Jaarverslag 2005
Jaarverslag 2005
2
Inhoudsopgave Schakel voor de toekomst
5
Bericht van de directie
10
Corporate governance
18
Bericht van de raad van commissarissen
28
Financiële resultaten
30
Jaaroverzicht 2005
38
Projecten
46
Maatschappelijk verantwoord ondernemen
49
Crisismanagement
52
Personeel en organisatie
53
Jaarrekening TenneT Holding B.V.
61
Algemene informatie
133
3
4
Schakel voor de toekomst
Als beheerder van het landelijk transportnet zorgt TenneT voor een goed functionerend transportnet en bewaakt zij de continuïteit van de elektriciteitsvoorziening. Om die voorziening ook voor de toekomst zeker te stellen, zijn er tijdig aanpassingen van het landelijk hoogspanningsnet nodig. Aanpassingen die inspelen op behoeftes uit de Nederlandse maatschappij en die gericht zijn op bijvoorbeeld economische groei en een groeiend gebruik van de consument. Eén van de belangrijkste aanpassingen is de uitbreiding van dat net in de zuidelijke en noordelijke Randstad: het Randstad380-project. De toename van bedrijven en woningen in de Randstad, de ontwikkelingen in de ICT-sector, moderne productiemethoden in de glastuinbouw en het toenemend gebruik van elektrische apparaten in de huishoudens zorgen voor een toename van het elektriciteitsverbruik. Naast de toename van het verbruik, neemt ook de vraag naar transport van elektriciteit toe: afnemers kopen hun stroom daar waar de prijs en voorwaarden voor hen het gunstigst zijn. Dat is niet altijd in hun eigen regio. Daardoor ontstaan meer transporten over langere afstanden dan in het verleden het geval was. Al deze ontwikkelingen zorgen ervoor dat zonder maatregelen in ons huidige net vanaf een bepaald moment de leveringszekerheid niet meer voldoende is. Daarom is de aanleg van een nieuwe hoogspanningsverbinding in de Randstad van de Maasvlakte via Bleiswijk en Beverwijk naar Diemen noodzakelijk. In 2002 is TenneT het project Randstad380 gestart. Bij de uitvoering van dit ambitieuze en innovatieve project houden we zoveel als redelijkerwijs mogelijk rekening met de wensen van overheden, belangenorganisaties, bedrijven en inwoners.
5
6
Mel Kroon
Ir. Mel Kroon MBA (48) is sinds 1 januari 2002 algemeen directeur van TenneT. Voor hij bij de netbeheerder in dienst trad, was hij algemeen directeur van Hooge Huys Verzekeringen N.V., een onderdeel van SNS Reaal Verzekeringen. Bij dit laatste bedrijf was hij tevens vice-voorzitter van de hoofddirectie. Mel Kroon studeerde lucht- en ruimtevaarttechniek aan de Technische Universiteit Delft. Een aantal jaren later behaalde hij zijn graad als Master of Business Administration aan de Rochester University/Erasmus Universiteit Rotterdam.
7
DE TIJD DRINGT VOOR RANDSTAD380
8
MEL KROON Eén sterk en efficiënt landelijk transportnet dat in handen is van TenneT. Het is de overtuiging van Mel Kroon. De diepe overtuiging dat Nederland met een transportnet dat in één, onafhankelijke hand is, beter af is. Het stapje naar Randstad380 is dan nog maar klein. Want een transportnet is alleen van waarde als de capaciteit voldoende is. En als er geen actie wordt ondernomen, gaat dáár in de toekomst de schoen wringen. Mel Kroon: ‘Een nieuwe verbinding is nodig omdat de bestaande transportcapaciteit in de Randstad “zo goed als gevuld is”. De stijgende vraag naar elektriciteit houdt verband met de bouw van nieuwbouwwijken rond Den Haag, groeiende bedrijvigheid op de Maasvlakte bij Rotterdam, de opkomst van computercentra tussen Amsterdam en Leiden en het stijgende gebruik van zogenoemde assimilatieverlichting in veel kassen van het Westland. Ook moet het net op tijd voldoende transportcapaciteit hebben voor nieuw productievermogen: er worden centrales op de Maasvlakte gepland, een kabelverbinding met Engeland wordt onderzocht en er worden windparken op zee ontwikkeld. Die stroom moet naar het achterland getransporteerd worden. Daar moet wel capaciteit voor zijn.’ De 150 kilometer lange verbinding, die loopt van de Maasvlakte tot Beverwijk, wordt tussen 2005 en 2015 gebouwd en heeft een spanning van 380 kilovolt. Omdat de urgentie in het zuidelijke deel van de Randstad het grootst is, wordt van zuid naar noord gewerkt. In 2005 is de eerste schakel in de nieuwe verbinding (Maasvlakte-Westerlee-Wateringen) tot stand gekomen. Het betreft een innovatieve kruising onder de Nieuwe Waterweg en het Calandkanaal, een verzwaarde 150 kV-verbinding waarvan de spanning binnen enkele jaren kan worden opgevoerd tot 380 kV. Mel Kroon over het project: ‘Randstad380 is een mooi toekomstperspectief dat nog veel inspanning zal vragen voor het is gerealiseerd. De realisering van de plannen blijkt niet eenvoudig, met name wat betreft het geheel nieuwe traject Wateringen-Bleiswijk-Beverwijk.’ Daarom is voor dit tracé gekozen voor een proceduremodel dat bestaat uit drie modules. Dit model zorgt ervoor dat onder leiding van het ministerie van Economische Zaken de planologische procedures zo snel mogelijk worden doorlopen. De inspraak- en bezwaarmogelijkheden zijn zo gestructureerd, dat de besluiten over het tracé en de lijnen robuust zullen zijn. De eerste module hangt samen met de partiële herziening van het Tweede Structuurschema Elektriciteitsvoorziening (SEV) van het ministerie van Economische Zaken. Als minister Brinkhorst hierover een besluit heeft genomen, kan de Rijksprojectenprocedure van de Wet op de Ruimtelijke Ordening worden opgestart. Tijdens deze fase, module, wordt het tracé vastgesteld voor de hoogspanningsverbinding. Is deze fase afgerond, dan kunnen binnen de daarvoor gestelde wettelijke termijnen de uitvoeringsbesluiten worden genomen (module 3). Mel Kroon erkent dat de tijd begint te dringen. ‘In april 2005 al hebben we een brief gestuurd naar minister Brinkhorst, waarin we hem verzochten de procedures te starten om de planologische kernbeslissing SEV partieel te herzien. Dit om de aanleg van een nieuwe bovengrondse 380 kV-verbinding in de Randstad mogelijk te maken. In het Kwaliteits- en Capaciteitsplan 2006-2012 is vastgesteld dat de verbinding Wateringen-Bleiswijk in 2009 in gebruik moet worden genomen. De aanleg van de verbinding Bleiswijk-Beverwijk wordt spoedig daarna voorzien. Tegen die achtergrond is een snelle afronding van de planologische procedures zeer gewenst.’ ‘Het is een moeilijke klus en we hadden überhaupt niet verwacht dat het makkelijk zou gaan. Het zijn procedures die samenhangen met draagvlak. Het kost tijd om dat te creëren. Gelukkig zie ik dat met name bij het ministerie het proces op gang is gekomen. Dat is misschien wel de belangrijkste winst van 2005.’
9
Bericht van de directie Investeren in een sterk transportnet Onze samenleving is sterk afhankelijk van een goede energielevering. Stroom is er altijd, je moet erop kunnen rekenen. Als het er niet is, is dat niet alleen vervelend, maar is er al snel sprake van onrust en veel schade. Elektriciteit heeft immers een grote toegevoegde waarde voor het economisch proces. Uit de internationale storingsstatistieken blijkt dat de betrouwbaarheid in onze regio van Europa op een hoog peil staat. Het is zaak deze kwaliteit te handhaven ondanks alle dynamiek in de mondiale en Europese energiemarkt. Het Nederlandse elektriciteitsnet is stevig gekoppeld aan het Europese net; dat zorgt voor stabiliteit in de levering en stimuleert de ontwikkeling van de markt. De elektrische ‘grenzen’ in Europa zijn al een halve eeuw geleden geslecht. Netten en systemen van de verschillende landen werden destijds gekoppeld om elkaar te helpen in tijden van nood. Solidariteit was toen de focus, nu is dat de markt geworden: de Europese markt. Als die markt zich ontwikkelt, profiteren alle afnemers daarvan. De uitdaging is om de gewenste kwaliteit en betrouwbaarheid te handhaven in die veranderde geliberaliseerde omgeving. Daarin hebben de Transmission System Operators (TSO’s) een belangrijke taak gekregen. Zij ervaren dagelijks dat zij opereren in een Europese marktcontext met grote internationale spelers. Recente concentratiebewegingen kenmerken de markt en naar verwachting zal op termijn een aantal grote concerns de markt domineren. Daarnaast speelt de geopolitieke discussie over de afhankelijkheid van Europa van primaire energiebronnen. Het is de taak van de Europese Commissie om de randvoorwaarden te bepalen voor de voorzieningszekerheid en voor de ontwikkeling van een gezonde markt. De praktijk leert inmiddels dat een onafhankelijke infrastructuur een wezenlijke randvoorwaarde is voor het goed laten functioneren van de markt. Dat wordt ook door de Europese Commissie benadrukt: daarmee is namelijk vrije toegang tot de markt voor nieuwe, concurrerende spelers verzekerd.
Eén Nederlands transportnet Vooral ook tegen de achtergrond van de ontwikkelingen in de Europese energiemarkt is het belangrijk dat Nederland beschikt over een sterk, onafhankelijk transportnet (zie het kader op pagina 11). Het is één van de thema’s van de Splitsingswet, die in het verslagjaar het Nederlands politieke debat over het energiebeleid domineerde. Hoewel er veel discussie is over de vormgeving en de mate van unbundling tussen commerciële en netbeheeractiviteiten van energieconcerns, is er breed draagvlak voor het kabinetsvoorstel om de transportnetten onder beheer te brengen van de beheerder van het landelijk hoogspanningsnet. Dat is immers de ruggengraat van de Nederlandse elektriciteitsvoorziening, onder meer omdat alle grote centrales er op zijn aangesloten en omdat dit net verbonden is met het Europese net. Het is voor versterking van de leveringszekerheid belangrijk dat alle transportnetten eenduidig, centraal georganiseerd en bestuurd worden. Daarmee is efficiëntiewinst te behalen omdat netontwikkeling, beheer en besturing niet meer versnipperd vanuit regionale, maar vanuit landelijke optiek plaatsvinden. Ook wordt de effectiviteit in crisissituaties vergroot. Suboptimale keuzes voor oplossingen van knelpunten kunnen zo worden voorkomen. Dat is met name ook van belang gezien de investeringen die nodig zijn voor de gewenste transitie naar een duurzame energievoorziening. Voor de ontwikkeling van een toekomstbestendige transportinfrastructuur is het essentieel dat investeringen vanaf vandaag vanuit een landelijke optiek plaatsvinden, waarmee al direct synergie-effecten kunnen worden bereikt.
10
Overigens streeft TenneT naar voortdurende verbetering van haar prestaties. Uit internationale tariefvergelijkingen gehouden door ETSO, de organisatie van Europese TSO’s, blijkt dat de aansluittarieven op het hoogspanningsnet van TenneT tot de laagste van Europa behoren (hierover meer in hoofdstuk Financiële resultaten op pagina 30). Vanuit een integrale visie zal TenneT het Nederlandse transportnet verder ontwikkelen en de kwaliteit ervan bewaken. Voor de korte termijn is het in december 2005 gepubliceerde Kwaliteitsen Capaciteitsplan 2006-2012 een belangrijk instrument daarvoor. Maar verder vooruit kijken dan zes jaar is voor TenneT noodzakelijk om adequaat te kunnen anticiperen op de lange termijn ontwikkelingen in de energiemarkt. Onder meer om tijdig te kunnen inspelen op de gewenste transitie naar een duurzame energievoorziening en ook gezien lange planologische trajecten die netaanpassingen vergen, ontwikkelt TenneT momenteel een visie op de netinfrastructuur in 2025.
Investeren in netten TenneT wil na drie jaar politieke discussie nu snel beginnen aan de vorming van één landelijk transportnet en daarin investeren. Uitstel van investeringen is niet langer wenselijk vanwege de mogelijkheid dat er risico’s en/of oplopende kosten kunnen ontstaan. Momenteel investeert TenneT overigens al fors in de versterking van het landelijk net, onder meer in de drukke Randstad. Meer bedrijven en woningen, de ontwikkelingen in de ICT-sector en moderne productiemethoden in de glastuinbouw zorgen voor groei van het elektriciteitsverbruik in deze economisch zo belangrijke regio. Ook moet het transportnet op tijd voldoende transport-capaciteit hebben voor nieuw productievermogen: er worden centrales op de Maasvlakte gepland, een kabelverbinding met Engeland wordt onderzocht en er worden windparken op zee ontwikkeld. Het Randstad380project is in 2002 gestart en vergt een tiental jaren. Door de aanleg ontstaat zowel in de zuidelijke als in de noordelijke Randstad een ringvormig hoogspanningsnet, hetgeen de infrastructuur versterkt. Voor het planologische traject van dit belangrijke infrastructurele project wordt de onlangs in de Wet op de Ruimtelijke Ordening opgenomen Rijksprojecten-procedure toegepast.
Doelen vorming landelijk transportnet Eén transportnet
Een hoge beschikbaarheid van dat transportnet is een
Alle netten met een transportfunctie dienen onder één
vereiste, daarin mag geen risico worden gelopen omdat de
landelijke beheerorganisatie te komen, in plaats van
maatschappelijke schade van uitval erg groot is. Dat vraagt
versnipperd over regionale netbeheerders. Dan krijgen
om een strenge, uniforme kwaliteitsnorm voor alle
netten met een transportfunctie ook een uniforme
transportnetten met een daaraan gerelateerde regulering.
regulering.
Eén centrale netplanning Eén commandostructuur
Ontwikkeling van alle netten met een transportfunctie
Voor snel en effectief ingrijpen in geval van calamiteiten,
wordt nu mogelijk vanuit landelijke optiek. Dit leidt tot een
centraal vanuit één landelijk bedrijfsvoeringcentrum.
integrale optimalisering van investeringen in plaats van locale afwegingen en brengt efficiëntiewinst in ontwerp,
Eén norm voor kwaliteit Nederland wil een hoge betrouwbaarheid van elektriciteits-
financiering, planning en techniek. Noodzakelijk voor transitie naar een duurzame energievoorziening.
levering, het landelijk transportnet vormt de ruggengraat.
11
Internationale verbindingen Nederland ligt nu elektrisch gezien aan de rand van Europa. Er zijn sterke verbindingen met Duitsland en België; circa eenvijfde van de elektriciteitsvraag wordt gedekt door buitenlandse stroom. Nieuwe infrastructuur naar de Duitse markt wordt onderzocht, maar vooral ligt de nadruk op betere benutting van de capaciteit op de bestaande drie lijnen. Om dit te bereiken, worden met de TSO’s uit Duitsland, Frankrijk en België organisatorische en operationele maatregelen uitgewerkt. Onder meer is een gezamenlijk antwoord nodig op de toenemende ongeplande transitflows als gevolg van fluctuerende productie door grootschalige windparken in Noord-Duitsland. Dat gaat immers ten koste van de capaciteit die voor internationale handel beschikbaar is. Versterkingen in het interne Duitse net zijn nodig om dit probleem structureel op te lossen, zeker gezien de verwachte toename van windproductie in de komende jaren. Zinvol is het om markten te koppelen die nog niet verbonden zijn. Daarom is TenneT gestart met de aanleg van de NorNed-kabel die de Nederlandse markt op basis van marktkoppeling vanaf eind 2007 zal verbinden met de Scandinavische markt. Behalve meer liquiditeit en leveringszekerheid is er een bijzonder voordeel: goedkope en schone Noorse waterkracht komt binnen handbereik. Verder werkt TenneT aan de ontwikkeling van de BritNed-kabel naar Engeland; eind 2006 wordt beslist over de aanleg. Met deze verbindingen komt Nederland meer centraal in de ontluikende Noordwest-Europese elektriciteitsmarkt te liggen, als een ‘stroomkruispunt’ effectief verbonden met de relevante markten. Dat is goed voor de markt en voor de leveringszekerheid.
Naar één marktzone voor Noordwest-Europa De aangegeven investeringsplannen passen in de strategie van versterken en bouwen die TenneT heeft gekozen tegen de achtergrond van de internationale marktcontext. TSO’s kunnen en moeten immers een actieve rol spelen in versterking van de Europese elektriciteitsmarkt. Belangrijk is dat dit vanuit een gedeelde internationale visie gebeurt. In de eigen regio neemt TenneT initiatief en zet concrete stappen met collega-TSO’s, regulators en overheden. De beurzen leveren een belangrijke bijdrage aan versterking van de markt, onafhankelijk en nauw samenwerkend met de TSO’s (zie het kader op pagina 13). Het einddoel is één marktgebied in Noordwest-Europa met een gezamenlijke systematiek voor balanshandhaving en uniformiteit voor marktspelers om hun risico’s te kunnen afdekken. In die marktzone lossen TSO’s congesties op en zijn er minder transportbeperkingen voor marktpartijen: de markt kan floreren! Algemeen directeur ir. J.M. Kroon MBA
12
Stapsgewijs naar een Noordwest-Europese markt Integratie van de stroommarkten van de verschillende
Marktkoppeling
landen is de beste weg naar een sterke Europese markt die
Naar verwachting worden in 2006 de Franse, Belgische en
wordt gekenmerkt door transparantie, voldoende
Nederlandse (dag)markt aan elkaar gekoppeld, in 2008
liquiditeit en goede prijsvorming. Het einddoel is één
gevolgd door de koppeling met de Scandinavische markt.
marktgebied waarin de TSO’s congesties oplossen en er
Daarin hebben de elektriciteitsbeurzen een belangrijke
dus geen transportbeperkingen zijn voor marktpartijen.
functie. Door op de beurzen de dagelijkse interconnectie-
Deze marktzone kent een gezamenlijke systematiek voor
capaciteit aan te bieden (impliciete veiling) worden de
balanshandhaving; dat betekent uniformiteit voor
markten beter gekoppeld. Marktspelers hebben voordeel
marktspelers om hun risico’s te kunnen afdekken.
bij marktkoppeling, omdat ze aan één loket tegelijk energie en capaciteit kunnen kopen en verkopen. Samenwerking
In Nederland, Frankrijk, België en Duitsland werken
van beurzen en TSO’s is essentieel vanwege de samenhang
overheden, regulators en TSO’s op de volgende terreinen
tussen interconnectiecapaciteit, spotmarkt en onbalans-
samen:
markt. De Europese Commissie bepleit marktkoppeling als efficiënt en marktconform mechanisme voor verdeling van
Betere afstemming TSO’s
korte termijn interconnectiecapaciteit over marktpartijen.
TSO’s werken aan verbetering van de informatieuitwisseling en ontwikkelen effectieve procedures voor het
Resources delen
optimaliseren van het internationale stroomverkeer en
TSO’s van buurlanden kunnen intensiever samenwerken op
tegelijk het betrouwbaar en stabiel houden van het
het gebied van de balanshandhaving; bijvoorbeeld door
gekoppelde netwerk, waardoor black-outs worden
van elkaars regel- en reservevermogen gebruik te maken.
voorkomen.
In dit kader ontwikkelt TenneT met collega-TSO’s een uniform balansmechanisme om ervoor te zorgen dat er ook
Energieforum
één onbalansprijs is voor de gehele regio.
In november 2005 hebben overheden, regulators en TSO’s van Nederland, Duitsland, Frankrijk, België en Luxemburg
Internationale transportcapaciteit
concrete afspraken gemaakt, gericht op stimulering van de
Naast optimalisering van de benutting van bestaande inter-
internationale markt. Werkgroepen zijn actief op het
connectiecapaciteit met Duitsland en België, werkt TenneT
gebied van allocatie van interconnectiecapaciteit,
aan koppeling met markten waarmee nog geen verbinding
leveringszekerheid en het wegnemen van belemmeringen
is (Scandinavische en Engelse markt), ter versterking van
in wet- en regelgeving. De Europese Commissie promoot
de markt en de leveringszekerheid.
de regionale aanpak van dit Energieforum en ziet het als een opstap naar die ene Europese vrije markt.
13
14
MARK FREQUIN
Drs. Mark Frequin (1953) is de hoogste ambtenaar in ons land als het gaat om energie- en telecomzaken. Sinds 1 januari van dit jaar is Frequin directeur-generaal van het Directoraat-Generaal Energie en Telecom, van het ministerie van Economische Zaken. Na studies sociale en economische geografie en planologie aan de Rijksuniversiteit van Groningen vond Mark Frequin een functie in de publieke sector. Sinds 1988 werkt hij bij de rijksoverheid. Eerst bij het ministerie van Onderwijs en Wetenschappen. In de periode tot 2000 bekleedde hij achtereenvolgens de functies van plaatsvervangend directeur voortgezet onderwijs, directeur bestuur en beleid, en directeur primair onderwijs. Daarna maakte Frequin de overstap naar het ministerie van Justitie waar hij werkte als plaatsvervangend secretaris-generaal. Op 1 januari 2002 ging hij aan de slag bij het ministerie van Verkeer en Waterstaat als directeur-generaal. Sinds 1 augustus 2002 werkt Mark Frequin bij het ministerie van Economische Zaken. Eerst als directeur-generaal Telecommunicatie en Post en sinds 1 januari van dit jaar als directeur-generaal Energie en Telecom.
15
‘NEDERLAND IS ÉÉN VAN DE TREKKERS IN DE TOTSTANDKOMING VAN DE NOORDWEST-EUROPESE ENERGIEMARKT’
16
MARK FREQUIN Mark Frequin ziet kansen voor Nederland en Europa als het gaat om de ontwikkeling van de vrije energiemarkt. Hij zegt het zo: ‘De afgelopen twee jaar is er heftig gedebatteerd over de splitsing. Onlangs is het wetsvoorstel in de Tweede Kamer behandeld en kreeg het brede steun. De behandeling door de Eerste Kamer moet nog komen, maar het is goed alvast verder te kijken naar de ontwikkeling van de markt. Daarbij is Nederland één van de trekkers in de totstandkoming van de Noordwest-Europese energiemarkt.’ Overheden, toezichthouders en TSO’s van Duitsland, Frankrijk, België en Luxemburg voeren overleg met elkaar om te werken aan een model voor capaciteitsverdeling op de interconnecties en een verbeterde informatie-uitwisseling tussen TSO’s. Ook het verbeteren van de leveringszekerheid en de verhouding leveringszekerheid en marktwerking zijn items die worden besproken. De Europese Commissie pleit al lang voor een grote Europese integrale stroommarkt waarin de landsgrenzen geen belemmering vormen. Om uiteindelijk tot die goed werkende internationale energiemarkt te komen, is verdere integratie van de energiemarkt nodig. Frequin: ‘De interne energiemarkt met goede interconnecties en een effectieve ontvlechting van netwerk en commerciële activiteiten is de basis waarop het energiebeleid gestoeld moet zijn. Een energiemarkt die afnemers en consumenten centraal stelt en waarin publieke belangen goed geborgd zijn. Overigens is zonder een goed functionerende interne markt een effectief extern Europees energiebeleid bijna ondenkbaar.’ Dat begint met het realiseren van de afsplitsing van de netten en het vervolgens grotendeels in overheidshanden houden ervan. Met splitsing wordt een gelijk speelveld gecreëerd en is het definitief niet meer mogelijk om via invloed op het netbeheer oneigenlijke concurrentievoordelen te behalen. Splitsing zorgt bovendien voor een transparanter bedrijfsstructuur, waardoor de mogelijkheden voor scherper toezicht groter worden. ‘De Nederlandse politiek staat in die opvatting trouwens niet alleen. Op Europees niveau zijn vrijwel alle landen het erover eens dat functies als productie en levering gescheiden moeten worden of blijven van netbeheer.’ De manier waarop is vers twee. Frequin: ‘Precies. Maar in alle gevallen komt het er op neer dat de overheid kaders stelt en de richting aangeeft. Je zou kunnen zeggen dat we, samen met de toezichthouder, optreden als marktmeester en er goed op letten dat iedereen zich in de nieuwe, competitieve omgeving aan de regels houdt.’ Een goed werkende, efficiënte energiemarkt is niet alleen een voorwaarde voor een concurrerend Europa, het is ook de basis voor voorzieningszekerheid binnen de Unie. Immers, in een open en efficiënte markt met goed werkende netten kunnen veel problemen ten aanzien van de voorzieningszekerheid als het ware spelenderwijs worden opgelost. Dat hiervoor ook investeringen in de netten noodzakelijk zijn, beaamt Mark Frequin. ‘Ook ik zie de noodzaak van een forse uitbreiding van het elektriciteitsnet zoals die bijvoorbeeld is voorzien in het project Randstad380 van TenneT.’ En dat er momenteel sprake is van een wat stroperige voortgang is hem eveneens niet ontgaan. ‘Inpassing moet zorgvuldig gebeuren, maar zelf zou ik ook niet blij zijn als ze een hoogspanningsmast in mijn achtertuin willen zetten’, merkt hij op. ‘Ook wat dit probleem betreft doen we als overheid alles wat we kunnen om te komen tot een oplossing. Zo is de vergunningenprocedure inmiddels aangepast. Net als iedereen begrijpen we hier in Den Haag dat alles staat of valt met een betrouwbaar netwerk.’ Als medeverantwoordelijke voor de Nederlandse situatie kijkt Mark Frequin natuurlijk naar de nationale situatie. Maar hij laat er geen twijfel over bestaan dat ook voor hem een internationale oriëntatie noodzakelijk is. De directeur-generaal is zeer positief over de verbinding die TenneT legt met Noorwegen en de haalbaarheidsstudie voor een kabel naar Engeland. Hij voorziet voor Nederland een sleutelrol in de internationale energiemarkt, mede vanwege het aantrekkelijke vestigingsklimaat. ‘Alles in deze moderne wereld draait om verbindingen. Daarom moet je je voortdurend afvragen: wat wil ik en hoe doe ik het? Jezelf in een sterke positie proberen te manoeuvreren door slim, strategisch en tactisch te handelen. Zoeken dus naar toekomstbestendige oplossingen. Daarin spelen de marktpartijen uiteraard ook een belangrijke rol. We zullen samen op moeten trekken.’
17
Corporate governance Corporate Governance Code Bij de introductie van de Corporate Governance Code van de Commissie Tabaksblat eind 2003 heeft TenneT ervoor gekozen om deze code, daar waar toepassing mogelijk, ook na te leven, ondanks het feit dat TenneT geen beursgenoteerde onderneming is. De principes en best practice-bepalingen uit de code vormen naar de mening van TenneT een leidraad voor het handelen van de onderneming en de dochters waarover zeggenschap bestaat. In het jaarverslag over het boekjaar 2004 heeft TenneT voor de eerste maal verantwoording afgelegd over de wijze waarop TenneT de principes van goede corporate governance en de daaruit voortvloeiende best practice bepalingen uit de Corporate Governance Code van de Commissie Tabaksblat naleeft. De aandeelhouder, de Nederlandse Staat, daarbij vertegenwoordigd door het ministerie van Financiën kan zich vinden in de wijze waarop de code door TenneT wordt toegepast. In 2005 zijn geen substantiële veranderingen aangebracht in de corporate governance structuur en in de naleving van de code. Voor de afwijkingen van de Corporate Governance Code en de redengeving daarvan, wordt verwezen naar pagina 23. In 2005 heeft TenneT verdere invulling aan de Corporate Governance Code gegeven. Dit heeft er onder andere toe geleid dat een gedragscode en klokkenluidersregeling van kracht zijn geworden en zijn gepubliceerd. Daarnaast is een Insider Trader Reglement, dat van toepassing is op de directie en de raad van commissarissen, in werking getreden. Over de implementatie van het interne risicobeheersings- en controlesysteem wordt verwezen naar pagina 21.
Wijziging vennootschappelijke structuur Op 20 december 2005 is de juridische structuur gewijzigd. Op die datum is een juridische (af)splitsing van kracht geworden waarbij (1) de statuten en statutaire naam van TenneT, Transmission System Operator B.V. zijn omgezet in TenneT Holding B.V., (2) een nieuwe vennootschap TenneT TSO B.V. is opgericht en (3) op laatstgenoemde vennootschap het gehele vermogen onder algemene titel is overgegaan. De splitsing werkt economisch terug per 1 januari 2005. Op 20 december 2005 is vervolgens TenneT TSO B.V. aangewezen als beheerder van het landelijk hoogspanningsnet en beheerder van het 150 kV-net in de provincie Zuid-Holland. TenneT heeft deze wijziging in haar structuur aangebracht teneinde een transparante splitsing aan te brengen tussen de gereguleerde, wettelijke taken die door TenneT TSO B.V., EnerQ B.V., CertiQ B.V., TSO Auction B.V. en B.V. Transportnet Zuid-Holland worden uitgevoerd en de nietgereguleerde activiteiten. Deze laatstgenoemde activiteiten zijn rechtstreeks onder TenneT Holding B.V. gebracht en daarmee zustervennootschappen van TenneT TSO B.V. geworden. De aandelen in APX B.V. zijn op 20 december 2005 rechtstreeks geplaatst onder TenneT Holding B.V., economisch met terugwerkende kracht per 1 januari 2005. Als gevolg van de verhanging van de aandelen in APX B.V., maakt APX B.V. geen deel uit van de geconsolideerde jaarrekening van TenneT TSO B.V., doch uitsluitend van die van TenneT Holding B.V. Daarnaast heeft TenneT Holding B.V. 25,5 % van de aandelen in APX B.V. verkocht aan N.V. Nederlandse Gasunie, economisch per 1 januari 2006.
18
De aandelen in Elined B.V., NLink International B.V., European Energy Auction B.V., New Values B.V. en CertiChange B.V. zijn in het eerste kwartaal van 2006, economisch met terugwerkende kracht per 1 januari 2006, gebracht onder TenneT Holding B.V. Op de pagina’s 135 tot en met 137 is een overzicht van de TenneT-structuur opgenomen, alsmede een beschrijving van de activiteiten. In dit overzicht zijn de minderheidsdeelnemingen van TenneT Holding B.V. in Endex European Energy Derivatives Exchange N.V. (circa 10%) en Belpex S.A. (10%) niet weergegeven. De aandelen in holdingmaatschappij HGRT worden gehouden door TenneT TSO B.V.
Zeggenschap De oprichting van de holdingstructuur heeft niet geleid tot wijzigingen in de zeggenschap. Zowel TenneT Holding B.V. als TenneT TSO B.V. hebben een directie en raad van commissarissen die bestaan uit dezelfde leden. Zij vormen een personele unie. De minister van Economische Zaken heeft de benoeming van de leden van de raad van commissarissen van TenneT TSO B.V. goedgekeurd. Op grond van de vigerende Elektriciteitswet 1998 is een dubbele raad van commissarissen verplicht wanneer de netbeheerder deel uitmaakt van een groep, zoals bij TenneT nu het geval is. Op de beheerder van het landelijk hoogspanningsnet is op grond van de Elektriciteitswet 1998 namelijk verplicht het structuurregime van toepassing.
Directie TenneT Holding B.V. fungeert als houdstermaatschappij en exploiteert zelf geen onderneming en heeft geen werknemers in dienst. De holdingstructuur is uitsluitend opgericht om meer transparantie te creëren tussen de gereguleerde en niet-gereguleerde activiteiten, zoals hiervoor beschreven onder ‘Wijziging vennootschappelijke structuur’. De directie is verantwoordelijk voor het algemene beleid en de strategie van TenneT Holding B.V. Dit betreft het beleid en de strategie van zowel de gereguleerde als de niet-gereguleerde activiteiten. De directie van TenneT TSO B.V. is verantwoordelijk voor het algemene beleid en de strategie van het netbeheer, daaronder niet alleen begrepen het beheer van het landelijk hoogspanningsnet, maar eveneens het beheer van het regionale 150 kV-net in de provincie Zuid-Holland, en voor de uitoefening van haar wettelijke taken en verantwoordelijkheden. De directie wordt ondersteund door een managementteam. De organisatiestructuur van TenneT TSO B.V. is te raadplegen op de website. Vertegenwoordigingsbevoegdheid berust bij de directie, alsmede bij de leden van het managementteam, met inachtneming van eventueel opgelegde beperkingen. De statutaire directie van de ‘gereguleerde’ vennootschappen, te weten EnerQ B.V., CertiQ B.V., TSO Auction B.V. en B.V. Transportnet Zuid-Holland wordt gevormd door TenneT TSO B.V. Daarnaast beschikt elke vennootschap over een operationeel directeur. De vennootschappen die niet-gereguleerde activiteiten uitoefenen hebben ieder een eigen directie en in het geval van APX B.V. ook een eigen raad van commissarissen. Deze vennootschappen, alle zustervennootschappen van TenneT TSO B.V., fungeren meer autonoom. TenneT Holding B.V. beoordeelt in hoeverre de activiteiten van deze niet-gereguleerde vennootschappen passen binnen en bijdragen aan het beleid en de strategie van TenneT.
19
Raad van commissarissen De raad van commissarissen houdt toezicht op het algemene beleid en de strategie van TenneT Holding B.V. en van TenneT TSO B.V. op grond van de Elektriciteitswet 1998 in het bijzonder. De raad van commissarissen oefent haar taken uit in het belang van de onderneming en weegt daarbij alle relevante belangen mee. De leden van de raad van commissarissen zijn allen onafhankelijk als bedoeld in de Corporate Governance Code, alsmede onafhankelijk in de zin van artikel 11a van de Elektriciteitswet 1998. De raad van commissarissen heeft een profielschets van haar samenstelling opgesteld, waarbij rekening is gehouden met de aard van de onderneming en de gewenste deskundigheid en achtergrond van de leden. De raad van commissarissen bestaat uit minimaal drie leden. Op dit moment heeft de raad van commissarissen vijf leden. De afzonderlijke leden kunnen maximaal drie perioden van vier jaar zitting nemen in de raad van commissarissen. Daartoe is een rooster van aftreden opgesteld. Ten behoeve van zijn functioneren heeft de raad van commissarissen een commissarisreglement opgesteld. Alle informatie met betrekking tot de raad van commissarissen en de afzonderlijke leden is te raadplegen op onze website www.tennet.org.
Audit commissie Vanuit haar midden heeft de raad van commissarissen een audit commissie ingesteld. Ten behoeve van de audit commissie is een reglement opgesteld. De audit commissie assisteert de raad van commissarissen bij de besluitvorming en rapporteert haar bevindingen aan de raad van commissarissen. De audit commissie heeft als taak toe te zien op de financiële verslaggeving, inclusief kwartaalberichten en jaarverslagen, financieel verslagleggingbeleid en procedures, de interne beheersingssystemen, de onafhankelijke externe controle van de jaarrekening en de prestaties en de evaluatie van de externe accountant.
Externe accountant De externe accountant van TenneT, PricewaterhouseCoopers Accountants N.V., is belast met de controle van de jaarrekening van TenneT en rapporteert aan de raad van commissarissen en de directie. De externe accountant stelt het accountantsverslag en de managementletter op en geeft de accountantsverklaringen bij de jaarrekening van TenneT. De externe accountant is aanwezig bij de vergaderingen van de audit commissie en de raad van commissarissen waarin de accountantsverslagen en managementletters en de jaarrekening -inclusief het daaraan ten grondslag liggende verslagleggingsbeleid- worden besproken. De externe accountant kan over zijn verklaring omtrent de getrouwheid van de jaarrekening worden bevraagd door de algemene vergadering van aandeelhouders. De overige diensten die TenneT uitbesteedt aan PricewaterhouseCoopers worden vooraf getoetst op de verenigbaarheid met de onafhankelijkheid van de externe accountant. Hierbij hanteren wij een prudent beleid. Volgens de richtlijnen van het Koninklijk Nederlands Instituut van Registeraccountants (NIVRA) is het verplicht om in het kader van onafhankelijkheid eens per zeven jaar van externe accountant te wisselen. Dit ligt ook in lijn met de beginselen van de Code Tabaksblat. Met ingang van het
20
verslagjaar 2006 zal de verantwoordelijkheid voor TenneT binnen PricewaterhouseCoopers worden overgedragen aan een andere partner. Over het verslagjaar 2005 ontving TenneT voor een bedrag van EUR 1,1 miljoen facturen van PricewaterhouseCoopers. Daarvan heeft 59% betrekking op audit en audit-gerelateerde activiteiten, 38% op fiscale adviezen en 3% op overige adviezen.
Interne controle en risicobeheersing TenneT is zich bewust van haar maatschappelijk positie en streeft daarom continu naar een hoog kwaliteitsniveau van de interne controle- en risicobeheersingssystemen. De directie is verantwoordelijk voor de interne controle- en risicobeheersingssystemen van de onderneming en voor de beoordeling van de effectiviteit van deze systemen. In 2004 heeft TenneT het risicobeheersings- en controlesysteem vastgelegd en daar invulling aan gegeven. Dit systeem omvat de corporate governance zoals vastgelegd in de Code Tabaksblat en de interne governance. De interne governance omvat een effectief early warning system, de inbedding en naleving van een gedragscode, transparante opzet en werking van processen, een systeem van monitoring en auditing. Het jaarplan TenneT is het plan voor het komende boekjaar en bevat conform de statuten het exploitatiebudget, het financieringsplan en het investeringsplan. De raad van commissarissen keurt het jaarplan goed en hiermee heeft de directie het mandaat om dit plan uit te voeren. Het jaarplan is opgebouwd uit de plannen van alle groepsmaatschappijen en voor TenneT TSO uit de plannen van de Business Units en stafafdelingen. De door de directie goedgekeurde jaarplannen van de groepsmaatschappijen en jaarplannen van de Business Units en stafafdelingen van TenneT TSO vormen het mandaat van de directies van de verbonden groepsmaatschappijen en managers van de Business Units en stafafdelingen. De groepsmaatschappijen, Business Units en stafafdelingen rapporteren ten minste elk kwartaal over de realisatie van de uitvoering van het jaarplan. Deze rapportages beslaan zowel de financiële als de operationele resultaten. Aanvullend op de planning- en controlcyclus wordt twee keer per jaar de interne beheersmaatregelen van enkele kritische bedrijfsprocessen beoordeeld, hetgeen zich uit in assuranceverklaringen interne beheersing. Door de implementatie van de International Financial Reporting Standards (IFRS) met ingang van het verslagjaar 2005 is de transparantie van de financiële verslaggeving verhoogd en bestaat, door de veelheid aan vereiste disclosures, meer inzicht in de financiële risico’s en de beheersing daarvan. De directie is van mening dat de financiële verslaggeving geen onjuistheden van materieel belang bevat. In 2005 is veel aandacht besteed aan het adequaat beheersen van de kasstromen samenhangende met de beursactiviteiten van de APX-groep, de subsidies van de MEP-gelden, de balanshandhaving en het beheren van gelden van de Stichting Beheer Doelgelden Landelijk Hoogspanningsnet. De directie stelt hoge eisen aan de interne beheersing van deze processen. Tevens is in 2005 de governance inzake de investeringen vormgegeven.
