Projectplan Realisatie Woningbouwproject Trajectaanpak Energiesprong SEV. LEBO Vastgoed BV - Centrum Nieuw West Osdorp Amsterdam

Projectplan Realisatie Woningbouwproject Trajectaanpak Energiesprong SEV LEBO Vastgoed BV - Centrum Nieuw West Osdorp Amsterdam

Projectplan Realisatie Woningbouwproject Trajectaanpak Energiesprong Woningbouw

Project Projectplan Realisatie Woningbouwproject - SEV Trajectaanpak Energiesprong Woningbouw Centrum Nieuw West Osdorp te Amsterdam

In opdracht van LEBO vastgoed BV Jan Tooropstraat 50 1062 BN Amsterdam

Uitgevoerd door Het Adviescollectief B.V. drs.ing. M.A.L. Stevens

Status Definitief

Rapportagekenmerk 11031(11) Amsterdam, woensdag 19 oktober 2011

11031 (11)

woensdag 19 oktober 2011

2

0

INHOUD

0

INHOUD _____________________________________________________________________________________________ 3

1

MANAGEMENTSAMENVATTING __________________________________________________________________________ 4

2

3

4

5

1.1

DOELSTELLING EN ACHTERGROND ______________________________________________ 4

1.2

BEKNOPTE BESCHRIJVING VAN HET PROJECT ______________________________________ 4

1.3

PROJECTPARTNERS EN PROJECTORGANISATIE _____________________________________ 4

1.4

CONCLUSIE _________________________________________________________________ 5

DEELNEMERS EN DERDEN _______________________________________________________________________________ 7 2.1

ALGEMEEN _________________________________________________________________ 7

2.2

CONSORTIUM PARTNERS _____________________________________________________ 7

ACHTERGROND ______________________________________________________________________________________ 10 3.1

ALGEMEEN ________________________________________________________________ 10

3.2

DOELSTELLLING ____________________________________________________________ 12

3.3

RESULTATEN VOORONDERZOEK _______________________________________________ 13

3.4

BESCHRIJVING BESCHIKBARE INFORMATIE (LITERATUUR)___________________________ 13

3.5

BODEMONDERZOEK - VERKENNING WKO _______________________________________ 14

SELECTIE GEBOUWEN _________________________________________________________________________________ 15 4.1

ADRESGEGEVENS BLOK B ____________________________________________________ 15

4.2

BEWONERSCOMMUNICATIE __________________________________________________ 15

TECHNISCHE ONDERBOUWING & DOELSTELLING REDUCTIE PRIMAIR ENERGIEGEBRUIK ____________________________ 16 5.1

ONDERZOEKSMETHODE _____________________________________________________ 16

5.2

BEREKENINGSMETHODIEK ___________________________________________________ 17

VOOR DE BEREKENINGEN ZIJN GEBRUIKT: _____________________________________________ 17

6

7

8

11031 (11)

5.3

HUIDIGE STATUS WONINGEN - NULMETING _____________________________________ 17

5.4

SYSTEEMKEUZE ____________________________________________________________ 19

5.5

RESULTATEN GEBOUWSIMULATIE _____________________________________________ 21

5.6

REDUCTIE PRIMAIR ENERGIEGEBRUIK 80% REDUCTIE WONINGEN____________________ 24

5.7

REDUCTIE PRIMAIR ENERGIEGEBRUIK 60% REDUCTIE WONINGEN____________________ 24

SELECTIE CRITERIA ____________________________________________________________________________________ 25 6.1

AANTAL PARTICULIERE GEBOUWEIGENAREN_____________________________________ 25

6.2

POTENTIËLE IMPACT BIJ OPSCHALING __________________________________________ 26

6.3

ECONOMISCHE HAALBAARHEID _______________________________________________ 27

REALISATIE EN FASERING_______________________________________________________________________________ 29 7.1

BESCHRIJVING INTEGRAAL TOTSTANDKOMINGPROCES ____________________________ 29

7.2

FASERING EN PLANNINGSSCHEMA _____________________________________________ 30

ONDERTEKENING _____________________________________________________________________________________ 31


3


1

MANAGEMENTSAMENVATTING

1.1

Doelstelling en achtergrond De regeling beoogd een energiesprong voor bestaande woningen binnen de sociale en private huursector evenals het particulier eigendom te realiseren. LEBO Vastgoed BV heeft samen met de Gemeente Amsterdam Stadsdeel Nieuw West een visie voor het Centrum Nieuw West te Osdorp Amsterdam. Het experiment Trajectaanpak Energiesprong Woningbouw van SEV past zeer goed bij de visie en het geplande renovatie/nieuwbouw project van LEBO Vastgoed BV.

1.2

Beknopte beschrijving van het project LEBO Vastgoed BV exploiteert, beheert en ontwikkeld vastgoed. Als verhuurder van 325 sociale huurwoningen kiest LEBO Vastgoed BV voor vernieuwing van de bestaande woningen. In stadsdeel Nieuw West, aan de Tussenmeer, Martini van Geffenstraat en Osdorpplein, wordt door LEBO Vastgoed BV een groot deel van haar woningbezit aan het Osdorpplein vernieuwt. Het bouwplan bestaat uit commerciële ruimten én woningen voor zowel de sociale als de vrije sector. De eerste fase van de bouwplannen aan het Osdorpplein omhelst Blok B en is op te delen in 4 onderdelen: -

-

1.3

45 woningen (bestaand) welke gerenoveerd worden en worden ingedeeld voor de eerste stap 60% reductie van het primaire energiegebruik; 30 woningen welke grondig gerenoveerd (vernieuwbouw) worden en worden ingedeeld voor de tweede stap 80% reductie van het primaire energiegebruik; 45 woningen (nieuwbouw) nieuw te realiseren; Uitbereiding commerciële plint.

