Datum Onderwerp
: 12 januari 2012 : Plan van aanpak Open Cultuur Data
Plan van Aanpak Open Cultuur Data 1. Project Steeds meer culturele instellingen maken collecties en informatie over hun collecties online beschikbaar. Hiermee ontstaan allerlei nieuwe mogelijkheden om (nieuwe) publieksgroepen aan te spreken met nieuwe websites en diensten. Wat voor een innovatieve concepten kunnen we bedenken? Waar zit het publiek op te wachten? Naar aanleiding van de netwerkbijeenkomsten die georganiseerd zijn door het Innovators Netwerk Erfgoedsector (INE) kwam naar voren dat er binnen de cultuur- en erfgoedsector een groeiende behoefte is om hiervoor nieuwe concepten te bedenken en te ontwikkelen met een brede maatschappelijke groep mensen; coders, designers, techneuten en andere geïnteresseerde cultuurliefhebbers. Hoewel culturele instellingen zelf wel ideeën hebben over nieuwe toepassingen, hebben ze hiervoor vaak niet de expertise in huis om deze uit te voeren en beschikken ze vaak niet over budget om deze ideeën te laten realiseren. 1
Vanuit deze analyse is het door Beelden voor de Toekomst ondersteunde INE-netwerk in september 2 2011 onder de vlag van ‘Open Cultuur Data’ een samenwerking aangegaan met HackdeOverheid (HdO), een community die zich sterk maakt voor het beschikbaar stellen van meer open data bij overheden in Nederland en het maken van nieuwe toepassingen op basis van deze open data. Middels workshops en deelname aan evenementen is een start gemaakt met een krachtige vertegenwoordiging van de 3 erfgoedsector binnen de opkomende open data beweging . Eerder dit jaar trad Beeld en Geluid toe tot het 4 consortium Nederland Opent Data , dat met ICT-dienstverlener Logica als penvoerder het MKB stimuleert tot de ontwikkeling van nieuwe diensten op basis van open data. Om dit doel te bereiken ondersteunt dit 5 initiatief o.a. de oprichting van een Nederlandse Data Hub , waar allerlei soorten open data verzameld zijn in een nationale catalogus. Beeld en Geluid vertegenwoordigd binnen dit consortium de erfgoedsector. In het kader van Open Cultuur Data wordt onderzocht of deze catalogus geschikt is voor de hieronder beschreven activiteiten. 6
In het kader van de landelijke wedstrijd Apps voor Nederland heeft een aantal erfgoedinstellingen – waaronder Beelden voor de Toekomst partners Beeld en Geluid, Nationaal Archief en EYE, maar ook het Rijksmuseum, Amsterdam Museum en het Rijkmuseum van Oudheden – een aantal collecties en informatie over deze collecties als open culturele data beschikbaar gesteld met ondersteuning van Kennisland en Beeld en Geluid. In het kader van Apps voor Nederland organiseerde HdO eind november een succesvolle hackathon (Code Camping Amsterdam) waar de open culturele data sets gepresenteerd zijn en coders aan de slag zijn gegaan met het maken van toepassingen. Uiteindelijk bleek de Open Cultuur Data workshop die tijdens de Code Camping werd georganiseerd de meest populaire tijdens het 7 evenement (met meer dan 40 deelnemers) en werden er acht nieuwe datasets van culturele erfgoedinstellingen opengesteld, wat tot nu toe tot diverse demo’s en inzendingen voor de Apps voor 8 Nederland wedstrijd heeft geleid . Een groot succes voor een ad-hoc initiatief. 1
http://www.inerfgoed.nl http://www.hackdeoverheid.nl 3 Zie bijlage voor een artikel van Johan Oomen en Maarten Brinkerink voor Informatie Professional. 4 http://www.nederlandopentdata.nl 5 http://www.thedatahub.org 6 http://www.appsvoornederland.nl 7 http://www.opencultuurdata.nl/?p=390 8 Uitgebreide beschrijvingen van de demo’s staan op http://www.opencultuurdata.nl/?tag=demos, de ingezonden demo’s op http://www.appsvoornederland.nl/apps 2
