Jaarverslag 2007 Bericht Raad van Commissarissen BLZ. Het gaat goed met West-Brabant en het gaat goed met REWIN. In 2007 behaalt REWIN opnieuw een topscore met nieuwe vestigers. In totaal besloten 92 bedrijven, met begeleiding van REWIN, tot vestiging in West-Brabant. Samen zijn deze bedrijven goed voor ruim 2.200 arbeidsplaatsen en ruim 400 miljoen investeringsvolume. Onder de vestigers zijn 25 buitenlandse bedrijven en aansprekende namen zoals Verolme Special Equipment, General Electric Commercial Finance, Hollister, Chevrolet, Ritchie Brothers en transportbedrijf van der Helm. Belangrijkste vestigingsplaatsen voor de nieuwe vestigers zijn Breda, Moerdijk en Roosendaal, terwijl ook Etten-Leur, Oosterhout en Geertruidenberg diverse vestigers kunnen verwelkomen. REWIN is ook actief voor bestaande bedrijvigheid in West-Brabant en begeleidt ondernemers bij financiering en groei. In 2007 zijn goede resultaten behaald. De investeringsbereidheid bij ondernemers was goed te noemen en door een hoog gehalte aan onroerend goed investeringen was het gerealiseerde investeringsbedrag hoog, ca 49 miljoen bij 31 gerealiseerde investeringen. Het tweede halfjaar startte met de kredietcrisis en leidde tot een afnemend consumentenvertrouwen.
1 3 5 9 11 19 22
INHOUDSOPGAVE BERICHT RAAD VAN COMMISSARISSEN NV REWIN WEST-BRABANT ACTIVITEITEN VOOR NIEUWE VESTIGERS GROEI EN FINANCIERING VAN BEDRIJVEN DIE WILLEN UITBREIDEN STRUCTUURVERSTERKENDE PROJECTEN ACTIVITEITEN MAATWERK FINANCIEEL VERSLAG
Er ontstond een vertraging in de investeringsbereidheid in de markten waarin REWIN ondernemers begeleidt. Er waren minder ondernemers met plannen en de plannen waren minder “financierbaar”.
GOEDE RESULTATEN
In 2007 is REWIN betrokken geweest bij 11 structuurversterkende projecten waar in totaal 161 bedrijven aan hebben deelgenomen. Er is met die projecten voor € 2,5 miljoen aan subsidie gelden naar West-Brabant gehaald. Dit was te danken aan de extra inzet van twee projectmanagers die zijn ingezet voor het ontwikkelen van projecten voor Pieken in de Delta. De kunst is nu om deze extra inzet en de extra resultaten ook de komende jaren veilig te stellen.
Afnemende investeringsbereidheid De internationale economische ontwikkelingen hebben duidelijk invloed op de bereidheid van MKB ondernemers om investeringen aan te gaan. De Nederlandse economie heeft nog goed gepresteerd, maar MKB ondernemers laten zich bij hun investeringsbeslissingen toch meer leiden door marktsentiment. Hoewel het de afgelopen jaren economisch goed gegaan is in West-Brabant, met groei van werkgelegenheid en toegevoegde waarde in de regio, is waakzaamheid geboden. We staan naar verwachting aan de vooravond van een internationale recessie, met in ieder geval ook een groeivertraging in Nederland. Het nieuwe Europese hoofdkantoor van GE Commercial Finance in Breda
1
Bezoek van de delegatie uit West-Brabant aan Yangzhou
Samenwerking in de regio West-Brabant In de regio West-Brabant werken de belangrijke partijen - provincie, gemeenten, bedrijfsleven en intermediaire instellingen - samen aan het versterken van de regionale economie. De regionale ontwikkelingsmaatschappij NV REWIN West-Brabant is de uitvoeringsorganisatie van 18 West-Brabantse gemeenten, de gemeente Tholen en de Kamer van Koophandel, gericht op het bereiken van resultaten op het gebied van werkgelegenheid en structuurversterking van de regionale economie. Nieuw is de samenwerking in het kader van Pieken in de Delta. Het Ministerie van Economische Zaken zet met Pieken in de Delta in op een nieuwe aanpak van het regionaal economische beleid. Het ‘Bestuursconvenant West-Brabant’ is ondertekend door 18 West-Brabantse gemeenten en de Zeeuwse gemeente Tholen en vervolgens uitgewerkt in een Strategische Agenda voor 2007 tot en met 2010. Ook de Kamer van Koophandel heeft een aantal thema’s waar extra inzet voor nodig is. Het gaat daarbij om thema’s die ook voor REWIN van belang zijn en onder meer betrekking hebben op regionale bedrijventerreinen, economische ontwikkelingsmogelijkheden,MaintenanceValley, innovatiebevordering, duurzaam ondernemen en het samenwerkingsconvenant met de Chinese regio Yangzhou.
een opstartfase. In 2007 zijn er 12 acquisitiecontacten geweest, voortkomende uit het relatienetwerk. Dit aantal zal naar verwachting aanzienlijk toenemen op het moment dat de verschillende promotie en acquisitieactiviteiten volledig geëffectueerd zijn. In 2007 is het eerste bedrijf aangetrokken voor Zeeland: de jachtenmakelaardij De Valk, welk bedrijf vanuit Bruinisse en Loosdrecht verhuist en met 5 medewerkers een landelijk verkooppunt voor zeilboten en motorboten in Sint-Annaland gaat exploiteren. Hierbij bieden wij u het jaarverslag 2007 aan van NV REWIN West-Brabant te Breda. De jaarrekening van NV REWIN West-Brabant is gecontroleerd door het accountantskantoor Mazars Paardekooper Hoffman te Breda en voorzien van een goedkeurende accountantsverklaring. Vooruitlopend op de goedkeuring door de algemene vergadering van aandeelhouders van NV REWIN West-Brabant is de bestemming van het resultaat van 2007 al verwerkt in de jaarrekening van NV REWIN West-Brabant. Namens de Raad van Commissarissen Drs. A.C.A.M. Adank President-commissaris
Samenwerking met Zeeland In oktober 2007 is 1,5 formatieplaats voor het acquisitieteam Zeeland ingevuld. De laatste maanden van 2007 hebben direct na de opstart in het teken gestaan van het ontwikkelen van promotiemateriaal en het inrichten en vullen van een database met al het beschikbare bedrijfsmatige onroerend goed in Zeeland. Qua acquisitiecontacten is er nog duidelijk sprake van
2
NV REWIN WEST-BRABANT Doel REWIN heeft als doelstelling het bevorderen van de werkgelegenheid en het versterken van de economische structuur van de regio West-Brabant.
Activiteiten REWIN informeert bedrijven bij kantoor- en bedrijfsvestiging, begeleidt bij groei en financiering en ontwikkelt regionale projecten voor versterking van de economische structuur. Ook levert REWIN op verzoek maatwerk aan West-Brabantse gemeenten uit het landelijke gebied bij lokaal economische problemen.
Organisatievorm De regionale ontwikkelingsmaatschappij NV REWIN West-Brabant is opgezet als NV. De aandeelhouders zijn de 18 gemeenten in West-Brabant, de gemeente Tholen, SES West-Brabant en de Kamers van Koophandel in Midden- en West-Brabant. De REWIN Projecten BV is opgericht voor het inhuren van projectmedewerkers en kent NV REWIN WestBrabant als enige aandeelhouder. In 2007 waren 14 medewerkers in dienst van de REWIN projecten BV.
Doelgroep
Financiering
REWIN richt zich op bedrijven met een toegevoegde waarde voor de West-Brabantse economie; (MKB)bedrijven uit de industrie, groot- en tussenhandel en stuwende dienstverlening. Er wordt onderscheid gemaakt naar bedrijven die zich mogelijk in West-Brabant willen vestigen en bedrijven die al in West-Brabant gevestigd zijn. REWIN richt zich in het bijzonder op kennisintensieve bedrijven met een hoge toegevoegde waarde voor de regionale economie.
REWIN is de uitvoeringsorganisatie van 18 West-Brabantse gemeenten, de gemeente Tholen en de Kamers van Koophandel op het terrein van economische ontwikkeling en werkgelegenheidsbevordering. Financiering vindt plaats op basis van een bijdrage per inwoner van de 18 gemeenten (via het SES, het openbaar lichaam Sociaal Economisch Samenwerking West-Brabant), een bijdrage per inwoner van de gemeente Tholen en programmafinanciering via de 2 Kamers van Koophandel.