Projectpartners en projectorganisatie Zie hoofdstuk 2 voor de omschrijving van het gehele consortium. Disciplines in het consortium zijn o.a.: eigenaar vastgoed, projectontwikkeling, architect, installatie-, bouwfysisch & energieadviseur, kostendeskundige, juridische ondersteuning, bouwkundig aannemer, werktuigbouwkundig installateur, elektrotechnisch installateur, leverancier kozijnen, Gemeente Amsterdam Stadsdeel Nieuw West en natuurlijk de bewoners & huurdersvereniging.

11031 (11)


4


1.4

Conclusie Het experiment Trajectaanpak Energiesprong Woningbouw past zoals eerder aangegeven zeer goed in de visie van LEBO Vastgoed BV en de Gemeente Amsterdam Stadsdeel Nieuw West omtrent Osdorpplein. De huidige woningen van blok B zijn gebouwd in 1966 en voldoen niet meer aan de huidige normen. Vanuit het consortium zijn verschillende maatregelen (systeemkeuzes) opgesteld en onderzocht. Eén pakket is door het consortium meest haalbaar geacht, zowel technisch als financieel. Dit pakket is nader omschreven in hoofdstuk 5.4, kort samengevat betreft het een duurzame energieopwekkingcentrale (collectieve WKO met warmtepomp), verbetering schil, laag temperatuursverwarming (LTV) en optimale ventilatie. Om te voldoen aan de SEV subsidie dient aangetoond te worden dat de getroffen maatregelen leiden tot resp.80% en 60% primaire energiereductie van het totale primaire energiegebruik in de woningen. Berekeningen laten zien dat het primair energiegebruik van de 80% reductie woningen 4.717 MJ is bij een gebruiksoppervlakte van 37,8 m2 (Ag). Dit geeft een primair energiegebruik van 0,125 GJ/m2 exclusief primair energiegebruik van apparatuur in de woningen. Vanuit de nulmeting is vastgesteld dat de woningen in de huidige situatie 0,980 GJ/m2 primaire energiegebruiken en daarmee is een energiereductie van primaire energie van 87,2% mogelijk (exclusief primair energiegebruik van apparatuur in de woningen). Voor de 60% energiereductie woningen laten de berekeningen zien dat het primair energiegebruik van de 60% reductie woningen 17.390 MJ is bij een gebruiksoppervlakte van 50.43 m2 (Ag). Dit geeft een primair energiegebruik van 0,345 GJ/m2 exclusief primair energiegebruik van apparatuur in de woningen. Vanuit de nulmeting is vastgesteld dat de woningen in de huidige situatie 0,980 GJ/m2 primaire energiegebruiken en daarmee is een energiereductie van primaire energie van 64.8% mogelijk (exclusief primair energiegebruik van apparatuur in de woningen). Uit de financiële haalbaarheidanalyse blijkt na toekenning SEV subsidie er nog een meerinvestering ten opzichte van conventionele verbouw- / nieuwbouwplannen is van € 309.515,- voor blok B.

11031 (11)


5


Er zijn nog enkele opbrengsten die nog niet meegerekend zijn, maar wel de haalbaarheid ten goede komen, zoals opbrengst aansluiten WKO centrale voor commerciële units, meeropbrengst WWS extra punten duurzaamheid, courantheid woningen (waarbij het laatste lastig te kwantificeren is). Mede door de SEV subsidie en bovenstaande nog niet gekwantificeerde meeropbrengsten acht LEBO Vastgoed BV de geraamde meerinvestering overbrugbaar al dan niet acceptabel en wil daarmee zich op deze wijze aanmelden voor de SEV subsidie Realisatie Woningbouwproject Trajectaanpak Energiesprong Woningbouw.

11031 (11)


6


2

DEELNEMERS EN DERDEN

2.1

Algemeen Eén van de doelstelling, zoals de naam al weergeeft, van het experiment Trajectaanpak Energiesprong Woningbouw is te komen tot een andere denkwijze en trajectaanpak om te komen tot zeer ambitieuze energiereductie resultaten. Voor dergelijke aanpak is breed kennisveld en invalshoeken benodigd. Daarom is LEBO Vastgoed BV extra verheugd dat er een uitgebreid consortium is verbonden aan dit project. Disciplines in het consortium zijn o.a.: eigenaar vastgoed, projectontwikkeling, architect, installatie-, bouwfysisch & energieadviseur, kostendeskundige, juridische ondersteuning, bouwkundig aannemer, werktuigbouwkundig installateur, elektrotechnisch installateur, leverancier kozijnen, Gemeente Amsterdam Stadsdeel Nieuw West en natuurlijk de bewoners & huurdersvereniging.

2.2

Consortium partners LEBO Vastgoed BV Partij Adres Contactpersoon Telefoonnummer E-mailadres Website Kernactiviteit Motivatie

: Eigenaar en beheerder woningen (sociale huur) : Jan Tooropstraat 50, 1062 BN Amsterdam, Nederland : de heer H.J. van Teeffelen (algemeen directeur) : 020-3553111 : [email protected] : www.lebobv.nl : LEBO Exploiteert, beheert en ontwikkeld duurzame vastgoed. : Verduurzaming woningvoorraad, lage energielasten voor huurders (sociale huursector)

Bert Verwey Architectuur Partij Adres Contactpersoon

: Architect : Houtplein 10, 2012 DG Haarlem, Nederland : de heer N.Simpson en de heer Bert Verwey (algemeen directeur) Telefoonnummer : 023-5423794 E-mailadres : [email protected] Website : www.bertverwey.com Kernactiviteit : Architectuur Motivatie : Onder architectuur en functionaliteit bestaande woningen duurzaam te renoveren volgens de norm van morgen.

