ruimte gebeurt met een prikstok, heksenbezem en gewone bezem. In de proeven zijn karretjes met meerdere minicontainers of afvalbakken (zie foto’s) of ringen met gekleurde zakken gebruikt. Het belangrijkste is dat mensen die vegen en afval prikken precies weten welke fracties zij gescheiden houden en wat in welke zak of bak hoort, zie bijvoorbeeld bijgaande instructiekaart.

In de pilot in Deventer werd de voorkeur gegeven aan werken met een karretje boven lopen met zakken. Het is niet prettig om met meerdere zakken in ringen te lopen. Door met gekleurde zakken te werken zijn de gebruikte karretjes bovendien flexibel in te richten zodat ze, afhankelijk van de locatie en evenement worden aangepast. Deventer straat.centrum 1% 14% 9% 5% 7% 5% 17% 2% 18% 10% 3% 0% 8% 100%

in de sorteeranalyse in de pilot in Deventer bevat het zwerfafval, ten opzichte van de inhoud van afvalbakken , meer drankblikjes, petflesjes en niet herbruikbaar papier (zoals milkshake- en ijsbekers) en minder plastic. Het zwerfvuil bevat ook geen huisvuil. Kunststof is een interessante fractie om te prikken. Dit gaat om de drie fracties die Nedvang accepteert (folie, vormvast, petflessen). In het straatafval is dit in Deventer 21% van de massa en 32% van het volume.


Samenvatting Fracties drankfles glas drank blikjes drankfles pet kunststof verp. vormvast kunststof folie kunststof overig oud papier karton drankkarton papier niet herbruikbaar gft en etensresten hondenzakjes dichte zakken huisvuil overig afval totaal

25 van 31

Gescheiden prikken – ervaringen Apeldoorn & Deventer 

Het werk biedt werkgelegenheid. In Apeldoorn is het een herintredingsplek voor mensen met afstand tot de arbeidsmarkt. In Deventer wordt het werk gedaan door Cambio, met dezelfde doelstellingen.



In Apeldoorn geeft het prikken een betere reiniging doordat de veegwagen moeilijk of niet overal kan komen. (afweging machinaal vegen-handmatig vegen). De flexibiliteit is groot; Op verschillende locaties en verschillende momenten kunnen andere type fracties worden ingezameld. Als er bijvoorbeeld veel blikjes liggen op schoolroutes dan worden die daar apart ingezameld.





De aanwezigheid van een handveger met karretje maakt reinigen zichtbaar in de stad. Dit heeft een preventief effect op weggooigedrag.



Er moet goed gekeken worden naar de mogelijke omvang van de fracties. Als er onvoldoende van één fractie aanwezig is, is gescheiden inzamelen erg duur gezien de tijd die ermee is gemoeid. Richtlijn: minimaal een vuilniszak per medewerker per dag. In de proef veranderde de hoeveelheid opgehaald zwerfafval niet, maar nu met recyclebare fracties en duidelijk minder restafval.

 

Gespecialiseerd prikken in groepen, waarbij ieder één fractie inzamelt, werkt inefficiënt. Bij de proeven in Deventer is men 2x zo veel tijd kwijt doordat iedereen het volledige terrein moet doorzoeken. Het vraagt daarbij samenwerking van de diverse medewerkers, waartoe niet iedereen in staat is.



Het lijkt efficiënter als iemand een gebiedje doorzoekt en daar alle fracties uithaalt door met meerdere zakken te lopen. Maar ook dit kost meer tijd. Gebruik van karretjes met diverse bakken wordt geprefereerd door de prikkers, onder andere omdat meer tempo wordt gemaakt. Elke prikker moet dan wel een eigen kar hebben. Het karretje verhoogt de status: van reiniger naar grondstoffen-inzamelaar. Grasvelden die omheint zijn met hekjes zijn lastig, omdat het karretje niet over het hekje kan komen. Hier is een vuilniszak handiger, omdat er dan over het hekje heengestapt kan worden.






