Preventie van werkdruk in de bouwsector Werkgever
Inhoud • • • •
Wat is werkdruk/stress? Waarom een preventiebeleid? Oorzaken van werkstress Signalen van een te hoge werkdruk herkennen • Praktische aanpak • Enkele veelvoorkomende knelpunten en mogelijke oplossingen 2
Wat is werkdruk/stress?
Wat is werkdruk/stress? • Verschil werkdruk en werkstress • Positieve stress = – een uitdaging
• Negatieve stress = belasting – een bedreiging – een verstoord evenwicht tussen werkbelasting en draagkracht van de werknemer – zowel onder- als overbelasting
4
draagkracht
Wat is werkdruk/stress? • Persoonlijke beleving van de werknemer • Invloed van persoonlijkheid en sociale omgeving • Geen individueel probleem!
5
Waarom een beleid voor de preventie van werkstress?
Waarom een beleid? • Een reëel probleem in de bouwsector • Gezondheidsproblemen en meer kans op fouten • Een wettelijke verplichting • Economische gevolgen • Kortom: investeren in een preventiebeleid: een win-win situatie 7
Een reëel probleem • Meest voorkomende stressoren: tijdsdruk, werktempo en hoeveelheid werk • SERV: ‘problematisch’ – – – – – –
8
psychische vermoeidheid 31% hoge werkdruk 34,6% zelfstandigheid: 27,2% arbeidsomstandigheden: 33% leermogelijkheden: 20,5% onvoldoende steun: 14,9%
Een reëel probleem • European Survey on working conditions • Werktempo – door externe vraag (klant, aannemer,...) – strenger toezicht vanwege de chef
• Hinderlijke werkonderbrekingen – aard van het werk – vragen van klanten, collega’s, chefs – slechte planning
9
Gezondheidsproblemen en onveiligheid • • • •
Fysieke en mentale belasting Å Motivatie en plezier in het werk Æ Kans op fouten en zware ongevallen Å Gezondheidsproblemen: ¾ hart- en vaatziekten, maag- en darmklachten, infectieziekten, hoofdpijn, slapeloosheid, verstoorde concentratie, depressies, burnout, verminderd geheugen, emotionele spanningen,…
10
Een wettelijke verplichting • Pijler van de wet welzijn • Deel van dynamisch risicobeheersingssysteem • Medewerking en advies van: – interne (en externe) dienst PBW – comité PBW (of vakbondsafvaardiging)
• Informatie aan werknemers • CAO nr. 72
11
Economische gevolgen Te hoge werkdruk en –stress • Gevolgen voor: – rendement – werksfeer • (conflicten, irritaties,...)
– ziekteverzuim – dienstverlening en kwaliteit
• Meer fouten en kans op arbeidsongevallen 12
Preventiebeleid = Win-win situatie • Meer baten dan kosten • Meer welzijn en beter rendement
13
Oorzaken van werkstress
Oorzaken van werkstress Model van Karasek Arbeidseisen
Regelmogelijkheden
15
Sociale ondersteuning
Arbeidseisen • zwaarte van het werk • de hoeveelheid werk • de fysieke belasting • het werktempo • de vereiste vaardigheden en concentratie Arbeidseisen •…
Regelmogelijkheden 16
Sociale ondersteuning
Regelmogelijkheden Arbeidseisen
• zelf werk kunnen organiseren • zelf werkplek organiseren regelmogelijk• inspraak bij heden beslissingen • autonomie bij het indelen van de taken • leermogelijkheden • ...
17
Sociale ondersteuning
Sociale ondersteuning Arbeidseisen
Regelmogelijkheden
18
• relatie met de leidinggevende(n) • relatie met directe collega’s • overlegmogelijkheden sociale • hulp bij het oplossen van ondersteuning problemen • opvang bij problemen • ...
Conclusie • Hoge werkdruk leidt niet noodzakelijk tot stressklachten • Inspelen op de drie aspecten om stress te vermijden: – beheersen van de taakeisen; – bewaken en uitbouwen van de regelmogelijkheden – versterken van de sociale ondersteuning.
