PGO Hannie van Rooijen, Pagina 1 van 23 IVLOS Universitaire Lerarenopleiding Engels Juni 2007

PGO Hannie van Rooijen, 0243973 IVLOS Universitaire Lerarenopleiding Engels Juni 2007 1 Inleiding 2 De ontwikkeling van literatuuronderwijs in het kort 3 Hoe verloopt het in de praktijk?

3.1 Docent A 3.2 Docent B 3.3 Docent C 4 Eerder Onder zoek: Verboord (2003) 5 Deelnemers 6 Resultaten alle leer lingen 7 Resultaten per docent

7.1 Docent A 7.2 Docent B 7.3 Docent C 8 Verband lezen voor school / lezen vrije tijd 9 Discussie

9.1 Verschillen Drie Docenten 9.2 Verband lezen voor school / lezen vrije tijd 10 Conclusie Bibliografie Bijlagen

Bijlage 1: Vragenlijst docenten Bijlage 2: Vragenlijst Leerlingen Bijlage 3 Huidige Eindtermen Literatuur Havo (van www.eindexamen.nl) Bijlage 4 Eindtermen Literatuur 2007 (van www.tweedefaseloket.nl)

Pagina 1 van 23

PGO Hannie van Rooijen, 0243973 IVLOS Universitaire Lerarenopleiding Engels Juni 2007

Pagina 2 van 23

Literatuur: Is het een Lust of een Last?

1 Inleiding Een paar maanden geleden hadden we het bij vakdidactiek over literatuur. Eén van de aspecten die aan bod kwamen was “leessmaakontwikkeling”. Het klonk mij heel raar in de oren dat leerlingen maar mochten lezen wat ze wilden. Het klonk ook wel weer aannemelijk, als ik namelijk een boek niet zelf uit kies, dan is de kans niet zo groot dat ik het een leuk boek vind en zal ik eerder een verslag van internet halen dan wanneer ik het boek zelf heb uitgekozen. Als ik dan terugdenk aan mijn eigen schooltijd, las ik altijd alle boeken, maar ik vond lezen leuk. Wij moesten toen voor Nederlands boeken kiezen uit een lijst. Ik wist wel dat er verschillende mensen waren die de boeken niet lazen en gewoon verslagen haalden uit de bibliotheek en ook al van internet (maar dat was toen nog niet zo groot als nu). Ik dacht dat dit nooit zou kunnen en dat die mensen vanzelf wel tegen de lamp zouden lopen, maar ook deze mensen hebben allemaal hun examen gehaald. Maar dit werkt toch wel het doel van het lezen tegen zou je denken, want als iedereen maar gewoon een verslag van internet haalt, waarom zou je ze dan überhaupt nog boeken laten lezen? Voor Engels mochten wij wel altijd kiezen wat we wilden, als het maar in het Engels was. Toch kreeg je wel vaak het idee dat je wel iets uit het literaire genre moest kiezen. Ik kan me nog een opmerking herinneren van een (economie) docent toen ik een ChickLit (Sex and the City van Candace Bushnell) aan het lezen was “Ik neem aan dat je die niet mag lezen voor Engels”. Al deze dingen riepen bij mij toch een aantal vragen op, die ik door middel van een onderzoek wilde gaan beantwoorden. Allereerst is de hoofdvraag: Leerlingen mogen tegenwoordig lezen wat ze leuk vinden, maar gebeurt dit ook?


Pagina 3 van 23

Hiervoor heb ik drie docenten Engels ondervraagd en gekeken naar wat zij doen aan lezen voor Engels. Mijn voorspelling is dat dit onder meer afhangt van wat het doel is van de docent. Waarom lezen de leerlingen? Lezen ze om Engels te leren, dan is het belangrijk dat de leerlingen lezen wat ze willen. Of lezen de leerlingen omdat ze kennis moeten maken met de Engelse literatuur? Dan zou het niet uitmaken of leerlingen bijvoorbeeld een vertaling lezen. Vervolgens was dan de tweede vraag: Is dit ook duidelijk naar de leerlingen toe? Als een leerling van een docent alles mag lezen, is dit voor de leerling dan ook duidelijk? Om deze vraag te beantwoorden heb ik ook door de leerlingen een vragenlijst laten invullen. Mijn voorspelling voor deze vraag is dat leerlingen, ook al mogen ze zelf kiezen toch snel geneigd zijn om voor literaire boeken te gaan, omdat zij denken dat dit van hen verwacht wordt. Ik denk dat er verschillende leerlingen zijn die het lezen voor Engels dus uiteindelijk niet leuk vinden. Tijdens het ontwerpen van dit onderzoek kwamen er bij mij nog meer vragen op. Namelijk, vinden leerlingen lezen eigenlijk wel leuk? Wat vinden leerlingen van het verplichte lezen op school en dan met name, wat vinden leerlingen van het lezen voor Engels? Ook wilde ik weten of leerlingen daadwerkelijk de verplichte boeken lezen. Mijn voorspelling hiervoor is dat leerlingen die lezen leuk vinden, ook minder moeite zullen hebben met het lezen voor de lijst, maar leerlingen die buiten school eigenlijk sowieso niet lezen zullen ook niet zo snel lezen voor de lijst.


