Specialisten van de VRU
Natuurbrandbestrijding: snelheid en slagkracht
In de natuurrijke gebieden in het oosten van de provincie Utrecht zijn natuurbranden in droge tijden een reëel risico. Het is een brandtype dat zich door droogte en wind razendsnel kan verspreiden. Om branden in bos en hei effectief te bestrijden heeft de VRU een natuurbrandbestrijdingsorganisatie die is gebaseerd op twee kernwoorden: snelheid en slagkracht. Natuurbrandrisico Het natuurbrandgevaar in Nederland wordt weergegeven via een zogenaamde natuurbrandrisico-index of droogte-index. Via meetstations in natuurgebieden wordt de droogte van de vegetatie gemeten, evenals de temperatuur, luchtvochtigheid en wind. Tel die factoren bij elkaar op en je kan berekenen hoe groot het gevaar voor het ontstaan van natuurbranden is. De natuurbrandrisico-index kent vijf codes: ■■ donkergroen (klein gevaar) ■■ lichtgroen (gevaar) ■■ geel (verhoogd gevaar) ■■ oranje (groot gevaar) ■■ rood (zeer groot gevaar)
2 - Natuurbrandbestrijding: snelheid en slagkracht
Hoe droog het in de Nederlandse natuurgebieden is, is live te volgen op de website www.natuurbrandgevaar.nl Vanaf code geel is de brandweer extra alert op natuurbrandgevaar en vanaf code oranje worden de Utrechtse natuurgebieden vanuit de lucht bewaakt door een surveillancevliegtuigje (Charly) met een waarnemer van de VRU aan boord. Zo kunnen beginnende natuurbranden snel worden opgespoord. In periodes met verhoogd gevaar wordt het publiek opgeroepen extra voorzichtig te zijn in de natuur en is gebruik van open vuur ten strengste verboden. Bezoekers van natuurgebieden worden dringend opgeroepen om zich aan de verbodsbepalingen te houden en bij het signaleren van brand direct 112 te bellen, met een zo goed mogelijke indicatie van de plaats van de brand. Nog een paar belangrijke tips en adviezen: ■■ Breng uzelf niet in gevaar bij brand en verlaat het bos zo snel
mogelijk ■■ Houd bij het parkeren bij natuurterreinen rekening met toe-
gangswegen voor de brandweer en waterwinplaatsen zoals brandputten en blokkeer deze niet. ■■ Houd wegen en paden vrij voor de aanrijdende brandweervoertuigen ■■ Soms worden natuurbranden aangestoken. Als u verdachte personen of situaties ziet, meld deze dan aan de politie.
Snelle opschaling De gevaarscode is ook bepalend voor de eerste inzet van mensen en materieel bij een melding van natuurbrand. Bij grote droogte kunnen natuurbranden zich zeer snel uitbreiden en een snelle inzet met flinke slagkracht is voor de brandweer dan heel belangrijk om niet achter de feiten aan te lopen. Hoe groter het gevaar, hoe meer eenheden al bij de eerste melding worden gealarmeerd. Bij code groen volstaat een eerste uitruk met één blusvoertuig, bij code geel en oranje gaan twee blusvoertuigen op pad en bij code rood worden al direct bij de eerste melding vier bluseenheden gealarmeerd, evenals ondersteunende eenheden voor bluswatertransport. Blijkt bij aankomst dat dit potentieel niet voldoende is, dan worden nog meer eenheden gealarmeerd.
Boven: Vanaf het dak wordt de brand geblust.
De specialisten en hun materieel Voor natuurbrandbestrijding is specialistisch materieel nodig. De brandweervoertuigen die in bos en hei worden ingezet moeten robuuste voertuigen zijn, die geschikt zijn om in ruig terrein te rijden. Zij hebben vierwielaandrijving, staan hoog op hun wielen en hebben bovendien een grotere watertank dan de blusvoertuigen in stedelijk gebied (3000 liter). Ook hebben de voertuigen kleine bluskanonnen op de cabine, zodat zij rijdend kunnen blussen. Natuurbrandbestrijding: snelheid en slagkracht
-3
Binnen de Veiligheidsregio Utrecht zijn circa 20 gespecialiseerde tankautospuiten voor natuurbrandbestrijding beschikbaar. Zij staan op de posten in Bilthoven, Zeist, Driebergen, Doorn, Leersum, Renswoude, Maarsbergen, Amerongen, Rhenen, Elst, Wijk bij Duurstede, Woudenberg, Leusden, Amersfoort, Soest, Soesterberg, Baarn. Voor het effectief blussen van een natuurbrand is voldoende bluswater cruciaal. Om de ingezette bluseenheden van bluswater te voorzien, heeft de VRU een watertransportsysteem in het leven geroepen met speciale pomp- en tankcontainers. Hiermee kan op iedere plek in natuurgebieden voldoende bluswater worden aangevoerd. In de Utrechtse natuurgebieden zijn tientallen brandputten geslagen, waaruit met speciale bronpompunits grondwater tot 70 meter diepte kan worden opgepompt. De VRU heeft twee van deze eenheden in gebruik, gestationeerd op de posten Soest en Woudenberg.
Onder: Met een vuurzweep kunnen de smeulende resten worden nageblust.