Op basis van het enorme enthousiasme vanuit de participerende culturele en erfgoedinstellingen en de HdO community van ontwikkelaars willen Kennisland en Beeld en Geluid in het kader van Beelden voor de Toekomst voortbouwen op de eerste pilot en onder de vlag van Open Cultuur Data bijdragen en participeren in een nieuwe Apps competitie in 2012. Een aantal instellingen, waaronder het Rijksmuseum, 9 het Stedelijk Museum, het NIOD en Naturalis , hebben inmiddels interesse getoond in het Open Cultuur Data-netwerk en er is grote behoefte aan begeleiding bij de vraag hoe je open data nu op een goede manier in de praktijk kan brengen. Doelstelling van het Plan van Aanpak is om in vanaf februari 2012: • • • •
Meer open culturele data beschikbaar te maken en verzamelen in een catalogus Meer toepassingen op basis van deze open culturele data te maken Het netwerk rond Open Cultuur Data verder uit te breiden Het met de sector delen van de kennis van en ervaringen met open cultuur data
Met dit Plan van Aanpak beogen we op basis van de eerste ervaringen van september tot december 2011, een gestructureerd format aan culturele en erfgoedinstellingen aan te bieden om hen te begeleiden in het op een duurzame manier beschikbaar stellen van open culturele data en hen te verbinden aan een community van ontwikkelaars, ontwerpers en techneuten om hier nieuwe toepassingen voor te bedenken en maken. Deze activiteiten passen bij de missie en doelstelling van Beelden voor de Toekomst om in de laatste fase van het project meer kennis te delen met de sector. Kennis over hoe je collecties technisch beschikbaar stelt, hoe je met auteursrechten omgaat en hoe je aansluiting kan vinden bij nieuwe community’s en publieksgroepen. De partners van Beelden voor de Toekomst zijn zowel op nationaal als Europees niveau voorloper op dit gebied. In 2012 wordt de samenwerking met HdO gecontinueerd en uitgebreid in samenwerking met Creative Commons Nederland, die bereid zijn om een eigen investering in het project te doen. 2. Aanpak We definiëren een aantal werkpakketten met voor elk werkpakket een eindverantwoordelijke partner. Overall projectleider is Kennisland. Werkpakket 1: Open Cultuur Data prijs In dit werkpakket staat de organisatie/uitreiking van de Open Cultuur Data prijzen centraal. Trekker van dit werkpakket is Beeld en Geluid. In 2012 worden door Beelden voor de Toekomst drie prijzen beschikbaar gesteld voor de drie beste toepassingen die gemaakt worden met de open cultuur datasets die beschikbaar gemaakt worden in het kader van de wedstrijd. Deze datasets worden centraal ondergebracht in een – nader te bepalen – (nationale) catalogus, zodat deelnemers de datasets die in aanmerking komen voor de prijs op een plek kunnen vinden. Mede dankzij het uitreiken van deze prijzen, wordt verwacht circa 25 nzendingen binnen te krijgen. In totaal gaat het om een prijzengeld bedrag van €5.000 (€3.000 voor nummer 1, €1.500 voor nummer 2, €500 voor nummer 3). Indien er vraag voor bestaat kunnen de Open Cultuur Data prijzen opengesteld worden voor andere bedrijven en instellingen die eigen prijzen willen aanbieden. Er worden criteria samengesteld voor het winnen van de prijs door B&G en KL en een jury benoemd die de apps volgens deze criteria zullen gaan beoordelen. De jury is een high level groep van professionals op het gebied van open cultuur data, die als ambassadeur van de beweging kunnen functioneren. Het juryberaad vindt aan het einde van de wedstrijd plaats, waarna een prijsuitreiking op een nader te bepalen evenement plaatsvindt. Activiteiten: • Criteria samenstellen voor de competitie • Datasets verzamelen in een catalogus • Jury samenstellen (circa 5) 9
http://www.opencultuurdata.nl/?p=48
2
• •
Juryberaad organiseren Prijzen beschikbaar stellen/uitreiken