Raad van Commissarissen Commissaris Drs. A.C.A.M. Adank (President-commissaris) Mr. C.G.J. Rutten Y.C.M.G. de Boer Drs. J.A.M. van Agt Drs. Th. van Willigenburg C.A. van Loon A. Grootenboer-Dubbelman M.L. Everaers Dr. J.J. Pelle A.J.F.M. Linssen V.G.M. van den Berg per 23 november 2007 opgevolgd door W.H. van den Hoeven
Voorgedragen door Gemeente Breda Kamer van Koophandel West-Brabant Gemeente Oosterhout Gemeente Etten-Leur Kamer van Koophandel Midden-Brabant Kamer van Koophandel West-Brabant Gemeente Moerdijk SES West-Brabant Gemeente Roosendaal Gemeente Bergen op Zoom SES West-Brabant,
Adviseurs Drs. J. Hamers per 1 juni 2007 opgevolgd door R.J. van Renterghem J.W. van der Werff
Voorgedragen door Kamer van Koophandel West-Brabant, SES West-Brabant
3
Aandeelhouders SES West-Brabant Gemeente Breda Gemeente Bergen op Zoom Gemeente Roosendaal NV REWIN West-Brabant Kamer van Koophandel Midden-Brabant Kamer van Koophandel West-Brabant Gemeente Etten-Leur Gemeente Oosterhout Gemeente Moerdijk Gemeente Geertruidenberg Gemeente Drimmelen Gemeente Zundert Gemeente Halderberge Gemeente Aalburg Gemeente Alphen-Chaam Gemeente Baarle-Nassau Gemeente Rucphen Gemeente Steenbergen Gemeente Werkendam Gemeente Woensdrecht Gemeente Woudrichem Totaal
Aandelen in € 18.155 15.886 13.617 13.617 13.617 9.078 9.078 9.078 9.078 7.716 4.539 4.539 4.539 2.723 2.269 2.269 2.269 2.269 2.269 2.269 2.269 2.269 153.412
Medewerkers REWIN Onder leiding van de directeur, drs. P.P.H. Nijskens, werken 10 personen in vaste dienst bij REWIN, waarvan 4 in deeltijdfunctie. Daarnaast waren in 2007 14 personen als extern adviseur of projectmedewerker werkzaam voor REWIN via REWIN Projecten BV.
Economische situatie West-Brabant Het West-Brabantse bedrijfsleven heeft een prima jaar achter de rug. De bedrijven hebben in 2007 een omzetgroei bereikt van 3,8%. Ondanks dit mooie resultaat ligt de groei onder de landelijke stijging (+5,1%) en ook ten opzichte van 2006 (+4,4%) is het een klein stapje terug. Met name de bouw en de dienstensector scoren wel boven landelijke gemiddelden, terwijl ook de industrie sterk presteert met een groei van 5,2 %. 17 % van alle West-Brabantse bedrijven doet aan export en dat is 3 % hoger dan het landelijk gemiddelde. De opbrengst uit export is in 2007 met 2,5 % gestegen, wat een duidelijke verslechtering is ten opzichte van 2006 (6,2 %). Vooral kleinere bedrijven zijn verantwoordelijk voor de groeivertraging. In 2007 heeft 57 % van alle bedrijven in West-Brabant geïnvesteerd, wat iets lager ligt dan het voorgaande jaar. De winstgevendheid blijft op peil en de banenmachine draait op volle toeren met een groei van 2,9 % (in 2006 nog 1,5 %). De verwachtingen van het West-Brabants bedrijfsleven voor 2008 zijn gematigd positief, maar wel met een dalend ondernemersvertrouwen in het bijzonder in relatie tot exportgroei. Dit blijkt uit de Enquête Regionale bedrijfsontwikkeling, die jaarlijks door de Kamer van Koophandel wordt uitgevoerd. In West-Brabant namen bijna 2.000 bedrijven deel aan het onderzoek.
Werkgebied REWIN is actief voor de regio West-Brabant en de gemeente Tholen, een gebied met 19 gemeenten, ruim 702.885 inwoners (CBS 1.1. 2007) en 38.105 bedrijven (CBS, 2006).
Gemeenten Aalburg Alphen-Chaam Baarle-Nassau Bergen op Zoom Breda Drimmelen Tholen
Etten-Leur Geertruidenberg Halderberge Moerdijk Oosterhout Roosendaal
Rucphen Steenbergen Werkendam Woensdrecht Woudrichem Zundert
Pieken in de Delta Zuidwest Nederland De grotere dynamiek in West-Brabant is mede te danken aan het regionaal economische beleid Pieken in de Delta (PiD) van het ministerie van Economische Zaken. PiD zet sinds 2006 in op de regio Zuidwest Nederland omdat dat een samenhangend gebied is dat profiteert van de strategische ligging tussen twee wereldhavens. Voor Zuidwest Nederland is er een PiD budget beschikbaar van € 26 miljoen voor de periode 2006 - 2010. De sterke sectoren (de zogenoemde pieken) procesindustrie, logistiek en (kust)toerisme zijn te danken aan die ligging en kunnen verder worden uitgebouwd als de krachten worden gebundeld. De piekenthema’s zijn ook vertaald naar de Europese programma’s OP Zuid en Interreg IV. Vanuit deze programma’s is de komende 6 jaar circa 300 miljoen euro beschikbaar voor de regio Zuid (West) Nederland. In 2007 heeft REWIN samen met het bedrijfsleven en kennisinstellingen rondom gesignaleerde projectideeën consortia gebouwd en projectplannen ontwikkeld. In de PiD-tender van 31 oktober 2007 zijn met intensieve ondersteuning van REWIN 9 majeure projectplannen met een projectvolume van bijna 7,5 miljoen euro ingediend bij PiD Zuidwest Nederland. Dit betreft zowel vervolgprojecten (uit 2006) als enkele geheel nieuwe projecten.
Bron: ERBO-enquête Kamer van Koophandel Zuidwest-Nederland 2007
4
Samenwerkingsovereenkomst met Zeeland. De provincie Zeeland heeft vastgesteld dat er dringend een impuls gegeven moest worden aan de verhoging van de welvaart en bevordering van de werkgelegenheid en dat er ook in die regio behoefte is aan een succesvolle uitvoeringsorganisatie op economisch gebied. Daartoe is op maandag 2 juli 2007 de N.V. Economische Impuls Zeeland (Impuls) officieel opgericht. De provincie heeft het initiatief voor de N.V. genomen, waarvan ook het bedrijfsleven, de overheden en kennisinstellingen aandeelhouder zijn. Omdat REWIN voor West-Brabant bewezen heeft succesvol promotie en acquisitie van bedrijven te kunnen voeren, is REWIN gevraagd door Impuls om haar kennis en kunde in te zetten om (inter)nationale investeerders voor vestiging in Zeeland te
interesseren. Daarover is een samenwerkingscontract getekend tussen REWIN en Impuls. Vanaf het najaar van 2007 is vanuit Middelburg een Zeeuws promotie & acquisitieteam operationeel, dat door REWIN wordt ondersteund. De gemeente Tholen heeft een contract van vier jaar met REWIN gesloten met de intentie om daarna een volwaardig aandeelhouderschap te verwerven.
ACTIVITEITEN VOOR NIEUWE VESTIGERS REWIN verzorgt de promotie van de regio WestBrabant als vestigingsplaats en acquireert bedrijven die zich in West-Brabant willen vestigen. “Maak ’t in West-Brabant!” Zo luidt de slogan van REWIN voor promotie van West-Brabant als vestigingsregio. REWIN verzorgt de promotie van de regio WestBrabant als vestigingsplaats, spoort potentiële vestigers op buiten de regio en probeert deze bedrijven te interesseren voor vestiging in West-Brabant. REWIN attendeert bedrijven op de mogelijkheden van vestiging in West-Brabant via onder meer billboards langs de West-Brabantse snelwegen, advertenties in ondernemersbladen in de zuidelijke Randstad, direct mailings naar specifieke doelgroepen en artikelen in diverse media. Daarnaast neemt REWIN deel aan beurzen. In 2007 is deelgenomen aan de Regio Business Dagen Breda, de beurs Transport en Logistiek in Ahoy Rotterdam, de beurs Transport Logistics in München en de beurs Transport & Logistics in Antwerpen.
De belangrijkste bron van nieuwe contacten is echter de internetsite. De internetsite www.REWIN.nl trok in 2007 ruim 100.000 bezoekers en er zijn in totaal bijna 300.000 pagina’s geraadpleegd, waarbij tweederde deel van de detecteerbare bezoekers langer dan een minuut op de site verbleef en gemiddeld drie pagina’s bezocht. Ruim tweederde van de bezoekers kwam binnen via een zoekmachine, waarbij Google bijna een monopoliepositie heeft. REWIN heeft activiteiten verricht om de effectiviteit van de website te verhogen en de scores van zoekresultaten te verbeteren. Dit resulteerde in ruim 12.000 bezoekers en 461 top 1-posities bij de ranking van Google voor geselecteerde zoekwoorden. Naast de promotieactiviteiten benut REWIN een sterk relatienetwerk voor het opsporen van potentiële vestigingskandidaten. Ook de gemeenten, BOM (Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij) en DBIN (Directie Buitenlandse Investeringen in Nederland), Kamers van Koophandel en regionale makelaars dragen
5
hun steentje bij en attenderen bedrijven op de mogelijkheden in West-Brabant en de ondersteuning die REWIN bij vestiging kan bieden. REWIN richt de acquisitieactiviteiten in het bijzonder op kennisintensieve bedrijven met een hoge toegevoegde waarde voor de regio en de zogenaamde Beneluxeringsbedrijven; bedrijven die verschillende vestigingen in de Benelux samenvoegen uit kosten- en efficiency overwegingen. Nieuwe doelgroepen vormen Chinese bedrijven die de Europese markt willen gaan bewerken en potentiële vestigers voor Maintenance Valley. Het Ministerie van EZ heeft Woensdrecht, samen met Schiphol, als speerpunt aangewezen voor Maintenance Valley. Hierbij gaat het om hoogwaardig onderhoud aan vliegtuigen. REWIN benadert deze doelgroep gericht. Voor promotieactiviteiten is o.a. een 3d-animatie gemaakt. Het aantal acquisitiecontacten dat REWIN weet te generen neemt nog steeds toe.