21
Kernwaarden: kwaliteit en integriteit Kwaliteit en integriteit zijn de kernwaarden van TenneT TSO waaraan het handelen van TenneT TSO getoetst kan worden. Deze kernwaarden hebben de leidraad gevormd voor het formuleren van een bedrijfscode. Deze vormt een goede basis voor de manier waarop binnen TenneT TSO wordt gehandeld en gecommuniceerd. De bedrijfscode kan aangemerkt worden als de gedragscode waaraan de Corporate Governance Code refereert en is in 2005 binnen TenneT TSO geïmplementeerd. De bedrijfscode geldt voor alle werknemers van TenneT TSO, maar eveneens voor alle medewerkers die door TenneT TSO worden ingehuurd. Een ander middel om de kwaliteit en integriteit binnen de onderneming te bewaken vormt de klokkenluiderregeling, die medewerkers in staat stelt om vermeende ongeregeldheden binnen de onderneming van algemene, operationele of financiële aard te melden. Een melding kan bij een speciaal daartoe aangewezen vertrouwenspersoon worden gedaan. Expliciet is vastgelegd dat de melding gedaan kan worden zonder dat de rechtspositie van de medewerker in gevaar komt. De klokkenluiderregeling is gepubliceerd op de website; www.tennet.org. In 2005 zijn de directie en de vertrouwenspersoon meerdere malen door medewerkers van TenneT TSO benaderd. Geconcludeerd kan evenwel worden dat binnen de onderneming geen ongeregeldheden van algemene, operationele of financiële aard zijn geconstateerd. Na beoordeling bleek het niet te gaan om misstanden, maar veeleer om persoonlijke omstandigheden respectievelijk de individuele werksituatie.
22
In overeenstemming met de Corporate Governance Code wordt hierna toegelicht waarom en in hoeverre wordt afgeweken van de principes en best practices bepalingen uit de Corporate Governance Code.
III.6.6. TenneT heeft geen gedelegeerd commissaris. III.6.7. Een commissaris die in geval van belet of ontstentenis in het bestuur voorziet, treedt in beginsel slechts tijdelijk uit het bestuur. Na afloop van de bestuursperiode beslissen de raad van commissarissen
Bestuur
en algemene vergadering van aandeelhouders of de II.1.3. De gedragscode is gepubliceerd op het intranet
commissaris kan terugkeren in de raad. Daarbij kan de
van TenneT, aangezien TenneT van mening is dat het
duur van de bestuursperiode een rol spelen.
een intern reglement betreft.
III.7.1 en III.7.2. Deze bepalingen zien op aandelenbezit
II.2.1 t/m II.2.5. Gelet op het feit dat de Nederlandse
van de commissaris. Dit is niet van toepassing binnen
staat alle aandelen in TenneT houdt, kent TenneT geen
TenneT.
bezoldiging in de vorm van aandelenopties.
III.8.1 t/m III.8.4 . Deze bepalingen hebben betrekking
II.2.6. en III.7.3. TenneT heeft een aangepast Insider
op een one tier bestuur. TenneT valt onder het
Trader Reglement. Het is het bestuur en de leden van
structuurregime. Deze bepalingen zijn niet van
de raad van commissarissen niet toegestaan
toepassing.
effectentransacties te verrichten in beursgenoteerde energiebedrijven, waar TenneT een actieve relatie mee
Algemene vergadering van aandeelhouders
heeft. Het reglement en een lijst met uitgesloten
Een groot aantal van de best practice bepalingen met
bedrijven is gepubliceerd op het intranet.
betrekking tot de algemene vergadering van aandeel-
II.2.13. Het remuneratierapport van de raad van
houders is niet toepasbaar voor TenneT, vanwege het
commissarissen wordt besproken maar gezien de
feit dat TenneT slechts één aandeelhouder heeft, een
vertrouwelijkheid niet openbaar gemaakt.
structuurvennootschap is en niet beursgenoteerd is. Het betreft de volgende bepalingen:
Raad van commissarissen
IV.1.1. Niet-structuurvennootschap;
III.2.2. Een drietal afhankelijkheidscriteria is niet
IV.1.2 . Stemrecht op financieringspreferente aandelen;
overgenomen. Twee daarvan zien op commissarissen
IV.1.3. Openbaarmaking van een bod;
die een aandelenbelang in TenneT houden, hetgeen
IV.1.7. Registratiedatum stemrecht;
niet van toepassing is. De derde ziet op de commissaris
IV.2.1 t/m IV.2.8 Certificaten van aandelen;
die tijdelijk in het bestuur heeft voorzien bij belet of
IV.3.1 t/m IV.3.4 Omgang met analisten, financiële pers
ontstentenis. Dit is niet per definitie het geval (zie
en institutionele beleggers;
III.6.7).
IV.3.7 Aandeelhouderscirculaire;
III.3.4. TenneT legt geen beperking op ten aanzien van
IV.3.9 Beschermingsconstructies;
het aantal commissariaten in beurs-genoteerde
IV.4.1 t/m IV.4.3 Verantwoordelijkheid institutionele
vennootschappen. Voor TenneT is het van belang dat
beleggers.
een commissaris een belangrijke positie in de maatschappij bekleedt, waarbij het invullen van
Externe accountant
meerdere commissariaten juist als positief kan worden
V.3.1. TenneT heeft besloten geen interne
gezien.
accountantsdienst in te stellen. Gelet op de omvang
III.4.3. TenneT heeft ervoor gekozen geen aparte
van de onderneming en gegeven het feit dat de
secretaris van de vennootschap aan te stellen.
afdeling Financiën beschikt over een cluster
De verantwoordelijkheid van de secretaris van de
Concerncontrol en een cluster Kwaliteit en Auditing is
vennootschap, als omschreven in de best practice
dit niet noodzakelijk.
bepaling met betrekking tot het toezien op naleving van de juiste procedures en handelen in overeenstemming met wet- en regelgeving, ligt bij de afdeling Juridische Zaken.
23
24
HANS SMITS
President-directeur Hans Smits (55) van het Havenbedrijf Rotterdam NV is een van de topbestuurders van ons land. Na het afronden van opleidingen tot civiel ingenieur en bedrijfskundige, maakte hij een bliksemcarrière bij het ministerie van Verkeer en Waterstaat. In 1992 werd hij de hoogste baas van luchthaven Schiphol, in welke functie hij waardering verwierf bij vrijwel alle betrokken partijen. Smits’ overstap in 1997 naar de Rabobank kwam als een verrassing. Als voorzitter van de raad van bestuur van de coöperatieve bank liep hij bij de omvorming van het bedrijf tot een slagvaardige organisatie, tegen tal van problemen aan. In september 2002 stapte Smits onverwacht uit eigen beweging op. Smits wierp zich daarna vooral op zijn vele commissariaten, totdat hij in 2003 aan het hoofd kwam te staan van de Nederlandse tak van het adviesbureau Arthur D. Little. Eind 2004 volgde zijn benoeming tot president-directeur van het Havenbedrijf. Sinds het begin van dat jaar zat hij al in de raad van commissarissen van het bedrijf.
25
‘OVERHEIDSPROCEDURES TÉ INGEWIKKELD’
26
HANS SMITS Hoe kan het ook anders: vanuit zijn hooggelegen kantoor op de ‘Kop van Zuid’ heeft Hans Smits een fantastisch uitzicht op de Rotterdamse haven. De grootste van Europa en hoe dan ook een mainport waar Nederland trots op is. Ook Hans Smits. ‘De haven raakt aan onze genen. Denk aan de VOC-tijd en de Gouden Eeuw. We zijn van oudsher een handels- en transportnatie. Daarin nemen de Rotterdamse haven, voor de goederenstromen, en Schiphol, voor het personenverkeer, een belangrijke plaats in.’ Het was dan ook van nationaal belang dat Smits erin slaagde de onrust die er was toen hij aantrad als topman van het Havenbedrijf, de kop in te drukken. Inmiddels floreert de haven en er zijn ambitieuze toekomstplannen, vormgegeven in het project Maasvlakte 2. Een nieuw te bouwen haven- en industriegebied grenzend aan Maasvlakte 1 en doorlopend naar het westen tot aan de Noordzee. Een uitbreiding die noodzakelijk is om de aanhoudende groei in overslag van goederen en containers aan te kunnen. Komt Maasvlakte 2 er niet of veel later, dan verstopt de haven en varen schepen in de toekomst Rotterdam mogelijk voorbij. Hans Smits: ‘Begin 2005 zorgde de Raad van State voor anderhalf jaar vertraging door uitbreidingsplannen af te keuren. Met Maasvlakte 2 creëert Rotterdam een nieuwe, hoogwaardige toplocatie in het hart van de Europese markt. Het project strekt zich uit tot 2030, maar belangrijk is dat we nu op korte termijn kunnen beginnen.’ ‘Op korte termijn’ is uiterlijk in het voorjaar van 2008. Maar ondanks het gegeven dat de politiek (‘van links tot rechts’) het plan steunt, zal dat nog een hele klus worden. Ook voor het Havenbedrijf vergen procedures tijd. Smits: ‘Wij willen aan alle wetgeving, aan alle verordeningen en aan alle regels voldoen, maar soms is het om gek van te worden. Als er nu geen nieuwe vertragingen meer optreden, verwacht ik dat we nog net op tijd klaar zijn. Zo niet, dan zal de Nederlandse economie daar consequenties van ondervinden.’ Maasvlakte 2 wordt gefaseerd aangelegd. Het tempo wordt bepaald door de snelheid waarmee klanten voor het gebied zich aandienen. Het totale oppervlakte bedraagt zo’n 2000 hectare en bestaat naast bedrijventerreinen ook uit water, wegen, spoorlijnen, leidingstroken en zeewering. Smits maakt de vergelijking met TenneT. Net als het Havenbedrijf opereert deze op het snijvlak van markt en overheid. ‘TenneT kijkt ook vooruit, denkt in het landsbelang en stelt vast dat de leveringszekerheid van elektriciteit in gevaar komt als het transportnet niet wordt uitgebreid en de capaciteit niet wordt vergroot. Bij de realisering loopt TenneT nu tegen dezelfde uitdagingen aan als wij. Het proceduretraject. Om economisch als B.V. Nederland mee te kunnen blijven doen heb je slagvaardige overheden nodig. Dat zou nog moeten verbeteren.’ Ondertussen ziet Hans Smits om zich heen dat ontwikkelingen zich elders in een razend tempo voltrekken. Vrijwel alle grote havens in de wereld moderniseren en breiden uit en de goederenstromen groeien. Als gevolg van reguliere economische groei, maar ook omdat grote economieën als China en India in opkomst zijn. ‘Vergeet ook Europa zelf niet’, aldus Smits. ‘De nieuwe staten blijven de komende jaren zorgen voor een groeiimpuls.’ Operationeel/technisch voorziet Smits bij de voorgenomen uitbreidingen geen problemen en ook aan geld voor het doen van investeringen ontbreekt het volgens hem niet. ‘We beschikken over de kennis en kunde voor het realiseren van grote projecten zoals Maasvlakte 2 en, in het geval van TenneT, Randstad380. En het klinkt raar, maar het geld is er gewoon. Dat heeft alles te maken met het vertrouwen dat internationaal georiënteerde bedrijven hebben in onze haven.’ Volgens Smits gaat het tot 2012 alleen al in Rotterdam om investeringsplannen ter hoogte van minimaal acht miljard euro. Vijf miljard van het bedrijfsleven, twee miljard van het Havenbedrijf en een miljard van de rijksoverheid. ‘Investeren staat gelijk aan groeien en groei leidt tot een grotere vraag naar elektriciteit. Daarom is Randstad380 van cruciaal belang voor de Nederlandse economie.’
27
Bericht van de raad van commissarissen De raad van commissarissen heeft kennis genomen van het jaarverslag en de jaarrekening, alsmede van de verklaring van de accountant PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. De raad kan zich met deze stukken verenigen en heeft de algemene vergadering van aandeelhouders geadviseerd de jaarrekening vast te stellen.
Activiteiten In 2005 heeft de raad van commissarissen vijf keer vergaderd, waarbij de raad telkens in hoge mate vertegenwoordigd is geweest. Slechts bij één van de vergaderingen, is één van de commissarissen verhinderd geweest. Tijdens de vergaderingen heeft de raad van commissarissen onder andere aandacht besteed aan de volgende onderwerpen: • de strategie en risico’s van de onderneming; • financiering van het Randstad380-project door de Europese Investeringsbank; • investering in station Waalhaven; • het Kwaliteits- en Capaciteitsplan 2006-2012; • windenergieproblematiek en de transitstromen vanuit Duitsland; • oprichting van de holdingstructuur, goedkeuring statutenwijziging TenneT Holding B.V.; • verkoop van 25,5% van de aandelen in APX B.V. aan N.V. Nederlandse Gasunie; • participatie in Belpex S.A. via een aandelenbelang van 10%; • fiscale openingsbalans TenneT Holding B.V. en B.V. Transportnet Zuid-Holland; resultaat van onderhandelingen met de Belastingdienst; • functioneren van de raad van commissarissen en de directie; • voorbereiding op het beheer van transportnetten vanaf tenminste 110 kV.
Samenstelling De samenstelling van de raad van commissarissen is in 2005 niet gewijzigd. Vanaf maart 2005 is de raad van commissarissen versterkt met de heer Veenman. Op 17 juli 2005 respectievelijk 26 oktober 2005 liep de eerste termijn af van de heer Vugts en de heer Van Duyne als commissaris van TenneT. Zij zijn beiden herbenoemd voor een tweede periode van vier jaar, die afloopt op 17 juli 2009 respectievelijk 26 oktober 2009. De heer Griffioen is lid van de raad van commissarissen van N.V. Nederlandse Gasunie en Gas Transport Services B.V. De raad van commissarissen van TenneT heeft over het aanvaarden van deze functie gesproken en geoordeeld dat daartegen geen bezwaren zijn uit het oogpunt van conflicterende belangen. In oktober 2005 is de heer Van Duyne door minister Brinkhorst van Economische Zaken gevraagd leiding te geven aan een consortium van negen grote industriële bedrijven, die samen langdurige contracten willen sluiten om energie in te kopen. De negen bedrijven zijn Akzo Nobel, Alcan Pechiney, Aldel, Corus, Dow Chemical, DSM, Kollo, Sabic en Zinnifex. De raad van commissarissen heeft hierover gesproken en geoordeeld dat het aanvaarden van deze functie het commissariaat bij TenneT niet raakt.
28
Alle leden van de raad van commissarissen zijn nog steeds onafhankelijk in de zin van de Elektriciteitswet 1998. Geen van hen heeft een directe of indirecte binding met (aandeelhouders van) rechtspersonen die de productie, aankoop of levering van elektriciteit of gas verrichten. Alle commissarissen zijn voorts onafhankelijk in de zin van best practice bepaling III.2.2 uit de Corporate Governance Code.
Audit commissie De audit commissie bestaat uit de heren Griffioen (voorzitter) en Vugts. De audit commissie heeft in 2005 twee keer vergaderd in aanwezigheid van de directie. Bij deze vergaderingen was ook de externe accountant PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. aanwezig. Tijdens de vergaderingen heeft de audit commissie onder andere aandacht besteed aan de volgende onderwerpen: • resultaten over het boekjaar 2004, alsmede tussentijdse resultaten over het boekjaar 2005 van TenneT; • managementletters 2005 van de externe accountant; • jaarplannen van TenneT voor 2006; • treasury rapportage en treasury statuut; • verlenging bestaande kredietfaciliteit; • implementatie van IFRS met ingang van het boekjaar 2005; • interne risicobeheersing- en controlesysteem, waaronder financiële beheersing en certificering, alsmede opzet en werking van de ICT-infrastructuur; • bespreking met de externe accountant ten aanzien van het profiel en het functioneren van de externe accountant. De resultaten van de vergaderingen van de audit commissie zijn in de raad van commissarissen besproken. Raad van commissarissen, ir. R.E. Selman (voorzitter) drs. C. Griffioen RA (vice-voorzitter) drs. J.F. van Duyne drs. J.F.T. Vugts dr. ir. A.W. Veenman Arnhem, april 2006
29
Financiële resultaten
Resultaat De winst na belasting over het verslagjaar 2005 bedraagt EUR 96,0 miljoen (2004: EUR 65,2 miljoen). De hogere winst is met name het gevolg van een eenmalig fiscaal resultaat. TenneT heeft in 2005 definitief overeenstemming bereikt met de Belastingdienst over de fiscale openingsbalans per 1 januari 1998, de datum waarop TenneT verplicht werd vennootschapsbelasting te betalen.
(in EUR x 1 mln)
Winst na belasting
2005
2004
2004
2003
2002
2001
IFRS
IFRS
Dutch GAAP
Dutch GAAP
Dutch GAAP
Dutch GAAP
96,0
65,2
58,0
51,0
109,0
63,6
Het bedrijfsresultaat over het verslagjaar 2005 bedraagt EUR 67,5 miljoen en is lager dan in 2004 (EUR 110,9 miljoen). Het bedrijfsresultaat is lager als gevolg van eenmalige effecten in 2004 en 2005. Met ingang van 1 januari 2005 heeft TenneT ervoor gekozen om International Financial Reporting Standards (IFRS) toe te passen, als grondslag voor haar financiële verslaggeving. Hoewel TenneT nog niet verplicht is om IFRS toe te passen, is hiertoe besloten om een betere transparantie en internationale vergelijkbaarheid te bewerkstelligen. De verslaggevinggrondslagen zijn met terugwerkende kracht toegepast. Het eigen vermogen en het balanstotaal zijn per 1 januari 2005 door de toepassing van IFRS toegenomen. (in EUR x 1 mln) Eigen vermogen Balanstotaal
Dutch GAAP
Mutatie
IFRS
374
168
542
1.862
181
2.043
De belangrijkste wijzigingen in het vermogen betreffen de waardering van de materiële vaste activa (EUR 262 miljoen), belastingeffecten (EUR -/- 71 miljoen) en de voorziening voor amovering van in de toekomst buiten gebruik te stellen activa (-/- EUR 41 miljoen). Het in de jaarrekening opgenomen hoofdstuk ‘Overgang naar International Financial Reporting Standards’ geeft een nadere toelichting op de grondslagwijziging en de effecten op het vermogen en resultaat.
30
Omzet De omzet bedroeg EUR 417,9 miljoen in 2005 en is daarmee licht gestegen ten opzichte van 2004 (EUR 413,7 miljoen). Omzet en resultaat vertonen een vrij goed voorspelbaar stabiel patroon door het overwegend gereguleerde karakter van de activiteiten van TenneT. De omzet is als volgt samengesteld: 2005
2004
Niet(in EUR x 1 mln)
Niet-
Gereguleerd
gereguleerd
Totaal
Gereguleerd
gereguleerd
Totaal
diensten
184,8
-
184,8
182,5
-
182,5
Systeemdiensten
137,0
-
137,0
147,0
-
147,0
49,2
-
49,2
43,7
-
43,7
-
12,5
12,5
-
9,5
9,5
Aansluit- en transport-
Handhaven energiebalans Exploitatie energiebeurzen Omzet diensten marktfacilitering
8,2
8,2
9,2
-
9,2
Overig
9,3
16,9
-
26,2
10,0
11,8
21,8
Totaal
388,5
29,4
417,9
392,4
21,3
413,7
De gereguleerde omzet bestaat voornamelijk uit vergoedingen voor levering van aansluitdiensten, transportdiensten, systeemdiensten en in rekening gebrachte bedragen in het kader van de handhaving van de energiebalans. Deze activiteiten worden gereguleerd door toezichthouder DTe, die jaarlijks de tarieven vaststelt. De reguleringssystematiek wordt voor een periode van drie tot vijf jaar vastgesteld. In 2006 vinden de voorbereidingen plaats voor de nieuwe reguleringsperiode die per 1 januari 2007 zal starten. De niet-gereguleerde omzet heeft met name betrekking op de vergoeding voor verrichte diensten voor het exploiteren van energiebeurzen. De overige omzet betreft met name de omzet van dochterondernemingen en rentebaten. TenneT streeft naar efficiencyverbeteringen om de door de toezichthouder opgelegde besparingsdoelstellingen, bekend staand als de x-factor, te realiseren. Doelstelling van TenneT is om beter te presteren dan het gereguleerde rendement met behoud van de kwaliteit van dienstverlening binnen een beheerst risicoprofiel.
Balans Het geconsolideerde balanstotaal van TenneT bedraagt bijna EUR 3 miljard, waarvan EUR 1,7 miljard betrekking heeft op middelen die niet vrij ter beschikking van de groep staan ten gevolge van: • • • •
beursactiviteiten van de APX-groep; veiling van de capaciteit van de buitenlandverbindingen; handhaving van de energiebalans; MEP-subsidiegelden.
31
De niet vrij ter beschikking staande middelen zijn de afgelopen jaren sterk toegenomen en maken een steeds groter deel uit van het balanstotaal en de kasstromen hetgeen in onderstaande grafieken is weergegeven.
Niet vrij ter beschikking staande middelen
MEP-subsidiegelden Handhaving energiebalans
Kasstromen clearingtransacties
Balanswaarde (x EUR 1.000)
Kasstroom (x EUR 1.000)
2000
5000
1800
4500
1600
4000
1400
3500
1200
3000
1000
2500 2000
800
600 Veilingcapaciteit buitenlandverbindingen 400
1500
200
500
Beursactiviteiten APX-groep
1000
0
0 2001
2002
2003
2004
2001
2005
2002
2003
2004
2005
Het balanstotaal exclusief niet vrij ter beschikking staande middelen en vooruit ontvangen investeringsbijdragen bedraagt EUR 1,2 miljard 1) en is de basis voor het inzicht in de performance van de onderneming. Het resulteert in de volgende verhoudingsgetallen:
Solvabiliteit
2005
2004
2004
2003
2002
2001
IFRS
IFRS
Dutch GAAP
Dutch GAAP
Dutch GAAP
Dutch GAAP
51,6%
51,0%
42,9%
35,6%
43,3%
27,6%
8,5%
6,4%
6,4%
6,3%
7,1%
10,5%
16,5%
14,6%
16,3%
16,2%
20,0%
46,9%
4,3
7,5
7,8
10,2
12,6
10,4
2,4
2,0
2,1
3,4
1,6
1,4
Rentabiliteit gemiddeld totaal vermogen Rentabiliteit gemiddeld eigen vermogen Rentedekking Leningen en kredietfaciliteiten / EBITDA
Onderstaande definities zijn gehanteerd: Solvabiliteit
Eigen vermogen gedeeld door het aangepaste balanstotaal.
Rentabiliteit
Resultaat na belasting gedeeld door het aangepaste balanstotaal.
Rentedekking
Bedrijfsresultaat minus rentelasten op zekerheidsstellingen en deposito’s gedeeld door de rentelasten op leningen en kredietfaciliteiten.
Leningen
Opgenomen deel van bankleningen en kredietfaciliteiten.
EBITDA
Bedrijfsresultaat plus afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen op materiële en immateriële vaste activa.
1) Balanstotaal (EUR 2.971 miljoen) exclusief financiële activa niet vrij ter besteding (EUR 265 miljoen), nog te ontvangen subsidie gelden MEP (EUR 219 miljoen), debiteuren beurstransacties (EUR 410 miljoen), liquide middelen niet vrij ter besteding (EUR 821 miljoen) en de vooruit ontvangen investeringsbijdrage (EUR 76 miljoen).
32
Materiële vaste activa De materiële vaste activa van TenneT bedragen EUR 1.111 miljoen (2004: EUR 1.048 miljoen) en bestaan voornamelijk uit hoogspanningsinfrastructuur. Door de IFRS-aanpassingen is het verschil tussen de gereguleerde waarde van de activa en de boekwaarde verminderd. De gereguleerde activa waarde vormt de basis voor de gereguleerde tarieven. In 2005 is voor een bedrag van EUR 125 miljoen geïnvesteerd in nieuwe bedrijfsmiddelen. Het betreft voornamelijk de onderhanden projecten ter versterking van de infrastructuur in de Randstad en het kabelproject naar Noorwegen, alsmede de in gebruik name van het tracé waterkruising Maasvlakte-Westerlee en de nieuwbouw van station Maasvlakte. In de komende jaren zullen voornoemde onderhanden projecten gerealiseerd worden alsmede investeringen plaatsvinden ter vervanging en uitbreiding van infrastructuur. De toekomstige investeringen en de daarmee gepaard gaande lange termijn financieringsbehoefte van TenneT hangen nauw samen met de strategie versterken en bouwen. Speerpunten van deze strategie zijn op het gebied van de infrastructuur de acquisities van de transportnetten vanaf een spanningsniveau van 110 kV en realisatie van projecten ter versterking van de infrastructuur. De met deze uitbreidingen gepaard gaande financieringsbehoefte kan EUR 2 à 3 miljard bedragen. Zodra er aanleiding toe is, wil TenneT het additioneel benodigde vreemd vermogen aantrekken op de Europese kapitaalmarkt.
Financieringsstrategie De financieringsstrategie van TenneT is erop gericht om een financieel sterke onderneming te blijven met een risicoprofiel passend bij overwegend gereguleerde activiteiten. Het treasurybeleid is gericht op het adequaat beheersen van de geldstromen, het beschermen van het groepsvermogen tegen financiële risico’s en het handhaven van een goede toegang tot de vermogensmarkt. TenneT vindt een goede communicatie met haar financiers van belang en geeft hier invulling aan door het verstrekken van periodieke informatie en regulier overleg met de aandeelhouder en de vermogensverschaffers. Het financieringsbeleid is erop gericht om de vermogensstructuur zo goed mogelijk af te stemmen op de lange termijn financieringsbehoefte rekening houdend met het lange termijnkarakter van de activa en de reguleringssystematiek.
Dividend Het dividendvoorstel over het verslagjaar 2005 bedraagt EUR 46 miljoen. De dividendhistorie is als volgt opgebouwd: (in EUR x 1 mln)
2005
2004
2003
2002
2001
Dividend
46,0
30,0
22,9
-
-
Benchmarktarieven TenneT heeft in de afgelopen jaren steeds gezocht naar mogelijkheden om de effectiviteit van de eigen organisatie te vergroten. Hoewel uit de tarieven-benchmark gehouden door ETSO, de organisatie van Europese TSO’s, jaar op jaar blijkt dat de kosten in Nederland voor een aansluiting op het hoogspanningsnet tot de laagste van Europa behoren, streeft TenneT naar continue verbetering om deze positie te handhaven.
33
Kosten voor transport- en systeemdiensten (ETSO tariefsvergelijking 2005)* 400-220 kV
Euro per MWh
400-110 kV
30 25 20 15 10 5
Finland
Estland
Denemarken Oost
Denemarken West
België
Spanje
Zweden
Slovenië
Slovakije
Portugal
Roemenië
Polen
Noorwegen
Litauen
Nederland
Italië
Ierland
Hongarije
Griekenland
Engelgeland
Frankrijk
Duitsland
Tjechië
Oostenrijk
0
Kosten verbonden aan TSO- activiteiten: infrastructuur (kapitaals- en operationele kosten), netverliezen, systeemdiensten en congestiemanagement. Andere kosten niet direct gerelateerd aan transmissiekosten: bakstenen, bijdrage aan publieke taken, duurzame energie of overig. Bron: ETSO, European Transmission System Operators * Gemeten per 40 MW elektriciteit gedurende 5000 uur
Vooruitzichten 2006 De winst na belasting was in 2005 hoger dan in voorgaande jaren door een eenmalig fiscaal resultaat na definitieve overeenstemming met de belastingdienst. TenneT verwacht dat het resultaat in 2006 zich op ongeveer hetzelfde niveau zal bevinden als het resultaat in voorgaande jaren exclusief eenmalige baten. De verwachting is gebaseerd op een vrij goed voorspelbaar stabiel niveau van omzet en resultaat voortvloeiend uit het overwegend gereguleerde karakter van de activiteiten van TenneT.
34
GERLACH CERFONTAINE
Gerlach Cerfontaine (1946) is afgestudeerd arts en psychotherapeut. De managementkant trok hem echter ook en hij werd directeur van het Academisch Ziekenhuis Utrecht. Een complexe organisatie die in de jaren negentig onder zijn leiding uitgroeide tot het grootste ziekenhuis van Nederland. In 1998 werd Gerlach Cerfontaine de verrassende nieuwe president-directeur van de Schiphol Group, het bedrijf dat eigenaar en exploitant is van Amsterdam Airport Schiphol, Rotterdam Airport en Lelystad Airport, en 51% van de aandelen bezit van Eindhoven Airport. Ook buiten Nederland heeft de Schiphol Group zakelijke belangen in luchthavenbedrijven. Bij de Schiphol Group werken ruim 2.200 mensen. Als hoogste baas van Schiphol realiseerde Gerlach Cerfontaine onder meer de vijfde start- en landingsbaan, de Polderbaan. De door Cerfontaine gewenste privatisering en beursgang van Schiphol heeft hij nog niet kunnen realiseren. De aandelen van het bedrijf zijn nog altijd in handen van de Staat der Nederlanden (75,8%), de gemeente Amsterdam (21,8%) en de gemeente Rotterdam (2,4%). In het blad ManagementTeam werd Gerlach Cerfontaine ooit omschreven als een ‘charmante machiavellist’ en ‘frontsoldaat’. ‘Niemand in de polder die zo ver op de troepen vooruit loopt als Cerfontaine.’ Sinds november 2003 is Gerlach Cerfontaine ook hoogleraar aan de faculteit Rechtsgeleerdheid, Economie, Bestuur en Organisatie van de Universiteit Utrecht.
35
‘ALLEEN MET EEN EUROPESE ORIËNTATIE KOM JE VERDER’
36
GERLACH CERFONTAINE Op de dag van het gesprek met Gerlach Cerfontaine brengt het NOS Journaal ‘s avonds het nieuws dat Schiphol van het kabinet verder mag groeien. De staatssecretarissen Schultz (Verkeer) en Van Geel (Milieu) zijn het daarover eens geworden. Het aantal vluchten mag toenemen en de geluidsnormen zullen worden versoepeld. Aan de andere kant komen er regelingen om de overlast in de omringende gebieden te beperken. Gerlach Cerfontaine heeft de berichtgeving die avond ongetwijfeld glimlachend gevolgd. Het belang van Schiphol komt voor hem op de eerste, tweede en derde plaats en in het uitbouwtraject naar een echte AirportCity is iedere stap er één. Denk niet dat Gerlach Cerfontaine in dat streven het liefst over alles en iedereen heen walst. Groei zonder draagvlak in de geografische omgeving wijst hij af. ‘Het is onze diepe overtuiging dat we verantwoord kunnen ondernemen in het spanningsveld tussen economie en milieu. Sterker nog, verantwoord ondernemen is de beste manier om te komen tot duurzame ontwikkeling van deze regio, de Randstad.’ Als het gaat om de Randstad als economische motor van ons land is Gerlach Cerfontaine een ervaringsdeskundige. Alle vergaarde kennis heeft hij eind 2005 ter gelegenheid van de aanvaarding van een leerstoel aan de Universiteit Utrecht verwoord in een visie. In het boekje ‘Governance in de Randstad’ is deze visie vastgelegd. Cerfontaine stelt dat de Randstad er allesbehalve florissant voor staat en dat het van groot belang is de concurrentiekracht te verbeteren. ‘Gezien de politieke en bestuurlijke crisis waarin de EU is beland en de enorme dynamiek van de opkomende economieën in Azië wordt die noodzaak groter en groter. Ondanks alles zullen we als Europese landen gezamenlijk een vuist moeten maken. We hebben ervoor gekozen om van dit werelddeel een leidende kenniseconomie te maken. Laten we daar dan ook consistent aan werken.’ Internationaal gaat dat moeizaam’, geeft hij toe. ‘Landen als Italië, Frankrijk en Duitsland lopen achter de hervormingen op sociaal/economisch terrein aan. Dan doen wij het nog niet eens zo slecht. Maar ook wij moeten keihard aan de bak.’ De Schiphol-directeur is gekomen tot zijn visie na een analyse van sterke en succesvolle steden en regio’s in het buitenland. Steden als Dubai en Singapore, Austin in Texas in de Verenigde Staten en dichter bij huis Barcelona en Londen en Öresund-regio in Denemarken en Zweden. Zijn conclusie is dat succes in een veranderende maatschappij en economie in hoofdlijnen draait om drie dingen: een heldere visie, duidelijk leiderschap en concrete projecten. Cerfontaine: ‘Projecteer ik dat op Schiphol, dan gaat het voor een luchthaven vooral om het hebben van verbindingen. We hebben er nu 261, maar ik blijf zeggen: “hoe meer, hoe beter”. Met een betere ontsluiting verbeter je je vestigingsklimaat en dat leidt tot meer economische activiteit. Dat is de reden dat we Schiphol op een efficiënte en effectieve manier duurzaam proberen te ontwikkelen tot een AirportCity, een multi utility centre.’ Uit alles blijkt dat Gerlach Cerfontaine denkt in het groot. Niet de Randstad concurreert op de wereldmarkt, maar Europa. De Randstad is niets meer of minder dan een global city region. Toevallig van belang voor ons, omdat we in dit land wonen. Cerfontaine trekt die lijn ook door naar de energiemarkt waarop TenneT zich beweegt. ‘Het grote bedrijfsleven denkt global. Ik geloof ook heilig dat je alleen met een Europese oriëntatie verder komt. Automatisch gaat dan de macht van het getal een woordje meespreken. Wie groot is heeft veel invloed, wie klein is heeft weinig in te brengen. Als het hoogspanningsnet in één hand komt, wordt TenneT een nog krachtiger organisatie die ook internationaal meer van zich kan doen spreken. Bovendien is dat in het belang van de leveringszekerheid van elektriciteit.’ Cerfontaine onderstreept ook het belang van een goede privaat/publieke samenwerking. ‘Maar een goede vorm daarvoor hebben we in deze tijd van veranderingen nog niet gevonden. Alle visies hebben te veel betrekking op de ruimtelijke inrichting, terwijl we meer behoefte hebben aan een visie op de manier waarop de infrastructuur moet worden verbonden met noodzakelijke maatregelen op het terrein van innovatie, ondernemersklimaat, cultuur, maatschappij en bestuur. Dat is best iets om je zorgen over te maken. Want wie het vermogen heeft in die richting te organiseren, wint uiteindelijk de wedstrijd.’
37
Jaaroverzicht 2005 Januari
Toelichting op grote doortransporten winter 2004/2005
TenneT TSO koopt groencertificaten voor alle netverliezen
TenneT TSO heeft in de winter van 2004/2005 een
TenneT TSO heeft in 2004 alle elektriciteit, die zij moet
om het elektriciteitstransport veilig te stellen. Die
inkopen om de netverliezen te kunnen compenseren,
maatregelen waren nodig vanwege het grote aanbod
‘groen’ ingekocht. In 2005 streeft TenneT TSO ernaar
van windenergie vanuit Duitsland. Op de website van
om wederom alle netverliezen te ‘vergroenen’.
TenneT staat een position paper met daarin haar
TenneT TSO verbruikt jaarlijks zo’n 450 miljoen kWh
standpunt ten aanzien van grootschalige
stroom om netverliezen te compenseren die optreden
windopwekking.
aantal keer extra operationele maatregelen genomen
bij het transport van elektriciteit. Dat staat gelijk aan het gemiddelde verbruik van 150.000 huishoudens.
Om de transportsituaties te beheersen, passen TenneT
Vanuit haar maatschappelijke functie heeft TenneT
TSO en de Transmission System Operators (TSO’s) uit
TSO ervoor gekozen om enkel groene stroom in te
de omringende landen verschillende maatregelen toe.
kopen ter compensatie van de netverliezen.
Een belangrijke maatregel is het beperken van de
Er is milieuvriendelijk ingekocht door de aankoop van
importcapaciteit voor Nederland die voor commer-
groencertificaten via handelsplatform CertiChange.
ciële transacties beschikbaar is. Zonder de dwars-
Het is beleid van TenneT TSO om de inkoop van groene
regeltransformatoren die TenneT TSO drie jaar
stroom een directe afspiegeling te laten zijn van de
geleden in Meeden heeft geïnstalleerd, zou deze
verschillende soorten groene energie die
beperking aanzienlijk groter geweest zijn dan waarvan
daadwerkelijk in Nederland worden geproduceerd.
nu sprake is. Met deze dwarsregeltransformatoren worden tevens de Duitse TSO’s geholpen om hun
NorNed-project van start
hoogspanningsnet veilig te houden. Andere
Op 30 december 2004 tekenen TenneT TSO en
maatregelen zijn het beperken van de export van
Statnett de overeenkomst voor de NorNed-kabel,
Duitsland naar Nederland en van Duitsland naar
waarop direct daarna in januari 2005 het project start.
Frankrijk. Verder wordt zonodig crossborder
De NorNed-kabel, met een vermogen van 700 MW,
redispatch toegepast. Dit is het lokaal opregelen van
moet in 2008 operationeel zijn. Met de kabel worden
productievermogen in Nederland en het lokaal
de Nederlandse en Noorse stroommarkten met elkaar
afregelen van productievermogen in Duitsland om
verbonden, waardoor er een betere internationale
daarmee het transportvolume op de
ontsluiting komt. Hierdoor komt Noorse duurzame
interconnectoren binnen de veiligheidsnormen te
elektriciteit (waterkracht) beschikbaar op de
houden.
Nederlandse markt. De NorNed-kabel wordt met een lengte van 580 kilometer de langste onderzeese
Februari
elektriciteitskabel ter wereld.
Website Randstad380 in de lucht
APX lanceert gasbeurzen voor de Nederlandse en Belgische markt
Op 18 januari 2005 is de website www.randstad380.nl
Op 3 februari lanceert de APX-groep gasbeurzen voor
‘live’ gegaan waarop per projectdeel informatie is te
de Nederlandse en Belgische markt. Het gaat om
vinden. De site bevat veel basisinformatie die wordt
contracten voor levering voor de volgende dag(en).
aangevuld naarmate het project in een bepaald deel
APX Gas NL is de Nederlandse gasbeurs op de TTF, het
vordert. Bijvoorbeeld in de fase van inspraak, op het
virtuele handelspunt van Gas Transport Services. APX
gebied van vergunningverlening, bouwactiviteit en
Gas ZEE is de Belgische gasbeurs van APX en
ingebruikname.
