Risico’s, risicobeleving en crisiscommunicatie bij asbestincidenten Rik van de Weerdt Arts M&G, profiel MMK Toxicoloog & GAGS GGD’en Overijssel en Gelderland
Verloren vertrouwen
Cie Jansen Conclusies: 1.Maatregelen disproportioneel 2.Crisisorganisatie onvoldoende gefunctioneerd 3.Reactie op onrust onvoldoende 4.Geen communicatie over asbestsanering 5.Op doelgroepen afgestemde communicatie ontbrak
De asbesthysterie Augustus 2012: • Asbestincidenten in Groningen, Twenterand, Wageningen, Stadskanaal en Noordoostpolder • Media sturend in ‘hysterie’: er is in Groningen en Wageningen niet ontruimd i.t.t. berichten in media • Twenterand - Noodbevel loco-burgemeester: "Omdat asbest zeer gevaarlijk kan zijn voor de volksgezondheid, is besloten om de panden binnen het waarschijnlijke verspreidingsgebied zo spoedig mogelijk te ontruimen en van binnen en buiten te laten onderzoeken op asbest".
Incidenten – waarom gaat het mis? • Incidenten zijn sterke beeldvormers van vertrouwen van burgers in de overheid, dus politiek gevoelig • Politiek en media: mediacratie en dramademocratie (incidenten hebben economische waarde) • Verticale overheid: top-down sturend, terwijl de burger wil participeren d.m.v. dialoog, discussie of debat (horizontaal)
Asbest en perceptie Waarom zoveel onrust over asbest? • … • … • … • …
DETERMINANTEN VAN RISICOPERCEPTIE (OUTRAGE FACTOREN) RISICOPERCEPTIE GROTER
RISICOPERCEPTIE KLEINER
onvrijwilligheid
vrijwilligheid
onbeheersbaarheid
veronderstelde beheersbaarheid
persoonlijke nadelen
persoonlijke voordelen
controle bij individu
controle bij anderen
catastrofale potentie
geen catastrofale potentie
levensbedreigende effecten
minder bedreigende effecten
technologische oorsprong
natuurlijke oorsprong
onzekerheid over risico’s
consensus over risico’s
onbekendheid/onzichtbaarheid
vertrouwdheid met activiteit
gebrek aan vertrouwen infobron
vertrouwen infobron
Uitdrukken van een risico Wetenschappers/expert: in taal en procedures van de wetenschap zelf
Algemene bevolking/leek: nadruk op bredere, kwalitatieve aspecten
Risico = Kans x Effect
Risico = Effect + Outrage • Outrage factoren
• Toxiciteit van een stof • Bepalen blootstelling • Schatten waarschijnlijkheid van gezondheidseffecten
“Risico < 1 : 10-6”
“Risico is geen getal maar een emotie”
Kanaleneiland vs Voorstenkamp Topic
Kanaleneiland
Voorstenkamp
Periode
Juli 2012
September 2012
Aantal woningen
175 (flats)
81 (eengezinswoningen)
Asbesttype
Amosiet
Amosiet
Max. concentratie lucht
4500 Veq/m³ (<MTR)
186.000 Veq/m³ (>MTR)
Bron
Vrijkomen bij renovatie
Structureel aanwezig
Blootstellingsduur
Dagen tot weken
Vele jaren (max. 32 jaar)
Eerste actie
Ontruiming 175 woningen
Ontruiming 1 woning
Fysiek
Geen
1 mesothelioom
Psychisch
Stress/angst
Zorgen
WBV, gemeente, asbestbureau, TNO, crisisdiensten, (GGD)
WBV, GGD, asbestbureau, gemeente
Gezondheid Actoren
Voorstenkamp in de pers
Kritische succesfactoren 1. Nadruk op gezondheid: • GGD adviseert WBV en gemeente over gezondheid (en niet het asbestbureau) • Focus op gezondheid/perceptie en niet op meten van blootstelling • Geen ‘acuut’ gevaar, dus niet ontruimen (want dat is zeer stressvol) • Wel: “U moet tijdelijk uit huis vanwege sanering” • Individuele zorggesprekken (incl. spreekuren)