Aantal acquisitiecontacten 2004 2005 2006 2007
399 409 556 601
De bron van de verschillende acquisitiecontacten is als volgt: 45 19 3 5
Bron Acquisitiecontacten 2007, Promotiecampagne: totaal 397 Billboards Advertentie Beurs Free publicity Internet
Aviation Park Aviolande in Woensdrecht is speerpunt voor Maintenance Valley
regio dat te koop of te huur wordt aangeboden. Business Scope is ook te raadplegen via de website van REWIN. In totaal omvat Business Scope ruim 800 objecten. REWIN houdt het bestand actueel in samenwerking met de West-Brabantse makelaars, projectontwikkelaars en gemeenten. Business Scope vormt ook de basis voor de kantoorrapportage die REWIN ieder half jaar maakt. Dit betreft een overzicht van de kantorenmarkt in de regio West-Brabant, bestemd voor de Kamer van Koophandel (die de gegevens verder bewerkt voor opname in eigen rapportages), lokale en regionale overheden, regionale vastgoedontwikkelaars en aanbieders van kantoorruimten. Uniek is dat het aanbod van zowel de verenigde (NVM) als onafhankelijke makelaars c.q. vastgoedpartijen in beeld wordt gebracht.
“
”REWIN is één van de meest succesvolle organisaties bij het aantrekken van bedrijvigheid. De succesvolle werving heeft betrekking op een mix van productie-, logistieke en kantooractiviteiten.” Buck Consultants International; Masterclass Regionale Acquisitie, 6 juli 2007, over gemeentelijke en regionale acquisitie
”
325
Nieuwe vestigers Bron Acquisitiecontacten 2007, Relatienetwerk: totaal 204
46
BOM/DBIN 3 1 5
Gemeenten Makelaars Eigen netwerk Onbekend
149
REWIN heeft in 2007 in totaal 601 bedrijven bijgestaan bij hun oriëntatie op een geschikte vestigingslocatie. De vraagstelling van deze bedrijven is heel divers en betreft onder meer verzoeken om vestigingsinformatie, personele, logistieke, juridische, belastingtechnische en ruimtelijke ordeningsaspecten en uiteraard kostenanalyses. Voor vragen over beschikbare kantoor- en bedrijfspanden beschikt REWIN over Business Scope, een databestand van alle bedrijfsonroerend goed in de
In 2007 heeft REWIN een nieuw record aantal vestigers begeleid bij hun vestiging in de regio. In totaal besloten 92 bedrijven met begeleiding van REWIN tot vestiging. Deze bedrijven zijn samen goed voor ruim 2.200 arbeidsplaatsen en ruim 400 miljoen investering. De stijgende lijn van de afgelopen jaren zet zich voort. Ook qua aantal arbeidsplaatsen en investeringssom van deze nieuwe vestigers is er sprake van een topscore!
Nieuwe vestigers West-Brabant 2004 2005 2006 2007
6
Aantal
Arbeidsplaatsen
Inv.som (mln €)
74 80 89 92
1.336 2.571 2.210 2.276
136,0 221,0 296,4 418,6
De verschillende activiteiten van REWIN hebben in 2007 geleid tot de vestiging in West-Brabant van 92 bedrijven die afkomstig zijn van buiten de regio West-Brabant. De herkomstverdeling is als volgt. 11 25
Vestigers 2007, naar herkomst
In 2007 besloten 32 kennisintensieve bedrijven tot vestiging in West-Brabant en 5 bedrijven besloten met begeleiding van REWIN om hun Benelux activiteiten te concentreren in de regio West-Brabant. Deze bedrijven vertegenwoordigen gezamenlijk ruim 500 arbeidsplaatsen en een totale investeringssom van ruim 150 miljoen euro.
Buitenland Overig provincie Noord−Brabant Randstad Overig Nederland 37
19
Vestigers naar vestigingsplaats 2007
Van de 25 buitenlandse bedrijven die besloten tot vestiging in West-Brabant is het merendeel afkomstig uit België. Ook de Amerikaanse bedrijven scoren traditioneel goed, terwijl de vestiging van Chinese bedrijven toeneemt. De vele inspanningen op dit terrein van verschillende partijen in West-Brabant, waaronder de bezoeken van West-Brabantse delegaties aan China, beginnen de eerste vruchten af te werpen.
Herkomst buitenlandse vestigers (2007) België 12 USA 4 China 3 Korea 2 Duitsland 1 Spanje 1 Israel 1 Canada 1 Het merendeel van de bedrijven die zich met begeleiding van REWIN in West-Brabant vestigt, is actief in de zakelijke dienstverlening, zoals ook blijkt uit het volgende overzicht van vestigers naar sector. Dit geldt voor verschillende achtereenvolgende jaren.
Nieuwe vestigers naar sector Productie Distributie Handel Zakelijke Dienstverl.
2004 11 10 22 31
De vestigingsplaats van de nieuwe vestigers in West-Brabant is als volgt.
2005 15 12 24 29
2006 20 10 28 31
2007 19 16 24 33
Ter versterking van de economische structuur van West-Brabant spoort REWIN specifiek bedrijven op met uitstekende groeikansen, die een toegevoegde waarde vertegenwoordigen voor de regio. Dit zijn bedrijven die deel uitmaken van de kennisintensieve sector (KIS) en Beneluxeringskandidaten (bedrijven met meerdere vestigingen in de Benelux die voordeel kunnen behalen uit samenvoeging van vestigingen). REWIN attendeert deze bedrijven op de vestigingsvoordelen van West-Brabant en levert op maat gesneden voorbeelden (kostenanalyse, arbeidsmarktinfo, benchmark-studie).
vestigingsplaats Bergen op Zoom Breda Etten-Leur Geertruidenberg Halderberge Moerdijk Oosterhout Roosendaal Rucphen Tholen Woensdrecht Woudrichem
aantal 2 28 8 6 4 18 8 10 1 1 5 1 92
arbeidsplaats 26 680 163 84 28 606 445 160 5 8 69 2 2.276
investeringssom 6,0 64,8 20,1 7,8 2,6 101,2 67,8 128,7 2,0 1,0 16,3 0,3 418,6
Deels betreffen de vestigers overigens zogenaamde “historische vestigers” die eerder geadviseerd zijn over de vestigingsmogelijkheden, maar waarvan pas bij recente follow-up is gebleken dat ze zich inderdaad in de regio gevestigd hebben. Er is een duidelijke stijging te constateren in het aantal acquisitiecontacten en het aantal concrete vestigers in West-Brabant in vergelijking met voorgaande jaren. De totale werkgelegenheid van de nieuwe vestigers in WestBrabant betreft 2.276 arbeidsplaatsen, terwijl het totale investeringsvolume 418 miljoen euro omvat. De belangrijkste vestigingsplaatsen zijn Breda, Moerdijk en Roosendaal.
“
”Er is voor Moerdijk gekozen vanwege de goede mogelijkheden voor het aan- en afvoeren van grondstoffen over het water en de weg. Ons bedrijf heeft forse groeiambities”. Directeur Rob van den Berg, Verolme Special Equipment
7
”
Aansprekende vestigers West-Brabant kan weer diverse aansprekende nieuwe vestigers verwelkomen. Het bekende autobedrijf Chevrolet heeft besloten om haar vestigingen in Vilvoorde en Schiphol samen te gaan voegen. Daarbij is met begeleiding van REWIN de keuze gevallen op vestiging in Breda. Chevrolet heeft besloten een kantoorpand betrekken aan de Lage Mosten op het bedrijventerrein Westerhage, met werkgelegenheid voor ruim 80 personen. Ook Ritchie Bros. Auctioneers, het grootste industriële veilinghuis ter wereld, heeft gekozen voor Breda. Zij gaan hier in het centrum hun nieuwe Europese hoofdkantoor vestigen. In het nieuwe hoofdkantoor komen circa 60 personen met diverse nationaliteiten te werken. De aanwezigheid van Richie Bros. is een aanzienlijke impuls voor het internationale karakter dat de gemeente Breda steeds meer krijgt. Een derde grote klapper voor West-Brabant betreft de Van der Helm Transportgroep uit Den Hoorn - met vestigingen in Delft, Rotterdam en Den Hoorn - en Hudig Freight Services - gevestigd te Rhoon en Rotterdam – die naar het bedrijfsterrein Moerdijk verhuizen. Daarvoor wordt op een terrein van ruim 7 ha aan het water een grootschalig nieuw distributiecentrum gebouwd van ruim 40.000 m2. De bouw van dit giga-centrum is recent gestart en zal direct en indirect werkgelegenheid bieden aan ruim 250 medewerkers. Met de totale bouw en inrichting is een investering gemoeid van 30 miljoen euro.
Arts impression van de nieuwbouw voor Hollister in Etten-Leur
General Electric Commercial Finance kiest voor WestBrabant, te weten Breda, voor hun financiële diensten en producten. Dit betreft een samenvoeging van kantoren in Amsterdam, Bergen op Zoom en Antwerpen. In Breda komen 150 personen te werken en de investeringssom bedraagt ongeveer 8 miljoen euro. Naast deze grote klappers zijn er ook diverse andere bedrijven die met hun vestiging een belangrijke versterking kunnen gaan betekenen voor de WestBrabantse economie.
Potentiële Chinese markt REWIN richt zich ook nadrukkelijk op de kansen van de Chinese markt. West-Brabant heeft een samenwerkingsovereenkomst gesloten met de regio Yangzhou, een stadregio met 5 miljoen inwoners ten noordwesten van Sjanghai, met als doel versterking van de economische positie van beide regio’s. Diverse Chinese partijen kijken momenteel serieus naar West-Brabant als vestigingsregio voor het bewerken van de Europese markt.