Schoonmaakacties

26 van 31

Veel gemeente kennen schoonmaakacties. Deze zijn vaak jaarlijks of eenmalig zijn met steeds nieuwe deelnemers. Maar sommige buurten kennen vrijwilligers die heel regelmatig schoonmaken. Het verdient aanbeveling om ook met deze groepen in overleg te gaan hoe zij ook het afval kunnen scheiden. In ruil voor het inzamelen kan de gemeente aanbieden om de zakken op te halen en af te voeren. Bij een proef in Alphen aan de Rijn bleek dat de deelnemende kinderen het niet leuk vonden om maar één fractie in te zamelen. Het verzamelen wordt als wedstrijd gezien en als er weinig ligt van ‘jouw’ fractie kan je nooit winnen.

7. Financiën (kosten en baten) 3. Keuze fracties grondstoffen



Dit hoofdstuk kijkt naar de financiële kosten en baten die horen bij de stappen 3, 4 en 5.

Wat kost gescheiden inzamelen? Bij de keuze voor recycling van straatafval is een belangrijke vraag of het (financieel) haalbaar is. Met ingezameld textiel, plastic, papier, metaal is geld te verdienen, maar extra handelingen in inzamelen en opslag, andere afvalbakken kosten geld. De pilots tonen dat de aanpak door de kleinschaligheid en onbekendheid geld kost. Op langere termijn wordt deze balans beter en winnen de opbrengsten of lagere kosten terrein. Hoe deze kosten-batenafweging uitvalt is sterk afhankelijk van de eigen situatie. Denk bijvoorbeeld aan gehanteerde uurtarieven, eigen dienst of werkgelegenheidsproject, een afvalverwerker in de nabijheid, de omvang van de afvalstroom, het aantal afvalbakken en de kwaliteit van de ingezamelde fracties. De onderstaande tabellen geven een overzicht van de type kosten of baten waar rekening mee moet worden gehouden. Zoals gezegd kunnen ze alleen betrouwbaar in beeld worden gebracht voor de eigen specifieke situatie.

Initiële kosten en investeringen Planvorming

Opstellen plan van aanpak.

Pilot

Uitvoeren sorteeranalyse Uitvoeren van proeven om de openstaande vragen uit het plan van aanpak te beantwoorden.

Middelen voor gescheiden inzamelen

Aanschaf afvalbakken (richtlijn € 1.800 per bak) Aanschaf inzamelmiddelen zoals afvalkarretjes en gekleurde zakken Aanpassing tractie (verschillende compartimenten op auto’s) Creëren opslagruimte voor in te zamelen fracties. Aanschaf opslagcontainers.

Communicatie (start)

Communicatiemiddelen (krant-website-postersstickers –huis-aan-huis folders)

Opleiding/instructie

Opleiding, instructie en begeleiding inzamelaars en afvalscheiders.


7.1

27 van 31

Structurele kosten Extra tractie en manuren

Extra uren ten behoeve van inzameling, zowel ten aanzien van afvalbakken (afhankelijk van legingsfrequentie en afstanden tussen bakken) als ten aanzien van handmatig reinigen. Uren ten behoeve van handmatig nascheiden (en ruimte om dit te doen).

Opslagruimte

Beschikking hebben over ruimte met containers waar ingezameld afval kan worden opgeslagen tot de verdere verwerking.

Communicatie (structureel)

Communicatiemiddelen (krant-website-postersstickers –huis-aan-huis folders).


Terugmelden resultaten

28 van 31

Structurele baten Opbrengst en kosten inzamelvergoeding of verkoop grondstoffen aan verwerken

Inschatting op basis van fracties en vergoedingen Nedvang of opbrengsten vanuit afvalverwerkers.

Vermindering kosten afvoer en verbranden restafval

Inschatting op basis van vermindering restafval en kostprijs afvoeren restafval.

8. Van huidig naar gewenst De laatste stap is om alle afwegingen, keuzes en inzichten samen te brengen en een oordeel te geven of het recyclen van straatafval haalbaar en betaalbaar is. Deze afweging wordt beïnvloed door de andere baten (milieuwinst, arbeidsparticipatie, betrokkenheid bewoners, etc.) die uw gemeente in de gescheiden inzameling ziet. Uitkomst is een plan van aanpak om van uw huidige situatie naar de gewenste situatie te komen.