Kritische succesfactoren 2. Communicatie: • Snel en transparant (vertel wat je niet weet) • Risico is geen getal maar een emotie • Compassie met angsten en zorgen • WBV erkent dat het asbestprobleem is onderkent • GGD communiceert over gezondheid, ondanks dat de WBV regievoerder is • Biedt handelingsperspectieven (tijdelijke huisvesting elders als keuze)
Communicatie met bewoners • Veel individuele gesprekken met GGD • Informatieavond (GGD en WBV) WBV: – Veel aandacht voor zorgen en praktische problemen – ‘Er zijn fouten gemaakt’ – Financiële compensatie “slachtoffers”
GGD: – Uitleg risico’s – Geen medisch onderzoek mogelijk – Aanbod spreekuur gespecialiseerd arts
Kritische succesfactoren 3. Organisatie • WBV is regiehouder, maar GGD adviseert; gemeente is ondersteunend voor GGD • Horizontale overheid (minder centrale rol) • Korte lijnen met WBV en gemeente • Asbestbureau levert alleen meetresultaten • GGD opschaling (GROP) • Contacten met landelijke Expertgroep Nazorg/ Expertgroep asbest
Wat beter kan • GGD moet bij WBV rol in crisiscommunicatie bevechten • Relatie met pers (contacten onderhouden met media in de ‘koude fase’) • Positionering GGD t.a.v. asbestbureau • GGD moet onafhankelijke rol benadrukken (“vertrouwen in de boodschapper”) • Kennis over de gezondheidrisico’s van asbest en amosiet in het bijzonder >> GGD Richtlijn • Rol GGD in NEN asbestregelingen: GGD adviseert over ingrijpende maatregelen, zoals ontruiming
Risicotabel Indicatie van het gezondheidsrisico van asbest (Hegger, GGD Rotterdam-Rijnmond 2012)
Hoeveel asbest
Hoe lang inademen
Extra kans op kanker
weinig VR weinig VR matig MTR matig MTR Veel 100*MTR Veel 100*MTR zeer veel 1000*MTR zeer veel 1000*MTR
1 jaar
1 jaar
1 per 100 miljoen 1 per miljoen 1 per miljoen 1 per tienduizend 1 per tienduizend 1 per honderd 1 per duizend
levenslang
1 per tien
levenslang 1 jaar levenslang 1 jaar levenslang
Te verwachten aantal mensen dat kanker krijgt door asbest in een groep van 1 100 500 1.000 10.000 16 miljoen mensen mensen mensen mensen miljoen mensen mensen 0
0
0
0
0
0-2
0
0
0
0
0-4
8 - 26
0
0
0
0
0-4
8 - 26
0
0-1
0-1
0-4
77 - 124
1.600
0
0-1
0-1
0-4
77 - 124
1.600
0-4
1 - 11
3 - 18
77 - 124
10.000
160.000
0-1
0-3
0-4
3 - 18
1.000
16.000
3 - 18
34 - 67
77 - 124
1.000
100.000
1.600.000
Globale termijn voor het nemen van INGRIJPENDE maatregelen (indicatieve berekening) Luchtconcentratie (vezels/m3)* Chrysotiel 2.800 - 5.600 5.600 - 8.400 8.400 - 11.200 11.200 - 14.000 14.000 – 28.000 28.000 - 140.000 140.000 - 250.000 250.000 - 500.000 > 500.000
Aantal maal MTR-waarde
Termijn**
1-2 2-3 3-4 4-5 5 - 10 10 - 50 50 - 90 90 - 180 > 180
6 maanden 4 maanden 3 maanden 2 maanden 1 maand 1 week 4 dagen 2 dagen < 1 dag
Amfibool (amosiet of crocidoliet) 300 - 600 600 - 900 900 - 1.200 1.200 - 1.500 1.500 - 3.000 3.000 - 15.000 15.000 - 27.000 27.000 - 50.000 > 50.000
Deze tabel moet uitsluitend in samenhang met de toelichting in de GGD-Richtlijn asbest in woningen en publieke gebouwen worden gebruikt. * N.B.: Blootstelling aan asbest moet zoveel als redelijkerwijs mogelijk worden voorkomen. Deze concentraties zijn niet bedoeld als ‘toegestane blootstellingsniveaus’ voor een bepaalde periode. Deze tabel is uitsluitend bedoeld om te bepalen hoeveel tijd beschikbaar is voor het nemen van ingrijpende maatregelen. ** NIET-INGRIJPENDE maatregelen om de blootstelling te beperken moeten altijd zo snel mogelijk worden genomen.
Bron: GGD-Richtlijn Gezondheidsrisico asbest CONCEPT
Simulatiemetingen
1.600.000 V/m3 amfibool 16.000.000 Veq/m3
Vragen?