Het Amerikaanse farmaceutisch bedrijf Hollister heeft besloten tot vestiging in Etten-Leur. Dit bedrijf gaat werkgelegenheid bieden aan 80 personeelsleden en de vestiging omvat een investering van ca. 10 miljoen euro.
“
“Onze keuze voor West-Brabant is mede gebaseerd op de coöperatieve houding van de ontwikkelingsmaatschappijen en gemeenten in de regio. Binnen West-Brabant is de keuze uiteindelijk gevallen op Etten-Leur, vooral vanwege het relatief kleinschalige karakter, waardoor we kunnen inspelen op onze wens om een sterke binding te krijgen met de plaatselijke gemeenschap. Een binding die je tevens ook weer terugziet in de kwaliteit van je personeel. De warme ontvangst door de gemeente Etten-Leur was voor ons een bevestiging van het idee dat ons bedrijf hier prima zal passen.” Hugh Berry, manager logistieke dienstverlening Europa van Hollister
”
Meer recent is het besluit van Verolme Special Equipment uit Maassluis, om hun productievestiging van Rotterdam te verplaatsen naar Moerdijk. Dit betreft een vestiging van circa 100 personeelsleden en een investering van ongeveer 10 miljoen euro. Ook
Bezoek van Chinezen aan Sita Energy in Roosendaal
De verschillende activiteiten, gericht op het aantrekken van Chinese bedrijven, hebben onder andere geleid tot het tekenen van een intentieovereenkomst voor de ontwikkeling van een Chinees business center in Roosendaal en de concrete vestiging van drie Chinese bedrijven. REWIN heeft een speciale Chinese website www.gateway-to-europe.nl ontwikkeld en een China desk opgezet, bemand door Chinese medewerkers.
Samenvatting resultaten nieuwe vestigers Nieuwe vestigers 92 Arbeidsplaatsen 2.276 Investeringsvolume (mln euro) 418,6
8
GROEI EN FINANCIERING VAN BEDRIJVEN DIE WILLEN UITBREIDEN NV REWIN West-Brabant ondersteunt West-Brabantse ondernemers uit het midden- en kleinbedrijf. Het doel van deze ondersteuning is het aantal arbeidsplaatsen in West-Brabant te behouden of te laten groeien.
REWIN meet de concrete resultaten naar het aantal bedrijven dat deelneemt aan de programma’s, het aantal bedrijfscontacten, het behoud van werkgelegenheid en nieuwe werkgelegenheid, het aantal gerealiseerde financieringen met de begeleiding van REWIN en het bijhorende investeringsvolume.
STRATOS: met collega-ondernemers werken aan de groei van je bedrijf Het programma STRATOS biedt aan ondernemers uit het MKB een besloten en vast netwerk van andere, niet concurrerende collega-ondernemers. Op maandelijkse bijeenkomsten wisselt men onderling heel veel
“
“Mijn ervaringen met STRATOS zijn alleen maar positief. Wat een dynamisch gebeuren!” Ger Bas – Bas Transport Etten-Leur
”
(praktijk)ervaring en kennis uit om hierbij eigen voordeel te halen. Maar de afspraak bij STRATOS is niet alleen halen, maar ook brengen. Iedere deelnemer is actief betrokken bij de ontwikkeling van de plannen van zijn mededeelnemers. Zo wordt bij de bedrijfsbezoeken ieder bedrijf kritisch onder de loep genomen en wordt door de andere deelnemers serieuze en kritische feedback gegeven op o.a. de bedrijfspresentatie. Dit alles onder leiding van een ervaren duo van coaches, vaak een oud topondernemer en een strategisch manager uit het grootbedrijf. Uiteraard worden er binnen de groep afspraken over geheimhouding gemaakt.
STRATOS bestond in 2007 maar liefst 15 jaar en is inmiddels uitgegroeid tot een bekend en beproefd programma voor ondernemers, die willen groeien en graag hun bedrijf willen vergelijken met andere ondernemers. In 2007 hebben in totaal 84 bedrijven deelgenomen aan STRATOS. Er zijn vijf nieuwe STRATOS groepen gestart, waaronder een speciale STRATOS groep voor oud West TOP deelnemers. Een speciale STRATOS Marketing & Verkoop groep is met succes afgesloten; een speciale STRATOS Strategie groep loopt nog. Actueel: er wordt druk gewerkt aan een STRATOS module voor bedrijfopvolging
Financiering: realisering van uitbreidingsplannen REWIN ondersteunt West-Brabantse ondernemers die willen groeien en investeren in hun bedrijf maar de financiering hiervan niet rond krijgen. De ondernemers kunnen terecht voor assistentie bij het onderbouwen van de uitbreidingsplannen en het zoeken naar financiers. Ook bemiddelt REWIN actief tussen kapitaalvragers en kapitaalverstrekkers. Door jarenlange ervaring is REWIN bekend met de eisen van de financiers en is een goed inzicht in de financiële markt ontstaan. Door de ondersteuning van REWIN heeft een ondernemer meer slagingskans bij de financiering van uitbreidingsplannen. In 2007 zijn in totaal 128 bedrijven begeleid bij hun uitbreidingsplannen. Dit heeft in 31 gevallen geleid tot een uitbreidingsinvestering. In totaal is 48,6 mln euro geïnvesteerd in West-Brabantse bedrijven.
“
“REWIN heeft ons ondersteund bij het schrijven van een business plan. Met deze onderbouwing werd het mogelijk om de benodigde financiering te verkrijgen, zodat we volle kracht vooruit konden gaan met Studio ID.” Michiel van Gremberghe – Studio ID, Breda
9
Resultaten groei en financiering uitbreidende bedrijven 2007 STRATOS bedrijven
Aalburg Alphen-Chaam Baarle-Nassau Bergen op Zoom Breda Drimmelen Etten-Leur Geertruidenberg Halderberge Moerdijk Oosterhout Roosendaal Rucphen Steenbergen Werkendam Woensdrecht Woudrichem Zundert buiten de regio
0 0 0 9 18 2 9 1 11 3 2 11 3 6 0 1 0 7 1
Totaal
84
Uitbreidende Totaal Aantal Gerealiseerde bedrijven deelnemende uitbreidings uitbreidings bedrijven investeringen investeringen (1.000 €) 1 1 0 0 2 2 1 650 0 0 0 0 11 20 3 195 32 50 6 9133 1 3 0 0 10 19 1 3000 4 5 2 185 0 11 0 0 4 7 3 460 8 10 2 1635 14 25 5 30030 3 6 1 50 3 9 0 0 3 3 2 300 9 10 4 2820 10 10 0 0 2 9 1 100 11 12 0 0 128
212
31
48558
Behoud werkgel. in pers.
Nieuwe werkgel. in pers.
0 0 0 0 6 0 22 12 0 0 4 26 11 0 19 17 0 2 0
0 2 0 3 130 0 0 2 0 8 3 138 2 0 2 11 0 0 0
119
301
* Bedrijven van buiten de regio betreffen potentiële vestigers
Onderhanden werk De resultaten in 2007 komen tot stand door inspanningen die in het verleden zijn verricht bij bedrijven die REWIN al in portefeuille heeft. Vooral bij de individuele begeleiding is dit aan de orde. Ter vergroting van het inzicht in het “onderhanden werk” van de bedrijven die willen groeien en uitbreiden, wordt de dynamiek in het werkbestand aan bedrijven weergegeven.
Bedrijven in portefeuille 31/12/2006 Nieuwe bedrijfscontacten in 2007 Totaal onder handen werk
95 117 212
Afgeronde bedrijfscontacten in 2007 Bedrijven in portefeuille 31/12/2007
116 96
Samenvatting resultaten versterking West-Brabantse bedrijven STRATOS bedrijven (aantal) Financiering bedrijven (aantal) Uitbreidingsinvesteringen (aantal) Arbeidsplaatsen (behoud en uitbreiding) Investeringsvolume (mln. euro)
10
84 128 31 420 48,6
STRUCTUURVERSTERKENDE PROJECTEN NV REWIN West-Brabant ontwikkelt regionale projecten die leiden tot een beter productie- en vestigingsklimaat voor ondernemers in West-Brabant.
In nauwe samenwerking met haar aandeelhouders, werkt REWIN projecten uit die gericht zijn op het behoud, versterking en de uitbreiding van de bedrijvigheid in de regio. De nota “Pieken in de Delta” door het ministerie van Economische Zaken speelt daarbij een belangrijke rol. Met deze nota uit 2005 heeft de nationale overheid een omwenteling tot stand gebracht in het regionaal economisch beleid. Niet langer wordt er ingezet op achterstand, maar worden juist de regiospecifieke kansen gestimuleerd. Voor Zuidwest Nederland (West-Brabant en de provincie Zeeland) zijn dat de pieken Procesindustrie, Logistiek en Toerisme. De Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij (BOM) en REWIN werken samen de pieken Procesindustrie en Logistiek uit.
De rol van REWIN Binnen Structuurversterkende projecten speelt REWIN voornamelijk de rol van procesmanager en projectenbouwer; REWIN voert haalbaarheidsonderzoeken uit, brengt belangen samen, selecteert marktpartijen en levert een actieve bijdrage aan de realisatie van de projecten.