11031 (11)


7


Het Adviescollectief BV Partij Adres Contactpersoon Telefoonnummer E-mailadres Website Kernactiviteit

Motivatie

: Installatie-, bouwfysica en energieadviseur : Van t Hofflaan 43, 1097 EM Amsterdam, Nederland : de heer drs.ing. M.A.L. Stevens (penvoerder) : 020-4636483 : [email protected] : www.hetadviescollectief.nl : Onafhankelijk gebouwinstallatie Adviesbureau. Werkgebieden: Werktuigbouwkunde, Elektrotechniek, Bouwfysica en Energieadvies : Ervaring en kennisdeling duurzame renovatie sociale huursector

LEBO Bouw BV Partij Adres Contactpersoon Telefoonnummer E-mailadres Website Kernactiviteit Motivatie

: Bouwkundig aannemer : Jan Tooropstraat 50, 1062 BN Amsterdam, Nederland : de heer H.J. van Teeffelen (algemeen directeur) : 020-3553111 : [email protected] : www.lebobv.nl : LEBO Bouw BV (facet bouw) is een bouwkundig aannemer : Verduurzaming woningvoorraad, lage energielasten voor huurders (sociale huursector)

Bennink Klimaattechniek BV Partij Adres Contactpersoon Telefoonnummer E-mailadres Website Kernactiviteit Motivatie

11031 (11)

: Beoogd werktuigbouwkundig installatiebedrijf : Asterweg 7, 1031 HL Amsterdam, Nederland : de heer P.J.H. Ophoff (algemeen directeur) : 020-6301122 : [email protected] : www.benninkbv.nl : Werktuigbouwkundig Installatiebedrijf : Innoveren op gebeid van klimaattechniek in relatie tot duurzaamheid en samenwerkingsverbanden in de gehele bouwketen.


8


Installatie en Ingenieursbureau Koldijk BV Partij Adres Contactpersoon Telefoonnummer E-mailadres Website Kernactiviteit Motivatie

11031 (11)

: Beoogd elektrotechnisch installatiebedrijf : Branderweg 3, 8042 PD Zwolle Nederland : de heer L. Wagenaar (algemeen directeur) : 020-6301122 : [email protected] : www.koldijk.eu : Elektrotechnisch Installatiebedrijf en Ingenieursbureau : Innoveren op gebeid van klimaattechniek in relatie tot duurzaamheid en samenwerkingsverbanden in de gehele bouwketen.


9


3

ACHTERGROND

3.1

Algemeen LEBO Vastgoed BV exploiteert, beheert en ontwikkeld vastgoed. Als verhuurder van 325 sociale huurwoningen kiest LEBO Vastgoed BV voor vernieuwing van de bestaande woningen. In stadsdeel Nieuw West, aan de Tussenmeer, Martini van Geffenstraat en Osdorpplein, wordt door LEBO Vastgoed BV een groot deel van haar woningbezit aan het Osdorpplein vernieuwt. Het bouwplan bestaat uit commerciële ruimten én woningen voor zowel de sociale als de vrije sector.

Het project in Centrum Nieuw West aan het Osdorpplein bestaat uit 3 blokken: Blok A, B en C. Zie tevens bijlage 1 voor de situatietekening.

Sloterplas

Hoekenesgracht

Meer en Vaart

Tussenmeer

Osdorpplein (zuid)

Bestaande bebouwing: A de ‘25 woningen’ (maakt geen onderdeel uit van de huidige planvorming) B de ‘90 woningen’ C de ‘63 woningen’ A, B & C commerciële ruimtes op de begane grond

11031 (11)


10


De eerste fase is de renovatie van blok B (bouwjaar 1966). Blok B betreft tevens de subsidieaanvraag voor het SEV - Realisatie woningbouwproject Trajectaanpak Energiesprong Woningbouw. Bestaande situatie:

Het programma van blok B ziet er als volgt uit:

11031 (11)


11


Blok B is op te delen in 4 onderdelen: -

-

45 woningen (bestaand) welke gerenoveerd worden en worden ingedeeld voor de eerste stap 60% reductie van het primaire energiegebruik; 30 woningen welke grondig gerenoveerd (vernieuwbouw) worden en worden ingedeeld voor de tweede stap 80% reductie van het primaire energiegebruik; 45 woningen (nieuwbouw) nieuw te realiseren; Uitbereiding commerciële plint.

SEV 80% energiereductie SEV 60% energiereductie

SEV 80% energiereductie, minimaal 30 woningen SEV 60% energiereductie, minimaal 30 woningen

Bestaande situatie:

Blok B

3.2

11031 (11)

Nieuwe situatie:

Blok C

Doelstellling De woningen zijn gebouwd in 1966 en voldoen niet meer aan de huidige normen. Door stijgende energieprijzen krijgen energielasten een steeds groter aandeel in de maandelijkse kosten van de bewoners. Waar aan de ene zijde huur gesubsidieerd wordt, stijgen de energiekosten aan de andere zijde. De energiekosten gaan richting de gesubsidieerde huurkosten.


12


Stadsdeel Nieuw West heeft met LEBO Vastgoed BV een intentieverklaring getekend om het centrum Osdorp te herontwikkelen. Hiermee heeft LEBO vastgoed een belangrijke rol in de toekomstige ontwikkeling van het winkelcentrum te Osdorp. Conform de voorwaarden SEV - Realisatie woningbouwproject Trajectaanpak Energiesprong Woningbouw voldoen het aantal geplande woningen. Doelstelling

3.3

Aantal woningen

60% reductie primaire energiegebruik

45 woningen

80% reductie primaire energiegebruik

30 woningen

Resultaten vooronderzoek Voor het gehele project is recentelijk een intentieverklaring met de Gemeente Amsterdam Stadsdeel Nieuw-west getekend. Het gehele project is daarmee nog stedenbouwkundig niveau. Vooronderzoeken betreffen alleen nog stedenbouwkundige onderzoeken. Blok B betreft fase 1 en zal al eerste aangepakt worden. De subsidie van SEV - Realisatie woningbouwproject Trajectaanpak Energiesprong Woningbouw heeft de renovatie van blok B naar voren gehaald. LEBO Vastgoed BV, de Gemeente Amsterdam en architect Bert Verwey zijn op dit moment in gesprek met de definitieve invulling van het gehele project en met name blok B. Hierdoor zit het project in voorlopig schetsontwerp en is nog geen WABO vergunning aangevraagd. De verdere invulling van het project kan wijzigingen hebben op de voor dit project gebruikte huidige uitgangspunten.