Pagina 4 van 23

Dit artikel is zo opgebouwd dat er eerst iets verteld wordt over literatuuronderwijs in het kort, hoe is literatuuronderwijs zo ontwikkeld dat inmiddels de leessmaak van de leerling centraal staat? Vervolgens wordt er gekeken naar hoe het verloopt in de praktijk, op basis van de ingevulde vragenlijsten door de drie docenten. Hierna wordt er even kort gekeken naar eerder relevant onderzoek over leessmaak, en tot slot worden de resultaten van het onderzoek onder de leerlingen gepresenteerd.

2 De ontwikkeling van literatuuronderwijs in het kort Door de jaren heen is literatuuronderwijs in Nederland heel erg veranderd. In Kwakernaak (2006) staat een schema van benaderingen van literatuur, en hoe dit door de jaren heen is ontwikkeld. In de 19 e eeuw (vanaf 1863 ook op scholen) was er sprake van een

historischbiografische benadering, dit hield in dat er voornamelijk werd gekeken naar auteursbiografieën, en hun verband met andere culturele verschijnselen en stromingen. Er was ook wel aandacht voor de literaire werken zelf, maar deze werden dan voornamelijk bekeken vanuit de achtergrond van de auteur. Dit werkte bijna een eeuw zo, tot in de jaren `50 en `60, waar meer aandacht kwam voor het werk zelf. Het werk moest los worden gezien van de auteur en los van de maatschappelijke context. Dit werd de tekstimmanente benadering genoemd. Op dat moment stond het werk zelf dus centraal. In de jaren `60 en `70 kwam hier weer een reactie op, die de sociologische literatuurbeschouwing werd genoemd. In deze tijd “werd het literaire werk gezien als een product van de sociale, politieke en economische verhoudingen van zijn tijd.” Ook werd er getwijfeld aan de huidige erkende literatuur en kwam er meer aandacht voor triviale literatuur. Later in de jaren `70 en `80 begon de lezer centraal te staan. Dit werd de receptieesthetische benadering genoemd. Deze benadering hield in dat een tekst niet objectief is, maar op verschillende manieren kan worden gepercipieerd door de lezer.


Pagina 5 van 23

Het is niet zo dat iedere stroming de andere opvolgde, alle stromingen bleven naast elkaar bestaan. Het is ook niet zo dat de ene benadering niet te combineren is met de andere, het is juist vaak zo dat er niet gekozen wordt voor één benadering, maar een combinatie van benaderingen, waar dan wel vaak de nadruk ligt op één benadering, of waar één benadering als uitgangspunt wordt genomen (Kwakernaak, 2006 p. 350351). Het huidige literatuuronderwijs is dus een combinatie van deze benaderingen. In de eindtermen van literatuur (zie bijlage 3 en 4) ligt de nadruk echter wel op leessmaak, voornamelijk op de HAVO. Op het VWO is er ook nog sprake van literatuurgeschiedenis en literaire begrippen.

3 Hoe verloopt het in de praktijk? Om te kijken hoe literatuuronderwijs in de praktijk verloopt zijn drie docenten ondervraagd door middel van een vragenlijst (zie bijlage 1). Deze drie docenten kwamen van twee verschillende scholen, vandaar dat het beleid van docent C sterk afwijkt van dat van docent A en B, die beiden werkzaam zijn op dezelfde school. Tevens is hen gevraagd naar hoe zij over lezen dachten en over literatuur en of leerlingen ook vertalingen mogen lezen van Engelse boeken. Dit is omdat het tegenwoordig soms belangrijker wordt gevonden om kennis te maken met de literatuur zelf, en niet zo zeer met de boeken in het Engels. 3.1 Docent A In de klassen van deze docent hebben de leerlingen twee boeken moeten lezen. In het PTA staat voorgeschreven dat er twee literaire werken gelezen moeten worden. In dit geval heeft de docente gekozen voor 2 boeken. In principe mogen de leerlingen lezen wat ze willen, maar het moet wel bij het niveau van de leerling passen. Ook gaat de voorkeur uit naar boeken uit het literaire canon of jeugdliteratuur. Als een leerling vraagt wat voor boek hij/zij