Huberator (een dochtermaatschappij van de Belgische gasnetbeheerder Fluxys) op de Zeebrugge Hub. APX Gas NL is door minister Brinkhorst van Economische Zaken aangewezen als officiële gasbeurs (‘gas exchange operator’) in Nederland.
38
Nieuwe transformatoren voor Westerlee, Delft en Krimpen
Certificaat voor proces balanshandhaving
Half februari 2005 plaatste TenneT TSO nieuwe
PricewaterhouseCoopers (PwC) verlengt op 31 maart
transformatoren op de stations Westerlee, Delft en
2005 het certificaat voor balanshandhaving.
Krimpen.
Balanshandhaving is essentieel in de elektriciteitsvoor-
Door de toename van onder andere het gebruik van
ziening en ook zeer belangrijk voor partijen die op de
assimilatiebelichting door de tuinders, stijgt de
markt opereren. Het certificaat geeft aan dat TenneT
elektriciteitsvraag in het gebied rond Westerlee en
TSO dit proces op orde heeft. PwC reikte dit certificaat
was een extra transformator noodzakelijk. Ook in
voor het eerst uit aan TenneT TSO op 9 juli 2003.
Delft is sprake van een stijgende elektriciteitsvraag.
Maart
April Volumes spotmarkt APX groeien
Aad Veenman nieuwe commissaris
In het eerste kwartaal wordt binnen de APX-groep in
De heer dr. ir. A.W. Veenman (1947) is in maart
totaal 35,4 TWh stroom en gas afgewikkeld. Volumes
benoemd tot lid van de raad van commissarissen van
op de Britse beurzen, APX Gas UK en APX Power UK, en
TenneT. Hij is sinds 1 november 2002 president-
de Nederlandse spotmarkt APX groeien over de gehele
directeur bij de Nederlandse Spoorwegen en heeft
breedte.
veel ervaring met bedrijven die maatschappelijke taken in een bedrijfsmatige omgeving vervullen.
Mei
Beleid magnetische velden
Eerste werkzaamheden NorNed
Op 23 maart 2005 publiceert TenneT TSO haar visie op
Begin mei 2005 starten in Eemshaven en het Noorse
het beleid inzake magnetische velden op haar website.
Feda de eerste werkzaamheden om de plaatsen waar
Het position paper geeft aan hoe TenneT TSO omgaat
de NorNed-kabel aan land zal komen en de
met het nieuwe voorzorgsbeleid van staatssecretaris
converterstations komen te staan bouwrijp te maken.
Van Geel (VROM) inzake magnetische velden door
Dat is in het vlakke kustlandschap van Eemshaven
hoogspanningslijnen. Dit beleid geeft duidelijkheid
gemakkelijker dan bij de fjorden in Feda. In Feda wordt
aan locale overheden en netbeheerders over hoe om
dwars door een rotsberg een 1300 meter lange tunnel
te gaan met nieuwe hoogspanningslijnen en nieuwe
geboord waardoor de kabel vanuit het fjord aan zee
bebouwing nabij bestaande hoogspanningslijnen.
naar het veel hoger gelegen, nieuwe converterstation
TenneT TSO geeft uitvoering aan het beleid van de
gaat.
staatssecretaris door bij de planning en tracering van waar de veldsterkten groter zijn dan 0,4 microTesla
Minister zet tijdelijk rem op aantal duurzame energiecategorieën
(μT) geen nieuwe bebouwing komt waar kinderen
Het aantal subsidieaanvragen bij EnerQ is sterk
langdurig verblijven.
toegenomen. Dit is een positieve ontwikkeling.
nieuwe hoogspanningslijnen te zorgen dat in de zone
Echter, doordat in de MEP-regeling geen maximum is
Veertig miljoen megawattuur aan duurzame elektriciteit
opgenomen –het is een zogenaamde open einde
CertiQ maakt bekend dat zij sinds juli 2001 voor meer
Zaken maatregelen om de kosten beter te kunnen
dan veertig miljoen MWh aan garanties van oorsprong
beheersen. Als eerste maatregel publiceert de
heeft uitgegeven. Deze hoeveelheid is geproduceerd
minister van Economische Zaken op 10 mei 2005 een
tussen juli 2001 en januari 2005. Het betreft zowel in
tijdelijke maatregel waarmee hij de tarieven voor de
Nederland geproduceerde als geïmporteerde
nieuwe aanvragen voor windmolens op zee en
duurzame elektriciteit.
grootschalige biomassa-installaties per direct op nul
regeling– neemt het ministerie van Economische
stelt. In juni doet de minister nog eens hetzelfde door een verlaagd tarief voor renovatie Wind op Land te
39
maatregelen is de ruimte gecreëerd voor de
Oprichting Belgische elektriciteitsbeurs Belpex S.A.
structurele wijziging van de MEP-regelgeving die in de
Op 7 juli 2005 is de oprichting van Belpex, de Belgische
tweede helft van 2005 heeft plaatsgevonden.
elektriciteitsbeurs in Brussel met een aandelenkapitaal
publiceren. Ook dit gaat per direct in. Met deze
van EUR 3 miljoen een feit. De Belgische netbeheerder
Juni
Elia heeft de meerderheid van de aandelen, terwijl TenneT, de APX-groep, de Franse netbeheerder RTE en
APX winstgevend
de Franse energiebeurs Powernext elk een belang van
De APX-groep publiceert winstgevende cijfers over het
10% hebben. De website www.belpex.be is sinds 7 juli
eerste kwartaal van 2005. Daarnaast spreekt de
online. De start van de dagvooruitmarkt, en daarmee
directie de verwachting uit dat 2005 winstgevend
de marktkoppeling met de Nederlandse en Franse
zal zijn.
stroombeursen APX en Powernext, is gepland in het derde kwartaal van 2006. TenneT participeert in deze
Stappenplan koelwater in werking
ontwikkelingen omdat het bijdraagt aan versterking
Op 22 juni 2005 treedt het stappenplan koelwater-
en stimulering van een Noordwest-Europese markt.
beperking in werking. Het ministerie van Economische
Daar profiteert ook de Nederlandse markt van.
Zaken, Rijkswaterstaat, de elektriciteitsproducenten en TenneT TSO hebben afspraken over een
Augustus
monitorsysteem wanneer er sprake is van koelwaterstappenplan is operationeel zolang de temperatuur
Drie transformatoren voor station Oostzaan
van het oppervlaktewater bij Lobith structureel boven
In de nacht van vrijdag 5 op zaterdag 6 augustus 2005
de 23°C is. De status van het stappenplan koelwater-
zijn drie transformatoren van Zaandam naar Oostzaan
beperkingen ging vrijdag 24 juni naar fase 1. De dagen
vervoerd. De drie transformatoren zijn bestemd voor
erna variëren de fases en op 5 juli wordt ten slotte het
het daar nieuw te bouwen 380 kV-station. Als
stappenplan koelwaterbeperking ingetrokken omdat
onderdeel van Randstad380, het project gericht op de
er geen koelwaterbeperking meer was. Een toelichting
versterking van het landelijk transportnet in de
op het stappenplan staat op de website gepubliceerd.
Randstad, is een nieuw station gebouwd in Oostzaan.
beperking bij de productie van elektriciteit. Het
Dit station maakt de verbinding mogelijk tussen
Juli
Beverwijk en Diemen.
Differentiatie in tarieven CertiQ voor handelaren en aggregators
Wetsvoorstel splitsing energiebedrijven naar Tweede Kamer
Naar aanleiding van vragen van nieuwe handelaren en
Op 30 augustus 2005 stuurt minister Brinkhorst het
aggregators is er op 6 juli 2005 een differentiatie in de
wetsvoorstel waarin de splitsing van de energie-
tarieven voor handelaren en aggregators
bedrijven wordt geregeld naar de Tweede Kamer. Dit
doorgevoerd. Handelaren en aggregators die jaarlijks
wetsvoorstel heeft als doel de onafhankelijkheid van
minder dan 50.000 MWh aan certificaten aanmaken,
het beheer van elektriciteits- en gasnetten structureel
verhandelen of consumeren krijgen een verlaagde
te borgen. Onderdeel van dit wetsvoorstel is het
factuur van EUR 750,- in plaats van EUR 2.500,-.
beheer van de transportnetten in Nederland.
Hierdoor is het voor bijvoorbeeld grote consumenten/
Brinkhorst pleit ervoor deze onder te brengen bij
afnemers aantrekkelijker geworden om zelf een
TenneT TSO om zo de leveringszekerheid te
account bij CertiQ te openen, wat hen een grotere
versterken. TenneT TSO vindt het ook belangrijk dat
controle op de consumptie van duurzame elektriciteit
alle transportnetten eenduidig en centraal
geeft.
georganiseerd en bestuurd worden. Daarmee is efficiëntiewinst te behalen omdat netontwikkeling, beheer en besturing niet meer versnipperd vanuit regionale optiek plaatsvinden. Ook wordt de effectiviteit in crisissituaties vergroot.
40
September Wijziging in NEA-contracten
Oktober
TenneT TSO gaat met ingang van 1 september 2005 de
Drie miljoen certificaten uitgegeven voor de CO2-regeling
750 MW grensoverschrijdende capaciteit die tot dan
CertiQ maakt op 28 oktober 2005 bekend dat zij sinds
toe bij de verdeling bij voorrang beschikbaar werd
de invoering van de CO2-regeling voor warmtekracht-
gesteld ter uitvoering van NEA–contracten aan de
koppelingen (WKK) in juli 2004 drie miljoen
markt beschikbaar stellen. Een uitspraak op 7 juni
certificaten heeft uitgegeven. Deze regeling bepaalt
2005 van het Europese Hof van Justitie maakt deze
dat er alleen certificaten mogen worden uitgegeven
stap noodzakelijk. De verdeling is daarbij vastgesteld
voor dat deel van de elektriciteit die CO2-neutraal is
conform de Netcode te weten:
opgewekt.
• jaarveiling grensoverschrijdende capaciteit: 900 MW; • maandveiling grensoverschrijdende capaciteit: minimaal 400 MW – maximaal 850 MW; • dagveiling: restant, met een minimum van 100 MW.
Europese Investeringsbank financiert verbinding Randstad380 Op 19 oktober 2005 maakt de Europese Investeringsbank bekend dat ze een lening van EUR 160 miljoen aan TenneT TSO verstrekt voor de aanleg van een
Handelsplatform CertiChange stopt
nieuwe hoogspanningsverbinding in de Randstad.
Op 15 september 2005 zet het handelsplatform
Met het project Randstad380 investeert TenneT TSO
CertiChange de handel in garanties van oorsprong
in totaal circa EUR 400 miljoen in de nieuwe transport-
voorlopig stop. De handel in deze certificaten is flink
verbindingen voor elektriciteit ter versterking van de
afgenomen. Vanwege de lage prijzen is de markt meer
energie-infrastructuur in de Randstad.
en meer een in- en verkoopmarkt geworden in plaats van een handelsmarkt.
September dure APX-maand door wegvallen importcapaciteit
November
Stroomprijzen op de spotmarkt APX waren in
APX-dochter APX Power UK verzorgt afwikkeling van CO2-contracten voor New Values
september vrij hoog en erg volatiel. Een beperking van
Vanaf 9 november 2005 verzorgt APX-dochter APX
de importcapaciteit heeft de hele maand een
Power UK de fysieke en financiële afwikkeling van
prijsverhogend effect gehad. Begin oktober zet de
CO2-contracten in het Verenigd Koninkrijk voor New
trend zich verder voort. De APX-index bedroeg in
Values, het in Nederland gevestigde platform voor
september gemiddeld EUR 58,74 per MWh. Ter
emissierechten. New Values heeft met Europese
vergelijking: in september 2004 was dat EUR 32,24 per
partners een samenwerkingsverband opgericht, de
MWh en in augustus 2005 EUR 40,89 per MWh.
zogeheten Climex Alliantie, die de handel in
Tijdens de piekuren kostte stroom de afgelopen
CO2-certificaten faciliteert.
maand gemiddeld EUR 72,14 per MWh. maandag 12 september piekte de dagindex op EUR
Extreem weer: incidenten in Nederlandse stroomvoorziening
108,05 per MWh, het hoogste niveau sinds december
In het weekend van 26 op 27 november 2005 zorgen
2003. In totaal was de APX-index de voorbije maand
unieke en extreme weersomstandigheden voor
zeven keer hoger dan EUR 70,- per MWh, en slechts
incidenten in het hoogspanningsnet. Als gevolg van
acht keer lager dan EUR 50,- per MWh.
‘lijndansen’ zijn enkele aardedraden in het net van
Het prijsverloop was in september erg grillig. Op
TenneT TSO geknapt. Dit had echter geen gevolgen voor de elektriciteitsvoorziening. Bij neerslag rond het vriespunt (natte sneeuw of ijzel) kan in korte tijd ijsaangroei ontstaan op de draden van bovengrondse hoogspanninglijnen. De draden
41
hebben normaal een doorsnee van twee tot vier
dochter van TenneT Holding B.V. opgericht, genaamd
centimeter. Door de ijsaangroei kan de doorsnee
TenneT TSO B.V., die het gehele vermogen van het
toenemen tot meer dan tien centimeter. Door het
voormalige TenneT, Transmission System Operator
extra gewicht kan een draad breken. De harde wind
B.V. heeft verkregen. TenneT TSO B.V. is aangewezen
kan er bovendien voor zorgen dat de ijsafzetting de
als beheerder van het landelijk hoogspanningsnet
vorm krijgt van een vliegtuigprofiel. Hierdoor komt
alsmede als beheerder van het
een uitzonderlijke combinatie van opwaartse en
150 kV-net in Zuid-Holland. Door de oprichting van de
neerwaartse krachten op de lijn te staan waardoor
holdingstructuur ontstaat een transparante splitsing
draden in beweging komen en elkaar kunnen raken,
van gereguleerde en niet-gereguleerde taken.
waardoor kortsluiting ontstaat. Dit fenomeen staat bekend als ‘lijndansen’. Lijndansen en draadbreuk treden slechts incidenteel op. De laatste keer dat er daardoor problemen optraden in het net van TenneT TSO was in de jaren ‘90 op de lijn Diemen-Ens.
Regionaal Centrum Voorburg sluit de deuren Op 29 november 2005 sluit na 67 jaar het Regionaal Centrum in Voorburg van Transportnet Zuid-Holland haar deuren. Op die dag is de bedrijfsvoering overgedragen aan het Landelijk Bedrijfsvoeringcentrum van TenneT TSO in Arnhem.
December TenneT Holding B.V. verkoopt deel aandelen APX aan Gasunie TenneT Holding B.V. verkoopt op 7 december 2005 25,5% van de APX aandelen aan N.V. Nederlandse Gasunie. Door deze transactie kunnen TenneT Holding B.V. en Gasunie de komende jaren actiever en directer samenwerken om de dienstverlening van APX aan de Nederlandse en Europese energiemarkt verder te versterken.
Hoogste belasting De hoogste belasting in 2005 is gemeten op 9 december tussen 17.30 en 17.45 uur en bedroeg 15.224 MW. Deze hoogste waarde is 377 MW minder dan de piekbelasting in 2004.
Oprichting holding TenneT heeft op 20 december 2005 een wijziging in haar vennootschappelijke structuur aangebracht door middel van effectuering van een juridische afsplitsing. TenneT, Transmission System Operator B.V. is daarbij door middel van een statutenwijziging veranderd in een holdingvennootschap, te weten TenneT Holding B.V. Daarnaast is een nieuwe vennootschap als
42
HOOGERVORST
Frans Hoogervorst (62) is een kwekerszoon die zelf ook tuinbouwondernemer werd. Hij kweekte jarenlang met succes potplanten. Omdat naast ondernemen ook besturen in zijn bloed zit, vond Frans Hoogervorst zichzelf gaandeweg terug in steeds meer besturen. ‘Als je iets redelijk goed doet, word je al gauw gevraagd’, is zijn verklaring. In 2005 verkocht Hoogervorst zijn bedrijf en stopte hij als wethouder van de gemeente Ter Aar. ‘Om af te bouwen, maar dat lukt slecht’. Sinds vorig jaar is de voormalig kweker voorzitter van de nieuwe tuinbouwondernemersorganisatie Glaskracht Nederland. Een club met nu al 625 leden, waaronder vrijwel alle grote en innovatieve ondernemers in de sector. Namens drie tuinbouworganisaties, de Verenigde Bloemenveilingen in Nederland (VBN), Plantum nl en Glaskracht Nederland, heeft Frans Hoogervorst sinds kort ook zitting in de Sociaal Economische Raad (SER), het belangrijkste adviesorgaan van de regering.
43
TUINBOUWSECTOR DENKT ENERGIESECTOR TE KUNNEN HELPEN 44
HOOGERVORST Frans Hoogervorst zegt het tijdens het gesprek twee keer op dicteersnelheid: ‘Ik denk dat wij, als tuinbouwsector, van vooral elektriciteitsverbruiker gaan verschuiven naar vooral producent en dus elektriciteitsleverancier. Daarmee zorgen wij als tuinbouwsector voor een dempende werking als je kijkt naar de groeiende vraag naar elektriciteit in de Randstad.’ Het konijn dat Frans Hoogervorst als oplossing uit de hoge hoed tovert, luistert naar de naam Warmte Kracht Koppeling, kortweg WKK. Terwijl de WKK-productie van de energiebedrijven langzaam terugloopt, plaatsen de verenigde tuinders steeds meer van dergelijke kleinschalige centrales. In 2006 wordt naar verwachting een capaciteitssprong gemaakt van bijna 1.000 megawatt (2005) naar 1.750 megawatt. Ook de komende jaren blijft de groei, zo is de verwachting van Glaskracht Nederland, explosief. De grafieken houden het op bijna 2.500 megawatt in 2010. Frans Hoogervorst denkt dat dat nog aan de lage kant is. ‘De ontwikkeling met WKK-centrales is duidelijk ingezet. Wij voorzien voor de toekomst een heel andere opbouw van de energievoorziening.’ Dat de tuinbouwsector zoekt naar oplossingen voor de groeiende energievraag is niet vreemd. De afgelopen jaren rezen de kosten voor elektriciteit en gas de pan uit. Alleen al in 2005 stegen de energieprijzen voor de tuinbouwondernemers volgens Frans Hoogervorst met 40%. Voor dit jaar wordt een vergelijkbare stijging voorzien. Volgens een schatting van Glaskracht Nederland pakken de cijfers van de sector over 2005 bijna EUR 400 miljoen lager uit dan over 2004, alleen als gevolg van de stijging van de energieprijzen. Hoogervorst: ‘Deze ontwikkeling legt een enorme druk op de rentabiliteit van de bedrijven. Het is ook de verklaring voor de sanering die momenteel gaande is. Ook in onze sector is schaalvergroting aan de orde van de dag.’ Aangevuurd door Glaskracht zetten de tuinbouwers al hun overlevingskaarten op innovatie. Zo wordt het gasverbruik (in 2005 liefst 3,3 miljard kubieke meter) aangepakt door kassen te gaan gebruiken als zonnecollector. Met behulp van een speciaal ontwikkelde hoogrendement-warmtewisselaar wordt de warmte opgeslagen in de grond en deze kan in de koude maanden weer naar boven worden gehaald om te verwarmen. Ook in de elektriciteit die nodig is voor de belichting in de kassen moet binnen nu en enkele jaren volledig zelf worden voorzien. Met de nodige eigen WKK-centrales. Een vorm van decentrale opwekking die volgens Glaskracht veel voordelen heeft. ‘Niet alleen volgens ons’, heft Frans Hoogervorst zijn vinger. ‘Ook volgens het Centraal Plan Bureau is decentrale opwekking voor de glastuinbouw dé oplossing. Bovendien is WKK betaalbaar, betrouwbaar en flexibel, zijn centrales snel te bouwen en eenvoudig lokaal in te passen, en is het rendement hoog. Hier zou je direct ook de link naar het Randstad380-project van TenneT kunnen leggen. Of wij nu afnemers of producenten van elektriciteit zijn, in beide gevallen heb je een betrouwbare infrastructuur nodig die de capaciteit verder kan transporteren om altijd, waar dan ook in het net aan de vraag te kunnen voldoen. (En mochten er dan nog momenten in het jaar zijn waarin wij – bijvoorbeeld bij warmte als we alle warmte die bij de opwek van WKK vrijkomt niet kwijt kunnen – toch nog elektriciteit moeten inkopen bij derden, dan kan dat ook.)’ TenneT en de tuinbouwsector die samen optrekken, Frans Hoogervorst ziet het helemaal zitten. ‘Het is een waterdicht verhaal. In plaats van een grote elektriciteits- en gasverbruiker kan de tuinbouwsector een grote leverancier van stroom en gas worden. En TenneT levert daarvoor de benodigde gedegen infrastructuur.’
45
Projecten Vervanging 150 kV-transformator Krimpen aan den IJssel Volgens planning werd station Krimpen aan den IJssel in april 2005 voorzien van een nieuwe transformator. De vervanging was noodzakelijk nadat in juli 2004 een transformator door brand was verwoest. Daarbij lekte olie weg waardoor ook de grond moest worden gesaneerd. De werkzaamheden stonden onder tijdsdruk aangezien met de overgebleven twee transformatoren tijdelijk weinig reservecapaciteit voor het voedingsgebied beschikbaar was.
Vervanging 380 kV-station Maasvlakte Nadat de bouw van het 380 kV-station Maasvlakte, een innovatieve openluchtinstallatie, in 2004 grotendeels was afgerond, werd het begin 2005 in fasen in bedrijf genomen. De oude, gasgeïsoleerde schakelinstallatie werd buiten bedrijf gesteld. Met de nieuwe installatie, die eind 2005 volledig in gebruik was, is de beschikbaarheid van station Maasvlakte, een belangrijk onderdeel van het 380 kV-net, voor de toekomst zeker gesteld en zijn er bovendien ruime uitbreidingsmogelijkheden.
Project Oostzaan-Beverwijk In 2004 is begonnen met het bouwrijp maken van het terrein in Oostzaan en de bouw van 380 kVstation Beverwijk. Het station Beverwijk werd in het najaar van 2005 opgeleverd, Oostzaan zal in maart 2006 gereedkomen. Met het project wordt de aankoppeling van het 150 kV-net van Continuon rond Amsterdam gerealiseerd en een deel van het project Randstad380 afgerond.
Retrofit station Dordrecht-Merwedehaven In 2005 werd een begin gemaakt met de renovatie van station Dordrecht-Merwedehaven. De levensduur van de zogenaamde Bisep-installatie wordt hiermee met dertig jaar verlengd. Aan de renovatie is de vervanging van de besturings- en beveiligingskasten gekoppeld. Eind van het jaar waren zes van de elf velden vernieuwd. Medio 2007 moet de renovatie zijn voltooid.
Aansluiting Hogesnelheidslijn (HSL)-Zoetermeer Een project dat ondanks z’n complexiteit binnen de tijd en binnen het budget werd uitgevoerd. Begin 2006 was de overdracht aan de HSL-Zuid-organisatie. Kort nadat in 2005 met de gemeenten Zoetermeer en Bleiswijk overeenstemming was bereikt over het tracé, werd met de feitelijke aanleg begonnen. Een onverwacht ingelast explosievenonderzoek (er werd niets gevonden) zorgde voor vertraging, maar de ontstane achterstand kon snel worden ingelopen. Ook de testfase verliep uiterst voorspoedig. De voortvarende en efficiënte aanleg heeft mede te maken met de bijzondere samenwerking met ENECO NetBeheer, dat voor zes eigen circuits van hetzelfde tracé en dezelfde boringen gebruik maakte.
Onderwaterkruising Maasvlakte-Westerlee De oplevering van de kruising onder de Nieuwe Waterweg en het Calandkanaal bij Europoort (onderdeel van het traject Maasvlakte-Westerlee) was zoals gepland in juli 2005 gereed. De 2,2 kilometer lange verbinding, bestaande uit twee parallelle circuits, werd diezelfde maand nog in gebruik genomen. Eind 2005 werd ongeveer tweederde deel van het transportvermogen van de onderwaterkruising benut.
46
TenneT TSO oogstte veel lof met dit innovatieve project. Met name vernieuwend vanwege het toegepaste watercirculatiesysteem, waarmee de warmte van de kabels wordt afgevoerd. Een systeem dat in combinatie met 380 kV nooit eerder werd gebruikt, maar dat in de praktijk uitstekend blijkt te voldoen.
Valbeveiligingen Het project Valbeveiligingen is een meerjarenproject dat moet leiden tot veiliger werkomstandigheden voor medewerkers die werken in hoogspanningsmasten. In alle masten wordt een speciaal valbeveiligingssysteem gemonteerd, zodat medewerkers in de toekomst altijd aangelijnd klimmen en dalen. In 2005 werd een deel van de masten voorzien van het systeem. Eind van het jaar was ongeveer driekwart van alle bij TenneT TSO in beheer zijnde masten in Nederland uitgerust met een valbeveiligingsinstallatie. Begin 2007 moeten alle masten van het systeem zijn voorzien.
Renovatie station Rotterdam Waalhaven Op station Rotterdam Waalhaven is veel gebeurd de afgelopen jaren. Van een minder belangrijk station is Waalhaven stap voor stap uitgebouwd tot een hypermodern schakelknooppunt met een bijna verdubbelde capaciteit. De belangrijkste ingreep was het splitsen van de backbone in een noord- en een zuidtak. In de tweede helft van het verslagjaar werden nog eens vier velden gerenoveerd. Tevens werden voorbereidingen getroffen voor een verzwaring van drie velden richting station Krimpen. Deze verzwaringen worden in 2006 gerealiseerd.
NorNed Eind 2004, op de drempel van 2005, gaf de toezichthouder DTe groen licht voor de aanleg van een hoogspanningskabel met een capaciteit van 700 MW tussen Nederland en Noorwegen. Een verbinding die zorgt voor een betere internationale ontsluiting en die duurzaam opgewekte Noorse elektriciteit (waterkracht) voor Nederland bereikbaar maakt. Andersom geldt dat vanuit Noorwegen in periode van droogte energie vanuit Nederland kan worden geïmporteerd. De investering van EUR 600 miljoen is hier dan ook verantwoord. In 2005 zijn grote stappen gezet op weg naar realisatie van de NorNed-verbinding. In de tweede helft van het jaar werd het project op de tekentafel verder uitgewerkt en is in Zweden en Noorwegen begonnen met de constructie van de kabel, die een diameter heeft van ongeveer 20 centimeter en een gewicht van 90 kilo per meter. Eind van het jaar lag 150 kilometer kabel (van de in totaal 600 kilometer) klaar. Tegelijkertijd werden in het Nederlandse Eemshaven en het Noorse Feda voorbereidingen getroffen voor het kunnen ‘binnenhalen’ van de elektriciteit. In beide plaatsen komen stations met daarin zogenaamde converters die de gelijkstroom omzetten in wisselstroom. De omstandigheden ter plekke zijn totaal verschillend. In Eemshaven moesten 1.200 palen worden geheid, terwijl in Feda stukken rots moesten worden weggeblazen en tunnels moesten worden geboord om de kabel straks bij het station te kunnen krijgen. Naast deze infrastructurele voorbereidingen, inclusief de aanbesteding van de gebouwen, werd ook een begin gemaakt met de bouw van de converters.
47
Eveneens in 2005 werd het kabellegschip geschikt gemaakt voor het leggen van de NorNed-kabel op de zeebodem, tot een diepte van op sommige plaatsen 400 meter. Testen met het schip verliepen succesvol. In mei 2006 wordt met de daadwerkelijke aanleg van de kabel begonnen. Naar verwachting kan de verbinding eind 2007 in gebruik worden genomen.
Wintrack TenneT TSO kijkt voortdurend naar maatschappelijke en technologische ontwikkelingen in de maatschappij en probeert waar mogelijk hierop te anticiperen door verbeteringen op het gebied van elektriciteitstransport te ontwikkelen en door te voeren. Het project Wintrack, dat in 2005 is opgestart, is daar een voorbeeld van. Wintrack staat voor het ontwikkelen van een concept met magneetveldarme hoogspanningslijnen en -masten die met name perspectief biedt in dichtbevolkte gebieden, zoals bijvoorbeeld de Randstad.
Mastverplaatsing A73 Door het besluit van de overheid om de nieuwe A73, tussen Venlo en Maasbracht, aan de oostkant van de Maas langs Roermond te laten lopen, zou de 380 kV-lijn Maasbracht-Siersdorf van TenneT TSO worden gekruist. Rijkswaterstaat voorzag aanlegproblemen en zocht in overleg met TenneT TSO naar oplossingen. Er is voor gekozen om een mast 30 meter te verplaatsen en de betreffende (nieuwe) mast met 9 meter te verhogen. De 380 kV-lijn Maasbracht-Siersdorf is een buitenlandkoppeling en mocht niet worden onderbroken. Derhalve is gebruik gemaakt van een bypass.
Aansluiting Betuweroute Alblasserdam Om de voeding aan te kunnen sluiten op het traject van de Betuweroute, was het noodzakelijk de gesloten schakelinstallatie van station Alblasserdam te voorzien van een nieuwe Bisepvermogenschakelaar. Met deze werkzaamheden werd begonnen in oktober 2004 en ze zijn afgerond in mei 2005.
Uitbreiding station Delft Op verzoek en in opdracht van ENECO NetBeheer werd in het voorjaar van 2005 een nieuwe transformator geplaatst bij het station in Delft. ENECO NetBeheer heeft de extra capaciteit nodig voor toekomstige netuitbreidingen.
48
Maatschappelijk verantwoord ondernemen Als beheerder van het landelijk hoogspanningsnet heeft TenneT TSO meer dan 3.000 kilometer lijnen, bovengronds en ondergronds, in beheer. Daarnaast maken zo’n 50 stations op in totaal een aantal duizenden hectare grond deel uit van het transportnet. TenneT is zich terdege bewust van haar verantwoordelijkheid voor het milieu en voor de (externe) medewerkers die op de stations hun werk doen en handelt daar ook naar. Extern wordt op een breed (maatschappelijk) terrein geprobeerd op een goede manier te integreren in de leefomgeving van mensen. Intern worden voortdurend initiatieven genomen om te komen tot de best mogelijke en meest veilige arbeidsomstandigheden. Kortom, maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO), dat heden ten dage in ondernemend Nederland snel terrein wint. Kernbegrippen zijn markt, mens en milieu. De balans tussen die drie heet ook wel ‘duurzaam ondernemen’. In dit kader past ook het onderschrijven door TenneT van de beginselen van deugdelijk ondernemingsbestuur en verantwoord ondernemen, zoals die in 2003 door de commissie Tabaksblat zijn vastgelegd in de Corporate Governance Code. Maar er is meer. TenneT ontplooit activiteiten op een veel breder terrein. Activiteiten die voor een belangrijk deel voortkomen uit het KAM-beleid (kwaliteit, arbo en milieu). De toegenomen importantie van MVO is de reden dat voor het eerst een hoofdstuk hierover in het jaarverslag is opgenomen. Onderstaand worden verschillende aspecten belicht.
Milieu Om op een verantwoorde manier met het milieu om te gaan, onderhoudt TenneT TSO nauwe contacten met gemeenten, provincies en milieudiensten. Door het nemen van gerichte maatregelen wordt de invloed op de omgeving zo minimaal mogelijk gehouden. Eventuele milieu-effecten brengen we zorgvuldig in kaart en bespreken we met de betrokkenen. Uiteraard houden we ons daarbij aan alle wettelijke voorschriften. Ook flora- en faunabeheer is een onderdeel van het milieubeleid van TenneT TSO. Hierover overleggen we veelvuldig met organisaties die zich bezighouden met flora- en faunabeheer, zoals Wageningen Universiteit, de Waddenvereniging en Suvon. Een mooi voorbeeld van hoe techniek en milieu kunnen worden gecombineerd, zijn de nestkasten voor slechtvalken (een bedreigde diersoort) die in 2006 worden geplaatst in de hoogspanningsmasten van de lijn Diemen-Ens.
VCA Naast arbeidsomstandigheden staat ook veiligheid hoog op de agenda bij TenneT TSO. In 2005 is een nieuwe slag op dit terrein gemaakt met het behalen van het VCA-certificaat door de Business Unit Transport en Infra (TI). TI is gecertificeerd volgens VCA, dat ook eisen stelt aan beleidsmatige en organisatorische aspecten. VCA is een certificeringniveau voor bedrijven. VCA heeft betrekking op veiligheid, gezondheid en milieu. Het betreft een checklist, samengesteld door de Stichting Samenwerken Voor Veiligheid (SSVV), die deze drie items binnen een organisatie moet borgen. Veel bedrijven met risicovolle werkzaamheden zijn in het bezit van het VCA-certificaat of zijn bezig met het opzetten van het betreffende veiligheidszorgsysteem. VCA levert eenduidigheid en transparantie en verhoogt het veiligheidsbewustzijn. In mei, vijf maanden na de start van het VCA-project, waren alle TI-medewerkers in het bezit van het VCA-diploma.
49
Ongevallen en veiligheidsmaatregelen In 2005 deden zich bij TenneT geen ongevallen met dodelijke afloop of verzuim voor. Wel waren er kleine ongevallen (met uitsluitend materiële schade of licht letsel) en meldingen van bijnaongevallen. In het kader van het VCA-traject is in 2005 hard gewerkt aan het verbeteren van het meldingsgedrag voor ongevallen en gevaarlijke situaties. Onder meer is duidelijk geworden dat veilig werken een goede communicatie vereist tussen de samenwerkende partijen. Hieraan zal in 2006 extra aandacht worden geschonken.
Geluidsbeheer Transformatoren, ventilatoren en schakelingen maken geluid. Om de overlast voor omwonenden en mogelijk toekomstig omwonenden van stations te voorkomen, neemt TenneT TSO in een aantal situaties vergaande geluidsmaatregelen, zoals het plaatsen van geluidsabsorberende schermen. Bij de aanschaf van nieuwe transformatoren wordt ook nadrukkelijk rekening gehouden met het geluidsniveau. Algemeen uitgangspunt is dat beter één keer goede maatregelen genomen kunnen worden dan twee keer halve.
Groenbeplanting Elektriciteitsstations zijn niet altijd even goed inpasbaar in de omgeving of omgevingverfraaiend. Vandaar dat TenneT TSO probeert om stations uit het zicht te houden door het aanbrengen van groenbeplanting. Daarbij wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met de bestaande, natuurlijke omgeving.
SF6-gas TenneT probeert zoveel mogelijk het gebruik van SF6 -gas te weren en daar waar aanwezig met het gebruik zorgvuldig om te gaan. Dit gas wordt in sommige hoogspanningsinstallaties gebruikt omdat het doeltreffender isoleert dan de omgevingslucht. Installaties kunnen daardoor compacter worden gebouwd. SF6 -gas is echter schadelijk voor de ozonlaag in het geval het ontsnapt. Vandaar dat in de installaties diverse maatregelen zijn getroffen om het vrijkomen ervan zoveel mogelijk te voorkomen.
EM-velden Het ministerie van VROM verstrekte in 2005 een aangescherpt overheidsadvies met betrekking tot magneetvelden. Uitgangspunt van het nieuwe beleid is dat er geen nieuwe situaties ontstaan waarin kinderen langdurig worden blootgesteld aan magnetische velden van bovengrondse hoogspanningslijnen. Daarbij gaat het om de zone rond de lijnen. Bij nieuwe hoogspanningslijnen moet de netbeheerder bij de tracéontwikkeling uitgangspunten hanteren die ervan uitgaan dat langdurige blootstelling van kinderen aan magnetische velden wordt geminimaliseerd. Daarbij dient de norm van 0,4 microTesla in acht te worden genomen. Bij bestaande hoogspanningslijnen zijn het de lokale overheden die er voor moeten zorgen dat wordt voldaan aan de zonering en dat er dus geen nieuwe bebouwing komt op plaatsen waar kinderen langdurig verblijven met een hogere blootstelling dan 0,4 microTesla.
50
TenneT TSO reageerde verheugd op de duidelijkheid die netbeheerders en lokale overheden door de staatssecretaris werd verschaft. Een belangrijk punt voor TenneT TSO is ook dat nog eens werd bevestigd dat netbeheerders bij bestaande bebouwing in combinatie met hoogspanningslijnen niet verplicht zijn tot het nemen van maatregelen. In deze situaties blijft de internationale norm van 100 microTesla gelden. (Terzijde: in de praktijk komt het magnetisch veld rond hoogspanningslijnen in Nederland nergens boven de 20 microTesla). Uitgangspunt van het overheidsbeleid is dat bij de planning en tracering van nieuwe hoogspanningslijnen wordt gezorgd dat in de zone waarin de veldsterkten groter zijn dan 0,4 microTesla, geen bebouwing aanwezig is waar kinderen langdurig verblijven. Mocht dit niet mogelijk zijn dan zal TenneT TSO (technische) maatregelen treffen om de magneetvelden ter plekke tot 0,4 microTesla te beperken. Vanzelfsprekend zal de strengere norm ook hogere kosten met zich meebrengen. Deze zullen naar verwachting met een factor tussen de 2 en 8 stijgen. Kosten die alleen via de nettarieven op de gebruikers van het net, en daarmee op de eindgebruikers van elektriciteit, zijn te verhalen. TenneT zal omwonenden van hoogspanningslijnen en lokale overheden informeren en adviseren bij de vertaling van het overheidsbeleid naar bestaande situaties.
51
Crisismanagement Om te voorkomen dat in noodsituaties ‘het licht uitgaat’, is crisismanagement sinds enkele jaren een integraal onderdeel van het veiligheidsbeleid van TenneT TSO. Hiertoe is onder andere een uitwijklocatie ingericht. Van hieruit kan in geval van nood of ernstige (terroristische) dreiging de besturing van het hoogspanningsnet worden overgenomen waarmee de balans van vraag en aanbod wordt gehandhaafd, 24 uur per dag en zeven dagen in de week. Er is een crisisorganisatie ingericht die op ieder gewenst moment door de dienstdoende manager van piket bijeen kan worden geroepen. Omdat tijdens een crisis snel en doelgericht moet worden gewerkt, zijn korte lijnen en vergaande bevoegdheden vastgelegd. Rollen die daarin zijn te onderkennen: uitvoeren, samenwerken, afstemmen, assisteren, adviseren, communiceren (ook extern) en sturing geven. Uiteraard hangen activiteiten en beslissingen van het beleidsteam sterk af van de ernst van de situatie. TenneT TSO werkt als het gaat om crisismanagement met opschalingcriteria. Deze lopen in drie stappen van de situatie ‘normaal’ tot ‘crisisfase 2’. In deze laatste fase is er sprake van een ernstige (terroristische) dreiging of calamiteit, of wanneer de overheid dwingende acute veiligheidsmaatregelen oplegt of de verantwoordelijkheid voor de elektriciteitsvoorziening, of een deel daarvan, overneemt.