Werkpakket 2: Auteursrecht en licenties Doel van dit werkpakket is om erfgoedinstellingen te ondersteunen bij het vrijgeven van nieuwe open cultuur datasets. Creative Commons Nederland is trekker van dit werkpakket. CC stelt in dat kader een op maat gemaakt curriculum samen en organiseert een Masterclass ‘auteursrecht en licenties’ (werktitel) voor culturele en erfgoedinstellingen die open cultuur data willen inbrengen voor de competitie. De masterclass heeft ten doel om professionals gestructureerd te begeleiden bij het ‘openen’ van culturele data, op zo’n manier dat het duurzaam is. De masterclass bestaat uit een serie van een vijftal avonden of dagdelen waarin enerzijds toegang gegeven wordt tot theoretische basiskennis over auteursrecht en open licenties en anderzijds aan de hand van praktijkvoorbeelden gewerkt wordt aan een eigen case die ingebracht wordt. Experts worden uitgenodigd om te vertellen (o.a. HdO, Beeld en Geluid, Adlib). Tussen de bijeenkomsten door worden huiswerkopdrachten gemaakt, waarbij implementatie in de eigen organisatie centraal staat. De deelnemers worden daarnaast door een aantal praktijkcoaches geholpen (zoals bijvoorbeeld Amsterdam Museum, Rijksmuseum en Beeld en Geluid). De masterclass biedt plaats voor circa 8-15 deelnemers. Doelgroep is professionals binnen de culturele erfgoedsector die bezig zijn met het onderwerp open cultuur data. Dit kunnen technische, communicatie- of rechtenprofessionals zijn. Naast de masterclass is er ook de gelegenheid voor professionals die open culturele data willen vrijgeven, maar die niet mee willen doen aan de masterclass, om advies in te winnen op het gebied van auteursrecht en open licenties. Tevens wordt de website van Open Cultuur Data uitgebreid met handleidingen (voor het vrijgeven van data en content) en veelgestelde vragen met betrekking tot het vrijgeven van culturele 10 datasets. In internationaal verband werken organisaties als de Open Knowledge Foundation , 11 12 COMMUNIA en Europeana aan soortgelijke informatie, waarvan binnen Open Cultuur Data dankbaar gebruik gemaakt zal worden, zowel om dubbel werk te voorkomen maar vooral om uitwisselbaarheid van de open data in internationaal verband te garanderen. Aan het begin van het traject wordt een gezamenlijke paper geschreven waarin de belangrijkste praktijklessen beschreven worden die in de eerste pilot opgedaan zijn. Activiteiten: • Paper over lessons-learned • Handleidingen voor het vrijgeven van data en content toevoegen aan de website • Veelgestelde vragen toevoegen aan de website (circa 10) • Open datasets beschikbaar maken voor de wedstrijd (circa 20 nieuwe datasets) • Ontwikkelen curriculum open cultuur data en licenties • Masterclass auteursrechten en open licenties (circa 10 deelnemende instellingen) • Coaching deelnemers bij implementatie • Advies open licenties voor competitiedeelnemers Werkpakket 3: Hackathons en workshops Doel van dit werkpakket is om een community van hackers, coders, ontwerpers et cetera te stimuleren aan de slag te gaan met open cultuur data. Trekker van dit werkpakket is Kennisland. Er worden twee of drie workshops over Open Cultuur Data georganiseerd tijdens een twee- of drietal hackathons. Voor de organisatie van de hackathons wordt aangesloten bij HdO, die in april 2012 en september/oktober 2012 twee hackathons organiseert. Tijdens de eerste hackathon in april wordt de Open Cultuur Data prijs gelanceerd, een workshop gegeven over open cultuur data voor geïnteresseerde professionals en hackers, en worden professionals uit de culturele erfgoedsector uitgenodigd om deel te nemen aan de Masterclass ‘auteursrecht en open licenties’. Professionals en instellingen die besluiten data beschikbaar te stellen voor de wedstrijd worden gevraagd om zogenaamde ‘data blogs’ te schrijven, waarin uitleg 10
http://www.opendefinition.org http://www.publicdomainmanifesto.org 12 http://www.europeanaconnect.eu/results-and-resources.php?page=8 11