Projecten in uitvoering • Revitalisering van bedrijventerreinen • Uitvoeringsprogramma Revitalisering West-Brabantse bedrijventerreinen • Grensverleggend Parkmanagement • Bevordering van export naar Vlaanderen • Zaken doen met het buurland • Ondernemerschap op het platteland • West TOP • Logistiek • Agroship • Smart Logistics Center • Procesindustrie • Actie Procesindustrie 2010 • Duurzame Energie • Kenniscentrum Duurzame Technologie ZW Nederland • BIO Port • Maintenance • Maintenance Business Awareness • Maintenance Competence Center
Projecten in uitvoering REWIN treedt op als intermediair tussen bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheden. De voornaamste partners bij de uitvoering zijn de BOM, Kamers van Koophandel, SES West-Brabant, Syntens, kennisinstellingen en het bedrijfsleven.
Revitalisering van bedrijventerreinen De uitstraling van een bedrijventerrein is van groot belang voor de bedrijven, werknemers en de omgeving. Kwaliteit is hierbij een sleutelfactor. Een hoge kwaliteit op een bedrijventerrein draagt bij tot een beter economisch klimaat voor de gevestigde bedrijven en is een acquisitiefactor voor nieuwe vestigers. REWIN is rechtstreeks betrokken bij de uitvoering van twee projecten die gericht zijn op het verbeteren van of het behoud van kwaliteit van 10 West-Brabantse bedrijventerreinen: Uitvoeringsprogramma Revitalisering West-Brabantse bedrijventerreinen en Grensverleggend Parkmanagement. Daarnaast geeft REWIN advies en ondersteuning aan diverse parkmanagement- en revitaliseringstrajecten van bedrijven in de hele regio West-Brabant.
“
Het Uitvoeringsprogramma Revitalisering is op 31 december 2007 voltooid. In 3 jaar is er op 6 bedrijventerreinen voor in totaal € 658.715 gewerkt aan parkmanagement. REWIN stimuleerde hierbij de Wethouder de Peuter bij de start van de revitalisering van de Rietdijk
11
De kwalitatieve gegevens bevatten informatie met betrekking tot revitalisering en collectieve parkmanagementinitiatieven. REWIN werkt in de uitvoering van deze projecten samen met de POM Antwerpen, Kamer van Koophandel West-Brabant, gemeenten en ondernemers. Op basis van de resultaten in de projecten wordt momenteel gericht gewerkt aan een vervolgproject om de bedrijventerreinen in West-Brabant blijvend te kunnen ondersteunen in het streven naar kwaliteit. Seminar Veiligheid; waar ligt úw grens?
samenwerking tussen bedrijventerreinvereniging en gemeente. Het project heeft subsidies ontvangen van REAP (€ 138.000) en van de provincie Noord-Brabant (€ 162.000). Bij het project Grensverleggend Parkmanagement zijn 13 Nederlandse, waaronder 4 West-Brabantse bedrijventerreinen betrokken. Er wordt voor totaal € 28 mln. gerevitaliseerd. Op alle betrokken bedrijventreinen wordt parkmanagement ingevoerd. Voor deze activiteiten is ruim € 1 mln. verkregen van het ministerie van Economische Zaken en € 1,75 mln. EFRO-subsidie in het kader van het Interregprogramma. Het project loopt tot en met 30 juni 2008. Voor kennisopbouw en kennisoverdracht heeft REWIN in 2007 de volgende activiteiten georganiseerd:
Zaken doen met het buurland: export naar België De succesvolle STRATOSformule die REWIN heeft ontwikkeld, leent zich ook uitstekend voor MKB-bedrijven die zaken willen doen met het buurland België. Ondanks de geringe afstand tussen Vlaanderen en West-Brabant en de overeenkomsten op taalgebied bestaan er namelijk veel cultuurverschillen. Een goede voorbereiding is bij grensoverschrijdend zaken doen dan ook noodzakelijk. In het programma Zaken doen met het buurland kunnen MKB-ers in groepen van ca. 6 Nederlandse en 6 Vlaamse ondernemers, onder leiding van 2 exportcoaches, werken aan een eigen exportplan. Door kennisoverdracht en ervaringsuitwisseling worden de ondernemers voorbereid op een succesvol zakendoen in België cq. Nederland.
• Bestuurders van bedrijventerreinen, burgemeesters, wethouders en ambtenaren kwamen in februari bijeen voor een busexcursie naar een tweetal bedrijventerreinen in de regio: Brieltjenspolder in Made (gemeente Drimmelen) en Dombosch te Raamsdonksveer (gemeente Geertruidenberg). Op deze terreinen zijn geavanceerde beveiligingsconcepten in de praktijk gebracht. Op Dombosch worden in een toezichtsruimte 24 uur per dag camerabeelden van het terrein gevolgd. Op Brieltjenspolder gaan bij alarmering bollards (palen in het wegdek) omhoog waardoor het terrein is afgesloten. Netwerken in het buurland – Bijeenkomst ZDMB in Turnhout
• In mei werd in samenwerking met de Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij (POM) Antwerpen een seminar georganiseerd met als thema “Veiligheid; waar ligt uw grens?”. Tijdens dit seminar kwamen voor de beveiliging van bedrijventerreinen de inzet van technologie en de regionale samenwerking aan de orde. Het seminar heeft in de regio zoveel inspiratie opgeleverd dat diverse initiatieven op lokaal niveau zijn gestart om te komen tot goed beveiligde bedrijventerreinen. • Voor de bedrijventerreinen van West-Brabant is een inventarisatie uitgevoerd naar kwantitatieve en kwalitatieve gegevens. Deze gegevens worden gepresenteerd op de website http://www.bedrijventerreinenwestbrabant.nl.
Na een succesvolle start van het project in 2006, hebben in 2007 nog vier groepen van in totaal 21 Nederlandse en 15 Vlaamse ondernemers deelgenomen aan het project. De aftrap van deze groepen vond plaats in maart in conferentiecentrum Bovendonk in Hoeven. De bijeenkomst stond voornamelijk in het teken van cultuurverschillen. Ruim 100 Nederlandse en Vlaamse ondernemers wisten de weg te vinden naar deze netwerkmiddag. De succesvolle bijeenkomst werd in juni opgevolgd door een samenkomst in het Stadhuis in Turnhout. Dit keer stond de rol van overheidsinstanties centraal.
12
Zaken doen met het buurland is een gezamenlijk project van NV REWIN West-Brabant, Kamer van Koophandel West-Brabant, VOKA – Kamer van Koophandel Kempen en SPK (Strategisch Plan Kempen) en krijgt een subsidie van totaal € 359.797 van de Europese Gemeenschap, Interregprogramma voor de Euregio Benelux Middengebied, ministerie van Economische Zaken, REAP en de Vlaamse Gemeenschap. Zaken doen met het buurland loopt nog tot 31 maart 2008, maar er wordt druk gewerkt aan een vervolg op dit succesvolle project.
“
“Door aan het project Zaken doen met het buurland deel te nemen, heb ik nu veel meer zicht op de mogelijkheden die Vlaanderen mij als ondernemer biedt én ik heb een Vlaamse samenwerkingspartner gevonden!” Wim van Gastel – Administratie- en Belastingadvieskantoor DGD, Roosendaal
”
West TOP, onderneem ’t in de regio
Meer bedrijvigheid op het platteland van West-Brabant. Dat is het doel van West TOP. Door beginnende en doorstartende ondernemers te ondersteunen, wil West TOP werken aan een vitaal buitengebied. De ondersteuning bestaat uit training van vaardigheden en kennis, de koppeling aan een persoonlijk coach én door ondersteuning bij het vinden van financiering en huisvesting. Herbestemming van agrarische gebouwen is daarbij een belangrijk onderwerp. In 2007 heeft West TOP twee bijzondere bijeenkomsten gehad: • Op 5 maart kon West TOP zo’n 150 gasten begroeten bij Tomatenkwekerij Jansen in Hoeven. De organisatie van die middag was in handen van REWIN en de Gemeente Halderberge. Gasten als Onno Hoes, Geert Huijpen, Jaap Korteweg en Mark Rutte discussieerden onder leiding van Gabrina van Staveren over het ondernemerschap op het platteland en de regelgeving in het buitengebied. Daarnaast presenteerden 15 West TOP bedrijven zich aan het publiek door middel van een groene beurs.
een overzicht van alle West TOP deelnemers per gemeente geeft én een zestal ervaringsverhalen van West TOPpers.
“” “West TOP: ze denken écht met de ondernemer mee.” Stef Smits – Paradise Health Center, Fijnaart
De eindresultaten van twee jaar West TOP zijn overweldigend. Het project heeft ruim 130 deelnemers begeleid. Eénderde daarvan heeft daadwerkelijk een nieuwe onderneming opgestart. Nog eens eenderde van de deelnemers is bezig met het opstarten van nieuwe bedrijfsactiviteiten. Dit laatste vraagt meer tijd omdat hier ruimtelijke ordeningsvraagstukken een belangrijke rol spelen. Daarnaast is West TOP door intensieve samenwerking met de West-Brabantse gemeenten erin geslaagd ondernemerschap hoger op de beleidsagenda’s van plattelandsgemeenten te laten staan.
De totale projectkosten bedragen € 940.000. Hiervan wordt € 584.000 bijgedragen door het Europees Sociaal Fonds via het Equal initiatief, door de Provincie Noord-Brabant en REAP. De overige kosten worden opgebracht door de projectpartners te weten NV REWIN West-Brabant, Kamers van Koophandel Westen Midden Brabant, ROC West-Brabant/P3 Transfer, SES West-Brabant, Stichting Jong Ondernemen en de Rabobank. Natuurlijk kan West TOP nu niet ophouden. REWIN heeft voor de continuering van het project samenwerking gezocht met diverse partijen. Kamer van Koophandel Zuidwest Nederland en de gezamenlijke Rabobanken West-Brabant hebben hun deelname inmiddels toegezegd. De provincie Noord-Brabant en ZLTO zullen zeer waarschijnlijk op korte termijn als partners toetreden. Deze partijen vormen voor in ieder geval de komende vier jaar een solide basis onder West TOP.