Oefening Om te kijken of de crisisorganisatie ‘praktijkproof’ is, worden jaarlijks meerdere oefeningen gehouden. In 2005 werden onder meer een terroristische dreiging en aanslagscenario nagebootst. In de toekomst zullen meer onderdelen van de organisatie bij de oefening worden betrokken dan tot nu toe is gedaan.
Alerteringssysteem TenneT TSO is als vertegenwoordiger en coördinator van de elektriciteitssector aangesloten op het Alerteringssysteem Terrorismebestrijding van het ministerie van Justitie. In totaal gold dit eind 2005 voor acht sectoren. Het voornemen van het ministerie is het aantal sectoren de komende jaren tot veertien uit te breiden. Een sector wordt aangesloten als deze van vitaal maatschappelijk belang is in financieel-economische zin, of als de sector een aantrekkelijk doelwit lijkt voor terroristen. Het Alerteringssysteem Terrorismebestrijding kent vier niveaus van oplopende dreiging: het ‘basisniveau’, ‘lichte dreiging’, ‘matige dreiging’ en ‘hoge dreiging’. In voorkomende gevallen wordt netbeheerder TenneT TSO door de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding (NCTb) geïnformeerd. De taak van TenneT TSO is vervolgens andere partijen in de elektriciteitswereld van de dreigende situatie op de hoogte te brengen en te instrueren over de te nemen maatregelen.
52
Personeel en organisatie Na de groei van de organisatie, voornamelijk door de integratie van B.V. Tranportnet ZuidHolland (TZH), is 2005 benut voor het herinrichten van de organisatie van TenneT TSO. Zo is er bij TenneT TSO besloten de organisatie verder in te richten volgens het Asset Managementmodel. In het verlengde van de aandacht voor de bedrijfsprocessen is performance management ingevoerd.
Arbo en milieu In 2005 werd er onverminderd aandacht geschonken aan het gezondheidsbeleid. Enerzijds gericht op gezonde voeding, anderzijds op (meer) bewegen. Zo werd er ook voor medewerkers in Voorburg de mogelijkheid gerealiseerd om te sporten. Verder werden speciale projecten opgestart. Zo bereiden ruim 160 medewerkers zich voor op het lopen van een halve marathon in de tweede helft van 2006. Dit project Committed Running heeft tot doel om de gezondheid en conditie van de medewerkers te verbeteren en de teamspirit te vergroten. De oprichting van het cluster Arbo en Milieu per 1 januari 2006 heeft te maken met veranderende wetgeving op dit gebied en de verbeterde werkwijze. In dit nieuwe cluster wordt het arbo- en milieubeleid opgesteld, bestaande activiteiten worden samengevoegd en een aantal nieuwe activiteiten ondersteund.
Performance management Om de bijdrage van de medewerkers aan de bedrijfsprocessen helder te maken is eind 2005 performance management ingevoerd. Managementadviesbureau Berenschot heeft TenneT TSO. bij de invoering van het nieuwe managementmodel ondersteund. Nauw betrokken waren ook de ondernemingsraad van TenneT TSO en de vakbonden. Het performance management betreft een gemodificeerd beoordelings- en beloningsbeleid met als doel: het sturen op resultaten en op ontwikkeling van medewerkers. Met andere woorden: een optimale en efficiënte benutting van de capaciteiten van de medewerkers.
Wijzigingen in de wetgeving De wijzigingen in de wetgeving, zoals Wet Walvis, ziektekosten, WIA, levensloop en afschaffing FUR en prepensioen, met ingang van 1 januari 2006 kregen de nodige aandacht in 2005, waarbij medewerkers in korte tijd zijn geïnformeerd over een groot aantal veranderingen. Onder meer aan de hand van informatiebijeenkomsten. Wijzigingen in de wetgeving rond de WAO en het tweede ziektejaar werden in het verslagjaar in de processen en systemen van TenneT TSO geïmplementeerd. De doelstelling blijft onverminderd de WIA-instroom te minimaliseren en zeker niet te laten stijgen tot meer dan 0,5 persoon per jaar.
Beveiliging locaties Zonder elektriciteit staat vrijwel alles stil. De afhankelijkheid van de maatschappij van stroom en de toenemende externe dreiging hebben in 2005 geleid tot een sterk verbeterde beveiliging van de locaties van TenneT TSO, 24 uur per dag. Ook is een voorstelnorm van het ministerie van Economische Zaken met betrekking tot crisisbeheersing geïmplementeerd. De basis van het veiligheidsbeleid van TenneT TSO wordt gevormd door een integraal plan,
53
waarin de uitgangspunten zijn vastgelegd met betrekking tot veiligheid en de beveiliging van TenneT TSO als vitale infrastructurele organisatie. Draaiboeken voor bijzondere bedrijfsvoeringomstandigheden en een verbeterde crisismanagementorganisatie moeten personeel en objecten beschermen in crisissituaties. Als vertegenwoordiger en coördinator van de elektriciteitssector is TenneT TSO ook aangesloten op het Alerteringssysteem Terrorismebestrijding van het ministerie van Justitie (zie ook het hoofdstuk Crisismanagement).
Huisvesting De groei van het aantal medewerkers heeft gevolgen voor de huisvesting. In 2005 zijn kaders opgesteld en is gestart met de herinrichting van het bestaande gebouw in Arnhem, zodat er meer medewerkers in kunnen worden gehuisvest. Deze aanpassingen moeten tevens leiden tot een grotere flexibiliteit in de huisvesting. Hiermee verwacht TenneT TSO dat ze de verwachte personeelsgroei tot minimaal 2009 kan opvangen. Op de locatie Voorburg zijn geen verdere aanpassingen gedaan. Een bijkomende doelstelling van de herinrichting is het verbeteren van de communicatie en de samenwerking. Dit is vertaald in een kantoorconcept met een grote mate van openheid. Alle medewerkers krijgen de beschikking over hetzelfde type werkplek met PC. Op elke kantoorverdieping wordt een hoek ingericht voor ontspanning en informeel overleg. Afgevaardigden van iedere afdeling hebben hierbij hun wensen ingebracht. Drie verdiepingen van de Westvleugel van het gebouw in Arnhem werden al in 2005 verbouwd volgens de nieuwe uitgangspunten. In het algemeen wordt door medewerkers positief gereageerd op de nieuwe werkomgeving. In 2006 en de eerste helft van 2007 komen de Noorden Zuidvleugel aan bod. TenneT TSO heeft het voornemen uitgesproken met het hoofdkantoor in Arnhem te willen blijven. Voor de langere termijn (na 2009) zijn er plannen voor verdere uitbreidingen. Ook worden plannen uitgewerkt voor een nieuw Bedrijfsvoeringcentrum op een andere locatie, waarmee het elektriciteitstransport in heel Nederland kan worden geregeld.
CAO Eind 2005 is er op CAO-gebied veel tot stand gekomen. Er werd een Raam-CAO afgesloten tot 1 april 2007, met daarin afspraken over pensioen en levensloop. Daarnaast kwam er een voor TenneT TSO relevante Sector-CAO Distributie tot stand, met daarin afspraken over de nieuwe zorgverzekering, met een looptijd tot 1 juni 2007.
Ziekteverzuim Het ziekteverzuim daalde in 2005 naar 3,4%, aanzienlijk onder het streefpercentage van maximaal 4,5%. Verklaringen hiervoor kunnen worden gevonden in de stabiele bedrijfssituatie, het gezondheidsbeleid en de actieve opstelling van de direct leidinggevenden en de casemanager in het ziektetraject.
54
Verzuimgegevens TenneT 2001
2002
2003
2004
2005
Ziekteverzuimpercentage
5,39
4,93
4,29
4,07
3,46
Meldingsfrequentie per jaar
1,90
1,5
1,4
1,3
1,5
Gem. verzuimduur (dagen)
9,9
12,0
10,5
15,0
13,4
2
1
3
1
0
Ongevallen met verzuim
Opleiding en ontwikkeling Het verslagjaar werd vooral benut om een beter inzicht te krijgen in de opleidings- en ontwikkelingswensen en zo te komen tot een opleidingsplan. In principe is 2,5% van de salariskosten beschikbaar als opleidingsbudget. In het verslagjaar lag het accent op de uitvoerende afdelingen en de leidinggevenden. Bij de laatste groep werd door trainingsbureau Krauthammer International onder meer ingezoomd op coachend leidinggeven.
Mobiliteit Het binnen TenneT TSO opererende Persoonlijk Ontwikkelingscentrum (POC) bewees ook in 2005 in een behoefte te voorzien. Het centrum werd veelvuldig door medewerkers geraadpleegd. Er werden tientallen individuele sterkte-/zwakte-analyses gemaakt en trajecten uitgezet voor de toekomst (loopbaanplanning). TenneT TSO streeft naar een interne mobiliteit van minimaal 5% per jaar. Een doelstelling die in 2005 ruim werd gehaald.
Ondernemingsraad De samenvoeging met TZH leidde in 2005 tot nieuwe verkiezingen voor de ondernemingsraad (OR). Deze nieuwe OR voerde onder meer gesprekken met de directie over de structuur van TenneT en de oprichting van de holding, het nieuwe ziektekostenstelsel en modificatie van het belonings- en salarissysteem.
Medewerkerwaarderingsonderzoek Uitgangspunt van TenneT TSO is om iedere twee jaar een medewerkerwaarderingsonderzoek (MWO) te laten uitvoeren. In 2003 zou het laatste onderzoek uitgevoerd moeten zijn, maar vanwege de overname in dat jaar van de regionale netbeheerder TZH is dit bewust uitgesteld. In 2005 is vervolgens wel een onderzoek uitgevoerd. Het MWO werd uitgevoerd door het gespecialiseerde bureau Blauw Research uit Rotterdam. Op een schaal van één op tien krijgt TenneT TSO gemiddeld een 7,2 van haar medewerkers. Dit is een goede score. Uit de respons blijkt dat 85% van de medewerkers in verschillende mate tevreden is. Ongeveer één op de tien is ontevreden. In vergelijking met het laatste MWO in 2001 is de algemene tevredenheid over beleid en strategie toegenomen. Iets afgenomen daarentegen is de algemene tevredenheid over functionerings- en beoordelingssystematiek.
55
Uit het MWO kwam een aantal verbeterpunten naar voren. Deze zijn vertaald in concrete verbeterplannen die in 2006 worden uitgevoerd. Het gaat hierbij voornamelijk om de onderwerpen ‘beoordeling’ en ‘cultuur’.
Personeelsbestand TenneT Holding B.V. per 31-12-2005
Leeftijdsopbouw TenneT Holding B.V. per 31-12-2005
500
100
450
90
400
80
350
70
300
60
250
50 40
200
Overig
150
In dienst dochters
100
Extra TenneT
50
Vast TenneT
0 2001
56
2002
2003
2004
2005
30 20
Vrouwen
10
Mannen
0 <24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
>60
PETER VERMEER
Ir. Peter Vermeer (58) is sinds 2004 projectdirecteur Randstad380. In deze functie combineert hij zijn kennis van elektriciteit(snetten) met zijn inzichten in organisaties, stakeholders en de markt. Of, zoals Peter Vermeer zichzelf typeert: ‘Ik ben een manager met gevoel voor de menselijke praktijk’. Peter Vermeer studeerde Elektrotechniek aan de Technische Universiteit (TU) in Delft. Na zijn afstuderen in 1971 vervulde hij eerst zijn militaire dienstplicht. Als marineofficier gaf Vermeer les aan het Koninklijk Instituut voor de Marine (KIM) in de vakken ‘elektrische machines’ en ‘regeltechniek’. Hij ontdekte er dat hij veel plezier heeft in het omgaan met mensen en het overdragen van kennis. Twee elementen die hij ook terugvindt in zijn functie als chef uitvoering (1975) van het kabelnet bij het Gemeentelijk Energiebedrijf (GEB) in Amsterdam. Bij ditzelfde Amsterdamse bedrijf vindt hij enkele jaren later een nieuwe uitdaging als adjunct hoofd van het gasnet. Vanaf 1988 werkt Peter Vermeer bij Sep (Samenwerkende elektriciteits-produktiebedrijven N.V.), als hoofd van de afdeling Koppelnet en Telecommunicatie. Met zijn team is hij verantwoordelijk voor de bouw en beheer van hoogspannings- en telefoonnetten. Na de liberalisering van de energiemarkt wordt TenneT opgericht. Vanaf dat moment (1998) werkt Peter Vermeer in verschillende functies bij TenneT, onder meer als hoofd van de afdeling Infrastructuur en nu als projectdirecteur Randstad380.
57
RANDSTAD380 EEN PLANOLOGISCHE UITDAGING
58
PETER VERMEER Het nieuwe 380 kV-station Maasvlakte, met een innovatieve openluchtschakelinstallatie, waarvan de bouw in 2004 grotendeels was afgerond, werd begin 2005 in bedrijf genomen. Zo is met de vervanging van de oude gasgeïsoleerde schakelinstallatie uit de jaren ‘70 de beschikbaarheid van station Maasvlakte voor de toekomst zeker gesteld en zijn er bovendien ruime uitbreidingsmogelijkheden gerealiseerd. Dit belangrijke station zorgde, samen met de oplevering van de kruising onder de Nieuwe Waterweg en het Calandkanaal bij Europoort (onderdeel van het traject Maasvlakte-Westerlee-Wateringen) in juli 2005, voor de realisatie van het eerste deel van Randstad380. Maar daarmee is de nieuwe ringsluiting er nog niet. Dit jaar en de komende jaren gaat er nog veel meer gebeuren om uiteindelijk te komen tot een nieuwe hoogspanningsverbinding in de Randstad van de Maasvlakte via Bleiswijk en Beverwijk naar Diemen. Peter Vermeer: ‘En dat is een hele uitdaging: om in de drukbevolkte Randstad een tracé te vinden dat stedelijke conglomeraties en natuurgebieden op een acceptabele manier doorkruist. We hebben te maken met allerlei dwingende bestemmingsplannen en alles wat nog groen is wil men groen houden en wordt zwaar beschermd.’ De voorgeschiedenis in het kort. Het was in 2001 dat TenneT constateerde dat de vraag naar elektriciteit in de Randstad snel zou toenemen. Met op termijn tot gevolg dat de storingsreserve in het 150 kV-net opraakt en de kans op een daadwerkelijke onderbreking in de elektriciteitsvoorziening te groot wordt. TenneT nam haar verantwoordelijkheid en werkt op dit moment aan een tracé met voldoende capaciteit voor het transport van elektriciteit in de Randstad. Daarmee wordt de leveringszekerheid op middellange termijn gewaarborgd. Peter Vermeer: ‘Randstad380 is nationaal gezien veruit het grootste project dat we onder handen hebben. Het vraagt ook veel van TenneT, niet alleen op het technische vlak maar ook op het planologische. Bij dit project hebben we veel overleg met externe partijen nodig; van landelijke bestuurders tot en met grondeigenaren. Overleg met alle betrokken gemeenten is nodig om voldoende input te krijgen en alle bestaande vergunningen en plannen met betrekking tot een bepaald gebied in kaart te brengen.’ Deze planologische processen vragen veel tijd, inspanning en inventiviteit. Er moeten bijvoorbeeld technieken worden gevonden die landschappelijk goed in te passen zijn, maar ook weer niet te kostbaar zijn. Peter Vermeer: ‘De planologische besluitvorming is de voorkant, de technologie de achterkant. De uiteindelijke aanleg is het probleem niet. Dat doen we vaker. Maar voor we kunnen beginnen, hebben we de ruimte en het recht om te bouwen nodig. Gelukkig kunnen we voor de lijnen Wateringen-BleiswijkBeverwijk gebruik maken van een door de overheid te nemen Planologische Kernbeslissing en een Rijksprojectenbesluit, een manier om te vermijden dat je met elke gemeente moet onderhandelen over route en de vorm van de benodigde verbindingen. Het ministerie van Economische Zaken heeft hier samen met het ministerie van VROM het voortouw. Daarmee kunnen we veel tijdwinst boeken.’ Peter Vermeer stelt vast dat er in 2005 meer is gebeurd dan alleen de feitelijke aanleg van stations en lijnen. ‘Ik ben nu anderhalf jaar projectdirecteur en ik voel dat de beleving rond het project is veranderd. De mensen van het project Randstad380 hebben zich in het afgelopen jaar niet alleen hard gemaakt voor de totstandkoming van een nieuwe hoogspanningsverbinding die zowel in de zuidelijke als in de noordelijke Randstad een ringvormig hoogspanningsnet vormt, zij hebben vooral ook van gedachten gewisseld met belanghebbenden over de noodzaak van de aanleg van deze nieuwe verbinding versus de persoonlijke belangen van bijvoorbeeld omwonenden. Door een helder verhaal te vertellen en procedureel duidelijk te maken wie welke rol heeft, ontstaat er vaak wederzijds respect.’ Peter Vermeer tot besluit: ‘We willen ons zoveel mogelijk opstellen als een partij die zo goed mogelijk probeert de verschillende belangen te behartigen. Natuurlijk altijd wel met een duidelijke boodschap: Randstad380 is een project met een groot maatschappelijk belang. Willen we in de Randstad de economische groei ondersteunen, dan moet deze nieuwe verbinding er komen.’
59
60
Jaarrekening TenneT Holding B.V.
Inhoudsopgave
Geconsolideerde balans per 31 december 2005
62
Geconsolideerde winst- en verliesrekening over het jaar 2005
64
Mutatieoverzicht van het eigen vermogen over het jaar 2005
65
Geconsolideerd kasstroomoverzicht over het jaar 2005
66
Algemene toelichting
67
Toelichting op de geconsolideerde balans en winsten verliesrekening 2005
79
Overgang naar International Financial Reporting Standards
113
Vennootschappelijke balans per 31 december 2005
120
Vennootschappelijke winst- en verliesrekening over het jaar 2005
122
Mutatieoverzicht van het eigen vermogen over het jaar 2005
123
Toelichting op de vennootschappelijke balans en winst- en verliesrekening 2005
124
Aan de jaarrekening is toegevoegd: Overige gegevens
129
61
Geconsolideerde balans per 31 december 2005 (x EUR 1.000) Activa
Ref.
31 december 2005
31 december 2004
Vaste activa Immateriële activa Materiële vaste activa Financiële activa Latente belastingvordering Overige vorderingen
1 2 3 4 5
29.229 1.047.905 110.067 929 11.635
16.722 1.111.457 161.883 48.922 12.309 1.351.293
1.199.765
2.375
3.781
Vlottende activa Voorraden
6
Vorderingen Debiteuren en overige vorderingen Debiteuren beurstransacties Derivate financiële instrumenten
7 8 15
Financiële activa niet vrij ter beschikking
3
Liquide middelen Zekerheidstellingen Deposito’s Tegoeden op bankrekeningen
9
62
121.924 147.227 -
267.626 410.012 3.953 681.591
269.151
105.750
125.195
223.390 211.500 10.297
514.922 212.351 102.811 830.084
445.187
2.971.093
2.043.079
Passiva
Ref.
Eigen vermogen Aandelenkapitaal Reserve koersverschillen Algemene reserve
31 december 2004
31 december 2005
10
100.000 22 508.885
Eigen vermogen toerekenbaar aan aandeelhouder Aandeel derden
-/-
100.000 151 451.953
551.802 -
608.907 74
551.802
608.981 Langlopende verplichtingen Leningen Investeringsbijdragen Veilinggelden Voorzieningen Derivate financiële instrumenten Latente belastingverplichting
11 12 13 14 15 16
250.000 72.530 182.244 68.358 14.386
250.000 73.110 241.491 68.344 9.252 -
587.518
642.197 Kortlopende verplichtingen Investeringsbijdragen Vooruit ontvangen bedragen Voorzieningen Schulden aan financiële instellingen Leningen, aflosbaar binnen een jaar Crediteuren beurstransacties Zekerheidstellingen Crediteuren en overige schulden Vennootschapsbelasting Derivate financiële instrumenten
12 17 14 18 11 19 20 21 15
2.723 224.066 2.174 75.697 100.000 146.520 223.390 100.870 28.319 -
2.842 345.766 3.138 279.400 412.423 514.922 141.561 15.910 3.953 1.719.915
903.759
2.971.093
2.043.079
63
Geconsolideerde winst- en verliesrekening over het jaar 2005 (x EUR 1.000) Ref.
Netto-omzet Wijziging projecten voor derden Overige opbrengsten
22
-/12
2005
2004
417.928 1.515 2.705
413.700 1.000 2.874
Bedrijfslasten Kosten energie en vermogen Kosten transportnetten en systemen Personeelskosten Afschrijvingen op activa Bijzondere waardevermindering op activa Overige bedrijfskosten
23 24 25 26 1,2 27
144.168 27.309 34.774 63.718 4.500 32.195
159.866 24.580 36.601 62.512 14.954 53.105
Bedrijfsresultaat Financieringsbaten Financieringslasten
28 28
29
64
67.500
110.910 2.284 21.814
-/- 14.918
-/- 19.530
52.582
91.380
-/- 43.456
26.134
96.038
65.246
96.364 326
65.246 -
96.038
65.246
Resultaat na belasting Toekomend aan: Aandeelhouders Derden
306.664
10.961 25.879
Resultaat voor belasting Belasting
351.618
-/-
Mutatieoverzicht van het eigen vermogen over het jaar 2005 (x EURO 1.000)
Toerekenbaar aan aandeelhouders van de vennootschap Geplaatst en gestort kapitaal
Stand per 1 januari 2004 Koersverschillen Netto resultaat Totaal resultaat 2004 Dividend Stand per 31december 2004
100.000 -
-/-
Totaal
Reserve koers-
Algemene reserve verschillen
151 -
409.643 65.246
509.643 - -/151 65.246
-
-/-
151 65.246 - -/- 22.936
65.095 - -/- 22.936
100.000
-/-
151
-
Financiële instrumenten Belasting effect
-
Stand per 1 januari 2005
100.000
451.953
- -/- 13.474 4.042 -/-
151
442.521 96.364
Koersverschillen Netto resultaat
-
173 -
Totaal resultaat 2005 Storting door derden Dividend
-
173 96.364 - -/- 30.000
Stand per 31 december 2005
Aandeel derden
100.000
22
508.885
551.802
- -/- 13.474 4.042
-/-/-
-
542.370
326
173 96.038
326 96.211 400 400 - -/- 30.000 74
608.981
65
Geconsolideerd kasstroomoverzicht over het jaar 2005 (x EUR 1.000) Ref.
2004
2005
Kasstroom uit clearingtransacties Ontvangsten: Beurstransacties Veiling Subsidiegelden MEP Balanshandhaving
1.862.435 92.460 272.594 70.355
3.834.833 124.108 538.097 71.645
2.297.844
4.568.683 Waarvan betaald: Beurstransacties Veiling Subsidiegelden MEP Balanshandhaving
-/- 3.834.833 -/55.826 -/- 538.663 -/43.388
-/- 1.862.435 -/42.295 -/- 278.061 -/43.906 -/-2.226.697
-/- 4.472.710
71.147
95.973 Kasstroom uit operationele activiteiten Betaalde rente Ontvangen rente Ontvangen rente op derden gelden Betaalde vennootschapsbelasting
36
109.015 -/27.046 16.078 6.972 -/- 27.268
-/-
-/-
72.710 13.544 7.827 8.357 24.321 51.029
77.751 Kasstroom uit investeringsactiviteiten Investeringen in immateriële activa Investeringen in materiële vaste activa Investeringen in minderheidsdeelnemingen Terugbetaalde instandhoudingbijdrage Aankopen effecten niet vrij ter beschikking Aflossingen effecten niet vrij ter beschikking Afkoop erfpacht
1 -/2 -/3 -/12 -/3 -/3 5 -/-
-/-/-/-/-/-
3.371 125.017 600 425 168.589 136.818 984
-/-
7.983 75.201 30 1.622 182.535 148.061 12.129 -/- 131.439
-/- 162.168 Kasstroom uit financieringsactiviteiten Nieuwe leningen Aflossing onderhandse lening Trekking resp. aflossing schulden aan financiële instellingen Door derden gestort aandelenkapitaal Uitbetaald dividend Ontvangen gelden zekerheden Ontvangsten te verrekenen in toekomstige tarieven
11 11 -/-
100.000
-/-
250.000 50.000
-/-
243.414 -/- 22.936 56.935
203.703 400 10 -/30.000 20 291.532 18
6.655
7.678 373.313
-/-
2.760
Toename resp. afname liquide middelen
384.869
-/-
12.023
Liquide middelen per 1 januari Koersverschillen op liquide middelen
445.187 28
-/-
457.391 181
Liquide middelen per 31 december
830.084
66
445.187
Algemene toelichting
TenneT is in 2005 gestart met een juridische herstructurering van haar groepsstructuur. Op 20 december 2005 is de naam van de vennootschap gewijzigd in TenneT Holding B.V. (TenneT) en heeft TenneT Holding B.V. de vennootschap TenneT TSO B.V. opgericht. Door juridische splitsing zijn alle activa en passiva overgegaan naar TenneT TSO B.V. Bij afzonderlijke akte zijn vervolgens op 20 december 2005 de aandelen in APX B.V. overgedragen aan TenneT Holding B.V. De juridische splitsing alsmede de overdracht van de aandelen in APX B.V. werkt economisch terug tot 1 januari 2005. In 2006 zal de herstructurering worden afgerond waarbij de nietgereguleerde activiteiten rechtstreeks onder TenneT Holding B.V. worden gepositioneerd en de gereguleerde taken onder TenneT TSO B.V.
1. Aard van de bedrijfsactiviteiten TenneT verzorgt transport- en systeemdiensten, de aanleg, exploitatie en beheer van transportnetten, faciliteert de marktwerking op het gebied van energie en milieu en verhuurt telecommunicatie infrastructuur. TenneT TSO is aangewezen als beheerder van het landelijk hoogspanningsnet en van het regionale 150 kV-netwerk van Zuid-Holland. TenneT TSO exploiteert daartoe Nederlandse netten die bestemd zijn voor transport van elektriciteit, alsmede de landgrensoverschrijdende netten op een spanningsniveau van 500V of hoger. Voorts faciliteert TenneT TSO de markt door het handhaven van de energiebalans, het waarmerken van milieuvriendelijk geproduceerde elektriciteit, het uitvoeren van subsidieregelingen voor de productie van milieuvriendelijke elektriciteit en het verrichten van activiteiten die verwant zijn aan de genoemde doelstellingen. De kaders waarbinnen TenneT TSO haar activiteiten uitvoert, zijn vastgelegd in wet- en regelgeving van het ministerie van Economische Zaken en de Directie Toezicht Energie (DTe). Dit betreft met name de Nederlandse Elektriciteitswet 1998 en de nadere uitwerking daarvan in de Technische codes (Meet-, Systeem- en NetCode) en de Tarievencode van de DTe. TenneT TSO ontvangt als beheerder van het landelijk hoogspanningsnet bij de uitvoering van de wettelijke taken liquide middelen die zij niet gebruikt voor de financiering van haar activiteiten. Deze middelen zijn ondergebracht in Stichting Beheer Doelgelden Landelijk Hoogspanningsnet. TenneT faciliteert daarnaast de markt op het gebied van energie en milieu en exploiteert hiervoor een aantal energiebeurzen. Een energiebeurs is een marktplaats waar aanbod van en vraag naar energie bij elkaar komt. Energiebeurzen dragen zorg voor de financiële afwikkeling van de anoniem totstandgekomen transacties. Het volledige geplaatste aandelenkapitaal in TenneT Holding B.V. wordt gehouden door de Staat der Nederlanden.
67
2. Samenvatting van verslaggevinggrondslagen 2.1 Algemene toelichting De geconsolideerde jaarrekening is de eerste jaarrekening die is opgesteld in overeenstemming met de International Financial Reporting Standards (IFRS) zoals vastgesteld door de International Accounting Standards Board en goedgekeurd door de Europese Commissie. Deze standaarden zijn door een Europese verordening met ingang van 2005 verplicht voor alle beursgenoteerde ondernemingen in Europa. TenneT is niet beursgenoteerd, maar heeft gekozen deze standaarden toe te passen teneinde (internationale) vergelijkbaarheid te bevorderen. Bij de eerste toepassing van IFRS in 2005 dienen de vergelijkende cijfers van het boekjaar 2004 te zijn opgesteld volgens diezelfde standaarden, hetgeen inhoudt dat de effecten van het toepassen van IFRS bepaald zijn per 1 januari 2004, met uitzondering van IAS 32 en 39 (waardering en classificatie van financiële instrumenten). Doordat IAS 32 en 39 per 1 januari 2005 worden toegepast, zijn in 2004 de volgende afwijkende grondslagen gehanteerd: • derivate financiële instrumenten zijn niet gewaardeerd (sinds 1 januari 2005 zijn deze op de balans opgenomen tegen de reële waarde); • debiteuren en overige vorderingen, crediteuren en overige schulden alsmede leningen zijn gewaardeerd tegen nominale waarde (sinds 1 januari 2005 zijn deze gewaardeerd tegen geamortiseerde kosten gebruik makend van de effectieve interestmethode); • deelnemingen waarin geen invloed van betekenis wordt uitgeoefend, zijn gewaardeerd tegen verkrijgingprijs of de lagere reële waarde (deze zijn sinds 1 januari 2005 gewaardeerd tegen de reële waarde). De gevolgen van de toepassing van IFRS voor het eigen vermogen per 1 januari 2004 en 2005 en voor het resultaat over 2004 is weergegeven in hoofdstuk ‘Overgang naar International Financial Reporting Standards’ op pagina 113 tot en met 118. De jaarrekening is opgesteld onder de historische kostenconventie met uitzondering van de volgende activa en passiva posten die op reële waarde zijn gewaardeerd: derivate financiële instrumenten en financiële activa eventueel beschikbaar voor verkoop. Het opstellen van de jaarrekening vereist dat het management inschattingen maakt en veronderstellingen doet. De belangrijkste worden nader toegelicht op bladzijde 78. Standaarden, interpretaties en aanpassingen op gepubliceerde standaarden die nog niet effectief zijn TenneT is op de hoogte van het feit dat nieuwe standaarden, aanpassingen en interpretaties op de huidige standaarden zijn gepubliceerd die van kracht worden voor verslagjaren die aanvangen op of na 1 januari 2006 of later indien TenneT ervoor kiest om deze niet vervroegd toe te passen. Deze betreffen: • IAS 19 (aanpassing) – Personeelsbeloningen (effectief vanaf 1 januari 2006); • IAS 39 (aanpassing) – Kasstroomafdekking van voorspelde intragroepstransacties (effectief vanaf 1 januari 2006); • IAS 39 (aanpassing) – De reële-waardeoptie (effectief vanaf 1 januari 2006); • IAS 39- en IFRS 4 (aanpassing) – Financiële garantie contracten (effectief vanaf 1 januari 2006); • IFRS 1 (aanpassing) Eerste toepassing van IFRS en IFRS 6 (aanpassing) – Exploratie en evaluatie van minerale hulpbronnen (effectief vanaf 1 januari 2006); • IFRS 7 – Financiële instrumenten, toelichtingen en een aanvullende aanpassing op IAS 1, presentatie van de jaarrekening – toelichting kapitaal (effectief vanaf 1 januari 2007);
68
• IFRIC 4 – Bepaling of overeenkomsten een lease-overeenkomst bevatten (effectief vanaf 1 januari 2006); • IFRIC 5 – Verwerking van rechten op gelden voor de opruiming, het herstel van activa en milieuherstel (effectief vanaf 1 januari 2006); • IFRIC 6 – Verplichtingen die voortvloeien uit deelname op een speciale markt: vervuiling van elektrische en elektronische apparatuur (effectief vanaf 1 december 2005). De aanpassing in IAS 19 kan invloed hebben op de verplichting om de pensioenregeling als een toegezegde-pensioenregeling integraal toe te passen ook als onvoldoende informatie beschikbaar is. De overige aanpassingen zullen naar verwachting geen belangrijke invloed hebben op de jaarrekening van TenneT.
2.2 Grondslagen voor consolidatie In de consolidatie worden de financiële gegevens van TenneT opgenomen en van de groepsmaatschappijen waarin TenneT direct of indirect een beslissende invloed kan uitoefenen ter zake van het bestuur en van het financiële beleid. De activa, schulden en resultaten van deze groepsmaatschappijen worden voor 100% in de consolidatie opgenomen. De financiële gegevens van joint ventures waarin op grond van een overeenkomst met anderen de zeggenschap gezamenlijk wordt uitgeoefend, worden proportioneel geconsolideerd op basis van de grondslagen van TenneT. De in de consolidatie begrepen rechtspersonen zijn: Aandeel in kapitaal TenneT TSO B.V., Arnhem • CertiQ B.V., Arnhem • CertiChange B.V., Utrecht * • EEeXchange B.V., Utrecht * • EnerQ B.V., Arnhem • Elined B.V., Arnhem * - Relined B.V., Utrecht • European Energy Auction B.V., Gemert * • NLink International B.V., Arnhem * - BritNed Development Ltd., Birmingham U.K. • TSO Auction B.V., Arnhem • B.V. Transportnet Zuid-Holland, Voorburg APX B.V., Amsterdam • APX Gas Ltd., Nottingham U.K. • APX Power Ltd., Londen U.K. • APX Holdings UK Ltd., Londen U.K. • APX Gas NL B.V., Amsterdam • APX Gas Zeebrugge B.V., Amsterdam
(100%) (100%) (50%) (50%) (100%) (100%) (50%) (100%) (100%) (50%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (58%)
In verband met de herstructurering worden de vennootschappen met een * in 2006 overgedragen aan TenneT Holding B.V. De vennootschappen waarin een 50% belang wordt gehouden betreffen joint ventures. Ongerealiseerde resultaten op transacties tussen de groep en haar deelnemingen worden geëlimineerd naar rato van het belang van de groep in de deelnemingen. Ongerealiseerde verliezen worden niet geëlimineerd als de transactie aantoont dat sprake is van een bijzondere
69
waardevermindering van een actief. Waar noodzakelijk worden waarderingsgrondslagen van deelnemingen in overeenstemming gebracht met die van de groep. Er is een aansprakelijkheidsverklaring zoals bedoeld in artikel 403 van BW 2 titel 9 afgegeven ten behoeve van B.V. Transportnet Zuid-Holland met ingang van 18 december 2003. In de consolidatie is tevens begrepen de Stichting Beheer Doelgelden Landelijk Hoogspanningsnet, gevestigd te Arnhem. In januari 2005 is APX Gas NL B.V. opgericht waarvan de aandelen voor 100% door APX B.V. worden gehouden. Daarnaast is in februari 2005 APX Gas Zeebrugge B.V. gezamenlijk met derden opgericht.
2.3 Toelichting op het geconsolideerde kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. Het kasstroomoverzicht is samengesteld uit de kasstroom uit clearingtransacties alsmede uit operationele, investerings- en financieringsactiviteiten. De kasstroom uit clearingtransacties heeft betrekking op activiteiten die voor rekening van derden worden verricht. Dit betreft de clearing van transacties op fysieke beurzen, het veilen van de capaciteit van de buitenlandverbindingen, de uitvoering van de wet ter stimulering van de milieukwaliteit van elektriciteitsproductie (MEP-subsidieregeling) en de handhaving van de energiebalans. Deze kasstroom wordt niet in de resultatenrekening verantwoord en is in de balans gerubriceerd als liquide middelen niet vrij ter beschikking. TenneT loopt ten aanzien van deze activiteiten geen economische risico’s, behoudens krediet- en liquiditeitsrisico’s waarvoor adequate maatregelen zijn getroffen. De vennootschap ontvangt een vergoeding voor de hiervoor verrichte diensten.
2.4 Vreemde valuta De posten in de jaarrekening worden gewaardeerd met inachtneming van de valuta van de primaire economische omgeving waarin de entiteit actief is (de functionele valuta). Deze geconsolideerde jaarrekening is opgesteld in euro’s, zijnde de functionele en rapporteringvaluta van de vennootschap. De functionele en rapporteringvaluta van de vennootschappen in Engeland is de Engelse pond. De balansposten die betrekking hebben op activa en passiva in vreemde valuta worden omgerekend tegen de koers per balansdatum. De hieruit voortvloeiende omrekeningsverschillen worden in het resultaat over het jaar verwerkt respectievelijk rechtstreeks in het eigen vermogen indien hedge accounting wordt toegepast. Transacties in vreemde valuta gedurende de verslagperiode zijn in de jaarrekening verwerkt tegen de gerealiseerde koers. De activa en passiva van de geconsolideerde buitenlandse groepsmaatschappijen worden op balansdatum omgerekend tegen de dan geldende wisselkoers. De als gevolg van wijzigingen van wisselkoersen optredende omrekeningsverschillen worden rechtstreeks in het eigen vermogen verantwoord. De resultaten van de geconsolideerde buitenlandse groepsmaatschappijen worden verantwoord tegen de gemiddelde koersen over het betrokken boekjaar. Bij gedeeltelijke verkoop van de investeringen in buitenlandse deelnemingen, worden de daaraan gerelateerde cumulatieve koersverschillen in de winst- en verliesrekening verantwoord.
70
Goodwill die ontstaat door de verwerving van een buitenlandse entiteit blijft genoteerd in de buitenlandse valuta en wordt omgerekend tegen de koers per balansdatum.