3
gegeven wordt over de datasets. Tijdens de tweede hackathon in september/oktober worden de open cultuur data sets gepitcht door de daarvoor verantwoordelijke organisaties en een tweede workshop georganiseerd over open cultuur data. Een derde optionele hackathon wordt mogelijk georganiseerd in 13 samenwerking met Europeana (op 1 juni wordt de Europeana Data Exchange Agreement van kracht waardoor een heleboel open cultuur data vrij gaat komen), of mogelijk tijdens de Economies of the Commons 3 van Beelden voor de Toekomst (beoogde data hiervoor is 11/12 oktober) in samenwerking met ondersteunende partners (zoals bijvoorbeeld EUscreen, Europeana of Nederlands Opent Data). Ter voorbereiding van het juryberaad voor de Open Cultuur Data prijs worden demo’s van de applicaties die in het kader van de wedstrijd gemaakt worden (circa 25), verzameld op www.opencultuurdata.nl. Activiteiten: • Workshops Open Cultuur Data (2 of 3) • Hackathon tijdens bestaand event organiseren (2) • Optioneel: Eigen hackathon organiseren (1) • Datablogs modereren (circa 10) • Data pitches organiseren (circa 10) • Demoblogs modereren (circa 20) Werkpakket 4: Communicatie en netwerken Dit werkpakket heeft ten doel om het netwerk rond Open Cultuur Data uit te breiden en de resultaten van het initiatief breed onder de aandacht te brengen. Trekker van dit werkpakket is Kennisland. Om culturele en erfgoedinstellingen aan te sporen om mee te doen aan Open Cultuur Data, worden gedurende het jaar minstens vijf presentaties/workshops voor de culturele erfgoedsector op verschillende relevante externe evenementen georganiseerd – waaronder de KVAN-dagen, die dit jaar in het kader van ‘open’ staan – om bekendheid te genereren voor het initiatief, kennis te delen en het netwerk verder uit te breiden. Daarnaast zullen we het initiatief ook onder de aandacht van ontwikkelaars brengen door deel te nemen aan 14 minstens drie netwerkbijeenkomsten, zoals Nerds Unite , hierbij worden tevens de wensen van ontwikkelaars op het gebied van culturele datasets geïnventariseerd. Van alle activiteiten wordt verslag gedaan op www.opencultuurdata.nl. Hiervoor wordt de huidige (tijdelijke) website doorontwikkeld en voorzien van een aansprekende vormgeving. Daarnaast wordt de community onderhouden via Twitter en een mailinglist waarvoor iedereen zich op kan geven. Activiteiten: • Doorontwikkeling website • Presentaties/workshops op externe evenementen erfgoedsector (circa 5) • Deelnemen aan netwerkbijeenkomsten voor ontwikkelaars (circa 3) • Inventariseren informatiebehoefte culturele data bij ontwikkelaars • Verslaglegging activiteiten • Social media (Twitter etc.) • Mailinglist beheer (circa 100 geregistreerden) • Exposure creëren
Werkpakket 5: Projectmanagement Dit werkpakket is gericht op het management van het project. Trekker is Kennisland. Het gaat om tweemaandelijkse meetings met het projectteam, een evaluatie van het initiatief en het maken van een plan voor het opschalen van het initiatief na 2012 en het zoeken van alternatieve financieringsbronnen. Activiteiten: 13 14
http://www.europeana-libraries.eu/web/europeana-project/newagreement http://www.nerdsunite.nl
4
• • •
Projectmeetings voortgang (6) Evaluatie project Opschalingsstrategie
Aandachtsgebieden Open Cultuur Data is gestart als een ad-hoc initiatief vanuit het door Beelden voor de Toekomst ondersteunde Innovators Netwerk Erfgoedsector en sluit daarnaast aan op de laatste fase van het project, waarbij kennisdeling centraal staat. Diverse projecten die in het kader van Beelden voor de Toekomst zijn ontwikkeld, zoals Open Beelden en de Beeld en Geluidwiki, worden als dataset ingebracht en de resultaten die hier reeds mee zijn behaald dienen tevens als voorbeeld. Tot slot wordt er parallel aan de Economies of the Commons 3 van het project een hackathon georganiseerd. Afhankelijkheden Het slagen van het project is mede afhankelijk van: Voldoende draagvlak binnen de erfgoedsector. De auteursrechten die berusten op de in te brengen datasets. Genoeg interesse vanuit de hackers, coders en ontwerpers die nieuwe applicaties maken op basis van de ingebrachte datasets Risico’s Risico Tegenvallend aantal beschikbare datasets