3.4

Beschrijving beschikbare informatie (literatuur) In de eerste verkenningen om te kijken of de doelstellingen reductie primaire energiegebruiken financieel & technisch haalbaar zijn, zijn o.a. de volgende beschikbare literatuur gebruikt: - Bewonerscommunicatie bij duurzame woningverbetering; Aeneas 2010; - Passiefhuizen in Nederland - Build Desk DHV - Aeneas 2006; - Toolkit Bestaande Bouw - Aeneas 2008; - Creatieve Energie - Conceptlijn Exergiewoning - EnergieTransitie 2007;

11031 (11)


13


- Creatieve Energie - Conceptlijn Passiefhuis - EnergieTransitie 2007; - ISSO publicatie 82.1 en 82.2 Energieprestatie advies woningen; - Diverse ISSO publicaties, NEN normen, artikelen.

3.5

Bodemonderzoek - Verkenning WKO Tijdens de studie Realisatie woningbouwproject Trajectaanpak Energiesprong Woningbouw is door een geohydroloog Van Harlingen Grondwatermanagement een scan uitgevoerd naar de juridische en technische toepasbaarheid voor een warmte- en koude opslag (WKO) voor blok B. Het resultaat van deze scan is dat er géén technische en/of juridische belemmeringen zijn voor het toepassen van een WKO voor Blok B. Indien bijvoorbeeld blok B in een drinkwaterontginning gebied betreft of er zijn andere WKO's gerealiseerd nabij blok B kan dit de juridische en technische toepasbaarheid van een WKO beperken of zelfs weerhouden. Om überhaupt verder te onderzoeken of een WKO financieel haalbaar is, was een dergelijk vooronderzoek benodigd. Het onderzoek is bijgevoegd in de bijlage 3. Tevens zijn o.a.: grondopbouw, boordiepten en redoxgrenzen bepaald. Hierdoor is de financiële haalbaarheid van de WKO beter te bepalen.

11031 (11)


14


4

SELECTIE GEBOUWEN

4.1

Adresgegevens Blok B Blok B, Martini van Geffenstraat te Osdorp Amsterdam.

Huisnummers 2 18 1 87 123 159 195

-

16 28 85 121 157 193 229

Even Even Oneven Oneven Oneven Oneven Oneven

Postcode

Plaats

1068 GK 1068 GL 1068 GD 1068 GE 1068 GG 1068 GH 1068 GJ

Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam

In bijlage 2 is de complete lijst met woningen en bewoners opgenomen. 4.2

Bewonerscommunicatie Gezien de fase waarin het ontwerp en de gespreken met de Gemeente Amsterdam zich bevinden zijn de bewoners nog niet geïnformeerd. Bewoners communicatie in dergelijke processen is uiterst belangrijk en er dient een zorgvuldig uitgewerkt communicatieplan ten grondslag te liggen. Invulling hiervan is in deze fase helaas nog niet mogelijk. In het bewoners-communicatieplan zitten o.a. informatiesessies en daarin worden bewoners en huurdersvereniging uitgenodigd deel te nemen in het consortium teneinde het totale energiegebruik te verlagen. In de handleiding Trajectaanpak Energiesprong Woningbouw wordt aangegeven dat: het project moet worden getrokken door een publiekprivaat consortium van marktpartij(en), lokale overheid/overheden en gebouweigenaar/eigenaren (waarbij het laatste een combinatie van particuliere-bewoners en/of eventuele institutionele opdrachtgevers zoals woningcorportaties zijn. In het geval van institutionele opdrachtgevers is het raadzaam de gebouwgebruikers (huurders) te betrekken in het realisatieproces. (paragraaf 3.2 voorwaarden) Zoals in de inleiding is aangegeven betreffen de te renoveren woningen alle sociale huurwoningen. Er is daarom geen sprake van particuliere eigena(a)r(en). De huurders zullen absoluut in het realisatietraject betrokken worden conform de voorwaarden.

11031 (11)


15


Huidige status

11031 (11)

5

TECHNISCHE ONDERBOUWING PRIMAIR ENERGIEGEBRUIK

5.1

Onderzoeksmethode Ten einde in deze eerste verkenning te komen tot inzicht of de gestelde reductie primaire energiegebruiken haalbaar zijn is de volgende onderzoeksmethode opgesteld:

&

DOELSTELLING

REDUCTIE

1.

Nulmeting bestaande situatie door opstelling van een Energieprestatiecertificaat (Energielabel) en maatwerkadvies conform de europese richtlijn 2002/91/EG "Energie Performance of Building Directive" (EPBD) ISSO publicatie 82.1 en 82.2;

2.

Opstellen PvE Systeemkeuze en toetsen systeemrecepten middels EPC berekening;

3.

Vooronderzoek/scan juridische en technische haalbaarheid WKO, door geohyrdoloog;

4.

Opstellen haalbaarheidsanalyse Systeemkeuze;

5.

Toetsing energiegebruiken en binnenmilieuaspecten middels dynamische gebouwsimulaties;

6.

Concept / Richting Systeemkeuze maken en opstellen PvE;

7.

Projectplan opstellen SEV - Realisatie woningbouwproject Trajectaanpak Energiesprong Woningbouw en indienen;

8.

Definitief maken PvE met Gemeente Amsterdam;

9.

Planning opmaken en communiceren;

10.

Communicatieplan Bewoners opstellen;

11.