2.5 Grondslagen voor waardering van de activa en passiva Immateriële activa Onder goodwill wordt verstaan: het op het moment van verwerving bestaande positieve verschil tussen de verkrijgingprijs en de reële waarde van de verkregen activa en passiva. In de openingsbalans is gebruik gemaakt van de vrijstelling ten aanzien van het retrospectief toepassen van IFRS 3 op grond waarvan de goodwill op acquisities gedaan voor 1 januari 2004 niet is herzien. Goodwill wordt jaarlijks beoordeeld op bijzondere waardeverminderingen en wordt gewaardeerd tegen kostprijs, onder vermindering van cumulatieve bijzondere waardeverminderingen. Waardeverminderingen op goodwill zijn niet omkeerbaar. Computersoftware wordt geactiveerd tegen de verkrijgings- of vervaardigingprijs onder aftrek van lineaire afschrijving. De afschrijvingstermijn is gelijk aan de geschatte economische gebruiksduur en bedraagt drie respectievelijk vijf jaar. De vervaardigingprijs bestaat uit directe arbeidskosten inclusief een opslag voor indirecte kosten. Onderzoeks- en onderhoudskosten voor computersoftware worden verwerkt in de winst- en verliesrekening. De overige immateriële activa bestaan uit een verworven handelsnaam en contracten met participanten, en worden gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs, onder aftrek van lineaire afschrijvingen. De afschrijvingstermijn is gelijk aan de geschatte economische gebruiksduur en bedraagt vijf jaar. Materiële vaste activa De materiële vaste activa bestaan uit hoogspanningsstations, -verbindingen en overige activa en hebben ondermeer betrekking op de transportnetten waarvoor TenneT TSO is aangewezen als netbeheerder. De gronden waarop de hoogspanningsmasten zich bevinden, zijn niet in eigendom. Hiervoor worden gebruiksrechten betaald die jaarlijks ten laste van het resultaat komen. Voor de waardering van de materiële vaste activa met betrekking tot het landelijk hoogspanningsnet is ten behoeve van de openingsbalans op 1 januari 2004 gebruik gemaakt van de mogelijkheid in IFRS 1 om op transitiedatum de materiële vaste activa te waarderen tegen de reële waarde, die vanaf dat moment als ‘veronderstelde kostprijs’ geldt. De reële waarde van het landelijk hoogspanningsnet is afgeleid van de gereguleerde activawaarde. Dit is een door de DTe bepaalde waarde, die mede bepalend is voor de toegestane omzet. De overige materiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen de verkrijgings- of vervaardigingprijs, inclusief bouwrente en toekomstige kosten voor amovering, onder aftrek van lineaire afschrijvingen over de geschatte gebruiksduur van het actief. Er wordt geacht geen restwaarde aanwezig te zijn. De gebruiksduur en restwaarde van de materiële vaste activa worden jaarlijks beoordeeld. De verkrijgings- of vervaardigingsprijs is, indien van toepassing, niet hoger dan het door de DTe bepaalde investeringsbudget. Bij het bepalen van de afschrijvingssystematiek is rekening gehouden met het reguleringssysteem. Kosten voor modificatie en onderhoud gemaakt na eerste verwerking in de jaarrekening zijn inbegrepen in de boekwaarde van het actief dan wel als afzonderlijk actief, indien het waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voordelen met betrekking tot het actief naar de groep zullen vloeien en de kosten van het actief op betrouwbare
71
wijze kunnen worden bepaald. Overige reparatie- en onderhoudskosten worden verantwoord in de winst- en verliesrekening in de periode waarin zij zich voordoen. De afschrijvingen worden lineair berekend uitgaande van de componenten met de volgende gebruiksduur in jaren: Stations: Aarder, scheider, vermogensschakelaar 35 Beveiliging en besturingsapparatuur 10 Vermogenstransformatoren 35 Condensatorbanken 35 Telecommunicatie apparatuur 10 Verbindingen:
Masten / Lijnen Kabels (ondergronds)
Overige:
Kantoorgebouwen Kantoorautomatisering Procesautomatisering Overige bedrijfsmiddelen
40 40 40 3-5 3-5 5 - 10
Op grond (inclusief bouwrijp maken) wordt niet afgeschreven. Investeringen die door derden worden gefinancierd Bepaalde investeringen in materiële vaste activa worden met toestemming van de DTe gefinancierd uit opbrengsten uit de veiling van de capaciteit op de verbindingen met het buitenland. Deze bijdragen uit de veilinginkomsten worden als investeringsbijdragen gepresenteerd en derhalve niet in mindering gebracht op de boekwaarden van de betreffende materiële vaste activa. Investeringen, die uitgevoerd worden op verzoek en voor rekening van derden, worden geactiveerd na aftrek van de bijdragen van derden. Eventuele winst op deze projecten wordt aan het boekjaar toegerekend naar rato van de voortgang van het project. Financiële activa en passiva Financiële activa en passiva worden als volgt gecategoriseerd: • financiële activa en passiva (inclusief die worden aangehouden voor verkoop): waardering tegen reële waarde met reële waardemutatie in de resultatenrekening; • tot einde looptijd aangehouden financiële activa en passiva: waardering initieel tegen reële waarde en vervolgens tegen geamortiseerde kosten gebruik makend van de effectieve interestmethode; • leningen en vorderingen: waardering initieel tegen reële waarde en vervolgens tegen geamortiseerde kosten gebruik makend van de effectieve interestmethode. Effecten en deposito’s met een resterende looptijd langer dan één jaar zijn opgenomen onder de langlopende financiële activa. Effecten en deposito’s met een oorspronkelijke looptijd van meer dan drie maanden en een resterende looptijd van minder dan twaalf maanden vanaf balansdatum zijn geclassificeerd als kortlopende financiële activa. Deposito’s met een oorspronkelijke looptijd korter dan drie maanden zijn verantwoord onder liquide middelen. Bijzondere waardevermindering activa Voor goodwill of andere activa met een onbepaalde gebruiksduur wordt jaarlijks beoordeeld of sprake is van een bijzondere waardevermindering. Voor andere activa wordt periodiek geëvalueerd of er aanwijzingen zijn dat een actief aan een bijzondere waardevermindering onderhevig kan zijn. Indien opportuun, wordt de realiseerbare waarde van het actief vastgesteld,
72
te weten de hoogste van de directe of indirecte opbrengstwaarde. Van een bijzondere waardevermindering is sprake als de boekwaarde van een actief hoger is dan de realiseerbare waarde. Een bijzondere waardevermindering wordt verwerkt in de winst- en verliesrekening. Ten behoeve van het beoordelen of er aanwijzingen zijn dat een actief aan een bijzondere waardevermindering onderhevig kan zijn, worden activa gegroepeerd op het laagst mogelijke niveau waarvoor separate kasstromen identificeerbaar zijn. Belastinglatenties De met voorwaartse verliescompensatie en tijdelijke verschillen tussen de fiscale en bedrijfseconomische waarden van activa en passiva verband houdende latente belastingvorderingen en -verplichtingen worden berekend op basis van de tarieven voor de vennootschapsbelasting die naar verwachting zullen gelden op het moment van afwikkeling. Latente belastingvorderingen worden verwerkt voorzover het waarschijnlijk is dat er toekomstige fiscale winsten beschikbaar zijn waarmee de tijdelijke verschillen benut kunnen worden. Salderen van actieve en passieve belastinglatenties vindt plaats indien deze vallen binnen een fiscale eenheid voor de vennootschapbelasting en voorzover de termijnen waarbinnen realisatie wordt verwacht samenvallen. Latente belastingvorderingen en -verplichtingen worden voor tijdelijke verschillen die ontstaan op investeringen in dochterondernemingen en deelnemingen alleen opgenomen indien de groep in staat is het tijdstip van afloop van het tijdelijke verschil te bepalen en het waarschijnlijk is dat het tijdelijke verschil in de voorzienbare toekomst zal aflopen. Voorraden De voorraden worden gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijzen onder toepassing van de fifomethode of lagere realiseerbare waarde, te weten de geschatte verkoopopbrengst. Incidenteel worden projecten voor derden uitgevoerd. De projecten voor derden worden gewaardeerd tegen de vervaardigingprijs, zijnde directe materiaal- en arbeidskosten inclusief een opslag voor indirecte kosten, direct toerekenbaar uitbesteed werk, overige externe kosten en bouwrente. Indien op deze projecten aantoonbare resultaten ontstaan, wordt de winst aan het boekjaar toegerekend naar rato van de voortgang van het project. Voorzieningen voor verwachte verliezen worden genomen in de periode waarin komt vast te staan dat er sprake is van verliesgevende projecten en worden in mindering gebracht op de post projecten voor derden. De gefactureerde termijnen op onderhanden werken die voor derden worden uitgevoerd, worden gepresenteerd onder de kortlopende schulden. Debiteuren en overige vorderingen Debiteuren en overige vorderingen worden initieel gewaardeerd tegen reële waarde en vervolgens tegen geamortiseerde kosten gebruikmakend van de effectieve interestmethode, onder aftrek van noodzakelijk geachte voorzieningen voor oninbaarheid. Liquide middelen Liquide middelen betreffen saldi op bankrekeningen en andere korte termijn hoog liquide investeringen met een oorspronkelijke looptijd van drie maanden of korter. Tekorten op bankrekeningen worden verantwoord als schulden aan financiële instellingen.
73
Leningen Leningen worden initieel gewaardeerd tegen reële waarde minus de toe te rekenen transactiekosten. Vervolgens worden leningen gewaardeerd tegen geamortiseerde kosten, waarbij het verschil tussen de initiële waardering en de aflossingswaarde wordt verwerkt in de winst- en verliesrekening over de looptijd van de lening. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de effectieve interestmethode. Investeringsbijdragen De onder de verplichtingen opgenomen investeringsbijdragen hebben betrekking op materiële vaste activa die eigendom zijn van TenneT TSO en waarvoor een bijdrage is ontvangen uit de veilinginkomsten. Vooruit ontvangen bedragen De vooruit ontvangen bedragen hebben betrekking op gelden die verrekend worden in toekomstige tarieven of die niet vrij ter beschikking staan. Aan de onder de verplichtingen opgenomen vooruit ontvangen bedragen wordt rente toegevoegd. Voorzieningen Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen die op balansdatum bestaan, waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de omvang op betrouwbare wijze is te schatten. Bij een lange looptijd wordt de voorziening gebaseerd op de contante waarde. Het percentage is gebaseerd op de specifieke risico’s voor de verplichting. De toename in de voorziening door het verstrijken van de tijd wordt verwerkt als rentekosten. De voorziening milieu en amovering dient ter dekking van de kosten voor het verwijderen van schadelijke stoffen en van te verlaten hoogspanningsverbindingen alsmede van ondergrondse kabeltracés. Deze voorziening wordt gewaardeerd tegen netto contante waarde. TenneT kent een aantal pensioen- en pensioengerelateerde regelingen voor huidige en voormalige werknemers. De pensioenen van nagenoeg alle medewerkers zijn ondergebracht bij het pensioenfonds ABP. Deze regeling is te karakteriseren als toegezegde-pensioenregeling, waarbij de pensioenuitkering gebaseerd is op de lengte van het dienstverband en het gemiddelde salaris van de werknemers gedurende dit dienstverband. Naast deze pensioenregeling is er in het buitenland een toegezegde-pensioenregeling en een toegezegde-bijdragenregeling die beiden van ondergeschikte betekenis zijn. De pensioenregeling van het pensioenfonds ABP kan aangemerkt worden als ‘multi-employerregeling’. IAS 19 verlangt dat bepaalde informatie inzake toegezegde-pensioenregelingen wordt toegelicht in de jaarrekening. Met name het saldo van de met de regeling samenhangende activa en passiva dient in de balans te worden opgenomen als een vordering en verplichting. Het ABP heeft aangegeven niet in staat te zijn om aan de deelnemende ondernemingen de informatie te verschaffen die volgens IAS 19 noodzakelijk is voor toegezegde-pensioenregelingen. Daarom wordt deze regeling behandeld als toegezegde-bijdragenregeling en worden de verschuldigde pensioenpremies over het boekjaar als pensioenlast in het resultaat verantwoord. Ter dekking van de kosten voor bijzondere personeelsregelingen waarvan de verplichtingen voor balansdatum zijn ontstaan, zijn voorzieningen opgenomen. Deze hebben betrekking op afvloeiing van personeel, jubileumuitkeringen en premie ziektekostenverzekering. De in deze voorzieningen opgenomen bedragen voor de premies voor ziektekostenverzekering en jubileumuitkeringen worden gewaardeerd op basis van actuariële grondslagen.
74
Derivate financiële instrumenten Derivate financiële instrumenten worden gewaardeerd tegen reële waarde. Waardemutaties worden verwerkt in de winst- en verliesrekening. Er is geen hedge accounting toegepast op de financiële derivate instrumenten.
2.6 Grondslagen voor bepaling van het resultaat Algemeen Het resultaat wordt bepaald als het verschil tussen de opbrengstwaarde van de geleverde prestaties en de kosten en andere lasten over het jaar. Omzet De omzet voor aansluitdiensten, transportdiensten en systeemdiensten is voornamelijk gebaseerd op de door de DTe voor het betreffende jaar vastgestelde tarieven, conform de tarievenstructuur zoals neergelegd in de Tarievencode en daarboven op aanvullende beschikkingen van de DTe. De omzet voor handhaving energiebalans is gelijk aan de kosten voor energie en vermogen om de energiebalans te handhaven. Dit vloeit voort uit het systeem van programmaverantwoordelijkheid. Daarbij zijn bedrijven die programmaverantwoordelijkheid uitvoeren op basis van de Systeemcode een prijs voor onbalans verschuldigd aan de beheerder van het landelijk hoogspanningsnet, wanneer zij afwijken van het ingediende programma. Conform de Systeemcode dient de beheerder van het landelijk hoogspanningsnet het saldo van onbalansverrekening en kosten voor energie en vermogen op te nemen in het systeemdienstentarief van een volgend jaar. De omzet uit hoofde van beursactiviteiten betreft de lidmaatschapsgelden, transactievergoedingen en opbrengsten voor de verrichte diensten door de energiebeurzen. De omzet uit hoofde van de diensten marktfacilitering betreft een vergoeding voor de kosten van deze diensten. Rentebaten betreffen voornamelijk rentes ontvangen over zekerheidsstellingen en kortlopende uitzettingen in het kader van de beursactiviteiten. Bedrijfslasten De kosten energie en vermogen betreffen de kosten voor inkoop van energie en vermogen voor de transportdiensten, systeemdiensten en handhaving energiebalans. Onder de kosten transportnetten en systemen zijn begrepen zowel de kosten van exploitatie van de transportnetten, alsmede de kosten voor onderhoud van systemen ten behoeve van de primaire bedrijfsprocessen. De personeelskosten zijn verminderd met de opbrengsten uit hoofde van activeringen in het kader van de vervaardiging van materiële vaste activa. Financieringsbaten en -lasten De financieringslasten betreffen interest op leningen, rekening courant faciliteiten en andere schuldposities. De financieringsbaten en -lasten over de middelen die in beheer zijn gegeven bij de Stichting Beheer Doelgelden Landelijk Hoogspanningsnet en over de subsidiegelden MEP worden rechtstreeks aan de desbetreffende middelen toegevoegd.
75
Leases Leases waarbij het economisch eigendom rust bij de verhuurder worden gekwalificeerd als operationele lease. De betalingen uit hoofde van deze overeenkomsten worden lineair ten laste van de winst- en verliesrekening gebracht over de periode van de lease. Belastingen De belastingen over het resultaat worden berekend over het in de jaarrekening gepresenteerde resultaat naar geldende bepalingen en tarieven. Hierbij wordt rekening gehouden met fiscaal niet aftrekbare kosten en met de mogelijkheden van voorwaartse verliescompensatie.
3. Financieel risicomanagement Het beleid is gericht op het adequaat beheersen van de geldstromen en het beschermen van het groepsvermogen tegen financiële risico’s.
Risico van clearingtransacties Doordat TenneT energiebeurzen exploiteert, de veiling van de capaciteit op de buitenlandverbindingen verricht, de subsidieregeling MEP uitvoert en zorgdraagt voor de handhaving van de energiebalans worden omvangrijke geldstromen afgewikkeld. Het beleid is er op gericht om de risico’s samenhangende met de clearingtransacties van deze geldstromen te minimaliseren. Energiebeurzen De energiebeurzen sluiten overeenkomsten met participanten opdat handel uitsluitend kan plaatsvinden voorzover de verstrekte zekerheidsstellingen toereikend zijn. Deze zekerheidsstellingen bestaan onder andere uit collaterals, bankgaranties en garanties van moederbedrijven. Na totstandkoming van de transacties vindt verrekening plaats met deze zekerheidsstellingen dan wel ontstaat een debiteurenpositie voor de verkopen en een crediteurenpositie voor de inkopen (uitsluitend bij APX Gas Ltd.). In een dergelijk systeem worden eerst vorderingen en schulden met dezelfde partij onderling verrekend, vervolgens worden de vorderingen geïnd en de schulden betaald. Voor de debiteurenpositie zijn eveneens zekerheden gesteld. Veiling van de capaciteit op de buitenlandverbindingen TSO Auction B.V. sluit overeenkomsten met participanten opdat de geveilde capaciteit voor de jaar- en maandveiling wordt toegewezen uitsluitend voorzover de verstrekte zekerheidsstellingen toereikend zijn. Deze zekerheidsstellingen bestaan uit collaterals en bankgaranties. Na totstandkoming van de transacties vindt verrekening plaats. Voor de dagveiling worden eveneens zekerheden gesteld die op toereikendheid worden gemonitored. Subsidiegelden MEP De verstrekte MEP-subsidies worden gefinancierd uit de afdrachten van netbeheerders en het ministerie van Economische Zaken. Het ministerie van Economische Zaken heeft zich garant gesteld voor eventuele tekorten. Handhaving van de energiebalans TenneT TSO handhaaft de energiebalans. De hiermee samenhangende kosten worden gedekt met de opbrengst uit onbalans die aan de programmaverantwoordelijke bedrijven wordt gefactureerd. Een surplus wordt op de tarieven voor systeemdiensten in mindering gebracht. Voor de verrekening met de programmaverantwoordelijke bedrijven zijn zekerheden gesteld bestaande uit bankgaranties en collaterals.
76
In het kader van de clearingtransacties heeft TenneT op haar balans middelen staan die niet vrij ter beschikking staan aan de groep. Deze zijn naar hun oorsprong als volgt te specificeren: 2005
2004
Energiebeurzen Veiling van de capaciteit op de buitenlandverbindingen Subsidiegelden MEP Handhaving van de energiebalans
1.054.447 305.528 300.803 54.662
395.325 280.339 162.401 48.319
Totaal niet vrij ter beschikking Overige activa
1.715.440 1.255.653
886.384 1.156.695
Balanstotaal
2.971.093
2.043.079
Treasury risico Het beleid is er op gericht om de middelen die ter beschikking staan aan marktpartijen en DTe te scheiden van de middelen voor de operationele activiteiten. Deze middelen zijn of ondergebracht bij de Stichting Beheer Doelgelden Landelijk Hoogspanningsnet of vastgelegd in zekerheidsstellingen, bankgaranties en collaterals. Indien van toepassing belegt TenneT deze middelen met hoofdsomgarantie bij beleggingspartijen met een hoge kredietwaardigheid. De looptijd wordt afgestemd op de duur van de beschikbaarheid van deze middelen.
Marktrisico Het beleid is er op gericht om posities in vreemde valuta dan wel prijsrisico’s af te dekken. TenneT gebruikt hiervoor valuta termijncontracten. TenneT heeft activiteiten in Engeland die leiden tot een positieve kasstroom in Engelse ponden. De beoordeling van de exposure heeft niet geleid tot maatregelen ter afdekking van mogelijke risico’s. Voor de aanleg van de kabel naar Noorwegen worden geldstromen in Noorse kronen afgedekt met termijncontracten en zijn afspraken gemaakt over vaste verrekenkoersen.
Interestrisico TenneT heeft leningen met variabele rentes. Teneinde het interestrisico op deze leningen te beperken zijn renteswaps afgesloten waarbij de variabele rente is omgezet in een vaste rente. De interest rate swaps (IRS) expireren overeenkomstig de aflossingsdatum van de onderliggende leningen. In 2005 wordt geen hedge accounting toegepast. De vaste rente en de waardemutaties in de reële waarde van de IRS worden als financieringsbaten en -lasten verantwoord, waardoor de resultatenrekening volatieler wordt. De reële waarde van de IRS contracten is bepaald aan de hand van discounted cashflow waarderingstechnieken, gebaseerd op de marktcondities op balansdatum.
77
4. Belangrijkste schattingen en beoordelingen in de jaarrekening Inschattingen en verwachtingen die zich voordoen bij het opstellen van de jaarrekening worden continu geëvalueerd. Ze zijn gebaseerd op ervaringen en verwachtingen over toekomstige gebeurtenissen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. De groep maakt schattingen en doet veronderstellingen over toekomstige ontwikkelingen. Schattingen zullen, per definitie, zelden gelijk zijn aan de werkelijke uitkomsten. Schattingen en aannames die in het komende boekjaar kunnen leiden tot materiële aanpassingen van boekwaarden van activa en verplichtingen worden hieronder nader toegelicht. Gebruiksduur materiële vaste activa De waardering van de materiële vaste activa gaat uit van afschrijvingstermijnen gebaseerd op studies van toegepaste levensduren van hoogspanningsnetten in binnen- en buitenland. Belastingen De latente belastingvordering is gebaseerd op een vennootschapsbelastingtarief van 29,6% voor 2006 en 29,1% voor 2007 en later. De invloed van een tariefsverlaging met 5% resulteert in een lagere latente belastingvordering van EUR 8,3 mln. Geschatte bijzondere waardevermindering van goodwill Jaarlijks gaat de groep na of er sprake is van bijzondere waardevermindering van goodwill. De realiseerbare waarde van kasstroomgenererende eenheden wordt vastgesteld op basis van berekeningen van de bedrijfswaarde. Deze berekeningen brengen het gebruik van schattingen met zich mee. De berekeningen zijn gebaseerd op lange termijnplannen die de marktomstandigheden reflecteren zoals deze door het management worden verwacht. Voorziening milieu en amovering De voorziening voor milieu en amovering is gebaseerd op de veronderstelling dat het verwijderen van de activa plaatsvindt zodra daar een noodzaak toe is. De noodzaak ontstaat vanuit milieu of juridisch perspectief. De voorziening is gebaseerd op de verwachtingen van het management over prijzen van amovering respectievelijk het moment van amovering. De voorziening bedraagt ultimo 2005 EUR 65 mln. De invloed van hogere respectievelijk lagere prijzen van amovering met 10% bedraagt circa EUR 6,5 mln. De invloed van het eerder respectievelijk later amoveren met bijvoorbeeld vijf jaar bedraagt circa EUR 2,5 mln. Pensioenen De toegezegde-pensioenregeling van het pensioenfonds ABP is verwerkt als toegezegdebijdragenregeling. Een eventuele verwerking als toegezegde-pensioenregeling kan een belangrijke invloed hebben op het resultaat en vermogen.
78
Toelichting op de geconsolideerde balans per 31 december 2005 (x EUR 1.000)
1. Immateriële activa De boekwaarde van de immateriële activa is als volgt te specificeren: Goodwill
Software
Overige
Totaal
immateriële activa
Per 1 januari 2004: Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen en waardeverminderingen
25.332 -
22.817 16.942
-
48.149 16.942
Boekwaarde
25.332
5.875
-
31.207
Investeringen Aanpassing koopprijs Waardevermindering Koersverschillen Afschrijvingen
279 -/- 1.703 -/- 4.500 -/6 -
5.812 -/13 -/- 3.550
1.892 7 -/- 196
-/-/-/-/-
7.983 1.703 4.500 12 3.746
Mutaties 2004
-/- 5.930
2.249
1.703
-/-
1.978
Per 31 december 2004: Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen en waardeverminderingen
23.902 4.500
25.181 17.057
1.892 189
50.975 21.746
Boekwaarde
19.402
8.124
1.703
29.229
-/-
319 49 390
3.371 -/- 12.022 110 -/- 3.966
-/-
660
-/- 12.507
Investeringen Waardevermindering Koersverschillen Afschrijvingen
-/- 11.583 60 -
Mutaties 2005
-/- 11.523
Per 31 december 2005: Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen en waardeverminderingen Boekwaarde per 31 december 2005
3.371 120 1 -/- 3.576
-/-
-/-
324
-/-
23.962 16.083
28.552 20.752
1.892 849
54.406 37.684
7.879
7.800
1.043
16.722
De aanpassing van de koopprijs van de goodwill is het gevolg van de afrekening met de DTe met betrekking tot de waarde ontwikkeling van de APX-spotmarket-activiteiten. Door een aanpassing in de belastinglatentie van B.V. Transportnet Zuid-Holland is een afwaardering toegepast van de goodwill in 2004 (EUR 4,5 mln) en 2005 (EUR 9,6 mln). Daarnaast is in 2005 sprake van een waardevermindering van EUR 2 mln die betrekking heeft op
79
een afwaardering van de goodwill van de spotmarket-activiteiten van APX B.V. In de hieraan ten grondslag liggende impairmenttest zijn de effecten van enkele scenario’s bezien waarop vervolgens wegingsfactoren zijn toegepast. In 2005 is door het management besloten om de merknaam UKPX te gebruiken tot april 2006. Dit leidt tot een afwaardering van de merknaam ten bedrage van EUR 0,3 mln. De merknaam is opgenomen onder de overige immateriële activa. Impairmenttest De goodwill en de overige immateriële vaste activa kunnen naar de volgende kasstroomgenererende eenheden worden onderverdeeld: 2005
2004
APX B.V. APX Gas Ltd. B.V. Transportnet Zuid-Holland European Energy Auction B.V.
4.465 2.363 1.051
6.465 2.303 9.583 1.051
APX Power Ltd.
7.879 1.043
19.402 1.703
Totaal
8.922
21.105
De realiseerbare waarden van de kasstroomgenererende eenheden zijn bepaald op basis van netto contante waardeberekeningen van de bedrijfswaarde. Voor deze berekeningen wordt gebruik gemaakt van lange termijn kasstroomprojecties (vijf jaar), gebaseerd op financiële projecties die de instemming hebben van het management. Kasstromen na de vijfjaarsperiode worden geëxtrapoleerd waarbij geen verdere groei wordt verondersteld. De berekeningen zijn contant gemaakt tegen rentepercentages die de risico’s van de activiteiten reflecteren. Bij goodwill die gealloceerd is aan beurzen wordt een disconteringsvoet gehanteerd van circa 10%.
2. Materiële vaste activa Onder de hoogspanningsstations zijn begrepen transformatoren. Onder de hoogspanningsverbindingen zijn begrepen de bovengrondse en ondergrondse verbindingen, voor zover eigendom van TenneT. De gronden nabij de hoogspanningsmasten en -kabels zijn niet in eigendom. Onder overige materiële vaste activa zijn begrepen de kantoorgebouwen, kantoorautomatisering en overige bedrijfsmiddelen. Het juridisch eigendom van het landelijk hoogspanningsnet berust bij Saranne B.V., waarvan alle aandelen op balansdatum in handen van de Staat der Nederlanden zijn.
80
De boekwaarden van de in gebruik zijnde materiële vaste activa zijn als volgt te specificeren: Hoogspanningsstations
Hoogspannings- Overige activa verbindingen
Materiële
Totaal
vaste activa in uitvoering
Per 1 januari 2004: Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen en waardeverminderingen
671.816
614.537
34.692
37.666
1.358.711
177.912
139.513
8.610
-
326.035
Boekwaarde
493.904
475.024
26.082
37.666
1.032.676
Activeringen Ingebruikname Desinvesteringen tegen boekwaarde Afschrijvingen
19.587 -/348 -/- 29.885
3.560 -/16 -/- 26.528
6.805 -/- 3.195
75.201 -/- 29.952 -
75.201 -/364 -/- 59.608
Mutaties 2004
-/- 10.646
-/- 22.984
3.610
45.249
15.229
Per 31 december 2004: Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen en waardeverminderingen
690.166
616.922
40.534
82.915
1.430.537
206.908
164.882
10.842
-
382.632
Boekwaarde
483.258
452.040
29.692
82.915
1.047.905
Activering Ingebruikname Desinvesteringen tegen boekwaarde Koersverschillen Waardeverminderingen Afschrijvingen
25.253 -/- 1.294 -/765 -/- 26.415
20.893 -/- 27.113
5.017 13 -/- 2.167 -/- 3.724
125.017 -/- 51.163 -
125.017 -/- 1.294 13 -/- 2.932 -/- 57.252
Mutaties 2005
-/-
3.221
-/- 6.220
-/-
861
73.854
63.552
Per 31 december 2005: Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen en waardeverminderingen
714.125
637.815
45.568
156.769
1.554.277
234.088
191.995
16.737
-
442.820
Boekwaarde per 31 december 2005
480.037
445.820
28.831
156.769
1.111.457
Voor de waardering van de materiële vaste activa met betrekking tot het landelijk hoogspanningsnet is ten behoeve van de openingsbalans op 1 januari 2004 gebruik gemaakt van de mogelijkheid om op transitiedatum de materiële vaste activa te waarderen tegen de reële waarde. Deze waarde geldt vanaf 1 januari 2004 als de ‘veronderstelde kostprijs’. De reële waarde is gebaseerd op de gereguleerde activawaarde die mede de basis is voor de toegestane omzet. Voor het landelijk hoogspanningsnet bestaat de gereguleerde activawaarde uit twee delen, te weten investeringen voor 1 januari 2001 en investeringen na 1 januari 2001. De reële waarde van
81
de investeringen voor 1 januari 2001 is de geïnfleerde gereguleerde activawaarde; de waardering van de investeringen na 1 januari 2001 is de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Hierin is bouwrente begrepen hetgeen in lijn ligt met de methodiek waarop DTe investeringen reguleert. De 150 kV-netten zijn ter gelegenheid van de overname van de aandelen in B.V. Transportnet Zuid-Holland ultimo 2003 gewaardeerd tegen de reële waarde. De waardevermindering in 2005 is met name het gevolg van de veranderde functie van het bedrijfsvoeringcentrum te Voorburg. De boekwaarde van de materiële vaste activa kan als volgt worden gespecificeerd: 2005
2004
Landelijk transportnet (380 kV- en 220 kV-net) Regionaal transportnet (150 kV-net) Overige
788.016 163.870 2.802
778.077 186.061 852
Boekwaarde per 31 december
954.688
964.990
De geïnfleerde regulatorische boekwaarde van het landelijk hoogspanningsnet, inclusief delen daarvan die in eigendom zijn van derden, bedraagt per 31 december 2005 EUR 880 mln (2004: EUR 870 mln). Van dit bedrag heeft ruim EUR 95 mln (2004: EUR 90 mln) betrekking op cumulatieve inflatie. De fiscale boekwaarde van de materiële vaste activa per 31 december 2005 bedraagt EUR 1.207 mln. Materiële vaste activa in uitvoering De materiële vaste activa in uitvoering kunnen als volgt worden gespecificeerd: 2005
2004
Hoogspanningsstations Hoogspanningsverbindingen Overige activa
53.124 102.135 1.510
27.003 54.467 1.445
Totaal
156.769
82.915
De toename van de materiële vaste activa in uitvoering betreft met name de aanleg van de kabel naar Noorwegen en de bouw van de stations te Oostzaan en Beverwijk. In 2005 is voor EUR 3,5 mln (2004: EUR 2,3 mln) aan bouwrente geactiveerd. Het hiervoor gehanteerde rentepercentage bedraagt 4% (2004: 5%).
82
3. Financiële activa De financiële activa kunnen als volgt worden gespecificeerd: 2005
2004
Financiële activa niet vrij ter beschikking Minderheidsdeelnemingen
265.310 2.323
233.539 1.723
Totaal
267.633
235.262
Langlopend Kortlopend
161.883 105.750
110.067 125.195
Totaal
267.633
235.262
Financiële activa niet vrij ter beschikking De financiële activa niet vrij ter beschikking bestaan uit Nederlandse staatsobligaties en deposito’s van de Stichting Beheer Doelgelden Landelijk Hoogspanningsnet. De tot einde looptijd aangehouden financiële activa worden gewaardeerd tegen geamortiseerde kosten gebruikmakend van de effectieve interestmethode. Het verloop van de effecten en deposito’s kan als volgt worden gespecificeerd: 2005
2004
Stand per 1 januari Aankopen Aflossingen
233.539 168.589 136.818
199.065 182.535 148.061
Stand per 31 december
265.310
233.539
Langlopend Kortlopend
159.560 105.750
108.344 125.195
Totaal
265.310
233.539
De reële waarde van de effecten en deposito’s bedraagt EUR 267,4 mln (2004: EUR 235,1 mln) met een gemiddelde effectieve interest van 2,5% (2004: 2,5%). De reële waarde van de vrij verhandelbare financiële instrumenten (in casu de staatsobligaties) is gebaseerd op de notering op balansdatum. De reële waarde van niet vrij verhandelbare financiële instrumenten (in casu de deposito’s) is bepaald met discounted cashflow waarderingstechnieken, gebaseerd op marktcondities op balansdatum.
83
De financiële activa niet vrij ter beschikking bestaande uit effecten en deposito’s kunnen als volgt naar activiteiten worden gespecificeerd: 2005 2004 Veiling capaciteit door TSO Auction B.V. Saldo uit verrekening onbalans Vergoeding van producenten voor buitenlandcapaciteit
220.560 38.750 6.000
175.539 43.000 15.000
Stand per 31 december
265.310
233.539
Minderheidsdeelneming Deze post betreft de deelname van TenneT in Holding des Gestionnaires de Réseau de Transport d’Electricité S.A.S. (HGRT), Endex European Energy Derivates Exchange N.V en Belpex S.A. De activiteit van HGRT is het deelnemen in Powernext S.A. (aandeel 17%), een elektriciteitsbeurs in Frankrijk. Het TenneT-aandeel in HGRT is 24,5% en daarmee indirect 4,165% in Powernext S.A. Doordat geen significante invloed kan worden uitgeoefend op het beleid, is de deelneming als minderheidsdeelneming aangemerkt. Endex European Energy Derivates Exchange N.V. is een elektriciteitsbeurs voor lange termijn contracten in Nederland en België. Het aandeel van TenneT in Endex European Energy Derivates Exchange N.V. is 9,89%. Belpex S.A., de elektriciteitsbeurs in België, is in 2005 opgericht. TenneT houdt 20,4% van de aandelen (direct: 10%; indirect via APX B.V. en HGRT: 10,4%). Doordat geen significante invloed kan worden uitgeoefend op het beleid, is de deelneming als minderheidsdeelneming aangemerkt. De minderheidsdeelnemingen worden met ingang van 1 januari 2005 gewaardeerd tegen reële waarde waarbij de waardemutatie wordt verwerkt in de winst- en verliesrekening. Met ingang van 1 januari 2005 is de reële waarde ontleend aan de contante waarde van de toekomstige kasstromen. De kasstromen zijn ontleend aan lange termijn plannen waarop een disconteringsvoet is toegepast van circa 10%. Vanwege de grote mate van onzekerheid omtrent de nog te realiseren groei van de deelnemingen en de gevolgen daarvan voor de waardering, is er nu geen aanleiding om de huidige marktwaarde hoger of lager te stellen dan de verkrijgingsprijs. In 2004 werden minderheidsdeelnemingen gewaardeerd tegen kostprijs of lagere reële waarde. Het verloop van de minderheidsdeelnemingen is als volgt:
84
2005
2004
Reële waarde per 1 januari Investering Waardemutatie
1.723 600 -
1.693 49 -/19
Boekwaarde per 31 december
2.323
1.723
4. Latente belastingvordering De belastinglatentie heeft betrekking op de tijdelijke verschillen tussen de fiscale en bedrijfseconomische waardering van de vaste activa en voorzieningen alsmede op de verliezen die voor voorwaartse verliescompensatie in aanmerking komen. Latente belastingvorderingen en -verplichtingen worden gesaldeerd als daartoe een wettelijk afdwingbaar recht bestaat en indien de belastingen door dezelfde autoriteit worden geheven. Het verloop van de latente belastingvorderingen is als volgt:
Vaste activa Compensabele
Financiële Voorzieningen
verliezen
instrumenten
961 122 154
-
-
Totaal
Saldo per 1 januari 2004 Verwerkt in het resultaat Verwerkt in de balans
-
Saldo per 31 december 2004
-
929
-
-
929
-/- 26.811 53.162 -
7 22
-/- 1.349 4.042 -
12.425 6.495 -
-/- 14.386 58.315 4.042 22
26.351
958
2.693
18.920
48.922
Van de passivazijde Verwerkt in het resultaat Verwerkt in het eigen vermogen Valutakoersverschillen Saldo per 31 december 2005
-/-
961 122 154
-/-
De mutatie die in 2005 verwerkt is in het resultaat, is met name het gevolg van de overeenstemming met de Nederlandse Belastingdienst over de fiscale openingsbalans per 1 januari 1998. De mutatie die in 2005 verwerkt is in het eigen vermogen heeft betrekking op de toepassing vanaf 1 januari 2005 van de IFRS-standaarden over financiële instrumenten. De totale latente belastingvordering heeft met name betrekking op de materiële vaste activa van het 380 kV-net en het 150 kV-net. De realisatie vindt voornamelijk gedurende de resterende levensduur van circa twintig jaar plaats. Per saldo zal in 2006 nauwelijks sprake zijn van realisatie van de latente belastingvordering. De groep heeft onbeperkt compensabele verliezen ten bedrage van EUR 6,2 mln waarvoor geen latente belastingvordering is gevormd.
85
5. Overige vorderingen De overige vorderingen hebben betrekking op de afkoop van langjarige erfpachtcontracten. Het verloop van deze vordering is als volgt: 2005 2004 Boekwaarde per 1 januari Investering Ten laste van resultaat
11.917 984 289
12.129 212
Totaal Waarvan kortlopend
12.612 303
11.917 282
Boekwaarde per 31 december
12.309
11.635
Jaarlijks wordt een deel lineair ten laste van het resultaat gebracht, hetgeen als volgt kan worden gespecificeerd: 2005 2004 Binnen het jaar Tussen één en vijf jaar Langer dan vijf jaar
303 1.214 11.095
282 1.128 10.507
Totaal
12.612
11.917
6. Voorraden De voorraden bestaan uit de projecten voor derden en de magazijnvoorraden en kan als volgt worden gespecificeerd: 2005 2004 Projecten voor derden Magazijnvoorraden
521 1.854
2.036 1.745
Totaal
2.375
3.781
De magazijnvoorraden worden met name aangewend ten behoeve van onderhoudswerkzaamheden aan het eigen net en netten van derden. Op projecten voor derden is EUR 0,1 mln gefactureerd (2004: EUR 1,5 mln). Dit bedrag is onder de overlopende schulden opgenomen. Op basis van de voortgang van de projecten is ultimo 2005 geen winst in het resultaat verwerkt (2004: idem).
86
7. Debiteuren en overige vorderingen De debiteuren en overige vorderingen zijn als volgt nader te specificeren: 2005
2004
Debiteuren Nog te ontvangen subsidiegelden MEP Nog te factureren omzet Verrekening onbalans met programmaverantwoordelijke partijen Te vorderen rente Belastingen Overige
12.184 219.158 13.366 4.212 7.385 2.395 8.926
13.586 80.425 7.104 4.422 6.531 1.858 7.998
Totaal
267.626
121.924
De nog te ontvangen subsidiegelden MEP betreft een vordering op de netbeheerders eventueel aangevuld met een garantie van het ministerie van Economische Zaken. De reële waarde van de vorderingen wijkt niet af van de hier gepresenteerde waarde. De vorderingen zijn kortlopend. Op basis van de samenstelling van de vorderingpositie bestaan geen significante kredietrisico’s.