Impact hoog
Waarschijnlijkheid laag
Auteursrechtelijke status datasets, vormt een belemmering voor beschikbaarstelling als open data Aantal inzendingen valt tegen
hoog
hoog
hoog
gemiddeld
Aantal deelnemers aan de workshops en hackathons valt tegen
gemiddeld
gemiddeld
Maatregel De reeds benaderde geïnteresseerde instellingen in het Innovators Netwerk Erfgoedsector zo snel mogelijk bij het project betrekken en ze begeleiden bij het openstellen van data In een vroegtijdig stadium praktische adviezen geven over en begeleiden bij het inventariseren en oplossen van rechtenkwesties In samenwerking met Hack de Overheid het bestaande netwerk van hackers en coders aan spreken en ze stimuleren door middel van het organiseren van kwalitatief hoogstaande workshops Aanhaken bij bestaande evenementen waarbij altijd veel deelnemers zijn aangemeld
3. Projectinrichting en voorwaarden Taken en verantwoordelijkheden Kennisland: overall projectleider van het project, trekker van werkpakket 3, 4 en 5. Spart mee met werkpakket 1. De rol van Kennisland is om culturele instellingen (erfgoedinstellingen, musea, archieven, bibliotheken etc.) te begeleiden in het beschikbaar maken van hun informatie als open data.
5
Beeld en Geluid: trekker van werkpakket 1, heeft de rol van expert en coach in werkpakket 2, treedt op als expert op de workshops in werkpakket 3, is co-moderator van de datablogs, data pitches en demo’s, en co-redacteur en –presentator voor werkpakket 4 en heeft ook projectmanagement taken in werkpakket 5. De rol van Beeld en Geluid is toegespitst op de expertise en ervaring (koplopersfunctie) met het implementeren van en enthousiasme creëren voor open cultuur data in complexe organisaties en samenwerkingsverbanden. Creative Commons: trekker van werkpakket 2, de ontwikkeling en organisatie van de masterclass rond auteursrecht en open licenties. De rol van Creative Commons is kennis en expertise over auteursrechten, licenties en Europese richtlijnen in te brengen. HackdeOverheid: partner, mede-organisator van eindevent waar de Open Cultuur Data prijs uitgereikt wordt (werkpakket 1), organisator van twee hackathons waar Open Cultuur Data workshops gegeven zullen worden (werkpakket 3). Treedt op als expert in werkpakket 2 en geeft zichtbaarheid aan de resultaten van Open Cultuur Data middels de bestaande communicatie-kanalen binnen de eigen community (werkpakket 4). 4. Planning Activiteitenplanning In onderstaand overzicht een planning van de belangrijkste activiteiten: Wanneer februari 2012 februari – maart 2012 april 2012 april 2012 april – september/oktober 2012 mei – juni 2012 september/oktober 2012 september/oktober 2012 oktober – november 2012 oktober – december 2012 november – december 2012 januari 2013
Wat Kick-off projectmeeting Ontwikkelen competitie en curriculum OCD en licenties Paper over lessons learned Lancering OCD (prijzengeld & masterclass); Workshop OCD (@ hackathon 1) Datablogs modereren (circa 10) Masterclass, coaching & advies open licenties voor deelnemers Workshop OCD (@ hackathon 2) Datapitches organiseren (circa 10) Juryberaad organiseren Demoblogs modereren (circa 20) Prijsuiteiking (locatie / moment n.t.b.) 5: evaluatie project
6
Wie KL, BenG, CC KL, BenG, CC CC, KL, BenG KL, BenG, CC KL, BenG CC, KL, BenG KL, BenG KL, BenG BenG, KL KL, BenG KL, BenG, CC KL, BenG, CC