Gezamenlijk met Bewoners en rest van consortium verder onderzoeken teneinde de primaire energiegebruiken verder te reduceren en definitieve invulling te geven;

12.

Opstellen en communiceren definitief realisatie plan Energiesprong Woningbouw;

13.

Kwaliteitscontroles gedurende de realisatiefase;


16


5.2

14.

Energiemeting en energiegebruik;

toetsing

werkelijk

behaalde

reductie

15.

Communicatie behaalde resultaten en delen ervaringen.

primaire

Berekeningsmethodiek Voor de berekeningen zijn gebruikt: EPA-W tbv de nulmetingen

: Vabi Software BV

EPC berekeningen tbv verkenning systeemkeuze : Bink Sofware BV Dynamische Gebouwsimulatie tbv toetsing

: Bink Software BV

De energiegebruiken zijn bepaald met het dynamisch rekenmodel DYWAG van Bink Software BV. Het thermisch simulatiemodel DYWAG (DYnamisch WArmtegebruik in Gebouwen) is een computer programma waarmee optredende warmtestromen en temperaturen in gebouwen wordt bepaald door uurlijks de gehele warmte- en vochthuishouding van het gebouw en / of ruimte te berekenen. Toepassingen zijn o.a. Energiegebruik, TO berekening, Binnenklimaat / Comfort berekening, koellast bepaling, Warmtelast bepaling (belastingduurkromme). Het model heeft de keurmerkprocedure met succes doorstaan. Dit keurmerk is voor diverse opdrachtegevers (w.o. de Rgd) een aanbeveling om het programma als ontwerp- of controle-instrument te gebruiken. (www.binksoftware.nl) 5.3

11031 (11)

Huidige status woningen - Nulmeting De woningen zijn in 1966 gerealiseerd en voldoen niet meer aan de huidige normen.


17


Ventilatie in de woningen is geheel natuurlijk (Type A: natuurlijke toevoer, natuurlijke afvoer). De woningen zijn voorzien van open geisers tbv warmtap water en zijn aangesloten op een collectieve VR ketel voor de ruimteverwarming met een hoog temperatuursnet & -radiatoren.

De woningen zijn slecht geïsoleerd en zijn voorzien van dubbelglas. In bijlage 4 zijn enkele EPA-W bijgevoegd. Zie hieronder een tabel met bouwkundige constructies in de huidige situatie.

11031 (11)


18


De woningen hebben op dit moment gemiddeld een Label E / F. De energieprestatie voor de woning is EP = 2,22 [-]

Bovenstaande geeft aan, dat als nulmeting, het huidige primaire energiegebruik 0,980 GJ/m2 gebruiksoppervlak (Ag) is, exclusief primair energiegebruik van apparatuur in de woningen. Dit is de referentie voor de toetsing van de gestelde voorwaarden van SEV. 5.4

Systeemkeuze Middels EPC berekeningen zijn verschillende systeemvarianten opgesteld teneinde de gestelde primaire energiereductie te realiseren. Deze varianten zijn in een financiële haalbaarheidsanalyse (systeemkeuze) vergeleken. Zie bijlage 5: Rapport Systeemvergelijk Duurzame Energie. Deze financiële haalbaarheid laat zien dat de toepassing van een duurzame energieopwekking voor Blok B rendabel is. Mede door het exploitabel te maken van de WKO centrale hetzij door LEBO zelf, hetzij door een externe partij (outsourcing). Het gekozen systeemkeuze is beschreven in het concept Richtlijnen PvE installatieconcept, zie tevens bijlage 6. Het gekozen concept is in deze verkennende fase haalbaar gebleken en zal in de volgende fase tezamen met dan ingelichte bewoners (als compleet consortium) verder uitgewerkt worden teneinde het primaire energiegebruik verder te reduceren en te komen tot een totaal definitief plan.

11031 (11)


19


Kort samengevat bestaat het installatierecept uit voor de 80% primaire energiereductie woningen: − WKO met warmtepompcentrale; − 4-pijps distributie (transportleiding); − Afgifteset met individuele energiemeting (per appartement); − LTV vloerverwarming & vloerkoelingsysteem; − Individuele MV ventilatie (Type C: natuurlijke toe- & mech afvoer); − Zelfregulerende toevoerroosters; − Voorverwarmde lucht via atrium; − Douche WTW (bak); Bouwfysische eigenschappen: − Dak

:

Rc = 5,0 m² K/W

− Vloer

:

Rc = 3,5 m² K/W

− Wanden

:

Rc = 4,5 m² K/W

− Beglazing (HR++)

:

U = 1,2 W/m²K

ZTA = 0,28 [-]

− Door atrium extra schil en voorverwarmde ventilatielucht; − Dubbele kierdichting; − Extra aandacht koudebruggen;

11031 (11)


20


Voor de 60% reductie primaire energiegebruik woningen, bestaat het installatierecept uit: − WKO met warmtepompcentrale; − 4-pijps distributie (transportleiding); − Afgifteset met individuele energiemeting (per appartement); − LTV radiatoren / LTV convectoren; − Individuele MV ventilatie (Type C: natuurlijke toe- & mech afvoer); − Zelfregulerende toevoerroosters; Bouwfysische eigenschappen: − Dak

:

Rc = 3,5 m² K/W

− Vloer

:

Rc = 2,5 m² K/W

− Wanden

:

Rc = 3,5 m² K/W

− Beglazing (HR++)

:

U = 1,2 W/m²K

ZTA = 0,28 [-]

− Dubbele kierdichting; − Extra aandacht koudebruggen; 5.5

11031 (11)

Resultaten Gebouwsimulatie De in de vorige paragrafen beschreven Richtlijnen PvE (installatierecept en bouwfysische eigenschappen constructies) zijn vervolgens middels een dynamische gebouwsimulatie getoetst op energiegebruik en binnenmilieu aspecten.