8. Debiteuren beurstransacties De debiteuren beurstransacties hebben betrekking op de handelstransacties van APX Gas Ltd. Deze handel leidt tot vorderingen respectievelijk schulden voor de verkoop en inkoop van energie gebaseerd op de onderliggende contracten. De clearing van deze posities geschiedt circa één maand na afloop van de maand waarin de transacties hebben plaatsgevonden. Aan de vorderingen ligt een systeem van zekerheidstellingen ten grondslag. De zekerheden bestaan uit bankgaranties, inzakerekeningen, debiteurenverzekeringen en garanties van moedermaatschappijen. De toename van debiteuren beurstransacties is het gevolg van de hogere volumes en prijzen van de handelstransacties in december. Er is sprake van een concentratie van kredietrisico’s doordat 67% van de debiteurenpositie (2004: 70%) betrekking heeft op vijf handelaren. Alle posities zijn in februari 2006 afgewikkeld.
87
9. Liquide middelen De liquide middelen bestaan uit de zekerheidstelling, deposito’s en tegoeden op bankrekeningen met een resterende looptijd korter dan drie maanden. De liquide middelen kunnen als volgt worden gespecificeerd naar aard en activiteiten: Zekerheid-
Deposito’s
stellingen
Tegoeden op
Totaal
bankrekeningen
2005
Niet vrij ter beschikking: • Beursactiviteiten APX-groep • MEP-gelden van EnerQ B.V. • Veilingcapaciteit • Balanshandhaving Vrij ter beschikking
438.084 67.736 9.102 -
206.351 3.500 2.500 -
81.645 7.732 4.310 9.124
644.435 81.645 78.968 15.912 9.124
Totaal per 31 december 2005
514.922
212.351
102.811
830.084
Zekerheid-
Deposito’s
stellingen
Tegoeden op
Totaal
bankrekeningen
2004
Niet vrij ter beschikking: • Beursactiviteiten APX-groep • MEP-gelden van EnerQ B.V. • Veilingcapaciteit • Balanshandhaving Vrij ter beschikking
174.098 44.125 5.167 -
74.000 81.500 42.000 3.000 11.000
476 675 152 8.994
248.098 81.976 86.800 8.319 19.994
Totaal per 31 december 2004
223.390
211.500
10.297
445.187
De gemiddelde effectieve rente op zekerheidstellingen bedraagt 2,0% (2004: 2,0%), op euro deposito’s 2,0% (2004: 2,0%) met een gemiddelde resterende looptijd van elf dagen en 4,5% (2004: 4,7%) voor de Engelse pond deposito’s met een gemiddelde looptijd van dertien dagen. De zekerheidstellingen zijn gestegen door een toename van de beursactiviteiten van de APX-groep als gevolg van de gestegen volumes en prijzen.
10. Eigen vermogen Geplaatst en gestort kapitaal Op balansdatum bedraagt het maatschappelijk kapitaal van de vennootschap EUR 500 mln, verdeeld in één miljoen aandelen van EUR 500,- elk. Hiervan zijn tweehonderdduizend aandelen geplaatst en gestort. Deze post is gedurende het verslagjaar niet gewijzigd. Reserve koersverschillen De reserve koersverschillen heeft betrekking op de omrekening van de buitenlandse deelnemingen in Engeland inclusief de goodwill.
88
Dividendvoorstel Door de directie is voorgesteld om EUR 46 mln (2004: EUR 30 mln) uit te keren aan de aandeelhouder. Het voorgestelde dividendbedrag per aandeel bedraagt EUR 230,(2004: EUR 150,-). Winst per aandeel De winst per aandeel is berekend door de winst te verdelen over het gemiddeld aantal aandelen gedurende het jaar. 2005 2004 Winst na belasting
96.364
65.246
Gemiddeld aantal aandelen (in duizend)
200
200
Winst per aandeel (in EUR)
482
326
Aandeel derden Het aandeel derden heeft betrekking op 42% van de aandelen in APX Gas Zeebrugge B.V. die gehouden worden door Huberator S.A.
11. Leningen Het verloop van de leningen is als volgt: 2005
2004
350.000 -/- 100.000
150.000 250.000 -/- 50.000
Stand 31 december
250.000
350.000
Langlopend Kortlopend
250.000 -
250.000 100.000
Totaal
250.000
350.000
Stand per 1 januari Nieuwe leningen Aflossingen
TenneT heeft in 2005 een lening van EUR 100 mln afgelost. De resterende leningen hebben een looptijd tot 2008 (EUR 50 mln) en 2009 (EUR 200 mln). De gemiddelde effectieve rente over de langlopende leningen in 2005 bedraagt 3,9% (2004: 3,9%). De boekwaarde van de langlopende leningen bedraagt EUR 250 miljoen (2004: EUR 250 mln). De reële waarde van de langlopende leningen bedraagt EUR 250,4 mln (2004: EUR 250,3 mln). De reële waarde van de leningen is bepaald aan de hand van discounted cashflow waarderingsmethoden, gebaseerd op de marktcondities op balansdatum. Het totaal van de leningen is genoteerd in euro.
89
Krediet- en leenfaciliteiten TenneT TSO beschikt over kredietfaciliteiten van in totaal EUR 230 mln waarvan EUR 175 mln met een looptijd tot 29 juni 2006. Voor deze kredietfaciliteiten en de leningen zijn bepalingen opgenomen ter zake van negative pledge en pari passu. Er zijn geen zekerheden verstrekt. De faciliteiten hebben alle een variabele rente. Per balansdatum was een bedrag van EUR 73,1 mln opgenomen. TenneT TSO heeft een leningovereenkomst met de Europese Investeringsbank (EIB) gesloten ten behoeve van de financiering van het project Randstad380 voor een bedrag van EUR 160 mln Hiervan is EUR 80 mln direct opneembaar. Per balansdatum was er geen bedrag opgenomen. APX Gas Ltd. beschikt over een doorlopende draw-down faciliteit tot 20 mln Engelse ponden. De faciliteit heeft een variabele rente en is per balansdatum niet benut. De debiteurenportefeuille dient als onderpand voor deze faciliteit en bedraagt per 31 december 2005 EUR 410 mln. EnerQ B.V. beschikt over een rekening-courant faciliteit van EUR 200 mln, onder garantie van het ministerie van Economische Zaken. Per balansdatum was er geen bedrag opgenomen.
12. Investeringsbijdragen De investeringsbijdragen hebben betrekking op investeringen en daaraan gerelateerde exploitatiekosten die in overeenstemming met besluitvorming door de DTe uit de veilinggelden zijn gefinancierd. De amortisatie van de bijdragen vindt lineair plaats gedurende de gebruiksduur van het betrokken materieel vast actief c.q. volgens het patroon waarin de exploitatiekosten zich voordoen. Aan de contante waarde van de vergoeding voor de exploitatiekosten wordt rente bijgeschreven in overeenstemming met het besluit van de DTe (5,41%). Het verloop van de investeringsbijdragen is als volgt:
Stand per 1 januari Toevoeging door investeringen vanuit veilinggelden Toevoeging door overige investeringen Bij rente Terugbetaling ontvangen instandhoudingbijdrage Amortisatie ten gunste van de winst- en verliesrekening: • afschrijvingen • onderhoudskosten
2005
2004
75.253 2.786 778 265 -/- 425
36.723 42.651 375 -/- 1.622
-/- 2.681 -/24
-/-
Stand 31 december
75.952
75.253
Langlopend Kortlopend
73.110 2.842
72.530 2.723
Totaal
75.952
75.253
De toevoeging in 2004 heeft met name betrekking op de investering in de blindstroomcompensatiemiddelen.
90
2.874 -
De amortisatie ten gunste van de winst- en verliesrekening is onder de overige opbrengsten opgenomen. De looptijd van de investeringsbijdragen is als volgt: <1 jaar
1-5 jaar
>5 jaar
Totaal
Per 31 december 2005 Per 31 december 2004
10.027 12.755
63.083 59.775
75.952 75.253
2.842 2.723
13. Veilinggelden TenneT TSO exploiteert de capaciteit van de buitenlandverbindingen. De inkomsten uit de veiling van deze capaciteit staan niet ter vrije beschikking. De veilinggelden zijn ondergebracht bij Stichting Beheer Doelgelden Landelijk Hoogspanningsnet. Bestedingen geschieden op basis van besluiten van de DTe. Aan de veilinggelden wordt het rendement toegevoegd. In 2005 bedroeg dit 2,4% (2004 2,3%).
Stand per 1 januari Toevoeging Bij rente Naar investeringsbijdragen Overige onttrekkingen Stand 31 december
2005
2004
182.244 58.606 5.384 -/- 2.786 -/- 1.957
182.410 40.408 4.522 -/- 42.651 -/- 2.445
241.491
182.244
De DTe heeft in 2004 besloten dat de investering in het realiseren van de kabel naar Noorwegen (EUR 318 mln) de komende jaren zal worden gefinancierd uit de veilinggelden. Daarnaast is door de DTe in 2004 besloten om de aanleg van het tracé Diemen-Oostzaan-Beverwijk vooralsnog te financieren uit de veilinggelden (EUR 58 mln). De looptijd van de veilinggelden is als volgt:
Per 31 december 2005 Per 31 december 2004
<1 jaar
1-5 jaar
>5 jaar
Totaal
-
241.491 182.244
-
241.491 182.244
91
14. Voorzieningen De mutaties in de voorzieningen zijn als volgt gespecificeerd: Milieu en
Voorziening
Jubileum-
Premie
amovering
personeel
uitkeringen
ziektekosten-
Totaal 2005
Totaal 2004
verzekering
Boekwaarde per 1 januari Dotaties Actuarieel resultaat Rente Vrijval Geactiveerd Onttrekking
61.000 679 2.377 1.218 -/274
-/-
4.283 5.051 5.716
1.790 118 12 71 -/- 116
3.459 181 -/- 2.512 -/- 139
70.532 5.848 12 2.629 -/- 2.512 1.218 -/- 6.245
64.737 5.504 67 2.957 -/- 898 -/- 1.835
Stand per 31 december
65.000
3.618
1.875
989
71.482
70.532
Langlopend Kortlopend
65.000 -
705 2.913
1.742 133
897 92
68.344 3.138
68.358 2.174
Totaal
65.000
3.618
1.875
989
71.482
70.532
Voorziening milieu en amovering De voorziening milieu en amovering dient ter dekking van de toekomstige verplichting tot het verwijderen van schadelijke stoffen en van verlaten hoogspanningsverbindingen. De voorziening is gewaardeerd tegen netto contante waarde. De belangrijkste veronderstelling zijn: toekomstig prijspeil en een disconteringsvoet van 4%. Voorziening personeel De voorziening dient ter dekking van de kosten voor afvloeiing van personeel waarvan de verplichtingen voor balansdatum zijn ontstaan. Jubileumuitkeringen De groep heeft toekomstige CAO-verplichtingen met betrekking tot aan het salarisgerelateerde, diensttijdgebonden uitkeringen en uitkeringen op pensioendatum. De hieraan gerelateerde voorziening is gebaseerd op actuariële grondslagen. De belangrijkste veronderstellingen zijn: jaarlijkse salarisstijging, retentie percentage afhankelijk van leeftijd en een disconteringsvoet van 4%. Premie ziektekosten verzekering Er bestaan toekomstige verplichtingen voor de vergoeding van premies voor ziektekostenverzekeringen aan gepensioneerden. De voorziening is gebaseerd op de CAO-afspraken en op actuariële grondslagen. De belangrijkste veronderstellingen zijn: jaarlijkse premiestijging en een disconteringsvoet van 4%.
92
15. Derivate financiële instrumenten De derivate financiële instrumenten zijn gewaardeerd tegen de reële waarde. De derivate financiële instrumenten zijn afhankelijk van de resterende looptijd opgenomen onder langlopende verplichtingen en kortlopende verplichtingen. 2005 Interest rate swap Beurstransacties
9.252 3.953
Totaal
13.205
Langlopend Kortlopend
9.252 3.953
Totaal
13.205
Interest Rate Swaps (IRS) De interest rate swaps hebben betrekking op de langlopende leningen en zijn afgesloten teneinde de variabele rente om te zetten in een vaste rente. De contractwaarde op 31 december 2005 bedraagt EUR 250 mln. De variabele rente van de leningen is gebaseerd op EURIBOR. De vaste rentecomponenten in de swaps variëren van 3,69% tot 3,92% (2004: 3,69% tot 4,42%). De interest rate swaps expireren de komende vijf jaren tot aan de aflossingsdatum van de onderliggende leningen. De vaste rente en de waardemutaties in de reële waarde van de IRS worden in de rentelasten in de resultatenrekening verantwoord. De reële waarde van de IRScontracten is bepaald aan de hand van discounted cashflow waarderingstechnieken, gebaseerd op de marktcondities op balansdatum. In 2005 wordt geen hedge accounting toegepast. De invloed van rentewijzigingen alsmede de afloopdata van de leningen zijn als volgt:
Per 1 januari 2005 Totaal leningen Effect interest rate swap
Per 31 december 2005 Totaal leningen Effect interest rate swap
< 6 mnd
6-12 mnd
1-5 jaar
> 5 jaar
Totaal
-
100.000 2.122
250.000 11.352
-
350.000 13.474
-
102.122
261.352
-
363.474
-
-
250.000 9.252
-
250.000 9.252
-
-
259.252
-
259.252
93
Beurstransacties TenneT faciliteert de markt ten behoeve van de energievoorziening en exploiteert als gevolg daarvan een aantal energiebeurzen. Energiebeurzen dragen zorg voor de financiële afwikkeling van de anoniem totstandgekomen transacties. Hierdoor treedt de groep op als tegenpartij bij alle beurstransacties. Het totaal van de afgesloten inkoop- en verkooptransacties is per saldo altijd nihil waardoor de groep geen open positie inneemt. Doordat fysieke levering van deze transacties mogelijk enkele dagen later plaatsvindt dan het moment waarop deze worden afgesloten, dienen de nog niet afgewikkelde contracten per 31 december als derivate financiële instrumenten te worden aangemerkt. Deze contracten worden gewaardeerd op reële waarde zijnde de marktprijs per 31 december. De reële waarde van de openstaande handelscontracten bedraagt per 31 december 2005 EUR 4,0 mln en is op de balans als derivate financiële instrumenten zowel onder de kortlopende vorderingen als kortlopende schulden gepresenteerd.
16. Latente belastingverplichting De verloop van de latente belastingverplichting is als volgt: Vaste activa
Voorzieningen
Totaal
Saldo per 1 januari 2004 Verwerkt in het resultaat Verwerkt in de balans
40.393 -/- 13.120 -/462
-/- 14.750 2.325 -
25.643 -/- 10.795 -/462
Saldo per 31 december 2004 Naar de activazijde
26.811 -/- 26.811
-/- 12.425 12.425
14.386 -/- 14.386
Saldo per 31 december 2005
-
-
-
De mutatie verwerkt in het resultaat 2004 is het gevolg van de reguliere tijdelijke verschillen tussen commerciële en fiscale waardering en de tariefswijziging.
94
Kortlopende verplichtingen 17. Vooruit ontvangen bedragen Het verloop van de vooruit ontvangen bedragen is als volgt: Subsidie-
Te verrekenen
gelden (MEP)
in tarieven van
Saldo uit
Vergoeding van
Totaal 2005
Totaal 2004
18.195 224.066 6.766 771.738 294 1.439 17.341 -/- 651.477
226.587 431.679 4.526 -/- 438.726
verrekening producenten voor
volgende jaren
onbalans
buitenlandcapaciteit
Stand per 1 januari Toevoeging Bij rente Onttrekkingen
161.400 675.993 235 -/- 537.628
Stand per 31 december
300.000
-/-
191 15.527 -/149 -/- 17.392 -/-
44.662 73.452 1.059 79.116
-/- 2.205
40.057
-/-
7.914
345.766
224.066
Subsidiegelden (MEP) In het kader van de per 1 juli 2003 van kracht zijnde wet ter stimulering van de milieukwaliteit van elektriciteitsproductie (MEP) worden subsidies verstrekt aan producenten. TenneT TSO is uitvoerder van deze subsidieregeling en heeft deze taak gemandateerd aan EnerQ B.V. De subsidies en de uitvoeringskosten worden gefinancierd uit het afnemerstarief dat door iedereen met een elektriciteitsaansluiting wordt afgedragen via de netbeheerders aan EnerQ B.V. en uit een bijdrage van het ministerie van Economische Zaken (2005: EUR 176 mln). Op basis van een raming bedragen de nog uit te betalen subsidies ultimo 2005 EUR 300 mln. De raming is gebaseerd op het verwachte productievermogen alsmede de nog te betalen bedragen van de ingediende subsidie aanvragen. Tegenover deze schuld staan middelen ter beschikking van EUR 81 mln. Het verschil met de verplichting ad. EUR 219 mln wordt gefinancierd uit toekomstige tariefopbrengsten en/of een bijdrage van het ministerie van Economische Zaken. Te verrekenen in tarieven van volgende jaren Dit betreffen verschillen tussen de werkelijke tariefsinkomsten en de aan het jaar toekomende omzet. Deze bedragen worden verrekend met de marktpartijen via de toekomstige tarieven. Saldo uit verrekening onbalans Het systeem van balanshandhaving brengt met zich mee dat TenneT TSO jaarlijks bedragen ontvangt die in het toekomstige tarief voor systeemdiensten worden verrekend. Vergoeding van producenten voor buitenlandcapaciteit Op grond van artikel 13 van de Overgangswet Elektriciteitsproductiesector ontvangt TenneT TSO een vergoeding van producenten voor het beschikbaar stellen van transportcapaciteit op de landgrensoverschrijdende verbindingen. De hieruit voortvloeiende ontvangsten dienen te worden verrekend in toekomstige tarieven van transportdiensten. De prioritaire toewijzing van het beschikbaar stellen van transportcapaciteit aan producenten is in augustus 2005 beëindigd en daarmee ook de vergoeding hiervan.
95
18. Schulden aan financiële instellingen Dit betreft saldi op bankrekeningen waarvoor andere liquide middelen als zekerheid zijn verstrekt en waarop rentecompensatie wordt toegepast (EUR 206,3 mln) en genoten krediet bij banken (EUR 73,1 mln).
19. Crediteuren beurstransacties De crediteuren beurstransacties hebben betrekking op de gasbeurs van APX Gas Ltd. De toename is het gevolg van hogere volumes en prijzen op de gasmarkt in Engeland. De crediteuren gasmarkt hebben een directe relatie met de debiteuren gasmarkt.
20. Zekerheidstellingen De zekerheidstellingen zijn verkregen van derden als zekerheid voor de handel op energiebeurzen en de veiling van capaciteit op de buitenlandverbindingen. De zekerheidsstellingen kunnen als volgt naar activiteiten worden gespecificeerd: 2005 2004 Beursactiviteiten APX-groep Veiling capaciteit door TSO Auction B.V. Balanshandhaving TenneT TSO B.V.
438.084 67.736 9.102
174.098 44.125 5.167
Totaal
514.922
223.390
De toename is het gevolg van hogere volumes en prijzen van energie.
21. Crediteuren en overige schulden De crediteuren en overige schulden kunnen als volgt worden gespecificeerd:
Nog te betalen kosten voor transportdiensten en systeemdiensten Crediteuren Nog af te dragen veilingopbrengsten aan TSO’s Belastingen en premies sociale verzekeringen Rente Overige Totaal
96
2005
2004
44.873 19.001 12.553 6.368 4.694 54.072
40.773 10.144 7.856 5.917 9.206 26.974
141.561
100.870
Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening over het jaar 2005 (x EURO 1.000)
22. Netto omzet De netto omzet kan als volgt worden gespecificeerd: 2004
2005 Aansluit- en transportdiensten Systeemdiensten Handhaving energiebalans Exploitatie energiebeurzen Omzet diensten marktfacilitering Omzet overige diensten
182.485 147.036 43.658 9.526 9.216 7.820
184.757 137.005 49.173 12.523 8.171 7.167
Werken voor derden Rentebaten
398.796 3.054 16.078
399.741 6.132 7.827
Omzet
417.928
413.700
De omzet voor aansluit-, transport- en systeemdiensten is grotendeels gereguleerd door de DTe. Er zijn drie reguleringsmethodieken, te weten omzetregulering voor de 380 kV-net transportactiviteiten, maatstafregulering voor de 150 kV-net transportactiviteiten en budgetregulering voor de systeemdiensten. In de omzet voor aansluit- en transportdiensten zijn tevens begrepen de diensten die aan regionale netbeheerders worden geleverd ten behoeve van het oplossen van transportbeperkingen en blindvermogenshuishouding alsmede de opbrengsten uit hoofde van het gebruik van landgrensoverschrijdende verbindingen (cross border tariffs). De omzet handhaving energiebalans is gelijk aan de hiervoor gemaakte kosten voor energie en vermogen. Het meerdere aan ontvangsten wordt verrekend met de markt via het toekomstige systeemdienstentarief. De omzet diensten marktfacilitering betreft de vergoeding voor de kosten voor het waarmerken van milieuvriendelijk geproduceerde elektriciteit, het uitvoeren van subsidieregelingen en de veiling van capaciteit van de buitenlandverbindingen. De omzet overige diensten betreft met name de verhuur van ruimtes en glasvezel voor telecommunicatie. De rentebaten zijn als volgt te specificeren:
Rentebaten zekerheidsstellingen en deposito’s beursactiviteiten Overige rentebaten
2005
2004
13.355 2.723
6.460 1.367
16.078
7.827
97
23.
Kosten energie en vermogen
De kosten voor inkoop van energie en vermogen kunnen als volgt worden gespecificeerd:
Aansluit- en transportdiensten Kosten cross border tariffs Systeemdiensten Handhaving energiebalans
2005
2004
28.836 21.461 60.396 49.173
23.391 18.278 58.841 43.658
159.866
144.168
De kosten voor aansluit- en transportdiensten hebben betrekking op de inkoop van netverliezen, transportbeperkingen en blindvermogen. De kosten voor cross border tariffs betreffen de door Nederland verschuldigde vergoeding voor het gebruik van het buitenlandse transportnet. De kosten worden verrekend via het transportdienstentarief. De kosten voor systeemdiensten hebben betrekking op de inkoop van regel- en reservevermogen, black start voorzieningen en noodvermogen.
24. Kosten transportnetten en systemen De kosten van transportnetten en systemen betreffen zowel de kosten van exploitatie van de transportnetten, alsmede de kosten voor onderhoud van systemen ten behoeve van de primaire bedrijfsprocessen en zijn als volgt gespecificeerd: 2005 2004 Systemen voor primaire bedrijfsprocessen Onderhoudskosten transportnetten Vergoeding voor netten in eigendom van derden Kosten werken voor derden Dotatie aan de voorziening milieu en amovering
2.877 17.041 3.056 927 679
4.380 15.770 4.590 2.569 -
24.580
27.309
TenneT TSO beheert het landelijk hoogspanningsnet. Daartoe beschikt TenneT TSO niet over het eigendom van het totale net. Voor de netdelen die eigendom zijn van derden, zijn beheerovereenkomsten afgesloten.
98
25. Personeelskosten De personeelskosten kunnen als volgt worden gespecificeerd:
Salarissen Sociale lasten Pensioenlasten Overige personeelskosten Dotatie voorziening personeel Vrijval voorziening personeel Geactiveerde productie voor het eigen bedrijf
2005
2004
30.848 2.397 4.981 1.151 5.181 -/- 2.512 -/- 5.445
27.908 2.213 4.285 2.630 4.091 -/- 898 -/- 5.455
36.601
34.774
Het gemiddeld aantal medewerkers bedroeg in 2005: 483 fte (2004: 469 fte), waarvan 450 fte werkzaam in Nederland (2004: 439 fte). Bezoldiging van bestuurders en commissarissen In onderstaand overzicht wordt een opgave gedaan van de bezoldiging van bestuurders en commissarissen voor zover die ten laste zijn gekomen van de vennootschap. De bezoldiging bestuurders en commissarissen zien op de vergoeding voor de werkzaamheden van TenneT Holding B.V. en TenneT TSO B.V. gezamenlijk.
Ir. J.M. Kroon MBA
Honorarium
Honorarium
Pensioen-
vast
variabel
premies
281 267
52 60
71 50
2005 2004
Totaal
404 377
De variabele beloning is gebaseerd op het bereiken van doelstellingen in het verslagjaar. Beloningen aan bestuurders voor commissariaten in gelieerde rechtspersonen komen toe aan de vennootschap. Bezoldiging van commissarissen van de vennootschap is als volgt: Vaste
Commissie
Totaal
Vaste
Commissie-
Totaal
vergoeding
vergoeding
2005
vergoeding
vergoeding
2004
ir. R.E. Selman drs. C. Griffioen RA drs. J.F. van Duyne drs. J.F.T. Vugts dr. ir. A.W. Veenman
23 19 17 17 14
5 5 -
23 24 17 22 14
20 18 16 16 -
-
20 18 16 16 -
Totaal
90
10
100
70
-
70
99
26. Afschrijving op activa De afschrijvingen op activa kunnen als volgt worden gespecificeerd:
Afschrijving immateriële activa Afschrijving materiële vaste activa Boekwaarden van desinvesteringen
2005
2004
3.966 57.252 1.294
3.746 59.608 364
62.512
63.718
27. Overige bedrijfskosten De overige bedrijfskosten betreffen de voorbereidingskosten voor nieuwe diensten, de kosten van studie en onderzoek ten behoeve van technologische verbetering, de kosten van koop en verkoop van ondernemingen, de voorbereiding van de wijzigingen in wet- en regelgeving, de kosten voor schades en claims alsmede de apparaatkosten. De kosten van technologische verbeteringen betreffen met name kosten voor de ontwikkeling van een nieuw concept voor hoogspanningsmasten en de voorbereiding van de aanleg van een kabel naar Engeland. De kosten van de voorbereiding van de wijzigingen in wet- en regelgeving betreffen enerzijds de wijzigingen in de uitvoeringsregelingen voor subsidieregelingen en anderzijds de ophanden zijnde splitsingswet. In de apparaatkosten zijn begrepen kosten voor huisvesting, kantoorautomatisering, inhuur van personeel, advisering, kantoorkosten en reis- en verblijfkosten.
28. Financieringsbaten en -lasten De financieringsbaten kunnen als volgt worden gespecificeerd:
Rente op bedrijfsmiddelen in uitvoering Valuta resultaten Waardemutatie financiële instrumenten: • interest rate swaps • valutatermijncontracten
2005
2004
6.024 716
2.284 -
4.221 -
-
10.961
2.284
De rentebaten over de middelen die in beheer zijn gegeven bij de Stichting Beheer Doelgelden Landelijk Hoogspanningsnet en over de subsidiegelden MEP, zijn rechtstreeks aan de desbetreffende middelen toegevoegd en bedragen EUR 7,0 mln.
100
De financieringslasten kunnen als volgt worden gespecificeerd:
Leningen en kredietfaciliteiten Zekerheidsstellingen en deposito’s beursactiviteiten Overige rentelasten Rente op voorzieningen
2005
2004
13.745 8.178 1.327 2.629
14.291 4.212 354 2.957
25.879
21.814
De gemiddelde effectieve rente over de langlopende leningen in 2005 bedraagt 3,9% (2004: 3,9%).
29. Belasting De belasting over de winst voor belastingen wijkt af van de te verwachten belasting op basis van het tarief. In onderstaande tabel is dit verschil nader toegelicht: 2005 2004 Resultaat voor belasting
Belasting op basis van het gemiddelde tarief Direct effect fiscale openingsbalans Latent effect fiscale openingsbalans Verrekening compensabele verliezen Niet gewaardeerde verliezen Niet in aftrek te nemen bedragen Effect tariefswijziging in de waardering van de latentie
52.582
91.380
16.510 -/- 7.877 -/- 56.706 -/438 285 3.045 1.725
31.368 -/- 4.500 1.970 -/- 2.704
-/- 43.456
26.134
De belastingdruk op het resultaat 2005 volgens de geldende tarieven bedraagt 31,4% (2004: 34,3%). In 2005 is overeenstemming bereikt met de Nederlandse Belastingdienst over de fiscale openingsbalans per 1 januari 1998. Dit akkoord leidt tot een eenmalige bate van EUR 64,6 mln. De niet in aftrek te nemen bedragen hebben met name betrekking op de afwaardering van de goodwill. In 2006 en volgende jaren wordt het tarief van de vennootschapsbelasting verlaagd van 31,5% naar 29,1%. De verlaging van dit tarief heeft geleid tot een lagere waardering van de latente belastingvordering. De belastingdruk is als volgt samengesteld:
Latent verschuldigde belastingen Direct verschuldigde belastingen
2005
2004
-/- 58.315 14.859
-/- 10.917 37.051
-/- 43.456
26.134
101
30. Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen (Meerjarige) financiële verplichtingen Voor de aanleg van een kabel naar Noorwegen is met Statnett SF een cooperation agreement afgesloten. Per 31 december 2005 zijn voor EUR 116,8 mln (2004: EUR 117,7 mln) verplichtingen aangegaan. Per 31 december 2005 zijn ter zake van de materiële vaste activa voor EUR 19,1 mln (2004: EUR 23,4 mln) verplichtingen aangegaan. TenneT TSO is op grond van de Nederlandse Elektriciteitswet 1998 aangewezen als beheerder van het landelijk hoogspanningsnet en heeft beheerovereenkomsten afgesloten voor netten waarvan derden eigenaar zijn. De vergoeding uit hoofde van de beheerovereenkomsten bedraagt voor de resterende looptijd totaal circa EUR 6,8 mln (2004: EUR 9,1 mln) en kent het volgende verloop in de tijd: <1 jaar 1-5 jaar >5 jaar Totaal Per 31 december 2005 Per 31 december 2004
2.297 2.302
4.509 6.806
-
6.806 9.108
TenneT TSO heeft met grondeigenaren zakelijke recht- en erfpachtovereenkomsten afgesloten voor het gebruik van percelen ten behoeve van stations, lijnen en ondergrondse kabels. De jaarlijkse kosten met betrekking tot deze overeenkomsten bedragen EUR 2,2 mln (2004 EUR 2,4 mln). De totale operationele leaseverplichting die voortvloeit uit de operationele leases van kantoren en auto’s is als volgt: <1 jaar 1-5 jaar >5 jaar Totaal Per 31 december 2005 Per 31 december 2004
1.672 1.739
2.948 5.193
-
4.620 6.932
Voorwaardelijke rechten De Staat der Nederlanden en TenneT zijn overeengekomen dat TenneT het recht heeft de aandelen van Saranne B.V. tegen intrinsieke waarde te verkrijgen, dan wel het juridische eigendom van het landelijke hoogspanningsnet en de daarmee verband houdende overige activa te verwerven. Voorwaardelijke verplichtingen De DTe heeft in 2004 een besluit genomen dat de spotmarket activiteiten van APX B.V. niet meer worden gereguleerd. Dit besluit is gebaseerd op de veronderstelling dat de inbiedverplichting op de APX spotmarket van de dagveiling op de buitenlandverbindingen blijft bestaan tot 2009. Indien de inbiedverplichting korter of langer duurt dan 1 januari 2009, leidt dit tot een vordering respectievelijk verplichting van TenneT. Er is een aansprakelijkheidsverklaring zoals bedoeld in artikel 403 van BW 2 titel 9 afgegeven ten gunste van B.V. Transportnet Zuid-Holland met ingang van 18 december 2003.
102
Zekerheidsstellingen Ten gunste van APX B.V., APX Gas Ltd. en APX Power Ltd. zijn door de participanten op de energiebeurzen ter dekking van hun handelsposities garanties en zekerheidsstellingen afgegeven ten bedrage van EUR 832 mln (2004: EUR 430 mln). Tevens is een debiteurenverzekering afgesloten. De toename van de zekerheden is ontstaan door hogere prijzen en volumes van de contracten. Ten gunste van TenneT TSO zijn door programmaverantwoordelijke bedrijven in het kader van de handhaving van de energiebalans voor EUR 18,9 mln (2004: EUR 14,1 mln) bankgaranties afgegeven. Behalve genoemde niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen bestaan er nog andere rechten en verplichtingen die gezien de omvang niet afzonderlijk zijn vermeld.
31. Joint ventures Tot de TenneT-groep behoren de volgende joint ventures: • Relined B.V.: deze joint venture (50/50%) van Elined B.V. met ProRail B.V. exploiteert de glasvezelinfrastructuur van het hoogspanningsnet en het spoornet. • EEeXchange B.V: deze joint venture (50/50%) van TenneT en Rabobank Nederland ontwikkelt een elektronische marktplaats die de handel in CO2-emissierechten faciliteert. • CertiChange B.V. : deze joint venture (50/50%) van TenneT en Rabobank Nederland exploiteert een elektronische marktplaats die de handel in garanties van oorsprong en RECScertificaten faciliteert. • BritNed Development Ltd; deze joint venture (50/50%) van NLink International B.V. en National Grid Transco, gevestigd in Londen, heeft als doel de ontwikkeling, realisatie en exploitatie van een interconnector tussen Nederland en het Verenigd Koninkrijk. De onderstaande gegevens van de joint ventures betreffen het 50%-deel van TenneT en zijn opgenomen in de geconsolideerde balans en winst- en verliesrekening van de groep: Relined B.V.
EEeXchange
CertiChange
Britned
B.V.
B.V.
Development
Totaal
Ltd.
Vaste activa Vlottende activa
2.205 941
703 298
303
1.276
2.908 2.818
Totaal activa
3.146
1.001
303
1.276
5.726
Langlopende verplichtingen Kortlopende verplichtingen
2.462 776
750 677
484 361
1.276
3.696 3.090
Totaal verplichtingen
3.238
1.427
845
1.276
6.786
542
-
Eigen vermogen
-/-
92
-/-
426
-/-
-/-
1.060
103
Relined B.V.
EEeXchange
CertiChange
Britned
B.V.
B.V.
Development
Totaal
Ltd.
Omzet Kosten Belasting Winst na belasting
393 357 14
24 435 -
22
-/- 411
-/-
4 176 -
-
172
-
421 968 14 -/-
561
De door TenneT aan EEeXchange B.V. en CertiChange B.V. verstrekte leningen van EUR 1,2 mln, zijn geheel voorzien en de deelnemingen zijn op nihil gewaardeerd. Het aandeel in de (voorwaardelijke) verplichtingen van de joint ventures is nihil. TenneT heeft een garantie afgegeven tot een maximum van EUR 1 mln als zekerheid dat NLink International B.V. haar verplichtingen jegens haar deelneming BritNed Development Ltd. nakomt.
32 Groepsmaatschappijen TenneT is in 2005 gestart met een juridische herstructurering van haar groepsstructuur met als doel een scheiding aan te brengen tussen de gereguleerde en niet- gereguleerde taken. De herstructurering is deels in 2005 geëffectueerd en zal in 2006 worden afgerond, waarbij de nietgereguleerde activiteiten rechtstreeks onder TenneT Holding B.V. worden gepositioneerd en de gereguleerde taken onder TenneT TSO B.V. Teneinde inzicht te geven in de nieuwe structuur zijn in deze paragraaf de financiële gegevens van de groepsmaatschappijen gepresenteerd als ware de herstructurering volledig geëffectueerd in 2005. Gereguleerde taken • TenneT TSO B.V. exploiteert het landelijk transportnet en handhaaft de energiebalans in het Nederlandse hoogspanningsnet. • CertiQ B.V. geeft certificaten uit voor duurzaam opgewekte elektriciteit die onder andere bedoeld zijn voor subsidieverstrekking door EnerQ B.V. • EnerQ B.V. voert de subsidieregeling uit zoals opgenomen in de wet ter stimulering van de milieukwaliteit van elektriciteitsproductie (MEP). • TSO Auction B.V. exploiteert de veiling van de capaciteit van de buitenlandverbindingen van het hoogspanningsnet. • Stichting Beheer Doelgelden Landelijk Hoogspanningsnet beheert gelden die TenneT TSO als netbeheerder van het landelijk hoogspanningsnet ontvangt. • B.V. Transportnet Zuid-Holland is eigenaar van het regionale 150 kV-net van Zuid-Holland, dat wordt beheerd door TenneT TSO B.V.
104
De financiële gegevens van de gereguleerde taken kunnen als volgt worden weergegeven: TenneT
CertiQ B.V.
EnerQ B.V.
TSO B.V.
TSO
Stichting
Auction B.V.
Doelgelden
B.V.
Eliminaties
Transportnet
TenneT gereguleerd
Zuid-Holland
Vaste activa Vlottende activa
1.190.266
-
950
-
159.560
242.562
-/- 242.767
1.350.571
336.650
343
300.810
82.134
131.175
1
-/- 303.244
547.869
Totaal activa
1.526.916
343
301.760
82.134
290.735
242.563
-/- 546.011
1.898.440
641.689
-
492
-
-
88.880
280.059
325
301.250
81.966
290.735
Totaal verplichtingen
921.748
325
301.742
81.966
Eigen vermogen
605.168
18
18
Omzet 389.946 Kosten 341.143 Belasting -/- 15.134 Resultaat deelneming 29.304 Aandeel derden -
2.840 2.840 -
Langlopende verplichtingen Kortlopende verplichtingen
Winst na belasting
93.241
88.880
642.181
-
-/- 303.244
651.091
290.735
88.880
-/- 392.124
1.293.272
168
-
153.683
-/- 153.887
605.168
5.197
2.516
122
20.874
-/-
29.831
391.664
5.197
2.496
122
20.874
-/-
29.831
-
5
-
-/- 29.289
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
15
-
29.289
-/-
342.841 -/- 44.418
-/-
29.304
-
-/-
29.304
93.241
TenneT TSO B.V. De vaste activa van TenneT TSO bestaan met name uit de materiële vaste activa (EUR 898 mln) en de kapitaalbelangen in en vorderingen op groepsmaatschappijen (EUR 256 mln). De materiële vaste activa betreffen met name het landelijk hoogspanningsnet voorzover in eigendom van het TenneT TSO. De totale verplichtingen bestaan met name uit gelden die niet vrij ter beschikking staan aan TenneT TSO (EUR 297 mln) alsmede de financiering van de activiteiten van de vennootschap (EUR 323 mln). EnerQ B.V. De uitvoering van de MEP-regeling is kostendekkend. De subsidiestroom verloopt via de balans. TSO Auction B.V. De activa en passiva van de balans van TSO Auction B.V. worden in belangrijke mate bepaald door de zekerheidsstellingen voor de veiling van de capaciteit van de buitenlandverbindingen. Deze bedragen per 31 december 2005 EUR 68 mln.