Pagina 6 van 23

zou moeten kiezen dan probeert deze docent wel een boek te vinden wat bij zijn/haar interesses ligt. Deze docente vind het belangrijk dat er in het Engels wordt gelezen, maar weet ook dat leerlingen dit niet altijd doen. Zij vindt het belangrijk dat de leerlingen kennis maken met de Engelse literatuur (score 4 uit 5), omdat leerlingen algemene kennis van de cultuur moeten hebben. Ook vindt zij het belangrijk dat leerlingen in het Engels lezen (score 4 uit 5). Ook mogen er geen vertalingen gelezen worden. 3.2 Docent B Zoals al eerder gezegd werkt deze docente op dezelfde school als docent A, dus ook bij deze docenten staan 2 literaire werken op het programma. Deze docente heeft er echter voor gekozen om één werk gezamenlijk te lezen en maar één boek te verplichten. Ook hier mogen de leerlingen zelf kiezen, mits het bij hun niveau van Engels past. Ze mogen niet een te makkelijk, maar ook niet een te moeilijk boek lezen. Zij vindt het ook belangrijk dat de leerlingen in het Engels lezen leuk vinden, maar ook hier zullen de meesten het niet leuk vinden. Deze docente vindt het even belangrijk (score 5 uit 5) dat leerlingen kennismaken met de Engelse literatuur (een leerling moet iets aan algemene kennis hebben) als dat ze in het Engels lezen. Zij vindt het belangrijk dat leerlingen in het Engels lezen, maar dit hoeven niet per se boeken te zijn. Bij deze docent mogen er wel vertalingen worden gelezen, het gaat haar echt om het lezen zelf. De Engelse taalvaardigheid lezen leren ze ook door op andere manieren te lezen. 3.3 Docent C Deze docent werkt op een hele andere manier dan de meeste docenten. In plaats van de gebruikelijke 2 à 3 boeken die leerlingen normaal moeten lezen, moeten deze leerlingen woorden lezen, dit zijn de leerlingen al zo gewend vanaf de brugklas. In totaal moeten de


Pagina 7 van 23

leerlingen in H4 148.000 woorden lezen 1 . Dit aantal woorden kunnen ze bereiken door iedere week 4.000 woorden te lezen. Deze 4.000 woorden kunnen artikelen zijn uit een Engels tijdschrift, short stories, maar het snelste kom je er wanneer je een boek leest. De leerlingen mogen dus alles lezen wat ze zelf willen, het is zelfs zo dat de enige eis die deze docent aan het lezen stelt “Je moet het leuk/interessant vinden” is. Verder begeleidt hij de leerlingen niet in het zoeken naar een boek. Wel is het zo dat hij boeken in de klas heeft liggen, waar hij soms iets over vertelt. Ook zijn er leerlingen die soms tijdens de les vertellen over een boek dat ze hebben gelezen. Docent C vindt het erg belangrijk dat de leerlingen lezen (in het Engels) leuk vinden, maar weet ook dat de meesten het niet leuk vinden. Deze docent vindt het niet zo belangrijk dat de H4leerlingen kennismaken met de Engelse literatuur, maar vindt het wel heel belangrijk dat leerlingen lezen in het Engels. Hij zegt ook: “Ik geloof dat lezen de basis is voor goed taalgebruik.”

4 Eerder Onderzoek: Verboord (2003) Verboord (2003, cited in Kok 2006) maakte in zijn dissertatie op basis van de vier eerder genoemde benaderingen een onderscheid tussen een docent met een leerlinggerichte

benadering en een docent met een cultuurgerichte benadering. De eerste docent is voornamelijk bezig met de individuele en maatschappelijke vorming van de leerling, terwijl de tweede docent voornamelijk bezig is met cultuuroverdracht. Hier is het wederom zo dat het geen twee uitersten zijn. Een leerlinggerichte docent kan ook bezig zijn met cultuuroverdracht en een cultuurgerichte docent kan zich ook bezig houden met de vorming van leerlingen, maar

1

Ter vergelijking: Harry Potter and the Philosopher’s Stone van JK Rowling heeft ongeveer 77.000 woorden (332 pagina’s, met redelijk grote letters), The Hobbit van J.R.R. Tolkien heeft er ongeveer 97.500 (310 pagina’s, met redelijk kleine letters). 148.000 woorden komt dus neer op 2 redelijk dikke boeken, of 3 wat dunnere boeken.


Pagina 8 van 23

meestal heeft een docent wel een bepaalde invalshoek. Uit het onderzoek van Verboord kwam naar voren dat een leerlinggerichte aanpak leidde tot een grotere leesfrequentie dan een cultuurgerichte aanpak, niet alleen wanneer de leerlingen op school zitten, maar ook nadat ze van school af waren. (Kok 2006:16) Voor het huidige onderzoek zou dit betekenen dat de docenten A en B een redelijk cultuurgerichte aanpak hebben (wat wel sterk neigt naar een leerlinggerichte aanpak), en dat docent C een zeer leerlinggerichte aanpak heeft. De verwachting is dus dat de leerlingen van docent C lezen leuker vinden en ook meer lezen buiten school. Het is echter zo dat literatuur niet alleen bij Engels wordt gegeven, maar ook bij Nederlands (en eventueel Frans en Duits), hierdoor is het niet duidelijk te zeggen hoeveel invloed de aanpak van de docent Engels heeft.