8.1

Gewenste situatie

Stappen

8.2

Haalbaar

Knelpunt

1

Doelen en gewenste situatie





2

Draagvlak, politiek en maatschappelijk





3

Recyclen van grondstoffen door:







Bronscheiding



Nascheiding



Combinatie van bron- en nascheiding

4

Verwerken (transport-opslaan-verwerken)





5

Afvalbakken





6

Vegen en prikken zwerfafval





7

Financiële kosten en baten





8

Communicatie





9

Monitoring en evaluatie





10

Conclusie haalbaarheid?





Communicatie Het succes en het behalen van de doelen is mede afhankelijk van de inhoud en wijze van communiceren. Doelgroepen, doelstellingen en middelen moeten daarbij worden afgewogen. De communicatie gaat over: 

Het informeren van bewoners en andere belanghebbenden over recycling en inzameling van grondstoffen en de aanpak van de gemeente. Vooral bij nascheiden is dit nodig omdat dit niet zichtbaar is op straat.


In paragraaf 1.4 is een overzicht opgenomen met alle afwegingen, verzamelde informatie en gemaakte keuzes. De laatste stap is alle voorgaande informatie samen te voegen en te beoordelen op kosten en baten en het uiteindelijke oordeel over haalbaarheid en betaalbaarheid. De onderstaande tabel geeft hiervan de samenvatting.

29 van 31



Informeren over het juiste gebruik van voorzieningen.



Wegnemen van wantrouwen over de doelen van de gemeente, zowel inhoudelijke als financiële voordelen en baten opnoemen.



Onderzoeken van de mening van de burgers over recycling.



Informeren over de resultaten.

Communicatie Straatafval is een relatief kleine, maar wel een zichtbare afvalstroom. Hier kiezen voor recycling en scheiden maakt het gemeentelijke afvalbeleid zichtbaar. Ondersteunende communicatie is van belang om het doel te bereiken: 

Zorg ervoor dat bewoners op de hoogte zijn van de voordelen en mogelijkheden van het recyclen van afval thuis en in de openbare ruimte en het hergebruik als grondstof. Waar de één wordt gemotiveerd door milieu-doelstellingen, zijn lagere kosten voor een ander doorslaggevend.



Voeg stimulerende interventies toe aan de afvalbakken of de inzamelaars, zoals bijvoorbeeld een sticker met extra informatie. Besteed aandacht aan wantrouwen: o Ik doe het wel goed, maar de rest verpest het. o Straks gooien jullie toch alles weer bij elkaar.



8.3

Evaluatie en kennisdelen Het verzamelen van grondstoffen voor hergebruik uit de openbare ruimte is een nieuwe ontwikkeling. Een ontwikkeling, die vraagt om meer kennis om alle keuzes te kunnen maken. Daarvoor zijn gemeenten nodig die met deze aanpak aan de slag willen gaan en proeven uitvoeren. Door deze proeven goed te monitoren en te evalueren wordt kennis opgebouwd waar iedereen weer van kan profiteren.


Gemeente Schoon/Rijkswaterstaat leefomgeving verspreidt deze kennis. Zij organiseren bijvoorbeeld bijeenkomsten om nieuwe kennis te delen en elkaar te helpen om het in de praktijk te brengen. Gemeenten kunnen altijd contact opnemen om de mogelijkheden te verkennen.

30 van 31

Openstaande vragen Dit stappenplan zet beschikbare informatie bij elkaar. Er zijn echter nog veel openstaande vragen. Onderwerpen die nog (verder) onderzoek behoeven zijn bijvoorbeeld: 

Hoe kunnen mensen in de openbare ruimte worden gestimuleerd om afval mee naar huis te nemen en daar te scheiden?



Welke mogelijkheden zijn er met gemengd inzamelen van recyclebare fracties?

Hoe wordt in het groenonderhoud zwerfafval ingezameld en afgevoerd. Is scheiding en recycling mogelijk?



Bij het afval uit de openbare ruimte hoort ook veegafval, drijfafval, markt en evenementenafval. Zijn dit recyclebare fracties? Hoe kan hier verdere recycling en scheiding worden georganiseerd?



Hoeveel huisvuil komt in het afval in de openbare ruimte, met name in afvalbakken? Hoe kan dergelijke dumping worden voorkomen?



Wat kan je als gemeente doen om recycling en afvalscheiding in semi-openbare ruimten, zoals scholen, te stimuleren?




31 van 31

Stappenplan Recyclen van straatafval. Afval = grondstof (21 november 2013)

Recommend Documents