• In december werd West TOP feestelijk afgerond waarbij de West TOP ondernemers zélf centraal stonden. Ruim 100 bezoekers kwamen naar de Boshoeve in Rijsbergen voor een middag rondom de kansen en uitdagingen van ondernemers in het buitengebied. Tijdens deze middag werd ook het resultatenrapport van West TOP gepresenteerd dat naast de cijfers ook Het panel van de drukbezochte West TOP bijeenkomst op 5 maart 2007
13
Agroship Het vervoer van agroproducten als granen, vlees, vis, groenten, fruit en drank vind traditioneel plaats via de weg. Een alternatief is vervoer per binnenvaart. Daarom is in mei 2007 het Nederlands-Vlaamse initiatief Agroship van start gegaan. Het project moet aantonen dat het vervoer van agroproducten per binnenvaart zowel logistiek als kostentechnisch een haalbare optie is. Doelstellingen van het project: • Het creëren van bewustzijn over de mogelijkheden van binnenvaart bij het vervoer van voedingsmiddelen, landbouwproducten en aanverwante producten, vooral bij het MKB. • Het ontwikkelen van logistieke concepten en het scheppen van randvoorwaarden voor het gebruik van de binnenvaart. In 2007 is gestart met het in kaart brengen van de doelgroep en de relevante sector voor het project. In een drukbezochte persconferentie werden de ideeën uiteengezet. De conferentie zette een stroom van artikelen op gang; zo’n vijftig dagbladen, logistieke magazines en websites in Nederland en België besteedden aandacht aan Agroship.
kan vervullen. Echter, het onderzoekt wijst ook uit dat het bedrijfsleven onvoldoende bereid is, structureel mee te financieren aan de opzet en het in bedrijf houden van een SLC, zodat de financiering ook op langere termijn afhankelijk zou moeten zijn van subsidies en overheidsgeleden. De inspanningen ten behoeve van het SLC worden dan ook beëindigd. Parallel hieraan loopt een pilot van dit project, High Performance Logistics (HPL), waarin de toepasbaarheid van de kwaliteitsmethodiek SixSigma wordt getoetst bij vier logistieke dienstverleners. Deze pilot richt zich op innovatieve verbeteringen binnen en tussen logistieke ketens, gebruik makend van bewezen kwaliteitsmethoden uit de industrie. Begin september 2007 is gestart met het toepassen van de methodiek in de vier pilotbedrijven. In dit project wordt nauw samengewerkt met de NHTV, DOW Benelux en SABIC, voorheen GE Plastics, leveranciers van de kennis op het gebied van SixSigma. De resultaten worden in het voorjaar van 2008 verwacht. Bij een positief resultaat wordt onderzocht op welke wijze deze methodiek ter beschikking van de logistieke ondernemers kan worden gesteld. Het projectbudget voor het Smart Logistics Center bedraagt € 482.529. De provincie Noord-Brabant en het ministerie van Economische Zaken hebben elk € 120.630 bijgedragen. Het project wordt in juli 2008 afgerond.
Actie Procesindustrie 2010
Proefvaart bij Agroship
Agroship heeft een looptijd tot 1 juli 2008. Bij Agroship zijn naast REWIN diverse organisaties betrokken. Vanuit Nederland: Mepavex Logistics B.V. en Platform Agro-Logistiek van het ministerie van LNV. Vanuit Vlaanderen: Waterwegen en Zeekanaal NV, NV De Scheepvaart, Logistiek Forum Limburg, Maxx Thiébaut en Stichting Projecten Binnenvaart. Agroship wordt mede mogelijk gemaakt via een subsidie uit het Interreg IIIA – Benelux Middengebied programma.
Smart Logistics Centre In 2007 is de haalbaarheid onderzocht van een Smart Logistics Centre (SLC). In dit hoogwaardig kennisinstituut kan het bedrijfsleven elkaar vinden. Door middel van gestructureerde samenwerking en kennisoverdracht kan het SLC een voedingsbodem vormen voor nieuwe diensten en investeringen. Uit de haalbaarheidsstudie is gebleken dat een kenniscentrum voor de logistieke sector in Zuidwest Nederland een duidelijke behoefte
In West-Brabant is de procesindustrie een sterk en succesvol onderdeel van de economie. Om deze positie te behouden hebben REWIN en de Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij Antwerpen (POM) een grootschalig samenwerkingsverband tussen de procesindustrie in Zuidwest Nederland en Vlaanderen opgericht onder de noemer Actie Procesindustrie 2010. Het project bevat drie actielijnen: competentiemanagement, slimmer produceren en duurzaam produceren. Intensieve samenwerking tussen MKB-bedrijven, grootbedrijven en kennisinstellingen staat hierbij centraal. Resultaten van deze grensoverschrijdende samenwerking zijn o.a.: Asample: de bouw van een expertisecentrum bij Avans Hogeschool Breda om tegemoet te komen aan de vragen vanuit het bedrijfsleven met betrekking tot complexe analytische problemen. De mobiele werkplek: een verplaatsbare werkplek voor scholen waarbij de leerlingen kennismaken met procestechnologie door middel van proefjes zoals het zuiveren van water, maken van verf etc. Bijeenkomst: de grote vraag naar technisch geschoolde mensen vormde in mei 2007 de aanleiding om docenten uit het voortgezet onderwijs uit te nodigen bij Bayer Antwerpen. Ruim 75 van hen kwamen bijeen om gezamenlijk te bekijken hoe de jongeren geïnspireerd zouden kunnen worden om te werken in de procesindustrie.
14
Procesindustrie 2010 loopt tot 31 maart 2008. De projectpartners uit Nederland zijn: Avans Hogeschool en PZW (Procestechniek Zeeland – West-Brabant). Uit Vlaanderen: vzw Procesindustrie, Essencia (Federatie voor chemische industrie en life sciences), Technocentrum Zuid-Limburg, vzw ACTA. De procesbegeleiding is in handen van de POM Antwerpen en NV REWIN. Procesindustrie 2010 ontvangt een bijdrage van € 680.000 van Interreg, het ministerie van Economische Zaken en de provincie Noord-Brabant.
Onderdeel van het KDT is een platformfunctie voor bedrijven en kennisinstellingen. Dit heeft vorm gekregen in het Grensoverschrijdend Platform Bio-energie. Het platform vervult de behoefte van bedrijven en kennisinstellingen om grensoverschrijdend kennis uit te wisselen en daar waar gemeenschappelijke uitdagingen bestaan de krachten te bundelen. In december 2006 en juni 2007 stonden werkbezoeken aan Nederland (Moerdijk) en Vlaanderen (Mol) op het programma. Uit die werkbezoeken is één concreet project idee gekomen. Het Energie-conversiepark (ECP) wordt inmiddels door Strategisch Plan Kempen (B), VITO (B), Avans Hogeschool en REWIN opgewerkt tot volwaardig projectplan. Het Grensoverschrijdend Platform Bio-energie valt onder het KDT en wordt ook daardoor ondersteund. Bij Pieken in de Delta en de Vlaamse Overheid is een aanvraag ingediend om de verdere ontwikkeling van het platform te steunen.
BIO Port
Onderzoek naar biobrandstoffen bij het Kenniscentrum Duurzame Technologie
Kenniscentrum Duurzame Technologie Zuidwest Nederland Door BOM en REWIN is het project KDT (Kenniscentrum Duurzame Technologie Zuidwest Nederland) voorbereid. Dit is een kenniscentrum waarin onderzoek gedaan wordt naar tweede generatie technologieën ten behoeve van de productie van biobrandstoffen en het hergebruik van reststoffen, vervuild water en warmte. Doelstellingen van het project: 1 Kennis: het ontsluiten en verspreiden van kennis met betrekking tot biogebaseerde producten en processen ten behoeve van bedrijven in de regio. 2 Platform: het faciliteren van een grensoverschrijdend platform van kennisinstellingen, onderwijsinstellingen en bedrijven uit Zuidwest Nederland en Vlaanderen. 3 Etalage: het dienen als etalage voor het neerzetten van de regio als centrum voor biogepasseerde producten en processen. 4 Commerciële Pilot-onderzoeksfunctie: beschikbaar stellen van een pilotinstallatie. In 2007 is een stakeholdersanalyse uitgevoerd naar de haalbaarheid van een dergelijk centrum. Naar aanleiding daarvan is een businessplan opgesteld. Het projectvolume voor het KDT bedraagt € 79.000. Voor de stakeholdersanalyse en het businessplan is er een budget van € 65.000. Partners in het KDT zijn: Nedalco, Bio Massa Unie, Heros, Roosendaal Energy, Zeeland Seaport, Seaway, Evonsmart, Avans Hogeschool Zeeland en SPK (Strategisch Plan Kempen – België).