21


Bovenstaande grafiek laat als de belastingduurkromme zien van de woonkamer en openkeuken van een vernieuwbouw woning met 80% primaire energiereductie. De goede isolatie, dubbele kierdichting en extra aandacht aan koudebruggen laat zien dat er weinig warmtebehoefte is. De voorverwarmde ventilatielucht door het atrium aan de achterzijde van de betreffende woningen voorkomt veel warmteverlies door ventilatie. Tevens is te zien dat de koudebehoefte zeer laag is, mede door goede isolatie, effect van het atrium en toepassing lage ZTA waarde 0,28 [-].

De temperatuurgrenzen laat zien dat comfort gegarandeerd wordt. het betreft hier operatieve temperatuur versus de gewogen buitentemperatuur. Als de grafiek als y-as de binnenruimte temperatuur weergeeft is duidelijk te zien dat de ruimte regeling op 20 ⁰C is gesteld en de ruimte binnentemperatuur niet onder deze waarde komt. De dynamische gebouwsimulatie laat geeft eveneens het aantal temperatuursoverschrijdingen (TO-uren) zien. Bij de berekende woningen is te zien dat er bij aanwezigheid in de woonkamer 102 uren boven 25,5°C zitten en dat de maximale temperatuur van 28°C maar 24 uur voorkomt. In deze eerste berekeningen is geen koeling opgenomen in de hal, de TO berekening laat zien dat in de hal eveneens maatregelen getroffen moeten worden en daar zal ook koeling middels vloerkoeling worden aangebracht.

11031 (11)


22


Door de inpassing van de WKO is het sowieso wenselijk zoveel mogelijk koude af te leveren aan de woningen, daar er meer warmtevraag is dan koudevraag in het gehele project en de bodem thermisch in balans moet zijn, conform de voorwaarden van de Provincie. Koude wordt ook geleverd aan de commerciële ruimten. TO van Top (operatieve temperatuur) Top [°C] 14 <= x < 15 15 <= x < 16 16 <= x < 17 17 <= x < 18 18 <= x < 19 19 <= x < 20 20 <= x < 21 21 <= x < 22 22 <= x < 23 23 <= x < 24 24 <= x < 25 25 <= x < 26 26 <= x < 27 27 <= x < 28 28 <= x < 29 29 <= x < 30 30 <= x < 31 Som Top Som Top > 25,0 Som Top > 25,5 Som Top > 28,0

Slkmr 2 Slkmr 1 hal badkamer WC Woonkamer + openk. Totaal Aanwezigheid Totaal Aanwezigheid Totaal Aanwezigheid Totaal Aanwezigheid Totaal Aanwezigheid Totaal Aanwgh [h] [h] [h] [h] [h] [h] [h] [h] [h] [h] [h] [h] 166 2 214 8 268 162 238 168 557 40 561 60 89 0 1 0 2233 57 2230 28 592 0 485 0 1208 1003 1142 953 515 216 191 0 2 0 498 20 940 877 987 924 825 501 816 195 538 40 1313 825 420 199 1052 436 890 373 382 195 253 114 693 367 774 318 298 122 250 102 809 199 507 288 468 137 361 99 986 410 311 110 655 289 597 269 750 477 989 404 513 179 712 384 70 52 964 413 576 308 391 125 5 5 212 89 147 42 181 46 118 58 36 24 119 42 60 41 44 27 7 7 23 17 5372 2141 5372 2141 5372 2141 5372 2141 5372 2141 5372 2141 0 0 0 0 1470 641 75 57 1361 608 759 374 0 0 0 0 1112 448 33 32 688 247 308 102 0 0 0 0 186 86 0 0 67 48 0 0

De primaire energiestromen worden weergegeven in onderstaande grafiek.

11031 (11)


23


5.6

Reductie primair energiegebruik 80% reductie woningen De EPC berekening laat zien dat het primair energiegebruik van de 80% reductie woningen 4.717 MJ is bij een gebruiksoppervlakte van 37,8 m2 (Ag). Dit geeft een primair energiegebruik van 0,125 GJ/m2 exclusief primair energiegebruik van apparatuur in de woningen. Vanuit de nulmeting is vastgesteld dat de woningen in huidige situatie 0,980 GJ/m2 primaire energiegebruiken en daarmee is een energiereductie van primaire energie van 87,2% mogelijk (exclusief primair energiegebruik van apparatuur in de woningen). Voor de toetsing van het plafond: ruimtewarmtevraag niet boven de 0,14 GJprimair/m2 (Ag) geeft de berekening aan dat voor de ruimteverwarming Qprim.verwarm. totaal 888 MJ wordt gebruikt. Als deze waarde gedeeld wordt door het gebruiksoppervlak 37,8 m2 (Ag) wordt inzichtelijk dat deze woningen 0,023 GJprimair/m2 Ag gebruiken en dus voldoen aan de gestelde plafond.

5.7

Reductie primair energiegebruik 60% reductie woningen De EPC berekening laat zien dat het primair energiegebruik van de 60% reductie woningen 17.390 MJ is bij een gebruiksoppervlakte van 50.43 m2 (Ag). Dit geeft een primair energiegebruik van 0,345 GJ/m2 exclusief primair energiegebruik van apparatuur in de woningen. Vanuit de nulmeting is vastgesteld dat de woningen in huidige situatie 0,980 GJ/m2 primaire energiegebruiken en daarmee is een energiereductie van primaire energie van 64.8% mogelijk (exclusief primair energiegebruik van apparatuur in de woningen). Voor de toetsing van het plafond: ruimtewarmtevraag niet boven de 0,14 GJprimair/m2 (Ag) geeft de berekening aan dat voor de ruimteverwarming Qprim.verw. totaal 10.502 MJ wordt gebruikt. Als deze waarde gedeeld wordt door het gebruiksoppervlak 50,43 m2 (Ag) wordt inzichtelijk dat deze woningen 0,208 GJprimair/m2 Ag gebruiken en dus voldoen aan de gestelde plafond.