19
Signalen van te hoge werkdruk herkennen
Vroegtijdig detecteren en aanpakken In het bedrijf • meer ziekte • hoger personeelsverloop • veel overuren • klachten • productiviteit en dienstverlening dalen • meer fouten/arbeidsongevallen • grensoverschrijdend gedrag (pesten, geweld,...) 21
Vroegtijdig detecteren en aanpakken Bij (sommige) werknemers • irritatie, agressief gedrag, conflicten • klachten over vermoeidheid, hoofdpijn, pijn in rug, nek en schouders, slapeloosheid,... • meer alcohol, roken • neerslachtig zijn • minder betrokkenheid/enthousiasme • onzekerheid bij nemen van beslissingen • ... 22
Praktische aanpak van werkdruk en stress
Praktische aanpak Stap 1. Creëer een draagvlak Stap 5. Evalueer en stuur bij
Stap 4. Voer de maatregelen uit
24
Voorwaarde: integreer in globaal risicobeheersingssysteem
Stap 2. Detecteer knelpunten en stel diagnose
Stap 3. Inventariseer de risico’s en denk na over mogelijke oplossingen
Stap 1. Creëer een draagvlak • • • •
Project gedragen door de hele onderneming ; Top-down & bottom-up Informeren en opleiden hiërarchische lijn; Oprichten stuurgroep met vertegenwoordigers ¾ werknemers, werkgever, HR, interne dienst en eventueel externe deskundige bv externe dienst
• Speciale aandacht voor wijze van communiceren naar werknemers. 25
Stap 2. Dectecteer de knelpunten en stel de diagnose 1. beschikbare gegevens verzamelen (verslagen comité PBW, arbeidsongevallenstatistieken, verzuimcijfers, aantal overuren, personeelsverloop,...)
2. Objectieve en subjectieve stressoren – checklist die kenmerken van het werk optekent (bv. TOMO) – vragenlijsten die de perceptie van de deelnemers optekenen
26
Stap 3. Inventariseer de risico’s & denk na over mogelijke oplossingen • •
Inventaris van de gevaren en risico’s in de onderneming; Maatregelen: – gericht op de organisatie en – rekening houden met preventiehiërarchie; 1. primaire preventie: stressoren voorkomen 2. secundaire preventie: schade beperken 3. tertiaire preventie: schade herstellen
27
Stap 4. Voer de maatregelen uit • Actieplan: ¾ 4 principes: ¾ concreet, realistisch, begrensd in tijd en meetbaar
• Eventueel pilootproject – Bijvoorbeeld in één afdeling
• Terugkoppelen naar betrokkenen • ‘Quick wins’ + maatregelen op langere termijn
28
Stap 5. Evalueer en stuur bij Belangrijke stap! • Evalueren van efficiëntie actieplan, maatregelen • Informatie over bij te sturen aspecten • Bepalen van vervolgactiviteiten
29
30
Kritische succesfactoren • Duurzame ondersteuning van management • Goede voorbereiding/overzichtelijk • Participatieve aanpak bij detecteren knelpunten (anonimiteit bij verzamelen data) • Top-down aanpak om te sensibiliseren en maatregelen in te voeren • Voorbeeldfunctie van sleutelfiguren • Bijzondere aandacht aan midden- en lager kader • Korte termijn én lange termijn • Vergeet niet te communiceren! 31
Veelvoorkomende knelpunten en mogelijke oplossingen
Veelvoorkomende knelpunten en mogelijke oplossingen (1) ¾ geen duidelijke leiding en weinig feedback ¾ onveilige/oncomfortabele werkomstandigheden ¾ logistiek: onvoldoende materiaal/gereedschap ¾ geen duidelijk omlijnde competenties en gebrek aan opleidingsbeleid
33
Veelvoorkomende knelpunten en mogelijke oplossingen (2) ¾ hoog werktempo en weinig regelmogelijkheden ¾ (te) veel gespecialiseerde deeltaken ¾ onvoldoende inzicht en overzicht over het bouwproces ¾ lange verplaatsingen van en naar de werf ¾ slechte informatiedoorstroming & tegenstrijdige taakeisen
34
Hoog werktempo en weinig regelmogelijkheden • Mogelijke gevolgen: – fouten, stress, onveilige situaties, ziekte • Aanbeveling: – voldoende autonomie en ruimte om problemen op te lossen – werkvoorbereiding – verantwoordelijke volgt op – overleg en contactmogelijkheden – haalbare planning in fases – buffers voor onvoorziene omstandigheden – voldoende opleiding en training bij nieuwe technieken 35
(Te) veel gespecialiseerde deeltaken • Mogelijke gevolgen: – weinig uitdaging, lage betrokkenheid, piekbelasting door opgelegd werktempo, weinig regel- en leermogelijkheden • Aanbeveling: – taakroulatie – taakverbreding – taakverrijking – stimuleer creativiteit – delegeer ook regelende taken – zelfstandige teams (afwerken van een volledig (deel)product)
36
Onvoldoende inzicht en overzicht over het bouwproces • Mogelijke gevolgen: – lage betrokkenheid, alleen verantwoordelijk voor eigen taak, fouten, piekmomenten, verloren momenten, verlies aan voeling met de praktijk
• Aanbeveling: – – – –
voorbereiding: volledig bouwproces op papier cruciale contactmomenten bepalen regelmatige toolboxmeetings individuele prestaties koppelen aan prestaties ploeg (zelfstandige bouwteams) – projectleider, schakel tussen verschillende afdelingen, aannemer, architect
37
Lange verplaatsingen van en naar het werk • Mogelijke gevolgen: – stress, vermoeidheid, meer kans op verkeersongevallen, hoge verplaatsingskosten, tijdverlies,...