5 Deelnemers Het onderzoek is uitgevoerd bij zes HAVO4 klassen van de drie eerder genoemde docenten. Voor dit onderzoek is uitsluitend gekozen voor HAVO klassen, omdat er tussen HAVO en VWO veel verschillen zitten in literatuuronderwijs, waardoor deze klassen moeilijker met elkaar te vergelijken zijn. In tabel 1 hieronder is te zien hoe deze klassen verdeeld zijn: Klas N Mean Age Aantal CM A1 27 16;2 A2 26 16;2 13 B1 21 15;11 2 B2 23 16;4 11 C1 25 16;0 5 C2 15 16;1 15 Totaal: 137 16;1 46 Tabel 1: Verdeling van de klassen.

Aantal EM 13 7 11 11 20 62

Aantal NG 10 4 8 1 23

Aantal NT 4 2 6


Pagina 9 van 23

In deze tabel staat A voor docent A, B voor docent B en C voor docent C. Iedere docent had twee HAVO4 klassen. Het onderzoek werd uitgevoerd door middel van een vragenlijst (zie bijlage 2) die tijdens de Engelse les door de leerlingen werd ingevuld. Van te voren werden de leerlingen door de huidige auteur ingelicht over het doel van het onderzoek. Hen werd verteld dat het onderdeel was van een afstudeeronderzoek en of zij het serieus wilden invullen aangezien de docent er niet achter kwam wat zij hadden opgeschreven.

6 Resultaten alle leerlingen Allereerst werd er gekeken naar de vraag of leerlingen lezen leuk vinden en of ze lezen in het Engels leuk vinden. Vraag Lees je buiten school ook boeken voor de lol?

Antwoord Ja Nee Zo ja, lees je ook boeken in een andere taal? Ja Nee Zo ja, welke taal? (meerdere antwoorden mogelijk) Engels Frans Duits Spaans Arabisch Vroeger vond ik lezen leuker Ja Nee Ik lees nu minder dan vroeger Ja Nee Ik vind het vervelend om voor school te lezen Ja Nee Soms Ik vind de boeken die ik voor school lees leuk Ja Nee Soms Ik vind de boeken die ik voor Engels heb gelezen Ja leuk Nee Soms Geen boeken gelezen Tabel 2: Wat vinden de leerlingen van lezen (alle leerlingen).

Aantal 87 50 32 55 26 4 3 3 2 70 67 79 58 72 63 2 53 66 18 62 51 11 13

Percentage 63,5% 36,5% 36,8% 63,2% 68,4% 10,5% 7,9% 7,9% 5,3% 51,1% 48,9% 57,7% 42,3% 52,6% 46% 1,5% 38,7% 48,2% 13,1% 45,3% 37,2% 8 % 9,5%


Pagina 10 van 23

Uit deze tabel is te zien dat meer dan de helft van de leerlingen (63,5%) buiten school ook nog boeken leest. In sectie 8 wordt ingegaan op de verschillen tussen leerlingen die wel buiten school nog lezen en leerlingen die niet buiten school lezen. 36,8% van de leerlingen die buiten school ook lezen, leest ook wel eens boeken in een andere taal, waarvan 68,4% in het Engels leest. In sectie 8 wordt hier ook naar gekeken. Over het algemeen vindt maar 38,7% van de leerlingen de boeken die ze lezen voor school leuk. Wanneer het gaat over de boeken die ze voor Engels moeten lezen vindt 45,3% van de leerlingen de boeken leuk. In de volgende sectie wordt er gekeken naar hoe dit per docent verschilt.

7 Resultaten per docent 7.1 Docent A Vraag Lees je buiten school ook boeken voor de lol? Zo ja, lees je ook boeken in een andere taal? Zo ja, welke taal? (meerdere antwoorden mogelijk)

Ik mag de boeken die ik voor Engels lees zelf uitzoeken Ik vind de boeken die ik voor Engels lees leuk

Antwoord Ja Nee Ja Nee Engels Frans Duits Spaans Ja Nee Ja Nee Soms Niets gelezen

Aantal 33 20 10 23 8 1 2 2 21 32 19 20 7 7

Percentage 62,3% 37,7% 30,3% 69,7% 61,5% 7,7% 15,4% 15,4% 39,6% 60,4% 35,8% 37,7% 13,2% 13,2%

Tabel 3: Resultaten Vragenlijst Docent A Uit deze tabel is op te maken dat een groot deel van de leerlingen van deze docent ook buiten school leest, namelijk 62,3%. Acht leerlingen hebben aangegeven ook wel eens boeken in het Engels te lezen buiten school.