11031 (11)


24


6

SELECTIE CRITERIA

6.1

Aantal particuliere gebouweigenaren In de handleiding Trajectaanpak Energiesprong Woningbouw wordt aangegeven dat: het project moet worden getrokken door een publiekprivaat consortium van marktpartij(en), lokale overheid/overheden en gebouweigenaar/eigenaren (waarbij het laatste een combinatie van particuliere-bewoners en/of eventuele institutionele opdrachtgevers zoals woningcorportaties zijn. In het geval van institutionele opdrachtgevers is het raadzaam de gebouwgebruikers (huurders) te betrekken in het realisatieproces. (paragraaf 3.2 voorwaarden) Zoals in de inleiding is aangegeven betreffen de te renoveren woningen alle sociale huurwoningen. Er is daarom geen sprake van particuliere eigena(a)r(en). De huurders zullen absoluut in het realisatietraject betrokken worden conform de voorwaarden. Gezien de fase waarin het ontwerp en de gespreken met de Gemeente Amsterdam zich bevinden zijn de bewoners nog niet geïnformeerd. Bewoners communicatie in dergelijke processen is uiterst belangrijk en er dient een zorgvuldig uitgewerkt communicatieplan ten grondslag te liggen. Invulling hiervan is in deze fase helaas nog niet mogelijk. In het bewoners-communicatieplan zitten o.a. informatiesessies en daarin worden bewoners en huurdersvereniging uitgenodigd deel te nemen in het consortium teneinde het totale energiegebruik te verlagen. Een lijst met namen en naw-gegevens van alle bewoners is bijgevoegd in bijlage 2.

11031 (11)


25


6.2

Potentiële impact bij opschaling Zie bijlage voor Impacttool en bepaling subsidieplafond. Voor de gehanteerde investeringsbedragen zie onderstaande tabel ter onderbouwing. Investeringsvergelijk Systeemkeuze Renovatie en nieuwbouwproject Osdorpplein - Nieuw West - LEBO

Systeemkeuze

Bestaand 45x

Vernieuwbouw 30x

Nieuwbouw 40x

WKO centrale

€ 5.215

€ 5.215

€ 5.215

Distributie

€ 1.600

€ 1.600

€ 1.600

Afgifteset + energiemeters

€ 2.500

€ 2.500

€ 2.500

€ 2.310

€ 2.310

LTV Vloerverwarming LTV Convectoren

€ 1.600

Ventilatie C: nat. Toev., mech. Afvoer

€ 2.200

€ 2.350

Zelf regelende roosters (raamkozijn)

€ 450

€ 450

Balansventilatie met WTW type D

€ 3.600

Douche(bak) WTW Aanpassen leidingtrace tapwater

Rc-waarde dak bestaand 2,0 m2.K/W

€ 500

V

€ 635

€ 635

€ 635

€ 635

V

Rc-waarde vloer BG nieuw 3,5 m2.K/W Rc-waarde gevel 3,5 m2.K/W

€ 850

€ 500

V

Rc-waarde dak nieuw 5,0 m2.K/W Rc-waarde vloer BG bestaand 2,1 m2.K/W

€ 1.000

ntb

€ 500

€ 500

€ 3.204

€ 5.340

€ 5.340

€ 500

€ 500

€ 500

€ 500

V

Extra bouwkundige aanpassingen

€ 1.000

€ 750

V

Investering per woning

€ 18.769

€ 24.785

€ 23.685

Investering totaal per gebouwdeel

€ 844.605

€ 743.550

€ 947.400

U-waarde glas HR++ 1,2 W/m2.K ZTA 0,28 [-] Dubbele kierdichting Extra aandacht koudebruggen

NB: Bovenstaande is exclusief standaard Elektra installaties Bovenstaande is exclusief standaard riool en drinkwaterinstallaties Door vervallen geisers in bestaande woningen is aanpassing drinkwaternet nodig Bouwkundige aanpassing nieuw- en vernieuwbouw niet meegenomen, is immers toch gepland Alle kosten zijn inclusief montage, hulpmateriaal en inbedrijfstelling; Bedragen exclusief opslagen hoofdaannemer; Alle calculaties zijn onder voorbehoud van definitieve geschiktheid van de bodem; Investeringskosten zijn indicatief en gebaseerd op voorlopige aannames; Aanbestedingsrisico niet meegenomen.

11031 (11)


26


6.3

Economische haalbaarheid Zie voor de complete haalbaarheidsanalyse bijlage 5: Systeemvergelijk Duurzame Energie, let wel hierin wordt ook Blok C aangesloten op de WKO centrale. Om een helder vergelijk uit het systeemvergelijk te maken ten behoeve van de financiële onderbouwing Realisatie Woningbouwproject Trajectaanpak Energiesprong Woningbouw is onderstaande tabel uitgefilterd. Zie voor de onderbouwing investering per woning de tabel in paragraaf 6.2 Investering per woning

€ 18.769

€ 24.785

€ 23.685

Investering totaal per gebouwdeel

€ 844.605

€ 743.550

€ 947.400

Koeling

V

V

V

Betere label meer punten WWS

V

V

V

Besparing / Meeropbrengst

Bieding Exploitant

€ -2.300

€ -2.300

€ -2.300

Subsidie SEV Energie Sprong

€ -5.333

€ -5.333

nvt

Conventioneel (geplande aanpassing)

€ -7.971

€ -17.441

€ -16.991

Opbrengsten aansluiting Comm.units

V

V

V

Netto meerinvestering per woning Netto meerinvestering per gebouwdeel

€ 3.165

€ -289

€ 4.394

€ 142.425

€ -8.670

€ 175.760

€ 309.515

Totaal netto meer investering blok B

EPC SEV Energiesprong prestatie

nvt

0,33 [-]

0,30 [-]

64% reductie

87% reductie

nvt

In bovenstaand vergelijk is er vanuit gegaan dat een energie exploitant de WKO centrale exploiteert (outsourcing). Daarnaast is de maximale subsidie SEV € 400.000,- verdeeld over de 75 woningen (45x 60% reductie en 30x 80% reductie) geeft € 5.333,- per woning SEV subsidie. De bestaande en de vernieuwbouw woningen worden sowieso verbeterd, echter de mate van hoever de woningen worden verbeterd is afhankelijk van de financiële haalbaarheid. Vandaar dat een conventionele situatie is berekend, zodat de meerinvestering voor deelname aan Energiesprong inzichtelijk wordt. De meerinvestering is hier geraamd op € 309.515,-.