105
Stichting Beheer Doelgelden Landelijk Hoogspanningsnet De doelgelden in de stichting hebben betrekking op: • het saldo uit de handhaving van de energiebalans; • ontvangen vergoeding van producenten voor het beschikbaar stellen van de buitenland capaciteit; • ontvangsten voor de veiling van de capaciteit op de buitenlandverbindingen door TSO Auction B.V. De doelgelden bedragen per 31 december 2005 circa EUR 290 mln. B.V. Transportnet Zuid-Holland De vaste activa bestaan voornamelijk uit het materieel vast actief en de hiermee samenhangende latente belastingvordering. Het resultaat 2005 ontstaat nagenoeg geheel door de overeenkomst die met de Belastingdienst is afgesloten inzake de vaststelling van de fiscale openingsbalans van B.V. Transportnet Zuid-Holland. Niet-gereguleerde taken • APX B.V. exploiteert nationale en internationale beurzen voor elektriciteit en gas voor de korte termijn handel in de Benelux en het Verenigd Koninkrijk. • NLink International B.V. heeft ten doel het ontwikkelen, bouwen, verhuren en exploiteren van interconnectorkabels. Momenteel wordt de mogelijkheid onderzocht van de aanleg van een zeekabel naar Engeland. • Elined B.V. verhuurt locaties voor antennes voor telecom en exploiteert een glasvezelinfrastructuur. • European Energy Auction B.V. exploiteert een online energieveilinghuis dat de handel in lange termijncontracten voor de zakelijke markt in Nederland en België faciliteert. De financiële gegevens van de niet-gereguleerde taken kunnen als volgt worden weergegeven: APX B.V.
NLink
Elined
International
B.V.
B.V.
European
CertiChange
EEeX-
Energy
B.V.
change
niet-
B.V.
gereguleerd
Auction B.V.
Vaste activa Vlottende activa
11.806
-
2.256
21
-
703
1.070.511
1.353
1.371
677
304
298
Totaal activa
1.082.317
1.353
3.627
698
304
1.001
Eliminaties
TenneT
-
14.786
-/-
78
1.074.436
-/-
78
1.089.222
-
2.581
Langlopende verplichtingen Kortlopende verplichtingen
1.347
-
-
-
484
750
1.065.296
1.335
3.312
155
361
677
-/-
78
1.071.058
Totaal verplichtingen
1.066.643
1.335
3.312
155
845
1.427
-/-
78
1.073.639
15.600
18
315
543
541
-/- 426
-
15.509
74
-
-
-
-
-
-
74
Eigen vermogen Aandeel derden
106
-/-
APX B.V.
NLink
Elined
International
B.V.
B.V.
Omzet Kosten Belasting Aandeel derden
-/-
Winst na belasting
European
CertiChange
EEeX-
Energy
B.V.
change
niet-
B.V.
gereguleerd
Auction B.V.
Eliminaties
TenneT
25.193
830
3.794
570
4
24
-/- 269
30.146
22.081
830
3.415
302
176
435
-/- 269
26.970
749
-
122
91
-
-
-
962
326
-
-
-
-
-
-
-/-326
2.689
-
257
177
172
-/- 411
-
2.540
-/-
APX B.V. De balans van de APX-groep wordt in belangrijke mate bepaald door de afwikkeling van de beurstransacties. De activa en passiva van de balans hebben dan ook vooral betrekking op enerzijds de zekerheidstellingen en deposito’s in het kader van de beurstransacties (EUR 644 mln) en anderzijds het saldo van de debiteuren en crediteuren beurstransacties (EUR 410 mln). De financiële gegevens van de totale groep kunnen als volgt worden weergegeven: TenneT
TenneT niet-
gereguleerd
gereguleerd
TenneT
Eliminaties
TenneT
Holding B.V.
Holding B.V.
vennootschappelijk
geconsolideerd
Vaste activa Vlottende activa
1.350.571 547.869
14.786 1.074.436
621.644 -
-/- 635.709 -/- 2.504
1.351.293 1.619.800
Totaal activa
1.898.440
1.089.222
621.644
-/- 638.213
2.971.093
642.181
2.581
12.737
-/- 15.302
642.197
651.091
1.071.058
-
1.293.272
1.073.639
605.168 -
Langlopende verplichtingen Kortlopende verplichtingen Totaal verplichtingen
Eigen vermogen Aandeel derden Omzet Kosten Belasting Resultaat deelneming Aandeel derden Winst na belasting
-/-
2.234
1.719.915
12.737
-/- 17.536
2.362.112
15.509 74
608.907 -
-/- 620.677 -
608.907 74
391.664 342.841 -/- 44.418 -
30.146 26.970 962 -/326
96.364 -
3.882 4.465 -/- 96.364 -
417.928 365.346 -/- 43.456 -/326
93.241
2.540
96.364
-/- 95.781
96.364
-/-/-
107
33. Gebeurtenissen na balansdatum Verkoop aandelen APX B.V. Op 7 december 2005 heeft TenneT een overeenkomst gesloten met N.V. Nederlandse Gasunie met betrekking tot de verkoop van 25,5% van de aandelen in APX B.V. De levering van de aandelen heeft op 6 april 2006 plaatsgevonden met terugwerkende kracht per 1 januari 2006. De verkoopprijs van 25,5 % van de aandelen in APX B.V. bedraagt na verrekening van het optierecht van N.V. Nederlandse Gasunie op APX Gas Ltd. EUR 7,5 mln en zal volledig in contanten worden voldaan. De netto vermogenswaarde van deze aandelen in APX B.V. bedraagt per 31 december 2005 EUR 4,0 mln. Herstructurering TenneT is in 2005 gestart met een juridische herstructurering van haar groepsstructuur. In 2006 zal de herstructurering worden afgerond waarbij de niet-gereguleerde activiteiten rechtstreeks onder TenneT Holding B.V. worden gepositioneerd en de gereguleerde taken onder TenneT TSO B.V. Hiertoe zijn de volgende vennootschappen overgedragen aan TenneT Holding B.V.: • op 1 januari 2006 de aandelen in Belpex S.A.; • op 13 februari 2006 de aandelen in NLink International B.V. en Elined B.V.; • op 16 februari 2006 de aandelen in European Energy Auction B.V.; • op 24 maart 2006 de aandelen in CertiChange B.V. en EEeXchange B.V. In 2006 zullen voorts de aandelen van Endex European Energy Derivates Exchange N.V. worden overgedragen door TenneT TSO B.V. aan TenneT Holding B.V. CertiChange B.V. De vennootschap CertiChange B.V. wordt in 2006 geliquideerd. De hiermee gemoeide financiële gevolgen zijn verwerkt in de jaarrekening 2005.
34. Acquisities In 2005 heeft TenneT geen acquisities gedaan. In juli 2004 heeft APX Power Ltd. de activa en de activiteiten van UKPX activiteiten verworven voor een bedrag van EUR 2 mln en vanaf 1 juli 2004 zijn de resultaten van de activiteiten geconsolideerd. De betaalde prijs is gelijk aan de reële waarde van de verkregen activa en kan als volgt worden gespecificeerd: Reële Waardering waarde bij UKPX Contracten met participanten Handelsnaam
108
1.500 500
-
2.000
-
35. Transacties met verbonden partijen Dit betreffen de transacties met verbonden partijen. De verbonden partijen kwalificeren zich allen als groepsmaatschappijen of joint ventures en zijn derhalve in de consolidatie geëlimineerd. De transacties met bestuurder en commissarissen zijn vermeld onder paragraaf 25. TenneT heeft de volgende verbonden partijen transacties en posities:
Dienstverlening Vergoedingen Rentebaten Langlopende vorderingen Rekening courant vorderingen Rekening courant schulden
Dochter-
Joint
Totaal
Dochter-
Joint
Totaal
ondernemingen
ventures
2005
ondernemingen
ventures
2004
7.915 21.493 4.045 325.423 55.726 13.490
-
7.915 21.493 4.045 325.423 55.726 13.490
7.449 18.654 2.160 335.316 64.820 16.305
-
7.449 18.654 2.160 335.316 64.820 16.305
Dienstverlening De levering van diensten door TenneT aan verbonden partijen betreft voornamelijk personele dienstverlening alsmede verhuur van ruimten en glasvezels. Deze personele dienstverlening vindt plaats op basis van kostprijs zonder winstopslag. De verhuur van ruimten en glasvezels geschiedt tegen marktconforme prijzen waarvoor contracten met een resterende looptijd tot vijtien jaar zijn afgesloten. Vergoedingen Door TenneT zijn de volgende vergoedingen betaald:
APX B.V. NLink International B.V. B.V. Transportnet Zuid-Holland
2005
2004
623 20.870
1.703 1.435 15.516
21.493
18.654
De vergoeding in 2004 aan APX B.V. hangt samen met de afrekening met de DTe met betrekking tot de waarde-ontwikkeling van de APX spotmarket-activiteiten. De vergoeding aan NLink International B.V. heeft betrekking op dienstverlening aan TenneT voor het uitvoeren van een haalbaarheidsstudie van een kabel naar Engeland. De vergoeding aan B.V. Transportnet Zuid-Holland heeft betrekking op de kapitaallasten van het 150 kV-net dat door TenneT TSO wordt beheerd. Rentebaten De rentebaten hebben met name betrekking op de langlopende lening die verstrekt is aan B.V. Transportnet Zuid-Holland.
109
Langlopende vorderingen Het verloop van de langlopende vorderingen verstrekt aan verbonden partijen kan als volgt worden weergegeven:
Boekwaarde per 1 januari Toevoegingen Aflossingen/afschrijvingen Bij rente Voorzien Boekwaarde per 31 december
Dochter-
Joint
Totaal
Dochter-
Joint
Totaal
ondernemingen
ventures
2005
ondernemingen
ventures
2004
335.316 55.905 -/- 71.206 5.408 -
100 100
335.316 56.005 -/- 71.206 5.408 -/100
253.247 104.127 1.134 -/- 26.685 4.627 - -/- 1.134
253.247 105.261 -/- 26.685 4.627 -/- 1.134
-
325.423
325.423
-/-
335.316
-
335.316
Voor de langlopende vorderingen is interest gefactureerd ten bedrage van EUR 9,4 mln (2004: EUR 6,5 mln) waarvan EUR 3,9 mln is ontvangen (2004: EUR 1,9 mln). Het verschil tussen gefactureerde en ontvangen interest heeft met name betrekking op de rente op de vordering op Stichting Beheer Doelgelden Landelijk Hoogspanningsnet. Deze rente wordt jaarlijks toegevoegd aan de vordering. De vorderingen op de dochterondernemingen en joint ventures hebben betrekking op de financiering van de volgende vennootschappen die betrokken zijn in de consolidatie: 2005
2004
B.V. Transportnet Zuid-Holland Stichting Beheer Doelgelden Landelijk Hoogspanningsnet APX B.V.
88.880 236.543 -
109.396 223.018 2.902
Totaal
325.423
335.316
De aan B.V. Transportnet Zuid-Holland verstrekte lening is afgesloten ten behoeve van de financiering van de materiële vaste activa. Deze lening maakt onderdeel uit van een financieringsovereenkomst tussen TenneT TSO B.V. en B.V. Transportnet Zuid-Holland en heeft een looptijd tot 17 december 2013. De rente is gebaseerd op de IRS-swapcurve overeenkomstig de resterende looptijd vermeerderd met een opslag van 25 basispunten en bedraagt in 2005 3,89%. Door B.V. Transportnet Zuid-Holland zijn geen zekerheden verstrekt. De vordering op Stichting Beheer Doelgelden Landelijk Hoogspanningsnet is het gevolg van het onderbrengen van de niet vrij ter beschikking staande middelen in de stichting. De rente is gebaseerd op het door de stichting behaalde rendement en wordt toegevoegd aan de vordering. De langlopende leningen verstrekt aan joint ventures hebben betrekking op CertiChange B.V. en EEeXchange B.V. en hebben een looptijd tot 31 december 2010. Aflossing geschiedt in tien halfjaarlijkse termijnen, voor het eerst op 30 juni 2006 respectievelijk 31 december 2005.
110
De rente bedraagt 6,5% van de hoofdsom of het restant daarvan voor de gehele periode tot en met 2010. Door EEeXchange B.V. en CertiChange B.V. zijn geen zekerheden verstrekt. Voor de gehele lening is een voorziening gevormd. Rekening courant verhoudingen De vorderingen op verbonden partijen zijn als volgt te specificeren:
Stichting Beheer Doelgelden Landelijk Hoogspanningsnet EnerQ B.V. NLink International B.V. Elined B.V. CertiQ B.V. CertiChange B.V. EEeXchange B.V.
2005
2004
54.184 232 783 56 390 32 49
62.875 412 1.507 26 -
55.726
64.820
De gelden met een specifieke bestemming die TenneT TSO ontvangt, worden beheerd door de Stichting Beheer Doelgelden Landelijk Hoogspanningsnet. Als gevolg hiervan ontstaat een vordering in rekening courant op deze stichting. De schulden aan verbonden partijen zijn als volgt te specificeren:
TSO Auction B.V. B.V. Transportnet Zuid-Holland CertiQ B.V. APX B.V.
2005
2004
11.897 9 1.584
10.270 4.947 728 360
13.490
16.305
111
36. Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. Het kasstroomoverzicht is samengesteld uit de kasstroom uit clearingsactiviteiten alsmede uit operationele-, investeringsen financieringsactiviteiten.
Kasstroom uit operationele activiteiten De kasstroom uit operationele activiteiten wordt bepaald op basis van de zogenaamde indirecte methode. In onderstaand overzicht is weergegeven welke aanpassingen op de kasstroom uit operationele activiteiten zijn verricht. Dit betreffen met name niet kasstromen.
Ref.
Resultaat na belasting Aanpassingen voor: In resultaat opgenomen vennootschapsbelasting Afschrijvingen op activa Bijzondere waardeverminderingen Vergoeding impairment APX Onttrekking veilinggelden en investeringsbijdrage Amortisatie investeringsbijdrage Amortisatie vooruitbetaalde erfpacht In tarieven verrekende/te verrekenen bedragen Mutatie van de langlopende voorzieningen Rentelasten Rentebaten Aandeel in resultaat minderheidsdeelneming
Mutaties in werkkapitaal: Voorraden Vorderingen (exclusief vordering subsidiegelden MEP) Overige vorderingen en schulden
112
29 26 1, 2
12 5 14 28 22
6 7,8,15
2005
2004
96.038
65.246
-/- 43.456 62.512 14.954 -/938 -/- 2.681 289 -/- 56.853 950 18.312 -/- 16.078 -
26.134 63.718 4.500 1.703 2.070 2.874 212 104.425 5.794 18.857 7.827 19
-/-/-/-
-/-
-/- 22.989
3.741
1.406 -/- 273.707 308.267
-/- 1.685 -/- 57.196 62.604
35.966
3.723
109.015
72.710
Overgang naar International Financial Reporting Standards (x EUR 1.000)
Algemene toelichting TenneT past met ingang van 1 januari 2005 International Financial Reporting Standards (‘IFRS’) toe als basis voor haar financiële verslaggeving. IFRS 1 ‘First time adoption of IFRS’ vereist dat de onderneming haar grondslagen voor de jaarrekening vaststelt in overeenstemming met IFRS en deze grondslagen met terugwerkende kracht toepast bij het bepalen van de openingsbalans per de transitiedatum (1 januari 2004). IFRS vermeldt een aantal uitzonderingen (zowel verplicht als optioneel) bij het retrospectief toepassen van IFRS. De door TenneT toegepaste uitzonderingen worden hieronder beschreven. Reële waarde als veronderstelde kostprijs TenneT heeft er voor gekozen om in de openingsbalans de reële waarde uitzon-dering in IFRS 1 toe te passen voor het landelijk hoogspanningsnet, waarbij op transitiedatum de reële waarde van het landelijk hoogspanningsnet als ‘veronderstelde kostprijs’ is gehanteerd. Bedrijfscombinaties Ten aanzien van bedrijfscombinaties heeft TenneT de uitzondering in IFRS 1 toegepast waardoor bedrijfscombinaties voor 1 januari 2004 niet zijn aangepast in overeenstemming met IFRS 3. Hierdoor blijft de goodwill ongewijzigd. De goodwill inzake APX Gas Ltd. is per 1 januari 2004 omgerekend van euro naar de functionele valuta Engelse ponden. Cumulatieve koersverschillen Ten aanzien van de cumulatieve koersverschillen is gebruik gemaakt van de uitzondering in IFRS 1 om de cumulatieve koersverschillen voor alle buitenlandse activiteiten gelijk te stellen aan nul op de transitiedatum naar IFRS (1 januari 2004). De standaarden over financiële instrumenten (IAS 32 en IAS 39) worden toegepast met ingang van 1 januari 2005.
Wijzigingen in de grondslagen met een significante invloed op het eigen vermogen De gevolgen van de overgang van NL-Gaap naar IFRS op het eigen vermogen per 1 januari 2004 en 2005 worden in onderstaande tabel samengevat.
1 januari 2004 Eigen vermogen op basis van NL-Gaap Aanpassingen voor: • Immateriële activa • Materiële vaste activa • Voorziening groot onderhoud • Voorziening amovering • Voorziening personeel • Financiële instrumenten • Overige aanpassingen • Belastingeffecten
1 januari 2005
339.174 280.652 22.362 -/- 45.020 2.265 -/- 89.790
374.102
-/-/-/-/-/-
6.138 261.988 27.948 41.200 1.790 13.474 204 71.138
Totaal aanpassingen
170.469
168.268
Eigen vermogen op basis van IFRS
509.643
542.370
113
Het eigen vermogen per 1 januari 2005 is EUR 9,4 mln lager dan het eigen vermogen per 31 december 2004 als gevolg van de toepassing van de standaarden over financiële instrumenten met ingang van 1 januari 2005. Hieronder volgt een nadere toelichting op de belangrijkste wijzigingen in de grondslagen die significante invloed hebben op het eigen vermogen. Immateriële activa In NL-Gaap werd goodwill met betrekking tot verwerving van deelnemingen linair afgeschreven over de verwachte economische gebruiksduur van de goodwill. Onder IFRS wordt op goodwill niet meer afgeschreven, maar wordt per rapporteringmoment vastgesteld of de goodwill niet duurzaam in waarde is verminderd. Eventuele bijzondere waardevermindering wordt ten laste van de winst- en verliesrekening gebracht. Materiële vaste activa Zoals al aangegeven maakt TenneT gebruik van de uitzondering in IFRS 1 om in de openingsbalans per 1 januari 2004 de materiële vaste activa van het landelijk hoogspanningsnet te waarderen tegen de reële waarde. De reële waarde is afgeleid van de regulatorische waarde die als basis dient voor de vaststelling van de omzet door de DTe. TenneT heeft onderzoek gedaan naar significante componenten van de materiële vaste activa die onder IFRS separaat dienen te worden afgeschreven. De conclusie van dit onderzoek is dat de onder NL-Gaap gehanteerde methodiek en diepgang onder IFRS gehandhaafd kan blijven. Voorziening groot onderhoud De voorziening groot onderhoud wordt niet langer onder IFRS opgenomen. Toekomstig groot onderhoud kan worden opgenomen in de materiële vaste activa mits het te onderkennen is als een afzonderlijk component en voorzover de actief post wordt meegenomen in de bepaling van de gereguleerde omzet. Voorziening amovering TenneT heeft in samenhang met de uitwerking van de materiële vaste activa tegen reële waarde, onderzoek gedaan naar de verplichtingen inzake de amoveringen van de materiële vaste activa. Dit heeft er toe geleid dat de voorziening onder IFRS betrekking heeft op alle activa die, naar de huidige inzichten, in de toekomst geamoveerd worden. Onder NL-Gaap had de voorziening met name betrekking op de buiten bedrijf gestelde materiële vaste activa. Voorziening personeel TenneT kent een aantal pensioen- en pensioengerelateerde regelingen voor huidige en voormalige werknemers. De pensioenen van nagenoeg alle medewerkers zijn ondergebracht bij het pensioenfonds ABP. Deze regeling is te karakteriseren als toegezegde-pensioenregeling, waarbij de pensioenuitkering gebaseerd is op de lengte van het dienstverband en het gemiddelde salaris van de werknemers gedurende dit dienstverband. Naast deze pensioenregeling is er in het buitenland een toegezegde-pensioenregeling en een toegezegde-bijdragenregeling die beiden niet significant zijn. De pensioenregeling van het pensioenfonds ABP kan aangemerkt worden als ‘multi-employer regeling’. IAS 19 verlangt dat bepaalde informatie inzake toegezegde-pensioenregelingen wordt toegelicht in de jaarrekening. Met name het saldo van de met de regeling samenhangende activa en passiva dient in de balans te worden opgenomen als een vordering of een verplichting.
114
Pensioenfonds ABP heeft aangegeven dat zij niet in staat is om aan de deelnemende ondernemingen de informatie te verschaffen die volgens IAS 19 noodzakelijk is inzake toegezegde-pensioenregelingen. Daarom wordt deze regeling behandeld als toegezegdebijdragenregeling en worden de verschuldigde pensioenpremies over het boekjaar als pensioenlast in het resultaat verantwoord. TenneT kent als gevolg van CAO-bepalingen diensttijdgebonden uitkeringen toe aan personeelsleden. Onder NL-Gaap werden deze uitkeringen tot en met 2004 ten laste van het resultaat gebracht in het jaar van uitkering. Onder IFRS wordt vanaf moment indiensttreding voor deze diensttijdgebonden uitkeringen een voorziening gevormd op basis van actuariële grondslagen en deze wordt tegen contante waarde opgenomen. De voorziening bedraagt per 1 januari 2004 EUR 1,7 mln (per 31 december 2004 EUR 1,8 mln). Onder IFRS gelden striktere bepalingen ten aanzien van het moment waarop de verplichtingen voor de afvloeiing van personeel worden voorzien. Deze bepalingen hebben er toe geleid dat de voorziening personeel per 1 januari 2004 onder IFRS EUR 4 mln lager is dan onder NL-Gaap. Het bedrag komt in 2004 ten laste van de winst- en verliesrekening. Financiële instrumenten De standaarden over financiële instrumenten (IAS 32 ‘Financial instruments: disclosure and presentation’ en IAS 39 ‘Financial instruments: Recognition and measurement’) worden toegepast vanaf 1 januari 2005. Financiële instrumenten en derivaten worden in de vergelijkende cijfers over 2004 derhalve nog verwerkt in overeenstemming met NL-Gaap. De implementatie van IAS 32 en IAS 39 leidt tot een andere waardering van financiële activa en verplichtingen dan onder NL-Gaap het geval was. Waardering van deze activa en passiva vindt plaats tegen geamortiseerde kostprijs of reële waarde. Daarnaast moeten alle afgeleide financiële instrumenten (derivaten) tegen reële waarde worden gewaardeerd. Mutaties in de reële waarde worden in het resultaat verwerkt tenzij ‘hedge accounting’ kan worden toegepast. Hiervoor gelden strikte regels ten aanzien van documentatie en effectiviteittesten. De toepassing van de standaarden over financiële instrumenten heeft met name consequenties voor de waardering van derivate financiële instrumenten. Onder IAS 32 en IAS 39 worden derivate financiële instrumenten gewaardeerd tegen reële waarde. Onder NL-Gaap werden de bedoelde instrumenten niet separaat gewaardeerd en was er sprake van een off-balance vermelding. De derivate financiële instrumenten van de groep betreffen rente swaps ter afdekking van de variabiliteit van de interest betaling op langlopende leningen. De groep past geen hedge accounting toe waardoor mutaties in de reële waarde van de rente swaps verwerkt worden in de winst- en verliesrekening. De energiebeurzen dragen zorg voor de financiële afwikkeling van de anoniem totstandgekomen transacties. Hiertoe treedt de groep op als tegenpartij bij zowel de inkoop- als de verkooptransacties. Per saldo bedraagt de ingenomen positie nihil. Doordat de fysieke levering later plaatsvindt dan het moment van afsluiten van de transacties, is sprake van een derivaat. Belastingeffecten In verband met de hiervoor genoemde aanpassingen op het eigen vermogen is de latente belastingpositie opnieuw bepaald. Voor bepaalde tijdelijke verschillen wordt geen belastinglatentie opgenomen in de balans; het gaat hierbij om actieve belastinglatenties waarbij er onzekerheid is of deze in de nabije toekomst gerealiseerd zullen worden en of er voldoende fiscale resultaten beschikbaar zullen zijn.
115
Invloed van IFRS op het netto resultaat 2004 De gevolgen van de overgang van NL-Gaap naar IFRS op het nettoresultaat 2004 wordt in onderstaande tabel samengevat. Daarbij geldt dat de standaarden inzake financiële instrumenten geen invloed hebben op het resultaat 2004 omdat deze met ingang van 1 januari 2005 worden toegepast. 2004 Resultaat na belasting op basis van NL-Gaap Aanpassingen voor: • Afschrijving op goodwill • Afschrijving materiële vaste activa • Voorziening groot onderhoud • Voorziening amovering • Voorziening personeel • Overige aanpassingen • Belastingeffecten
58.008 6.138 -/- 18.665 5.587 3.820 -/- 3.978 -/279 14.615
Totaal aanpassingen Resultaat na belasting op basis van IFRS
7.238 65.246
Hieronder volgt een nadere toelichting op de belangrijkste wijzigingen in de grondslagen die significante invloed hebben op het nettoresultaat 2004. Afschrijving op goodwill De onder NL-Gaap opgenomen afschrijvingen op goodwill komen onder IFRS te vervallen. Het onderzoek naar duurzame waardeverminderingen van deze goodwill heeft in 2004 niet geleid tot afwaarderingen. Als gevolg van een verbeterd inzicht in de belastingpositie van B.V. Transportnet Zuid-Holland op het overnamemoment is in 2004 via de winst en verliesrekening de belastingvordering verhoogd en de goodwill navenant verminderd met EUR 4,5 mln. Afschrijving materiële vaste activa De hogere afschrijvingslasten op materiële vaste activa houden verband met de hogere waardering van het landelijk hoogspanningsnet onder IFRS grondslagen. De afschrijvingstermijnen zijn ongewijzigd gebleven. Voorziening groot onderhoud Onder NL-Gaap is in 2004 per saldo EUR 5,6 mln toegevoegd aan de voorziening groot onderhoud. Onder IFRS is geen sprake van een voorziening groot onderhoud waardoor geen toevoeging plaatsvindt en de onder NL-Gaap verrichte onttrekkingen aan de voorziening als last in de winst- en verliesrekening worden verantwoord.
116
Voorziening amovering Onder IFRS is de voorziening amovering retrospectief gevormd en heeft deze betrekking op alle in de toekomst te amoveren materiële vaste activa. De reguliere dotatie is onder IFRS met name lager doordat onder NL-Gaap in de dotatie een eenmalig bedrag was begrepen. Voorziening personeel De afvloeiingskosten personeel zijn onder IFRS EUR 4 mln hoger dan onder NL-Gaap. Dit heeft betrekking op de stringentere regels onder IFRS ten aanzien van het moment waarop een verplichting voor deze kosten dient te worden gevormd. Onder NL-Gaap was deze verplichting reeds in 2003 gevormd. Belastingeffecten In verband met de hiervoor genoemde aanpassingen op het resultaat is de belastingpositie opnieuw bepaald. Tevens is in het belastingeffect begrepen de invloed van de tariefswijziging vennootschapsbelasting van 34,5% naar 30% over de mutatie van de latente belastingpositie door de toepassing van de IFRS-grondslagen.
Belangrijkste presentatie wijzigingen Hieronder volgt een toelichting op de belangrijkste presentatiewijzigingen als gevolg van de overgang van NL-Gaap naar IFRS. Software Bij de toepassing van IFRS worden investeringen in applicatiesoftware gekwalificeerd als immateriële activa. Deze software ten bedrage van EUR 5,5 mln per 1 januari 2004, werd onder NL-Gaap verantwoord onder de materiële vaste activa. Vorderingen en verplichting uit hoofde van MEP-subsidies In NL-Gaap werd ten aanzien van MEP-subsidies het kasstelsel gehanteerd aangevuld met zekere ontvangsten en uitgaven met betrekking tot het boekjaar tot het moment van opmaak van de jaarrekening. In IFRS wordt tevens rekening gehouden met over het boekjaar te ontvangen en uit te keren subsidies die na opmaak van de jaarrekening zullen plaatsvinden. Per 31 december 2004 resulteert dit tot een hogere vordering en schuld posities van EUR 52 mln. Salderen bankpositie In IFRS gelden stringente criteria ten aanzien van het netto opnemen van bankposities. Op grond van deze criteria concludeert TenneT dat de in NL-Gaap gesaldeerde bankposities met betrekking tot de beursactiviteiten onder IFRS niet gehandhaafd kunnen blijven en derhalve worden deze bruto gepresenteerd in de balans. Dit heeft geleid tot een verhoging van zowel de liquide middelen als de schulden aan financiële instellingen van EUR 74 mln per 31 december 2004. Debiteuren en crediteuren beurstransacties De gasbeurs bij APX Gas Ltd. leidt tot vorderingen respectievelijk schulden voor de verkoop en inkoop van energie, gebaseerd op de onderliggende contracten. In de debiteuren en crediteuren komen veelal dezelfde participanten voor waarvoor de netto positie wordt verrekend. Onder IFRS moet saldering plaatsvinden indien aan bepaalde voorwaarden is voldaan. Op grond hiervan is besloten om de debiteuren en crediteuren beurstransacties te salderen. Dit heeft per 31 december 2004 geleid tot een afname van de debiteuren en crediteuren met EUR 155 mln.
117
Rentebaten In tegenstelling tot NL-Gaap worden rentebaten in IFRS gepresenteerd als netto-omzet in plaats van financiële baten. In verband met de eerder gememoreerde bruto opname van bankposities worden in de toelichting de met rentebaten verband houdende rentelasten separaat vermeld. De presentatiegevolgen van de overgang van NL-Gaap naar IFRS op het balanstotaal wordt in onderstaande tabel samengevat (in EUR 1.000).
Balanstotaal per 31 december 2004 op basis van NL-Gaap Presentatie aanpassingen voor: • Vorderingen en verplichtingen uit hoofde van MEP-subsidies • Niet salderen van bankposities • Salderen debiteuren/crediteuren beurstransacties • Presentatie latente belastingschuld • Overige niet significante presentatiewijzigingen Totaal presentatie aanpassingen Balans aanpassing uit hoofde van waarderingen correcties Balanstotaal per 31 december 2004 op basis van IFRS
118
1.861.950
51.621 74.000 -/- 154.817 13.044 3.607 -/- 12.545 193.674 2.043.079
119
Vennootschappelijke balans per 31 december 2005 voor resultaatbestemming (x EUR 1.000) Activa
Ref.
31 december 2005
31 december 2004
Vaste activa Immateriële activa Materiële vaste activa Investeringen in groepsmaatschappijen Financiële activa Overige vorderingen Vordering op groepsmaatschappijen
38 38 39 38 38
14.440 824.183 137.762 1.723 11.635 335.316
621.645 621.645
1.325.059
-
3.781
Vlottende activa Voorraden Vorderingen Debiteuren en overige vorderingen Vordering op groepsmaatschappijen
28.220 64.820
-
93.040
Liquide middelen Liquide middelen niet vrij ter beschikking Overige liquide middelen
120
5.167 13.976
-
19.143
621.645
1.441.023
Passiva
Eigen vermogen Aandelenkapitaal Herwaarderingsreserve Reserve koersverschillen Algemene reserve Resultaat boekjaar
Ref.
31 december 2005
31 december 2004
40
100.000 183.392 -/130 203.294 65.246
100.000 173.483 43 239.017 96.364
551.802
608.907 Langlopende verplichtingen Leningen Schuld aan groepsmaatschappijen Investeringsbijdragen Veilinggelden Voorzieningen Latente belastingverplichting
41 43 41 41 41 41
250.000 72.190 182.244 68.342 16.912
12.738 -
589.688
12.738 Kortlopende verplichtingen Investeringsbijdragen Vooruit ontvangen bedragen Voorzieningen Schulden aan financiële instellingen Leningen, aflosbaar binnen een jaar Schulden groepsmaatschappijen Zekerheidsstellingen Crediteuren en overige schulden Vennootschapsbelasting
41 41 41
2.384 61.545 2.174 100.000 17.156 5.167 82.095 29.012
-
299.533
621.645
1.441.023
121
Vennootschappelijke winst- en verliesrekening over het jaar 2005 (x EURO 1.000) Ref.
Netto-omzet Wijziging in projecten voor derden Overige opbrengsten
2005
2004
-
391.084 1.000 2.508
Bedrijfslasten Kosten energie en vermogen Kosten transportnetten en systemen Personeelskosten Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen op vaste activa Overige bedrijfskosten
-
144.168 40.955 28.727
-
51.377 22.200
Bedrijfsresultaat Financieringsbaten Financieringslasten
Aandeel in het resultaat van deelnemingen Resultaat voor belasting Belasting Resultaat na belasting
122
-
287.427
-
107.165 2.284 18.542
-
42
96.364
-/- 16.258 5.140
96.364
96.047
-
30.801
96.364
65.246
Mutatieoverzicht van het eigen vermogen over het jaar 2005 (x EURO 1.000)
Geplaatst en gestort
Herwaarderings-
Reserve koers-
Algemene
Resultaat
kapitaal
reserve
verschillen
reserve
boekjaar
Stand per 1 januari 2004 Koersverschillen Nettoresultaat Realisatie herwaardering Dividend
100.000 -
183.827 -/435 -
21 151 -
225.795 435 -/- 22.936
Stand per 31december 2004
100.000
183.392
130
203.294
Financiële instrumenten Belastingeffect
-
-
-
-/- 13.474 4.042
Stand per 1 januari 2005
100.000
183.392
130
193.862
Koersverschillen Nettoresultaat Realisatie herwaardering Winstverdeling 2004
-
9.909 -
173 -
9.909 35.246
173.483
43
236.017
Stand per 31 december 2005
100.000
-/-
-/-
-/-
-/-
Totaal
509.643 - -/151 65.246 65.246 - -/- 22.936 65.246
551.802
- -/- 13.474 4.042 65.246
542.370
173 96.364 96.364 -/- 65.246 -/- 30.000 96.364
608.907
123
Toelichting op de vennootschappelijke balans en winst- en verliesrekening 2005 (x EURO 1.000)
37. Grondslagen voor de waardering van de activa en passiva en voor de bepaling van het resultaat Algemeen De enkelvoudige jaarrekening van TenneT Holding B.V. wordt opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de door artikel 2:362 lid 8 BW geboden mogelijkheid om in de enkelvoudige jaarrekening de grondslagen van waardering en resultaatbepaling (waaronder begrepen de grondslagen voor presentatie van financiële instrumenten als eigen of vreemd vermogen) toe te passen die ook in de geconsolideerde jaarrekening worden gehanteerd.
Vergelijkende cijfers TenneT is in 2005 gestart met een juridische herstructurering van haar groepsstructuur. Op 20 december 2005 is de naam van de vennootschap gewijzigd in TenneT Holding B.V. en heeft TenneT Holding B.V. de vennootschap TenneT TSO B.V. opgericht. Door juridische splitsing zijn alle activa en passiva overgegaan naar TenneT TSO B.V. Bij afzonderlijke akte zijn vervolgens op 20 december 2005 de aandelen in APX B.V. overgedragen aan TenneT Holding B.V. De juridische splitsing alsmede de overdracht van de aandelen in APX B.V. werkt economisch terug tot 1 januari 2005. In 2006 zal de herstructurering worden afgerond waarbij de niet-gereguleerde activiteiten rechtstreeks onder TenneT Holding B.V. worden gepositioneerd en de gereguleerde taken onder TenneT TSO B.V. De vergelijkende cijfers hebben met name betrekking op de activiteiten die onder algemene titel zijn overgegaan naar TenneT TSO B.V.
Directieverslag Het directieverslag is opgenomen op pagina 5 tot en met 60.
Stelselwijziging Met ingang van het boekjaar 2005 heeft TenneT de geconsolideerde jaarrekening opgesteld in overeenstemming met International Financial Reporting Standards (IFRS) zoals aanvaard binnen de Europese Unie. De eerste toepassing van deze grondslagen heeft in de geconsolideerde jaarrekening geleid tot wijzigingen in de gehanteerde grondslagen en waardebepaling van activa, voorzieningen en schulden (de ‘IFRS 1-aanpassingen’). Deze IFRS 1-aanpassingen zijn grotendeels met terugwerkende kracht doorgevoerd in de vergelijkende cijfers per 1 januari 2004. Alleen de wijzigingen die betrekking hebben op financiële instrumenten zijn doorgevoerd per 1 januari 2005. Er is voor gekozen om vanaf 2005 de grondslagen van waardering en resultaatbepaling die worden gehanteerd in de geconsolideerde jaarrekening, ook toe te passen in de enkelvoudige jaarrekening. TenneT heeft voor deze wijziging gekozen omdat dit leidt tot een verbetering in de verslaggeving van de enkelvoudige jaarrekening. Hiermee blijven het eigen vermogen en het resultaat na belastingen in de enkelvoudige jaarrekening in beginsel gelijk aan het eigen vermogen in de geconsolideerde jaarrekening, wat naar Nederlands gebruik algemeen geaccepteerd is. Tevens leidt het tot een vereenvoudiging van de verslaggeving aangezien TenneT kan volstaan met één set van grondslagen voor haar (te consolideren) deelnemingen.
124
Ten opzichte van de jaarrekening 2004 heeft dit geleid tot: • een wijziging van het eigen vermogen per 1 januari 2004 en 31 december 2004 als gevolg van de IFRS 1-aanpassingen; • een wijziging van het resultaat over 2004 als gevolg van de IFRS 1-aanpassingen; • een wijziging van het eigen vermogen per 1 januari 2005 als gevolg van de toepassing van de grondslagen met betrekking tot financiële instrumenten. De effecten van de stelselwijziging op vermogen en resultaat zijn gelijk aan de informatie opgenomen in het hoofdstuk ‘Overgang naar International Financial Reporting Standards’ in de geconsolideerde jaarrekening. De grondslagen voor de waardering van de activa en passiva en voor de bepaling van het resultaat van de enkelvoudige jaarrekening, zijn gelijk aan die voor de geconsolideerde jaarrekening. Voor deze grondslagen wordt verwezen naar de op pagina 68 tot en met 76 opgenomen algemene toelichting op de geconsolideerde balans en winst- en verliesrekening. In deze toelichting worden aanvullingen op de toelichting op de geconsolideerde jaarrekening vermeld.
38. Vaste activa Door juridische splitsing zijn alle activa en passiva overgegaan van TenneT Holding B.V. naar TenneT TSO B.V. Het verloop van de overgedragen vaste activa kan als volgt worden weergegeven: Immateriële activa
Materiële
Financiële
Overige
Vordering op
vaste activa
activa
vorderingen
groepsmaat-
Totaal
schappijen
Stand per 1 januari 2004 Investeringen Desinvesteringen Afschrijvingen/Aflossingen Waarde aanpassing Aandeel in resultaat Bij rente Voorziening
17.129 3.538 -/- 1.727 -/- 4.500 -
795.214 74.483 -/144 -/- 45.370 -
1.693 49 -/19 -
12.128 -/- 493 -
253.247 105.261 -/- 26.685 4.627 -/- 1.134
1.067.283 195.459 -/144 -/- 74.275 -/- 4.500 -/19 4.627 -/- 1.134
Stand per 31december 2004
14.440
824.183
1.723
11.635
335.316
1.187.297
Overgedragen aan TenneT TSO B.V.