Pagina 11 van 23

39,6% van de leerlingen heeft aangegeven dat ze alle boeken mogen kiezen die ze zelf willen, de overige 60,4% heeft aangegeven dat ze niet alles mogen kiezen. Twee leerlingen hebben gezegd dat ze worden beperkt door het kleine aantal boeken in de mediatheek, één leerling heeft aangegeven dat niet alle boeken van één schrijver mogen zijn. De rest van de leerlingen (28) heeft gezegd dat ze worden beperkt in het niveau. Dit is ook wat de docente had gezegd, de leerlingen mogen ieder boek kiezen wat ze willen, als het maar wel bij hun niveau past. Dit betekent dat het vrij duidelijk is voor de leerlingen wat voor boeken ze mogen kiezen, maar kiezen ze dan ook nog leuke boeken? Er waren maar 19 mensen (35,8%) die hebben aangegeven dat ze de boeken die ze gelezen hebben leuk vonden. 7 leerlingen vonden de boeken soms leuk, dit zou kunnen betekenen dat ze het ene boek wel leuk vonden en het andere boek niet. Wanneer gevraagd werd waarom de leerlingen het boek niet leuk vonden antwoordden sommigen “het waren saaie onderwerpen” (19), “het boek was te moeilijk” (5) of “ik hou niet van lezen” (2). Ondanks dat de leerlingen weten dat ze alle boeken mogen lezen die ze willen als het maar bij hun eigen niveau past, kiezen ze toch vaak saaie boeken of te moeilijke boeken. De leerlingen die de boeken wel leuk vonden antwoordden “het onderwerp sprak me aan” (13), “het was een makkelijk boek” (3) of “ik heb het zelf kunnen kiezen” (2).


Pagina 12 van 23

7.2 Docent B Vraag Lees je buiten school ook boeken voor de lol? Zo ja, lees je ook boeken in een andere taal? Zo ja, welke taal? (meerdere antwoorden mogelijk)


Antwoord Ja Nee Ja Nee Engels Frans Arabisch Spaans Ja Nee Ja Nee Soms Niets gelezen

Aantal 27 17 11 33 7 2 2 1 14 30 20 17 2 5

Percentage 61,4% 38,6% 25% 75% 58,3% 16,7% 16,7% 8,3% 31,8% 68,2% 45,5% 38,6% 4,5% 11,4%

Tabel 4: Resultaten Vragenlijst Docent B Ook bij deze docente leest een groot deel van de leerlingen buiten school boeken (61,4%), zeven leerlingen hebben aangegeven ook Engelse boeken te lezen buiten school om. Bij deze klassen zijn er maar 14 leerlingen die hebben aangegeven dat ze elk boek mogen kiezen wat ze willen. 68,2% geeft aan dat ze niet alles mogen lezen. Vijf leerlingen noemden geen reden waarom ze dit vonden. Eén leerling gaf aan dat het boek wel in het Engels moet zijn, en de rest van de leerlingen (24) gaf aan dat het boek van een bepaald niveau moet zijn. De leerlingen hier zijn redelijk verdeeld over of ze de boeken leuk vinden. 45,55% geeft aan de boeken altijd leuk te vinden. 38,6% geeft aan de boeken niet leuk te vinden. Wanneer gevraagd wordt waarom de leerlingen de boeken niet leuk vinden wordt er geantwoord “het onderwerp sprak me niet aan” (13) of “ik hou niet van lezen” (2). Leerlingen die de boeken wel leuk vonden antwoordden: “het was een leuk onderwerp” (15) of “het was een makkelijk boek” (4).


Pagina 13 van 23

7.3 Docent C Vraag Lees je buiten school ook boeken voor de lol? Zo ja, lees je ook boeken in een andere taal? Zo ja, welke taal? (meerdere antwoorden mogelijk)


Antwoord Ja Nee Ja Nee Engels Frans Duits Ja Nee Ja Nee Soms Niets gelezen

Aantal 27 13 12 28 11 1 1 30 10 23 14 2 1

Percentage 67,5% 32,5% 30% 70% 84,6% 7,7% 7,7% 75% 25% 57,5% 35% 5% 2,5%

Tabel 5: Resultaten Vragenlijst Docent C In deze klassen leest ook weer een groot deel buiten school boeken, namelijk 67,5%. Elf leerlingen gaven aan buiten school ook Engelse boeken te lezen. Ondanks dat de docent heel duidelijk aangeeft dat leerlingen alles mogen lezen als het maar in het Engels is, geeft 25% aan dat ze niet alles mogen lezen. Eén leerling geeft aan dat ze niet alles mogen lezen omdat het een Engels boek moet zijn, de overige 9 leerlingen geven toch aan dat het boek van een bepaald niveau moet zijn. Dit is vreemd, aangezien de docent aangeeft dat ze alles mogen lezen (van het tijdschrift Cosmopolitan tot een rapport over de aanslagen van 11 september) als ze het maar leuk vinden. Toch leeft er dus nog steeds de veronderstelling dat de boeken van een hoog niveau moeten zijn. 35% van de leerlingen geeft ook nog aan dat ze de boeken niet leuk vinden. Wanneer gevraagd wordt waarom geven ze aan: “het boek was te moeilijk” (7) of “het onderwerp was saai” of (5) “ik hou niet van lezen” (3). De leerlingen die de boeken wel leuk vonden gaven de volgende redenen: “Het onderwerp sprak me aan” (15) of “Ik heb zelf kunnen kiezen” (6) of “Het was makkelijk te lezen” (3).