11031 (11)


27


Conventioneel (geplande aanpassing) Individuele CV ketel Rookgasafvoer (incl bouwkundig) Gasaansluiting en net Aanpassen leidingtrace tapwater Vervangen radiatoren

€ 1.500

€ 1.500

€ 971

€ 971

€ 971

V

€ 750

€ 750 V

€ 500

€ 500

€ 1.600

€ 2.310

€ 2.650

€ 2.800

LTV Vloerverwarming MV box + ZR roosters

€ 2.310

Balansventilatie met WTW Extra bouwkundige aanpassingen

€ 3.600 € 750

Douche(bak) WTW Rc-waarde dak bestaand 2,0 m2.K/W

€ 500 € 1.000

€ 750

€ 635

€ 635

V

Rc-waarde dak nieuw 5,0 m2.K/W Rc-waarde vloer BG bestaand 2,1 m2.K/W

€ 1.500

V

Rc-waarde vloer BG nieuw 3,5 m2.K/W

€ 635

€ 635

Rc-waarde gevel 3,5 m2.K/W

niet

€ 500

€ 500

U-waarde glas HR++ 1,2 W/m2.K ZTA 0,28 [-]

niet

€ 5.340

€ 5.340

€ 7.971

€ 17.441

€ 16.991

Totaal Conventioneel

Er zijn nog enkele opbrengsten die nog niet meegerekend zijn, maar wel de haalbaarheid ten goede komen, zoals opbrengst aansluiten WKO centrale voor commerciële units, meeropbrengst WWS extra punten duurzaamheid, courantheid woningen (waarbij het laatste lastig te kwantificeren is). Mede door bovenstaande nog niet gekwantificeerde meeropbrengsten acht LEBO Vastgoed BV de geraamde meerinvestering overbrugbaar al dan niet acceptabel.

11031 (11)


28


7

REALISATIE EN FASERING

7.1

Beschrijving integraal totstandkomingproces Zoals weergegeven in paragraaf 5.1 Onderzoeksmethode, is het integraal totstandkomingproces nog volop gaande en zeker nog niet afgerond. Zodra het PvE met de Gemeente Amsterdam Stadsdeel Nieuw West is afgerond kan de stuurgroep het consortium aanvullen met de bewoners. Het consortium bestaat uit o.a. een stuurgroep welke geduurde deze fase intensief contact heeft met de Gemeente Amsterdam Stadsdeel Nieuw West. De leden van het consortium hebben in diverse sessies gespard over de systeemvarianten en systeemkeuze. Elk technisch en financieel onderbouwd. Het gehele proces ziet er als volgt uit:

Huidige status

11031 (11)

1.

Nulmeting bestaande situatie door opstelling van een Energieprestatiecertificaat (Energielabel) en maatwerkadvies conform de europese richtlijn 2002/91/EG "Energie Performance of Building Directive" (EPBD) ISSO publicatie 82.1 en 82.2;

2.

Opstellen PvE Systeemkeuze en toetsen systeemrecepten middels EPC berekening;

3.

Vooronderzoek/scan geohyrdoloog;

4.

Opstellen haalbaarheidsanalyse Systeemkeuze;

5.

Toetsing energiegebruiken gebouwsimulaties;

6.

Concept / Richting Systeemkeuze maken en opstellen PvE;

7.

Projectplan opstellen SEV - Realisatie woningbouwproject Trajectaanpak Energiesprong Woningbouw en indienen;

8.

Definitief maken PvE met Gemeente Amsterdam;

9.

Planning opmaken en communiceren;

juridische

en

en

technische

haalbaarheid

binnenmilieuaspecten

middels

WKO,

door

dynamische

10.

Communicatieplan Bewoners opstellen;

11.

Gezamenlijk met Bewoners en rest van consortium verder onderzoeken teneinde de primaire energiegebruiken verder te reduceren en definitieve invulling te geven;

12.

Opstellen en communiceren definitief realisatie plan Energiesprong Woningbouw; woensdag 19 oktober 2011

29


7.2

13.

Kwaliteitscontroles gedurende de realisatiefase;

14.

Energiemeting en toetsing werkelijk behaalde reductie primaire energiegebruik;

15.

Communicatie behaalde resultaten en delen ervaringen.

Fasering en planningsschema Planningsschema is afhankelijk van Gemeente stadsdeel West te Amsterdam, derhalve is nog geen definitieve planning beschikbaar. Zodra deze bekend is, wordt deze gecommuniceerd met SEV. Wel is de intentie uitgesproken om conform de voorwaarde de woningen binnen 3 jaar te realiseren/verbeteren. Zoals nu de planning is zal startbouw Blok B in 2012 zijn.

11031 (11)


30


8

ONDERTEKENING Ondergetekende verklaren de aanvraag naar waarheid te hebben ingevuld om in aanmerking te komen voor financiële steun.

11031 (11)


31

Projectplan Realisatie Woningbouwproject Trajectaanpak Energiesprong SEV. LEBO Vastgoed BV - Centrum Nieuw West Osdorp Amsterdam

Recommend Documents