Met deze pompen kunnen watertransportunits worden gevuld die een tankinhoud hebben van 12.000 liter. Deze eenheden brengen bluswater naar de ingezette blusvoertuigen in het veld en kunnen zelf ook rijdend blussen. Er zijn twee van deze watertransportcontainers, gestationeerd in Leusden en Zeist. Om ter plaatse een extra bluswaterbuffer bij een vulpunt aan te leggen, zijn ook twee grote tankcontainers van 24.000 liter beschikbaar, gestationeerd in Soest en Veenendaal. Vanuit een vulpunt kunnen de ingezette eenheden die aan het blussen zijn voortdurend nieuw bluswater bijtanken.
De tactiek Natuurbrandbestrijding is, zeker bij grotere brandhaarden, een dynamische vorm van brandbestrijding, waarbij de bluseenheden zich voortdurend moeten verplaatsen om de snel oprukkende vlammen de pas af te snijden. Grote natuurbranden worden haaks op de uitbreidingsrichting bestreden vanaf de twee flanken. Zo wordt een uitbreidende natuurbrand als het ware in de tang genomen en de pas afgesneden. Op elke flank blussen één of meerdere blusvoertuigen met eigen operationele leiding en hun eigen bluswatervoorziening met pomp, transportunit en tappunt met waterbuffer. Belangrijk voor een effectieve blussing is dat er continu kan worden geblust en dat het bluswerk niet stilvalt door gebrek aan bluswater of omdat een blusvoertuig moet gaan tanken. Daarom is een carrousel bedacht waarbij meerdere blusvoertuigen continu pendelen tussen het watertappunt en de brandhaard, zodat zij elkaar voortdurend kunnen aflossen. Deze tactiek maakt natuurbrandbestrijding tot een arbeids- en materieelintensieve aangelegenheid. Om één blusvoertuig continu te laten blussen op één flank van het vuur, zijn er in totaal vier nodig. Hoe meer eenheden gelijktijdig worden ingezet, hoe meer gespecialiseerde blusvoertuigen nodig zijn, zeker als op twee flanken wordt geblust.
4 - Natuurbrandbestrijding: snelheid en slagkracht
Het watertransportsysteem in werking.
Interregionale samenwerking De VRU beschikt over 20 blusvoertuigen die gespecialiseerd zijn in natuurbrandbestrijding, maar bij zeer grote branden is deze capaciteit onvoldoende. De VRU werkt daarom samen met andere natuurrijke regio’s en kan interregionale bijstand inroepen als dat nodig is. De regio Utrecht en de Veiligheidsregio’s Noord- en OostGelderland en Gelderland-Midden werken volgens dezelfde systematiek, wat de onderlinge samenwerking bij grootschalige natuurbranden bevordert. De nablussing van grote natuurbranden kan een zeer langdurige en arbeidsintensieve aangelegenheid zijn en dan worden bijstand en aflossing op landelijke schaal georganiseerd.
Luchtsteun Bij de bestrijding van natuurbranden kan ook ondersteuning vanuit de lucht worden ingeroepen. Behalve het al genoemde vliegtuigje Charly voor luchtsurveillance, kan de VRU bij daadwerkelijke natuurbranden een beroep doen op de volgende vormen van luchtondersteuning: ■■ De luchtvaartpolitie beschikt over helikopters met camera’s en
warmtebeeldapparatuur, die vanuit de lucht een goed beeld geven van de brandontwikkeling en verborgen brandhaarden. Dit kan een belangrijke steun zijn voor de commandovoering.
Natuurbrandbestrijding: snelheid en slagkracht
-5
■■ Defensie kan onbemande robotvliegtuigjes inzetten die, net als
de politiehelikopter, met camera’s voor observatie zijn uitgerust. ■■ Defensie kan ook blushelikopters leveren die met waterbuckets brandhaarden vanuit de lucht kunnen blussen of een stoplijn kunnen creëren om kwetsbare objecten af te schermen voor het oprukkende vuur. De Koninklijke Luchtmacht kan hiervoor een Cougar-helikopter met een 2500 liter waterbucket inzetten en een Chinook-helikopter met een waterbucket van 10.000 liter.
Samenwerking natuurbrandbeheersing Voorkomen is beter dan blussen. Daarom werkt de VRU samen met tal van andere partners zoals gemeenten, natuurbeheerders en recreatieondernemers aan het verbeteren van de natuurbrandbeheersing in brede zin. Behalve om een degelijke operationele voorbereiding gaat het hierbij om zaken als het verbeteren van de bereikbaarheid en toegankelijkheid van natuurgebieden, het opstellen van ontruimingsplannen voor campings en zorgcentra en het verbeteren van de risicocommunicatie om burgers en bedrijven die in de natuur verblijven en werken meer veiligheidsbewust te maken. Vooral de samenwerking met de natuurbeheerders is voor de VRU van groot belang. Zij kennen de natuurterreinen door en door en zijn verantwoordelijk voor de toegankelijkheid en het onderhoud van het terrein.
Meer informatie Voor meer informatie over de natuurbrandbestrijdingstaak van de VRU kunt u contact opnemen met: Veiligheidsregio Utrecht Directie Veiligheidszorg Afdeling Paraatheid & Meldkamer Tel: 088 - 878 13 15 E-mail:
[email protected]