Pagina 14 van 23

8 Verband lezen voor school / lezen vrije tijd Nadat er is gekeken naar een eventueel verband tussen het beleid van de docent en de visie van de leerling op het lezen voor Engels wordt er in deze sectie gekeken naar het eventuele verband tussen leerlingen die graag lezen in hun vrije tijd en hun mening ten opzichte van het lezen voor Engels. Vraag Hoeveel van de verplichte boeken heb je gelezen?

Antwoord Niets Alles Niet Alles Ik vind de boeken die ik voor Engels lees leuk Ja Nee Soms Niets gelezen Tabel 6: Resultaten leerlingen die niet lezen buiten school.

Aantal 11 31 8 17 23 4 6

Percentage 22% 62% 16% 34% 46% 8% 12%

50 leerlingen hebben aangegeven niet te lezen buiten school. 22% van die leerlingen heeft aangegeven dit jaar helemaal niet voor Engels te hebben gelezen. 16% heeft niet alles gelezen, maar wel iets. 62% van de leerlingen heeft de boeken wel gelezen. 13 leerlingen hiervan hebben aangegeven de boeken die ze voor Engels hebben gelezen niet leuk te vinden. Van de leerlingen die niet alles hebben gelezen zijn er 7 leerlingen geweest die de boeken niet leuk vonden. Dus ook al lezen de leerlingen geen boeken buiten school, toch zijn er 16 leerlingen (32%) die alle boeken wel hebben gelezen en ook leuk vonden. Vraag Hoeveel van de verplichte boeken heb je gelezen?

Antwoord Niets Alles Niet Alles Ik vind de boeken die ik voor Engels lees leuk Ja Nee Soms Niets gelezen Tabel 7: Resultaten leerlingen die wel lezen buiten school.

Aantal 8 65 14 45 28 7 7

Percentage 9,2% 74,7% 16,1% 51,7% 32,2% 8,05% 8,05%


Pagina 15 van 23

87 leerlingen hadden aangegeven buiten school ook nog boeken te lezen. 74,7% hiervan heeft ook alles gelezen wat ze moesten lezen. Van de leerlingen die alles hebben gelezen vond 63,1% de boeken ook leuk. Van de leerlingen die niet alles hebben gelezen vindt 28,6% de boeken leuk. Er was ook een groep leerlingen (26) die aangaf buiten school Engelse boeken te lezen. Wat zij van het lezen voor de lijst vinden staat in Tabel 8: Vraag Hoeveel van de verplichte boeken heb je gelezen?

Antwoord Niets Alles Niet Alles Ik vind de boeken die ik voor Engels lees leuk Ja Nee Soms Tabel 8: Resultaten Leerlingen die Engels lezen in hun vrije tijd

Aantal 2 22 2 18 7 1

Percentage 7,7% 84,6% 7,7% 69,2% 3,9% 26,9%

In deze tabel is te zien dat leerlingen die buiten school Engels lezen over het algemeen wel alle boeken lezen. Maar vier leerlingen gaven aan geen of niet alle boeken voor Engels te lezen. Ook gaven zeven leerlingen aan dat ze de boeken niet leuk vonden, één leerling gaf aan het boek te moeilijk te vinden, een andere leerling gaf aan dat de mediatheek te klein was en daarom geen boek voor de lijst had gelezen. Drie andere leerlingen gaven aan dat ze de boeken saai vonden.

9 Discussie 9.1 Verschillen Drie Docenten Anders dan verwacht is het percentage van leerlingen dat ook buiten school boeken leest bij iedere docent ongeveer hetzelfde. Kijkend naar de boeken die ze voor Engels lezen is er wel een klein verschil. Bij docenten B en C leest 75% alle boeken die ze moeten lezen, bij docent A is dit 62,3%. Dit verschil kan komen omdat in deze klassen het 2 e boek pas een week na het afnemen van de


Pagina 16 van 23

enquête uit moest zijn en sommige leerlingen dat nog niet uit hadden en dus hebben opgegeven dat ze het tweede boek niet hadden gelezen. Bij docent A leest 15,1% de boeken helemaal niet, bij docent B is dit 18,2% en bij docent C is dit 7,5%. Bij docent A en B ligt dit dus ongeveer gelijk, maar bij docent C is dit de helft lager. Dit kan komen omdat er bij deze docent niet perse boeken gelezen hoeven te worden, en leerlingen daardoor makkelijker aan hun woordenaantal komen door heel vaak kleine beetjes te lezen. Wanneer er boeken gelezen moeten worden beginnen leerlingen toch vaak pas op het laatste moment en dit resulteert toch vaak in tijdnood waardoor leerlingen de boeken uiteindelijk niet lezen. Het is ook te zien dat bij docent A en B, waar de leerlingen toch redelijk worden beperkt in het niveau, de leerlingen het lezen in het Engels minder leuk vinden (35,8% bij docent A en 31,8% bij docent B) dan bij de docent waar het helemaal niet uitmaakt wat je leest als je maar in het Engels leest (docent C: 57,5%). Ook is het opmerkelijk om te zien dat bij docent C meer leerlingen buiten school ook in het Engels lezen (27,5%) dan bij docent A en B (15% en 15,9%). Dit zou kunnen komen doordat docent C een leerlinggerichtere aanpak heeft, en dus de leerlingen stimuleert om naast school meer Engels te lezen. Uit deze resultaten zou je dus kunnen opmaken dat het niet uitmaakt wie de docent is wat betreft het lezen voor school, maar wel of ze echt boeken kiezen die ze leuk vinden. Ook is het zo dat een aanpak waarin leuke dingen lezen gestimuleerd wordt kan helpen tot meer lezen in het Engels buiten school.