Onder de naam BIO Port wordt de ontwikkeling en realisatie van een duurzaam energiepark aan de kanaalzone Gent-Terneuzen aangeduid. Het idee is om bestaande en nieuwe (agro)industriële bedrijven langs het kanaal met elkaar te vervlechten met als doel een forse beperking van de CO2-emissie en de afhankelijkheid van olie, verbetering van de bedrijfsresultaten en een groeiende werkgelegenheid. Het project BIO Port is er op gericht om in een breder kader de mogelijkheden van een energieweb voor de gehele kanaalzone te onderzoeken. Naast het bestaande Biopark Terneuzen zijn nog 3 energieclusters als kansrijk bestempeld. Deze zullen vanaf 2008 gerealiseerd gaan worden. Het enthousiasme voor dit project van zowel de (lokale) overheid én de potentie van dit project heeft er mede toe geleid dat in West-Brabant een soortgelijk onderzoek is gestart naar de mogelijkheden voor een Energieweb. Dit onderzoek richt zich op de regio Moerdijk, Dinteloord, Bergen op Zoom en Roosendaal. De ervaringen die in de kanaalzone zijn opgedaan, kunnen ingezet worden om energiebesparing en verduurzaming te gaan bewerkstellen binnen West-Brabant.
“ 15
“
“We moeten de jongeren nú al een goed en completer beeld van de maintenance sector voorleggen. Alleen op die manier krijgen we ze meer geïnteresseerd in techniek en maintenance. Het Best in Class project kan hieraan bijdragen.” John Bruinooge plantmanager Chemical Operations van Sabic, Bergen op Zoom
”
Maintenance Business Awareness In opdracht van REWIN is onderzoek gedaan naar de kwantificering van de sector maintenance. In de aanloop naar dit onderzoek is intensief samengewerkt met Syntens. Uit het onderzoek met de titel ‘Maintenance Business Awareness’ blijkt dat alleen al in West-Brabant ruim 1000 bedrijven dagelijks actief zijn in de maintenance sector. Hieronder bevinden zich gebruikers van technische systemen maar ook de bouwers en leveranciers van deze systemen alsook de grote groep van service leveranciers. Naast de inventarisatie speelt het bij elkaar brengen van deze partijen een belangrijke rol. Het project MBA wordt gefinancierd door REAP (€ 25.000) en de Innovatie Stuurgroep West-Brabant (€ 7500).
Maintenance Competence Center REWIN ondersteunt ook het Maintenance Competence Center: een cross-industrieel en multipartijen platform van uitbesteders, toeleveranciers, kennis- en onderwijsinstellingen en belangenorganisaties. Doelstelling van het MCC is het ontwikkelen van cross-sectorale kennisinnovatie in de hele maintenance
keten. Naast een verzamelplaats voor kennis over maintenance, wordt het MCC dé plek waar projecten worden geïnitieerd en waar afstemming plaatsvindt met onderwijsinstellingen. In 2007 kwamen diverse bedrijven, overheden, onderwijsinstellingen en belangenverenigingen een aantal keer samen om vorm te geven aan het MCC. Onder leiding van projectmanagers van REWIN, BOM en Syntens is men vanuit de thema’s Human Capital, Technology, Organisation en Business & Logistics gaan werken aan nieuwe projectvoorstellen, waarvan “Best in Class” en “Auto Generations Wiring Diagrams” zijn ingediend voor de Pieken in de Delta ronde najaar 2007 (zie ook ingediende projecten). Het ministerie van Economische Zaken draagt € 120.750 bij aan het MCC, de provincies Zeeland en Noord-Brabant hetzelfde bedrag.
Maintenance bijeenkomst op 17 december 2007
16
“
“De meerwaarde van het Maintenance Competence Center is vooral dat de nieuwe samenwerkingsverbanden ontstaan die voor een extra stimulans zorgen om innovatie extra hoog op de agenda te plaatsen.” Albuïn Verkooijen – hoofd recruitment van Numac, Breda
”
Overzicht structuurversterkende projecten 2007 Project Uitvoeringsprogramma Revitalisering Grensverleggend Parkmanagement
Zaken doen met het buurland West TOP
Agroship
Smart Logistics Center
Actie Procesindustrie 2010 Kenniscentrum Duurzame Technologie
BIO Port
Maintenance Business Awareness Maintenance Competence Center Totaal
Project Looptijd omschrijving Realiseren van 2005 – 2007 revitaliseringsprojecten. Opstarten van 2004 – 2008 parkmanagement.
Stimuleren van grensoverschijdend ondernemen. Stimuleren van bedrijvigheid op het platteland.
2006 – 2007
Het scheppen van logistieke concepten voor de binnenvaart. Onderzoek naar haalbaarheid hoogwaardig kennis en business instituut. Bevorderen instroom, kennis en vorming binnen procestechniek. Onderzoek naar de haalbaarheid en opstellen van een businessplan voor proeffabriek biofuels. Ontwikkeling en realisering van een duurzaam energieweb. Kwantificering van de maintenance sector. Onderzoek naar haalbaarheid maintenance community.
2007 – 2008
2006 – 2007
2007 – 2008
2005 – 2008
2007 – 2008
2007 – 2008
2007 – 2008 2006 – 2007
Resultaat Bij 6 bedrijventerreinen is parkmanagement opgestart. Bij 13 bedrijventerreinen uit NL en BE infrastructuur gerevitaliseerd en parkmanagement ingevoerd. 77 West-Brabantse bedrijven met exportplannen.
Project Volume € 300.000
Subsidie 2007* € 100.000
€ 2.750.000
€ 800.000
€ 467.000
€ 100.000
- 47 bedrijven gestart € 937.000 - 25 starters in voorbereiding - 34 uitbreidings-activiteiten in voorbereiding. 10 deelnemers, 1 pilotproject € 105.4000 (Markiezaat Container Terminal Bergen op Zoom). Haalbaarheidsonderzoek € 482.000 afgerond.
€ 100.000
€ 270.000
€ 241.000
Drie succesvolle deelprojecten in West-Brabant. Haalbaarheidstudie positief afgerond, businessplan opgesteld. Oprichting Platform.
€ 2.700.000
€ 500.000
€ 79.000
€ 79.000
Onderzoek reststroom koppelingen. Organisatie energieweb. Onderzoek afgerond.
€ 180.300
€ 90.000
€ 52.500
€ 22.500
Oprichting maintenance € 489.000 community en diverse deelprojecten in ontwikkeling. € 9,4 mln.
€ 251.000
€ 2,5 mln.
* In het jaarverslag 2006 zijn de gerealiseerde subsidies weergegeven voor de hele looptijd, dat kwam uit op € 5.4 mln; vanaf 2007 berekenen we de subsidie op jaarbasis om dubbeltelling te voorkomen. De genoemde bedragen zijn per ultimo van het jaar.
17
Projecten in ontwikkeling: ingediende projecten
blijven. Daarna is het de beurt aan de deelnemers om het project verder uit te voeren. Deze formule heeft in een jaar tijd bewezen zeer succesvol te zijn. In korte tijd zijn er bijvoorbeeld voor maintenance meer dan achttien ideeën opgespoord. Vijftien daarvan zijn met bedrijven en kennisinstellingen uitgewerkt. Dit heeft geleid tot elf kleine en vier majeure projectvoorstellen.
Sinds 2006 is binnen REWIN een eigen ontwikkelteam actief. Deze medewerkers scouten projectideeën door veelvuldige bezoeken aan bedrijven in de regio. Vervolgens mobiliseert REWIN bedrijven en kennisinstellingen en gaat aan de hand van workshops en bijeenkomsten aan de slag met de ideeën. De meest kansrijke samenwerkingsprojecten worden uitgewerkt en ingediend bij Pieken in de Delta, Interreg en OP Zuid. Het ontwikkelteam zorgt vervolgens dat de deelnemers voldoende geïnformeerd
REWIN is in deze projecten zowel initiator als procesmanager. In veel gevallen treedt REWIN op ter ondersteuning van projecten die door anderen worden ingediend.
De volgende projecten zijn in 2007 voorbereid en ingediend: Project
Projectomschrijving
LSV* (REAP)
Doel is de ondernemers in de logistiek de noodzaak te laten inzien van vernieuwen en samenwerken. KDT2** Voorbereiden realisatie Kenniscentrum (PiD) Duurzame Technologie. EBIT Oefenfabriek met bio-technologie als (PiD) focus om aansluiting met onderwijs te waarborgen. Best in Class Oplossingen voor het tekort op de (PiD) maintenance arbeidsmarkt. Auto Het automatiseren van elektrische Generations tekeningen. Wiring Diagrams (PiD) Maintenance Opstellen van een businessplan voor Valuepark een bedrijvenpark van maintenance (PiD) en service bedrijven. Vitale Het logistieke MKB in Zuidwest Logistiek Nederland vitaal laten ondernemen. (PiD) Consortium Verbetering van het logistiek onderwijs. Logistiek Onderwijs (PiD) FlexwareVerbetering van de economische house structuur voor MKB warehouses. (PiD) Totaal
Looptijd
Partners
Rol REWIN
2009
6
Trekker
2008 – 2009 16 2008 – 2009 16
Procesmanager Procesmanager
Project Volume € 53.000
Subsidie
€ 603.445
€ 333.715
€ 383.600
€ 204.395
Initiator en € 604.980 proces-manager Proces€ 1.008.350 manager
€ 25.000
€ 359.000
2008
42
2008
17
2008
30
Project manager
€ 205.000
€ 150.000
2010
21
Procesmanager
€ 1.332.000
€ 665.791
2010
6
Procesmanager
€ 1.804.000
€ 996.588
2009
17
Procesmanager
€ 194.000
€ 9.0164
€ 6,2 mln
€ 3,6 mln
€ 601.572
* Logistieke Samenwerking en Vernieuwing (LSV) ** Kenniscentrum Duurzame Technologie (KDT)
Samenvatting resultaten structuurversterkende projecten 2007*) Lopende projecten 11 Deelnemende bedrijven van de lopende projecten 161 Gerealiseerde externe subsidies (mln. €): 2,5 Projecten in ontwikkeling (haalbaarheid)**)*: 12 *) Per ultimo van het jaar **) Naast de negen bovengenoemde ingediende projecten, zijn ook de vervolgprojecten voor bedrijventerreinen, West TOP en Zaken doen met het buurland voorbereid.