• Aanbeveling: – rekening houden met de woonplaats van de werknemer bij het toewijzen van de werf – werkuren aanpassen bij werven op een grote afstand – collectief vervoer 38
Slechte informatiedoorstroming tegenstrijdige taakeisen • Mogelijke gevolgen: – wachttijden, onduidelijkheid/onzekerheid over de taken, dubbel werk, verloren gaan van wijzigingen, onvoldoende ondersteuning,...
• Aanbeveling: – periodiek werkoverleg tussen afdelingen – multidisciplinaire projectevaluaties – voldoende contactmogelijkheden – communiceer volgens vastomlijnd patroon en gebruik steeds zelfde informatiekanalen – goede planning – duidelijk leiderschap 39
Geen duidelijke leiding en weinig feedback •
•
40
Mogelijke gevolgen: – onduidelijke taakeisen, misverstanden/conflicten, onzekerheid wiens bevelen op te volgen,... Aanbeveling: – bepaal een duidelijke hiërarchie – laat opdrachten telkens centraal binnenkomen bv. contactpersoon – geef duidelijke instructies – volg de activiteiten op de vloer op – leg manier van beoordelen op voorhand vast – geef de medewerkers duidelijke feedback – koppel resultaten terug – voorzie voldoende overlegmogelijkheden
Onveilige/oncomfortabele werkomstandigheden •
Mogelijke oorzaken/gevolgen: – – – – –
•
41
moeilijke werkhoudingen Æ rugklachten werken op hoogte Æ vallen gebruik van machines Æ snijwonden,... gevaarlijke producten Æ dermatosen, vergiftiging onaangepaste omgevingsfactoren (lawaai, klimaat, verlichting) Æ gehoorverlies, vermoeide ogen, verblinding, uitdroging,...
Aanbeveling:
– veiligheids- en gezondheidsplan respecteren – persoonlijke beschermingmiddelen/beschermende kledij tegen temperatuurschommelingen – veilig en ergonomisch materieel – orde en netheid – training in het ergonomisch manueel hanteren van lasten – aanpassing uurroosters (warm weer) – sociale voorzieningen...
Logistiek: onvoldoende materiaal/gereedschap • Tekort aan materiaal, te late of verkeerde levering,... • Mogelijke gevolgen: – vertraging van de werken, niet kunnen werken, verhoging van de werkdruk,...
• Aanbeveling: – duidelijke planning van welke materialen, gereedschappen en machines er nodig zijn waar en wanneer – verantwoordelijke opvolging – controle materiaal bij levering – kleine buffervoorraad – vaste opbergplaats gereedschap
42
Geen omlijnde competenties en gebrek aan een opleidingsbeleid • Mogelijke gevolgen: – aanwerving verkeerde kandidaten, leidinggevenden zijn voortdurend bezig met onvoorziene taken, werknemer kan mogelijkheden niet verder uitbouwen,...
• Aanbeveling: – – – –
43
competentieprofiel per functie passend loopbaanbeleid interne/externe training peter/meter aanstellen voor onervaren medewerkers