9.2 Verband lezen voor school / lezen vrije tijd De meeste leerlingen die geen boeken lezen buiten school lezen toch wel de boeken voor Engels (62%), en 74,7% van de leerlingen die buiten school boeken leest leest alle boeken voor Engels. Dit is iets meer. Van de leerlingen die aangeven buiten school geen


Pagina 17 van 23

boeken te lezen geeft ook bijna de helft aan dat ze de boeken niet leuk vinden (46%) tegenover 32,2% in de andere groep. Dit zou kunnen komen doordat leerlingen die buiten school ook boeken lezen al weten wat voor boeken ze leuk vinden en daardoor minder moeite hebben met het vinden van een leuk boek in het Engels dan leerlingen die normaal nooit boeken lezen. Ook als leerlingen buiten school boeken in het Engels lezen is dit geen garantie dat ze deze boeken ook voor hun lijst lezen of leuke boeken voor hun lijst lezen. Dit zou kunnen komen doordat er bij deze leerlingen toch een opvatting leeft dat de boeken die zij in hun vrije tijd lezen (bijvoorbeeld ChickLits) niet geaccepteerd worden door hun docent.

10 Conclusie De theorie zegt het, leerlingen die mogen lezen wat ze leuk vinden leren meer (niet getest in dit onderzoek) en ze lezen ook buiten school meer Engels (zie resultaten docent C). Al met al blijft het nog steeds moeilijk om leerlingen een boek te laten lezen dat ze leuk vinden. Ook als het expliciet genoemd wordt in de instructie blijft het idee leven dat ze boeken van een bepaald niveau moeten lezen, maar ook zullen ze een te moeilijk boek kiezen omdat ze denken dat de docent dit graag ziet. Het antwoord op de hoofdvragen (zie inleiding) is dus dat leerlingen wel mogen lezen wat ze willen, maar dat ze dit niet altijd zo percipiëren. Over het algemeen vinden ongeveer evenveel leerlingen het niet erg om voor school te lezen als leerlingen die het wel vervelend vinden (zie tabel #). Ook vindt ongeveer de helft van de leerlingen het lezen in het Engels leuk. Dit heeft wel te maken met hoe duidelijk de docent is in het aangeven wat ze mogen lezen. Nu rest bij mij alleen nog de volgende vraag “Hoe krijg je een leerling zo ver om een boek te vinden wat ze leuk vinden?” Dit zou ik graag onderzocht willen zien in een eventueel


Pagina 18 van 23

vervolgonderzoek. Mijn voorspellingen naar aanleiding van de resultaten in dit onderzoek zijn: 1. Het doel van de docent moet duidelijk zijn: Wanneer de docent het belangrijk vindt dat een leerling literatuur leest, zou hij/zij duidelijk moeten laten merken aan de leerlingen dat het niet erg is om een vertaling van een beroemd Engels werk te lezen. Wanneer de docent het belangrijk vindt dat een leerling leest in het Engels om de taalvaardigheid te verbeteren dan moet duidelijk gemaakt worden aan de leerling dat ze alles mogen lezen wat ze willen. Dit is echter erg moeilijk, zelfs wanneer het specifiek vermeld staat in de instructies (docent C) lezen nog niet alle leerlingen boeken die ze leuk vinden. Hier zou meer onderzoek naar gedaan kunnen worden in hoe dit begeleid kan worden. 2. De leerling moet een boek van het juiste niveau kiezen: Leerlingen die het lezen voor Engels niet leuk vonden gaven vaak aan dat ze de boeken te moeilijk vonden, terwijl leerlingen die de boeken wel leuk vonden vaak als reden opgaven dat het boek makkelijk te lezen was. Het is ook belangrijk wanneer een leerling leest om zijn taalvaardigheid te vergroten dat hij/zij boeken leest die van het juiste niveau zijn. 3. Een docent moet weten waar leerlingen naar kijken als ze een boek uitkiezen: Om leerlingen te kunnen helpen kiezen, moet een docent weten waar leerlingen naar kijken als ze een boek uitkiezen, zodat de docent hier ook naar kan kijken in een boek. In dit onderzoek is dit ook gevraagd aan leerlingen. De meesten antwoordden dat ze van grote letters houden. Ook kijken de meeste leerlingen naar de achterkant en het plaatje voorop. Een enkeling kijkt ook naar het taalgebruik.