18
ACTIVITEITEN MAATWERK REWIN levert op verzoek maatwerk aan 13 gemeenten uit het landelijk gebied. Het gaat hier voornamelijk over lokaal economische vraagstukken.
Het maatwerk kan opgedeeld worden in de volgende clusters; 1 Bedrijfsuitbreiding of bedrijfsverplaatsing: REWIN maakt analyses in verband met de verplaatsing of de uitbreiding van een bedrijf. 2
Nieuwe bedrijventerreinen: Bij de onderbouwing van de ruimtelijke behoefte aan nieuwe bedrijventerreinen kan REWIN een rol spelen. Daarnaast kan REWIN ondersteunen bij de realisatie van een regionaal terrein of bij de herontwikkeling van een bestaand terrein.
3
Bestaande bedrijventerreinen: REWIN ondersteunt bij de selectie van uitgiftecriteria, bij het maken van grondprijsanalyses en haalbaarheidsonderzoeken naar revitalisering van bestaande bedrijventerreinen of bij het opstellen van marketingplannen die gemeenten kunnen helpen bij het vermarkten van hun industriegrond.
4
Divers: In 2007 bleek er onder de gemeenten behoefte te zijn aan ondersteuning bij het opzetten van het economisch beleid. Om hieraan te voldoen, heeft REWIN zitting genomen in diverse klankbordgroepen en is aanwezig geweest bij themabijeenkomsten. Daarnaast zijn er diverse aanvragen binnengekomen voor kostenanalyses en rapportages.
In onderstaande tabel staat vermeld welke maatwerkactiviteiten REWIN in 2007 heeft verricht voor de diverse aandeelhouders.
Maatwerkactiviteiten REWIN 2007 Uitbreiding of verplaatsing Maatwerk 2007 van bedrijven Aalburg Alphen-Chaam Baarle-Nassau Drimmelen Geertruidenberg 1 Halderberge Land van Heusden&Altena Rucphen Steenbergen Tholen Werkendam Woensdrecht Woudrichem Zundert 1 totaal
Nieuwe bedrijfsterreinen 1
Bestaande bedrijfsterreinen
Divers
Totaal per gemeente 1
1
1 1
1 1 1
1 1 1 1 1
19
1 1
1 1 2 1 2 1 3 15
Locatie Agro Industrieel Complex Dinteloord, gemeente Steenbergen
Gemeente Aalburg Op verzoek van de gemeente Aalburg is onderzoek gedaan naar de aanwezige opstartplannen voor extra activiteiten en/of de behoefte aan uitbreidingsruimte van bedrijven en groothandels van bloemen en vaste planten. De inventarisatie is afgerond en de rapportage is aan de gemeente gepresenteerd. Gemeente Baarle-Nassau De gemeente Baarle-Nassau heeft REWIN verzocht een voorstel te maken voor ondersteuning bij een ruimtebehoefte onderzoek. Deze ligt inmiddels bij de gemeente. Gemeente Geertruidenberg De gemeente Geertruidenberg heeft REWIN verzocht een rapportage te verzorgen over de verplaatsing van een bedrijf, bij voorkeur binnen de gemeentegrenzen. Land van Heusden en Altena REWIN is onderdeel van de klankbordgroep Land van Heusden en Altena en heeft verschillende sessies bijgewoond om het economisch beleid mede te helpen vormgeven. Gemeente Rucphen Na een rol te hebben gespeeld bij de revitalisering van bedrijventerrein Nijverhei, heeft de gemeente Rucphen REWIN benaderd om te ondersteunen bij het uitgiftebeleid en de selectie van gegadigden voor de uitbreiding van Nijverhei. Er werd met 11 gegadigden gesproken en er is een uitgifteadvies opgesteld.
Gemeente Steenbergen Voor het nieuw te ontwikkelen bedrijventerrein (het AICD – Agro Industrieel Complex Dinteloord) dat zich speciaal gaat richten op de Agro Food Business, heeft de gemeente Steenbergen REWIN gevraagd een kostenanalyse te maken. REWIN heeft voor de gemeente Steenbergen een notitie geschreven over de economische effecten van een aquaduct in Steenbergen welke deel uit maakt van de A4. Gemeente Tholen In opdracht van de gemeente Tholen heeft REWIN een rapportage opgesteld over de jachthavenontwikkelingen Gorishoek en Krabbenkreekhaven. Gemeente Woensdrecht REWIN heeft ondersteuning verleend bij de uitgifte van bedrijventerrein Driehoven II. Er is contact geweest met vier ondernemers die interesse hebben in een perceel. De gemeente heeft hierover een rapportage ontvangen. Met eerdere gegadigden zijn gesprekken gevoerd over de financiering van de aankoop. Daarnaast heeft REWIN in opdracht van de gemeente Woensdrecht diverse rapportages opgesteld over Maintenance Valley en de ontwikkeling van een luchthavengebonden terrein.
20
Gemeente Woudrichem REWIN heeft de gemeente Woudrichem ondersteund bij de inventarisatie en het beoordelen van ondernemers in het kader van het uitgiftebeleid voor industrieterrein De Rietdijk. In 2007 is gesproken met één ondernemer met interesse voor De Rietdijk. Gemeente Zundert Op verzoek van de gemeente Zundert heeft REWIN ondersteuning verleend aan een ondernemer die ter plaatse wilde uitbreiden. REWIN leverde de gemeente de argumenten om de provincie te bewegen hieraan mee te werken. Daarnaast werd door REWIN een enquête uitgevoerd naar de behoefte naar ruimte op industrieterreinen. Hieruit werd een advies richting gemeente opgesteld. Vervolgens werd ondersteuning geven bij het formuleren van een uitgiftebeleid. REWIN is op verzoek van de gemeente Zundert aanwezig geweest bij themabijeenkomsten om een nieuw economisch beleid te helpen vormgeven.
Ontwikkeling van de jachthaven Gorrishoek, gemeente Tholen
21
FINANCIEEL VERSLAG NV REWIN West-Brabant BALANS (voor winstbestemming) 2007 ACTIEF
PASSIEF 31.12.07
31.12.06
Vaste activa Materiële vaste activa/ kantoorinventaris
31.12.07
31.12.06
153.378
153.378
24.766
24.766
Egalisatiereserve aktiviteiten
260.566
195.127
Overige reserves Onverdeeld resultaat
47.473 20.770
47.473 65.439
Totaal eigen vermogen
506.953
486.183
Voorziening project risico's
146.268
99.319
Totaal voorzieningen
146.268
99.319
2.341.753
1.631.091
Crediteuren Groepsmaatschappijen
508.404 38.580
287.597 62.507
Overige kortlopende schulden
407.634
351.794
3.296.371
2.332.989
3.949.592
2.918.491
Eigen vermogen
104.227
30.096
Gestort en opgevraagd kapitaal Agioreserve
Financiële vaste activa/ Deelneming groepsmaatschappij
Totaal vaste activa
12.797
117.024
12.797
42.893
Voorzieningen
Vlottende activa
Onderhanden werk projecten Debiteuren
Overige vorderingen Liquide middelen Totaal vlottende activa TOTAAL
Kortlopende schulden /overlopende passiva
2.608.584
1.839.711
236.234
70.827
72.597
135.570
915.153
829.490
3.832.568
2.875.598
3.949.592
2.918.491
Termijnen onderhanden werk projecten
Kortlopende schulden /overlopende passiva TOTAAL
Deze balans is ontleend aan de jaarrekening 2007
22
NV REWIN West-Brabant WINST- EN VERLIESREKENING 2007 2007
2006
Nieuwe vestigers (arbeidsplaatsen)
489.905
472.544
Uitbreiding (arbeidsplaatsen)
130.504
126.056
1.808.605
1.577.607
Maatwerk
23.741
43.191
Contracten
701.470
306.241
3.154.225
2.525.639
Nieuwe vestigers (arbeidsplaatsen)
590.323
460.702
Uitbreiding (arbeidsplaatsen)
130.504
449.119
1.837.556
1.299.070
Maatwerk
16.797
32.889
Contracten
558.275
218.420
3.133.455
2.460.200
20.770
65.439
Opbrengsten
Structuurversterking (concrete acties)
Som der bedrijfsopbrengsten
Kosten
Structuurversterking (concrete acties)
Som der bedrijfslasten
Resultaat uit gewone bedrijfsvoering
Deze Winst- en Verliesrekening is ontleend aan de jaarrekening 2007
23
KANTOOR- & BEDRIJFSVESTIGING
GROEI & FINANCIERING
REGIONALE PROJECTEN
NV REWIN West-Brabant Mozartlaan 7 Postbus 3182, 4800 DD Breda tel. 076-5646780 fax 076-5646789
[email protected] www.rewin.nl
Fotografie NV REWIN West-Brabant, Kees Bennema Vormgeving Studio EVS Drukwerk NPN Drukkers, Breda