14.440
824.183
1.723
11.635
335.316
1.187.297
-
-
-
-
-
-
Stand per 31 december 2005
125
39. Investeringen in groepsmaatschappijen Deelnemingen in groepsmaatschappijen en andere maatschappijen waarin TenneT overheersende zeggenschap kan uitoefenen of waarover zij de centrale leiding heeft, worden gewaardeerd op de nettovermogenswaarde. De nettovermogenswaarde wordt bepaald door de activa, voorzieningen en schulden te waarderen en het resultaat te berekenen volgens de grondslagen die worden gehanteerd in de geconsolideerde jaarrekening. Bij de vaststelling van de nettovermogenswaarde wordt rekening gehouden met de overgangsbepalingen voor de vaststelling van waarden en de waarderingsgrondslagen van de eerste toepassing van de grondslagen gehanteerd in de geconsolideerde jaarrekening (de ‘IFRS 1-aanpassingen’, zie paragraaf ‘Stelselwijzigingen’). Het verloop van de investeringen in groepsmaatschappijen is als volgt:
Boekwaarde per 1 januari Herstructurering Inbreng aandelen APX B.V. Koersverschillen Aandeel in het resultaat Dividenduitkering Boekwaarde per 31 december
2005
2004
137.762 404.608 12.738 173 96.364 -/- 30.000
132.773 -/151 5.140 -
621.645
137.762
De investeringen in groepsmaatschappijen hebben betrekking op de rechtspersonen die in de consolidatie zijn betrokken. Deze deelnemingen zijn gewaardeerd overeenkomstig de grondslagen van TenneT. De boekwaarde heeft betrekking op TenneT TSO B.V. (EUR 606 mln) en APX B.V. (EUR 15,6 mln).
40.
Eigen vermogen
Geplaatst en gestort kapitaal Op de balansdatum bedraagt het maatschappelijk kapitaal van de vennootschap EUR 500 mln, verdeeld in één miljoen aandelen van EUR 500,- elk. Hiervan zijn tweehonderdduizend aandelen geplaatst en gestort. Deze post is gedurende het verslagjaar niet gewijzigd. Herwaarderingsreserve De herwaarderingsreserve heeft betrekking op de materiële vaste activa met betrekking tot het landelijk hoogspanningsnet. Per 1 januari 2004 is gebruik gemaakt van de reële waarde uitzondering in IFRS 1. Daarbij is het eenmalig toegestaan om op transitiedatum de materiële vaste activa te waarderen tegen de reële waarde die vanaf die datum geldt als de ‘veronderstelde kostprijs’. In de herwaarderingsreserve is het deel van herwaardering van de materiële vaste activa als gevolg van de toepassing van de reële waarde, onder aftrek van de latente belastingverplichting, opgenomen. Reserve koersverschillen De reserve koersverschillen hebben betrekking op de omrekening van de buitenlandse deelnemingen in Engeland, inclusief de goodwill.
126
41. Verplichtingen Door juridische splitsing zijn alle activa en passiva overgegaan van TenneT Holding B.V. naar TenneT TSO B.V. Het verloop van de overgedragen langlopende verplichtingen kan als volgt worden weergegeven: Leningen
Investerings-
Veilinggelden Voorzieningen
bijdragen
Latente
Totaal
belastingverplichting
Stand per 1 januari 2004 Nieuwe leningen Toevoegingen Onttrekking Amortisatie/vrijval Overgedragen vanuit TZH Rente
100.000 250.000 -
35.838 42.866 -/- 4.130 -
182.410 40.353 -/- 45.096 4.577
5.525 5.502 -/- 2.590 59.200 2.879
40.176 -/- 7.732 -/- 15.532 -
363.949 250.000 88.721 -/- 47.686 -/- 11.862 43.668 7.456
Stand per 31december 2004
350.000
74.574
182.244
70.516
16.912
694.246
Langlopend Kortlopend
250.000 100.000
72.190 2.384
182.244 -
68.342 2.174
16.912 -
587.566 106.680
Stand per 31 december 2004
350.000
74.574
182.244
70.516
16.912
694.246
Overgedragen aan TenneT TSO B.V. 350.000
74.574
182.244
70.516
16.912
694.246
-
-
-
-
-
Stand per 31 december 2005
-
42. Aandeel in het resultaat van deelnemingen Het aandeel in het resultaat van deelnemingen kan als volgt worden gespecificeerd:
TenneT TSO B.V. APX B.V. B.V. Transportnet Zuid-Holland TSO Auction B.V. Elined B.V. European Energy Auction B.V. CertiChange B.V. EEeXchange B.V.
2005
2004
93.675 2.689 -
339 4.500 25 39 248 -/9 -/2
96.364
5.140
Door de herstructurering heeft TenneT Holding B.V. ultimo 2005 nog uitsluitend een direct aandeel in het kapitaal van TenneT TSO B.V. en APX B.V.
127
43. Verbonden partijen Alle deelnemingen in groepsmaatschappijen toegelicht in paragraaf 39 worden aangemerkt als verbonden partij. Aan TenneT Holding B.V. is een lening verstrekt door TenneT TSO B.V. ten bedrage van EUR 12,7 mln (2004 nihil). De initiële lening en toekomstige uitbreidingen hebben een looptijd tot 20 december 2015. De rente is gebaseerd op de IRS-swapcurve zonder rentemarge. Gedurende het verslagjaar waren geen werknemers in dienst bij de vennootschap. Arnhem, 13 april 2006 Directie TenneT Holding B.V. ir. J.M. Kroon MBA
128
Raad van commissarissen ir. R.E. Selman drs. C. Griffioen RA drs. J.F.T. Vugts drs. J.F. van Duyne dr. ir. A.W. Veenman
Overige gegevens
Winstbestemming De winstbestemming is geregeld in artikel 38.3 van de statuten. De tekst daarvan luidt: Van de winst die is overgebleven na toepassing van het bepaalde in lid 2, kan de raad van bestuur onder goedkeuring van de raad van commissarissen een zodanig gedeelte reserveren als hij noodzakelijk acht voor de financiering van investeringen voor de vervulling van de wettelijke taken van de vennootschap als netbeheerder, zoals onderhoud, uitbreidingen en milieu. Voor zover deze winst niet wordt gereserveerd, staat zij ter vrije beschikking van de algemene vergadering. Bij de berekening van het winstbedrag, dat op ieder aandeel zal worden uitgekeerd, komt slechts het bedrag van de verplichte stortingen op het nominale bedrag van de aandelen in aanmerking. Bij staking van stemmen over uitkering of reservering van winst wordt de winst waarop het voorstel betrekking heeft, gereserveerd. De directie stelt voor om het resultaat over 2005 als volgt te verdelen (EUR 1.000): Toevoeging aan de ingehouden winsten Dividendvoorstel
50.364 46.000
Resultaat na belasting
96.364
De winstbestemming is niet verwerkt in de jaarrekening.
129
Accountantsverklaring Aan de Raad van Commissarissen en de aandeelhouder van TenneT Holding B.V.
Opdracht Wij hebben de jaarrekening 2005 van TenneT Holding B.V. te Arnhem gecontroleerd. De jaarrekening bestaat uit de geconsolideerde en de enkelvoudige jaarrekening. De jaarrekening is opgesteld onder verantwoordelijkheid van de leiding van de vennootschap. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake de jaarrekening te verstrekken.
Werkzaamheden Onze controle is verricht overeenkomstig in Nederland algemeen aanvaarde richtlijnen met betrekking tot controleopdrachten. Volgens deze richtlijnen dient onze controle zodanig te worden gepland en uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen onjuistheden van materieel belang bevat. Een controle omvat onder meer een onderzoek door middel van deelwaarnemingen van informatie ter onderbouwing van de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. Tevens omvat een controle een beoordeling van de grondslagen voor financiële verslaggeving die bij het opmaken van de jaarrekening zijn toegepast en van belangrijke schattingen die de leiding van de vennootschap daarbij heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat onze controle een deugdelijke grondslag vormt voor ons oordeel.
Oordeel met betrekking tot de geconsolideerde jaarrekening Wij zijn van oordeel dat de geconsolideerde jaarrekening een getrouw beeld geeft van de grootte en de samenstelling van het vermogen op 31 december 2005 en van het resultaat en de kasstromen over 2005 in overeenstemming met International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie en voldoet aan de wettelijke bepalingen inzake de jaarrekening zoals opgenomen in Titel 9 Boek 2 BW voorzover van toepassing. Tevens zijn wij nagegaan dat het jaarverslag voorzover wij dat kunnen beoordelen verenigbaar is met de geconsolideerde jaarrekening.
Oordeel met betrekking tot de enkelvoudige jaarrekening Wij zijn van oordeel dat de enkelvoudige jaarrekening een getrouw beeld geeft van de grootte en de samenstelling van het vermogen op 31 december 2005 en van het resultaat over 2005 in overeenstemming met in Nederland algemeen aanvaarde grondslagen voor financiële verslaggeving en voldoet aan de wettelijke bepalingen inzake de enkelvoudige jaarrekening zoals opgenomen in Titel 9 Boek 2 BW. Tevens zijn wij nagegaan dat het jaarverslag voorzover wij dat kunnen beoordelen verenigbaar is met de enkelvoudige jaarrekening. Arnhem, 13 april 2006 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. C.J. Peelen RA
130
131
132
Vol energie voor iedereen Onze missie In de geliberaliseerde energiemarkt is TenneT een belangrijke marktfacilitator. Met een kwalitatief hoogwaardig transportnet en toegesneden dienstverlening biedt en ontwikkelt TenneT een breed aanbod van transport- en systeemdiensten en levert TenneT diensten die de marktwerking en de ontwikkeling van een duurzame energievoorziening stimuleren.
Onze visie TenneT wil zich verder ontwikkelen in de Nederlandse en Noordwest-Europese markt en daarmee haar positie in deze markt versterken. Dit past ook in de strategie versterken en bouwen die TenneT heeft gekozen tegen de achtergrond van de internationale marktcontext. TenneT wil als TSO een actieve rol spelen in de versterking van de Europese elektriciteitsmarkt en doet dat vanuit een internationale visie waarin zij initiatief toont en concrete stappen zet met collegaTSO’s, regulators en overheden. Integratie van de stroommarkten van de verschillende landen is de beste weg naar een sterke Europese markt die wordt gekenmerkt door transparantie, voldoende liquiditeit en goede prijsvorming. Het einddoel is één marktgebied in NoordwestEuropa waarin de TSO’s congesties oplossen en er dus geen transportbeperkingen zijn voor marktpartijen. Deze marktzone kent een gezamenlijke systematiek voor balanshandhaving; dat betekent uniformiteit voor marktspelers om hun risico's te kunnen afdekken.
Ambitie We streven naar een hoge kwaliteit van alle activiteiten en leveren diensten en producten zo effectief en efficiënt mogelijk aan klanten. Waar relevant en mogelijk brengen we nieuwe diensten en producten in. Het is onze ambitie om één sterk onafhankelijk landelijk transportnet te realiseren en dit verder te ontwikkelen en de kwaliteit ervan te bewaken. Het transportnet is immers de ruggengraat van de Nederlandse elektriciteitsvoorziening. Het is voor versterking van de leveringszekerheid belangrijk dat alle transportnetten eenduidig, centraal georganiseerd en bestuurd worden. Daarmee is efficiëntiewinst te behalen omdat netontwikkeling, beheer en besturing niet meer versnipperd vanuit regionale, maar vanuit landelijke optiek plaatsvinden.
Onze kernwaarden TenneT heeft twee kernwaarden: kwaliteit en integriteit. Beide kernwaarden verwoorden waar wij met elkaar als organisatie voor staan en geven richting aan onze keuzes en activiteiten. Bij TenneT betekent kwaliteit dat we bij al onze activiteiten en diensten streven naar een hoge standaard qua proces en prestatie. Daarbij gaat het om een continue focus op het borgen, beheersen en verbeteren van onze activiteiten. Om integriteit te waarborgen opereren wij ten opzichte van elkaar en derden op onpartijdige en transparante wijze en zijn we betrouwbaar.
133
Algemene informatie Taken TenneT TenneT heeft 493 medewerkers en voor de Nederlandse samenleving vervult TenneT een spilfunctie in de elektriciteitsmarkt. Zij krijgt dan ook belangrijke taken toebedeeld die gericht zijn op het realiseren van een efficiënte marktwerking en transparantie. • TenneT zorgt voor het in goede banen leiden van het elektriciteitsverkeer. • TenneT beheert het 380- en 220 kV-net in Nederland en het 150 kV-net in Zuid-Holland. • TenneT monitoort de continuïteit van de Nederlandse elektriciteitsvoorziening in relatie tot de leveringszekerheid. • TenneT stelt het transportnet op onpartijdige wijze beschikbaar voor elektriciteitstransporten en zorgt voor de balans van vraag en aanbod in Nederland. • TenneT bevordert de milieukwaliteit van elektriciteitsvoorzieningen. • TenneT streeft naar een optimale dienstverlening voor een goed functionerende elektriciteitsmarkt in Nederland en Europa. TenneT is daarin innovatief en zet daar waar nodig nieuwe diensten en producten in. • TenneT onderhoudt samenwerkingsverbanden met buitenlandse TSO’s en met collegaorganisaties in Nederland voor het adequaat kunnen uitoefenen van onze taken en het transport op de buitenlandverbindingen. • TenneT heeft een efficiënte bedrijfsvoering die leidt tot een rendement dat voldoende hoog is om de continuïteit van de onderneming op lange termijn te kunnen garanderen en om de aandeelhouder te compenseren voor het bedrijfsrisico. • TenneT besteedt veel aandacht aan het creëren van een stimulerende en inspirerende werkomgeving voor haar medewerkers.
134
Organisatie TenneT Nederlandse Staat
100% TenneT Holding B.V.
TenneT TSO B.V.
74,5%
100%
APX B.V.
100% B.V. Transportnet Zuid-Holland
100% EnerQ B.V.
100%
100%
TSO Auction B.V.
APX Gas Ltd.
100% CertiQ B.V.
50%
100%
50%
100%
100%
CertiChange B.V.
European Energy Auction B.V.
New Values B.V.
NLink International B.V.
Elined B.V.
100%
100%
58%
50%
50%
Britned Development Ltd.
Relined B.V.
APX Power Ltd. APX Gas NL B.V.
APX Gas Zeebrugge B.V.
Activiteiten TenneT Holding B.V.beheert momenteel (mei 2006) de volgende activiteiten:
Gereguleerde taken De gereguleerde taken worden uitgevoerd door TenneT TSO B.V. Dit betreft de wettelijke taken voor het beheer van het landelijk transportnet en het handhaven van de noodzakelijke energiebalans in het Nederlandse elektriciteitsnet. Een aantal uitvoerende, gereguleerde activiteiten is in dochterondernemingen ondergebracht, zoals bij TSO Auction B.V. die de veiling voor import- en exportcapaciteit op de vijf buitenlandverbindingen regelt. Dochteronderneming EnerQ B.V. voert voor de overheid de subsidietaak uit van de wet ter stimulering van de milieukwaliteit van de elektriciteitsproductie (MEP). CertiQ B.V. richt zich op uitgifte en registratie van garanties van oorsprong voor duurzaam opgewekte elektriciteit. Belangrijk is dat een neutrale, onafhankelijke partij in de markt dergelijke activiteiten uitvoert.
TenneT TSO B.V. Beheert het transportnet van 220 kV en 380 kV in Nederland en het 150 kV-net in Zuid- Holland. TenneT TSO B.V. handhaaft tevens de energiebalans in het Nederlandse elektriciteitsnet.
B.V. Transportnet Zuid-Holland Heeft de eigendom van het 150 kV-net en een deel van het 380 kV-net in Zuid-Holland.
TSO Auction B.V. Richt zich op de veiling van de capaciteit op de vijf buitenlandverbindingen van het hoogspanningsnet (twee naar België en drie naar Duitsland). De Duitse TSO’s E.ON-Netz en RWE Net en de Belgische TSO Elia nemen deel aan de activiteiten van het veilingbureau.
135
CertiQ B.V. CertiQ geeft certificaten uit voor duurzaam opgewekte elektriciteit. Deze garanties van oorsprong zijn bedoeld voor vaststelling van duurzaam opgewekte elektriciteit en in het kader van subsidieverstrekking door EnerQ. De garanties worden elektronisch geregistreerd, uitgegeven en verhandeld.
EnerQ B.V. Is belast met uitvoering van de subsidietaak in het kader van de wet ter stimulering van de milieukwaliteit van elektriciteitsproductie (MEP).
Stichting Beheer Doelgelden Landelijk Hoogspanningsnet Deze stichting is opgericht voor het beheer van doelgelden die TenneT TSO B.V., als beheerder van het landelijk hoogspanningsnet, ontvangt bij de uitvoering van wettelijke taken. Deze zogenaamde doelgelden betreffen de ontvangsten uit hoofde van de onbalansverrekening, importen van producenten waarvan de verplichtingen voor 2000 zijn ontstaan en veilingopbrengsten. De doelgelden mag TenneT TSO B.V. niet gebruiken voor de financiering van haar activiteiten en zijn bestemd voor specifiek aan te merken doelen.
Niet-gereguleerde taken Naast de gereguleerde taken heeft TenneT Holding B.V. een aantal activiteiten met als doel het stimuleren en goed laten functioneren van de markt. Juist vanwege de onafhankelijke positie is het wenselijk dat TenneT Holding B.V. dit werk doet. Wij hanteren hierbij duidelijke criteria voor het wel of niet oppakken van nieuwe activiteiten. Ze moeten in ieder geval bijdragen aan verbetering van de transparantie en efficiëntie van de Nederlandse energiemarkt, dan wel aan de milieukwaliteit van energie. De activiteiten ondersteunen de wettelijke taken en leveren daarvoor geen risico op. Ze mogen de kwaliteit en onafhankelijkheid van TenneT TSO B.V. niet aantasten.
APX B.V. De APX -groep, waarvan het hoofdkantoor is gevestigd te Amsterdam, is een groep van internationale beurzen voor elektriciteit en gas voor de korte termijn handel in de Benelux en het Verenigd Koninkrijk. 25,5% van de aandelen is in handen van N.V. Nederlandse Gasunie en 74,5% is in handen van TenneT Holding B.V. De kernactiviteit in Nederland is de spotmarkt voor elektriciteit, waar via een veilingsysteem op een elektronisch handelsplatform anoniem kan worden gehandeld in spotcontracten voor levering op de volgende dag. De beurs draagt zorgt voor de financiële afwikkeling van de contracten en publiceert onder andere een dagelijkse prijsindex.
• APX Power Ltd. (APX Power UK) APX Power UK is gevestigd als de eerste onafhankelijke elektriciteitsbeurs in het Verenigd Koninkrijk en faciliteert anonieme, continue handel voor spot en ‘forwards’ contracten.
• APX Gas Ltd. De Britse gasbeurs voor continue en spothandel APX Gas UK (voorheen EnMO) faciliteert tweederde van de totale daghandel in gas in het Verenigd Koninkrijk.
• APX Gas NL B.V. APX Gas NL faciliteert in samenwerking met Gas Transport Services B.V. zowel de continue als de spothandel op de Title Transfer Facility (TTF), een virtueel platform in Nederland.
136
• APX Gas Zeebrugge B.V. APX Gas Zeebrugge (58%) voorziet in samenwerking met Huberator, een dochteronderneming van de Belgische gastransportmaatschappij Fluxys, in een fysiek platform in Zeebrugge. Zij functioneert als de centrale tegenpartij die het voor partijen mogelijk maakt om anoniem te handelen.
EEeChange B.V.
(thans genaamd New Values B.V.) New Values is een joint venture (50/50%) van TenneT Holding B.V. en Rabobank Nederland. New Values is een elektronische marktplaats die de handel in CO2-emissierechten faciliteert, via een fulltrade elektronisch handelsplatform.
CertiChange B.V. CertiChange is een joint venture (50/50%) van TenneT Holding B.V. en Rabobank Nederland. CertiChange is een elektronische marktplaats die de handel in Garanties van Oorsprong en RECS-certificaten faciliteert, via een fulltrade elektronisch handelsplatform. Besloten is om de vennootschap te liquideren.
NLink International B.V. NLink is opgericht voor het ontwikkelen en bouwen van internationale zeekabelverbindingen. NLink onderzoekt momenteel de mogelijkheid van een zeekabel naar Engeland.
• BritNed Development Ltd. BritNed Development Ltd. is een joint venture (50/50%) van NLink International B.V. en National Grid Transco, gevestigd in Londen, voor ontwikkeling, realisatie en exploitatie van een interconnector tussen Nederland en het Verenigd Koninkrijk.
Elined B.V. Elined richt zich op de verhuur van locaties voor antennes voor telecom.
• Relined B.V. Deze joint venture (50/50%) van Elined B.V. met ProRail B.V. exploiteert de glasvezelinfrastructuur van het hoogspanningsnet en de spoorwegen.
European Energy Auction B.V. (handelend onder de naam Energiekeuze) Energiekeuze is een online energieveilinghuis dat de handel in langetermijncontracten voor de zakelijke markt in Nederland en België faciliteert.
Minderheidsdeelnames: Endex European Energy Derivatives Exchange N.V. Endex is opgericht voor de ontwikkeling van een handelsplaats voor bilaterale langetermijntransacties op de elektriciteitsmarkt. Het TenneT-aandeel in Endex is 9,89%.
Belpex S.A. TenneT Holding B.V. heeft een aandeel van 10% in de Belgische elektriciteitsbeurs Belpex S.A.
HGRT TenneT TSO heeft een aandeel van 24,5% in holdingmaatschappij HGRT (Holding de Gestionnaires de Réseaux de Transport) via welke TenneT TSO B.V. indirect in Powernext deelneemt. • Powernext SA In deze Franse elektriciteitsbeurs heeft TenneT TSO B.V. indirect een aandeel van 4,165%.
137
Organisatie
Aandeelhouder De Nederlandse Staat Raad van commissarissen
Raad van commissarissen geboren ir. R.E. Selman (voorzitter) drs. C. Griffioen RA (vice-voorzitter) drs. J.F. van Duyne drs. J.F.T. Vugts dr. ir. A.W. Veenman
jaar van aantreden
herbenoeming
tot uiterlijk
1998
2006
2010
2000 2001 2001 2005
2008 2009 2009 2009
2012 2013 2013 2017
(1937) (1941) (1942) (1942) (1947)
Directie ir. J.M. Kroon MBA Zittend v.l.n.r.: dr. ir. A.W. Veenman, drs. J.F.T. Vugts Staand v.l.n.r.: drs. J.F. van Duyne, ir. R.E. Selman, en drs. C. Griffioen RA.
Management ing. H. Drent mr. A.A. Hartman C.J.M. Meeuwis ir. B.G.M. Voorhorst drs. I. Rutgers-van Lingen ir. P.M.E. Dirix
manager Personeel en Organisatie manager Concernzaken manager Markt en Regulering manager Business Unit Transport en Infra manager Financiën manager Business Unit Systeem en Besturing
Directie en management Directie 100% dochters APX B.V. TSO Auction B.V. EnerQ B.V. CertiQ B.V. Elined B.V. NLink International B.V. European Energy Auction B.V.
V.l.n.r.: ir. P.M.E. Dirix, ing. H. Drent, ir. B.G.M. Voorhorst, ir. J.M. Kroon MBA, drs. I. Rutgers, C.J.M. Meeuwis en mr. A.A. Hartman.
138
drs. B. den Ouden ir. P. Verberne C.J.M. Meeuwis ir. P.M.E. Dirix ir. P.M.E. Dirix drs. J.W. Tom mr. A.A. Hartman J. Vroomans
chief executive officer chief operating officer directeur directeur directeur directeur directeur directeur
Organisatiestructuur
Algemeen directeur
Financiën
Personeel en Organisatie Facilitaire Zaken
Markt en Regulering
Concernzaken Communicatie Juridische Zaken Systeem en Besturing
Transport en Infra Inkoop
Onderhoud
Projecten
Infra Ondersteuning
Uitvoering (O)
Engineering
Grondzaken
Uitvoering (W1)
Projectbeheer
Transportoptimalisatie
Uitvoering (W2) Telematica (TEL)
Informatie en Automatisering
Service Centrum
Operationele Besturing
IT-Beheer
Service Groep
Transportvoorziening
Informatiev00rziening
Monitoring en Ontwikkeling
Systeemvoorziening
139
Curricula vitae directie en raad van commissarissen
Algemeen directeur ir. J.M. Kroon MBA Mel Kroon (1957) is algemeen directeur van TenneT. Hij werkte vanaf 1997 tot 2002 bij SNS Reaal Verzekeringen in Utrecht als algemeen directeur van Hooge Huys Verzekeringen N.V. Vanaf 1999 was hij vice-voorzitter van de hoofddirectie van SNS Reaal Verzekeringen. Mel Kroon studeerde lucht- en ruimtevaarttechniek aan de Technische Universiteit Delft. Een aantal jaren later behaalde hij zijn graad als Master of Business Administration aan de Rochester University/Erasmus Universiteit Rotterdam. Mel Kroon begon zijn carrière bij Fokker Aircraft N.V. waar hij diverse functies bekleedde, o.a. als adjunct-directeur marketing. Vervolgens werkte hij bij Holec N.V. als director Marketing & Sales Tractie, waarna hij de overstap maakte naar SNS Reaal Verzekeringen. De huidige nevenfuncties van Mel Kroon: lid van de raad van commissarissen Havenbedrijf Rotterdam N.V., voorzitter van de raad van commissarissen Diamond Tools Group B.V., lid van de raad van commissarissen Revalidatietechniek het Dorp B.V., lid van de raad van commissarissen Endex European Energy Derivatives Exchange N.V., lid van de raad van commissarissen APX B.V., lid van Steering Committee ETSO, Lid van het bestuur EnergieNed en voorzitter Stichting Onroerend Goed Beheer Phoenix.
Raad van commissarissen Ir. R.E. Selman Ruud Selman (1937), de voorzitter van de raad van commissarissen, werd op 21 oktober 1998 benoemd en zijn tweede zittingstermijn loopt tot oktober 2006. Hij is tevens lid van de raad van commissarissen van Trespa International B.V. (voorzitter) en Holland Colours N.V. (voorzitter). Daarnaast is Ruud Selman voorzitter van de adviescommissie Technologische Samenwerkingsprojecten (Senter/EZ), voorzitter van het bestuur van Stichting Administratiekantoor Aandelen ASM Lithografie en lid van het bestuur van Stichting Administratiekantoor Aandelen VOPAK en van de Stichting Administratiekantoor Aandelen Univar.
Drs. C. Griffioen RA Cees Griffioen (1941), de vice-voorzitter van de raad van commissarissen en voorzitter van de audit commissie, werd op 15 juni 2000 benoemd en zijn tweede zittingstermijn loopt tot juni 2008. Hij is tevens lid van de raad van commissarissen van de N.V. Nederlandse Gasunie en Gas Transport Services B.V. en lid van de raad van commissarissen van Berenschot Holding B.V., KAS BANK N.V. en Cordares Holding N.V. Daarnaast is Cees Griffioen lid van de raad van toezicht van de Zorggroep Noorderbreedte en lid van het Curatorium Post Academische Controllersopleiding aan de Rijksuniversiteit Groningen en adviseur van de Regiodirecteur van Deloitte.
140
Drs. J.F.T. Vugts Jan Vugts (1942) werd op 17 juli 2001 benoemd in de raad van commissarissen en is lid van de audit commissie. In juli 2005 is hij herbenoemd en zijn tweede zittingstermijn in de raad van commissarissen loopt tot 2009. Hij is voorzitter van de raad van commissarissen van Alewijnse Holding B.V. Bovendien is Jan Vugts lid van de raad van commissarissen van Van Grinsven Drukkers B.V. en lid van het bestuur van de Stichting K.U.N. en het bestuur van de Stichting Administratiekantoor Wolters Kluwer.
Drs. J.F. van Duyne Fokko van Duyne (1942) werd op 26 oktober 2001 benoemd in de raad van commissarissen. In oktober 2005 is hij herbenoemd en zijn tweede zittingstermijn loopt tot 2009. Hij is tevens voorzitter van de raad van commissarissen van Gamma Holding N.V. en OPG Groep N.V. alsmede voorzitter van de raad van commissarissen van De Nederlandsche Bank N.V. en van Samas-Groep N.V. Daarnaast is Fokko van Duyne voorzitter van de raad van commissarissen Koninklijke Verkade N.V. en van het bestuur van Stichting Preferente Aandelen Koninklijke Wegener N.V. Ook is hij voorzitter van het bestuur van Administratiekantoor Vedior N.V. en lid van het bestuur van de Stichting Administratiekantoor Fugro N.V., alsmede van het bestuur van Stichting Continuïteit Boskalis Westminster N.V. en Stichting Preferente Aandelen Buhrmann N.V. Fokko van Duyne is bovendien Kroonlid van de Sociaal-Economische Raad (SER) en in oktober 2005 is hij door minister Brinkhorst van Economische Zaken gevraagd leiding te geven aan een consortium van negen grote industriële bedrijven, die samen langdurige contracten willen sluiten om energie in te kopen.
Dr.ir. A.W. Veenman Aad Veenman (1947) is op 8 maart 2005 benoemd in de raad van commissarissen en zijn zittingstermijn loopt tot 2009. Hij is sinds 1 november 2002 president-directeur bij de Nederlandse Spoorwegen en sinds 1 januari 2005 tevens voorzitter van de Community of European Railway and Infrastructure Companies (CER). Tevens is hij lid van de raad van commissarissen van Rabobank Nederland en voorzitter van de raad van commissarissen van Koninklijke Ten Cate N.V.
141
Kerncijfers TenneT Holding B.V. 2005
2004
2004
2003
20021)
2001
IFRS
IFRS
Dutch GAAP
Dutch GAAP
Dutch GAAP
Dutch GAAP
Financiële gegevens (in miljoenen euro’s) Omzet 417,9 Bedrijfsresultaat (EBIT) 67,5 Nettowinst na belasting 96,0 Materiële vaste activa 1.111,5 Eigen vermogen 609,0 Balans totaal 2.971,1 Gemiddeld aantal medewerkers (in fte’s) 493 Verhoudingsgetallen: 2) Solvabiliteit Rentabiliteit gemiddeld totaal vermogen Rentabiliteit gemiddeld eigen vermogen Rentedekking Leningen/EBITDA
51,6% 8,5% 16,5% 4,3 2,4
Technische gegevens Circuit lengte - 380 kV (in km) 2.003 Circuit lengte - 220 kV (in km) 683 Circuit lengte - 150 kV (in km) 551 Stations 380 kV (aantal) 18 Stations 220 kV (aantal) 12 Stations 150 kV (aantal) 19 Import (in GWh) 23.691 Export (in GWh) 5.398 3) 39,4) Storingen 380/220 kV Onderbrekingen 380/220 kV Niet geleverde energie (MWh) 380/220 kV Storingen 150 kV 3) 20 Onderbrekingen 150 kV 1 Niet geleverde energie (MWh)150 kV 151
413,7 110,9 65,2 1.047,9 551,8 2.043,1 491
51,0% 6,4% 14,6% 7,5 2,0
2.003 683 551 18 12 19 21.405 5.188 14 17 1 141
415,8 112,0 58,0 794,0 374,1 1.861,9 491
42,9% 6,4% 16,3% 7,8 2,1
2.003 683 551 18 12 19 21.405 5.188 14 17 1 141
358,1 82,5 51,0 765,1 339,2 1.711,6 352
326,4 80,1 46,6 492,3 288,2 994,6 318
35,6% 6,3% 16,2% 10,2 3,4
2.003 683 542 18 12 19 20.801 3.809 16 19 -
43,3% 7,1% 20,0% 12,6 1,6
2.003 683 18 12 20.870 4.488 18 5 3 340
1)
Resultaat geschoond voor vorming latente belastingvordering
2)
Balanstotaal minus de niet-vrij ter beschikking staande middelen, debiteuren/crediteuren beurstransacties en de vooruit ontvangen investeringsbijdragen
3)
Deze leiden niet tot een onderbreking in elektriciteitsvoorziening
4)
Op één dag 20 storingen in verband met ‘lijndansen’
354,5 78,6 63,6 482,1 179,2 875,5 280
27,6% 10,5% 46,9% 10,4 1,4
2.003 683 18 12 21.492 4.209 17 1 6 8 2 257
Nederlands transportnet
per 1 januari 2006 380 kV
: circuitlengte 2.003 kilometer
220 kV
: circuitlengte 683 kilometer
150 kV
: circuitlengte 551 kilometer
Eemshaven 160 MVA
Weiwerd 510/400 MVA
Bergum 400 MVA
150 kV regionale netbedrijven: circuitlengte 3.840 kilometer 110 kV regionale netbedrijven: circuitlengte 1.971 kilometer 50 kV regionale netbedrijven: circuitlengte 2.938 kilometer
Louwsmeer 400 MVA
380 kV-verbinding met het buitenland
Vierverlaten 560 MVA Zeyerveen 400 MVA
Meeden 530 MVA
Diele Meeden-Duitsland 3 665 285
2 936 522
Project Randstad380 Oudehaske 400 MVA
Project NorNed-kabel Schakel- en/of transformatorstation Diemen Naam 220 kV- of 380 kV-station 450 MVA Transportvermogen in dit station
Landelijk Bedrijfsvoeringscentrum Netopening Productie-eenheid 60 - 250 MW
Ens
Productie-eenheid r 250 MW
Lelystad 500 MVA
Hessenweg 1 070 MVA Zwolle
Import, export per buitenlandverbinding Nederland totaal 23 691 5 398 2005
21 405 5 188 2004
Diemen 1 850 MVA
import in GWh export in GWh
Hengelo 700 MVA
Gronau Hengelo-Duitsland 6 248 12
Doetinchem 950 MVA Bleiswijk 500 MVA Maasvlakte 1 400 MVA
Dodewaard 1 400 MVA Krimpen 1 400 MVA
Crayestein 1 400 MVA
Geertruidenberg 900 MVA
Boxmeer 500 MVA
Eindhoven 1 850 MVA
Borssele 900 MVA
Meerhout MaasbrachtBelgië
Zandvliet Borssele/ GeertruidenbergBelgië 1 614 1 305
1 315 1 054
2 817 3 769
Maasbracht 1 350 MVA
Rommerskirchen 2 738 3 576
Gramme Maasbracht-Duitsland
Siersdorf
9 347 27
9 033 28
5 383 8
Kerncijfers CertiQ B.V. Soorten duurzame energie in MWh
Kerncijfers EnerQ B.V.
Nederland
Buitenland
2005
2005
Categorie
Budgetbeslag
Budgetbeslag
Productie
2005
2003-2005
2003-2005
2005
(x EUR 1.000) (x 1.000 MWh)
(aantal)
(x EUR 1.000) Biomassa
Aanvragen
4.570.409
1.396.633
Wind
138.869
247.198
3.837
201
94.464
8.401.347
Zon
253
446
5
187
2.902
-
Water
446
636
7
6
Wind
2.064.992
1.000
Biomassa
279.971
374.476
5.538
71
WKK
9.691.563
-
WKK
112.783
197.233
22.113
1.157
Totaal
16.424.330
9.798.980
Totaal
532.322
819.990
31.500
1.622
Water Zon
Kerncijfers TSO Auction B.V. Financiële gegevens
Beschikbare
Verkregen
Opbrengsten
Opbrengsten
capaciteit
capaciteit
(x EUR 1.000)
2004
Opbrengsten 2003
(x EUR 1.000)
(x EUR 1.000)
Dagveiling
46,7 TWh
45,2 TWh
48.457
20.784
52.121
Maandveiling
20,3 TWh
20,3 TWh
34.239
26.119
44.402
Jaarveiling
15,8 TWh
15,8 TWh
36.448
34.908
35.501
4,9 TWh
(2.084)
(1.271)
(1.540)
117.060
80.540
130.484
Resale Totaal
Personele gegevens TenneT Holding B.V. 2001
2002
Onwillekeurige uitwisseling Nederland ten opzichte van het buitenland 2003
2004
2005
Weergegeven zijn de verschillen van de fysieke energiestromen ten opzichte van het uitwisselingsprogramma met het buitenland
Aantal medewerkers
280
318
352
491
493
in uurwaarden. In 71,5% van de uren is het verschil ten opzichte
Toegestane
246,5
273,5
312,15
486,75
496,85
van het uitwisselingsprogramma met het buitenland beneden
42,4
41,8
41,1
41,3
40,8
Gemiddelde diensttijd
2,3
2,8
3,2
2,8
3,5
Verloop percentage
6,91
9,07
7,06
7,99
11,50
20 MWh gebleven. In 0,2% van de tijd is de landelijke norm van
te veel geïmporteerd
2005
2004
te weinig geïmporteerd
220
180
140
100
60
20
0
-20
*) Formatie eerste helft 2004, vóór overname TZH
-60
per 21-10-1998. Diensttijd bij de rechtsvoorgangers Sep of TZH is niet meegeteld.
% van de tijd 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 -100
PM Voor de gemiddelde diensttijd is als uitgangspunt de oprichting van TenneT genomen
100 MWh niet gehaald.
-140
420,75*)
-180
Gemiddelde leeftijd
-220
basisformatie
beschikbare importcapaciteit
Uitwisseling buitenland Getoond wordt de beschikbare capaciteit en de maximale programmawaarde
beschikbare exportcapaciteit
van de importen en exporten op dagbasis in 2005.
import export
MW/uur 4 000 3 500 3 000 2 500 2 000 1 500 1 000 500 0 januari
februari
maart
april
mei
juni
juli
augustus september
oktober
november
december
Onbalans van PV-partijen op dagbasis Weergegeven is de gezamenlijke onbalans per dag van alle programmaverantwoordelijke (PV) partijen in de periode van 1 januari tot en met 31 december 2005. De staafjes tonen het het volume per dag van de positieve onbalans (overschot) en negatieve onbalans (tekort).
*) De uitschieter van 31 oktober 2005 betreft een administratief verschil, veroorzaakt door een allocatiefout van een netbeheerder. MWh 10 000
overschot
5 000 0 -5 000 tekort -10 000 januari
februari
maart
april
mei
juni Onbalans per dag
MWh 10 000
overschot
5 000 0 -5 000 tekort -10 000 juli
augustus
september
oktober
november
december