Pagina 19 van 23

Het lijkt erop dat lezen voor de leerlingen op het moment nog een last is, en dat de docent er toch een grotere taak in heeft dan eerder gedacht om er een lust van te maken voor leerlingen.

Bibliografie Kok, F.K. Literatuuronderwijs Vergeleken MAthesis, Universiteit Utrecht. 2006. Kwakernaak, E. Vreemdetalendidactiek Universitair Onderwijs Centrum Groningen (UOCG) Rijksuniversiteit Groningen. 2006. Verboord, M. Moet de Meester Dalen of de Leerling Klimmen? De Invloed van Literatuuronderwijs en Ouders op het Lezen van Boeken tussen 1975 en 2000 Dissertatie, Universiteit Utrecht. 2003.


Pagina 20 van 23

Bijlagen Bijlage 1: Vragenlijst docenten Beste docent, De vragenlijst gaat over het lezen van boeken voor Engels. De leerlingen hebben ook een vragenlijst ingevuld over wat zij van lezen vinden en nu wil ik van jou weten hoe het volgens jou met lezen zit in jouw klassen. Mocht het lezen van boeken in de ene klas anders gaan dan in de andere, wil je dan bij het antwoord dat je geeft erachter zetten voor welke klas dit geldt. Alvast bedankt voor het invullen. 1. Hoeveel boeken hebben de leerlingen dit jaar moeten lezen voor Engels? 2. Bepaal jij het aantal boeken zelf, of staat dat al vast? 3. Mogen de leerlingen hun boeken zelf kiezen? a. Als ze zelf mogen kiezen, hoe begeleid je ze dan in het vinden van een boek?

b. Hoe worden ze eventueel beperkt in hun keuze?

c. Als er een lijst is, kun je mij een kopie geven van die lijst? 4. Hoe maak je aan de leerlingen duidelijk welke boeken ze mogen kiezen of dat ze alle boeken mogen kiezen?

5. Denk je dat de leerlingen het lezen (in het Engels) leuk vinden? 6. Vind je het belangrijk dat de leerlingen lezen (in het Engels) leuk vinden? 7. Denk je dat de leerlingen de boeken daadwerkelijk lezen? 8. Wat doe je als je vermoedt dat een leerling een boek niet heeft gelezen? 9. Neem je bepaalde maatregelen om te voorkomen dat leerlingen een verslag van internet kopiëren? Zo ja, wat voor?

10. Hoe belangrijk vind je het dat leerlingen kennismaken met de Engelse literatuur? niet belangrijk 1 2 3 4 5 heel belangrijk evt. toelichting: 11. Hoe belangrijk vind je het dat leerlingen Engels lezen? niet belangrijk 1 2 3 4 5 heel belangrijk evt. toelichting: 12. Als een leerling de vertaling van een Engels boek voor de lijst wil lezen, mag dit dan?


Pagina 21 van 23

Bijlage 2: Vragenlijst Leerlingen Beste leerling, Deze vragenlijst is bedoeld om een beeld te krijgen van wat er aan lezen gedaan wordt bij jou op school en wat jij daar van vindt. De vragenlijst is anoniem, jouw docent komt er niet achter wat jij precies hebt ingevuld. Alvast bedankt voor het invullen. Om een beeld te krijgen van wat jij van lezen vindt, wil ik eerst weten wat voor type persoon jij bent en wat jij zelf van lezen vindt. Voordat de vragen beginnen eerst nog een paar vragen over jou. Ben je een jongen of een meisje? Hoe oud ben je? Welk profiel heb je? Dit gedeelte van de vragenlijst gaat over lezen in het algemeen. 1. Lees je ook boeken buiten de boeken die je voor school moet lezen? a. Zo ja, hoeveel boeken heb je al gelezen voor je lol? b. Wat voor boeken lees je dan? c. Waar let je op als je een boek uitzoekt? binnenkant: buitenkant: d. Lees je voor je lol ook wel eens boeken in een andere taal? Zo ja, welke taal?

Ja / Nee

Ja / Nee

Geef dan nu van de volgende vragen aan of ze betrekking hebben op jou of niet: 2. Vroeger vond ik lezen veel leuker Ja / Nee 3. Ik lees nu minder dan vroeger omdat ik voor school veel moet lezen Ja / Nee 4. Ik vind het vervelend dat ik voor school boeken moet lezen Ja / Nee 5. De boeken die ik voor school lees vind ik leuk Ja / Nee 6. Ik mag de boeken die ik voor school moet lezen zelf uitzoeken Ja / Nee Het volgende gedeelte van de vragenlijst gaat over het lezen wat je dit jaar voor Engels gedaan hebt. Nogmaals, je docent komt er niet achter wat jij hebt ingevuld, dus wees eerlijk. 7. Hoeveel boeken heb je dit jaar voor Engels moeten lezen? 8. Mag je alle boeken lezen die je zelf wil? Ja / Nee a. Zo nee, hoe word je beperkt in je keuze? 9. Hoe kies je een Engels boek? Waar kijk je naar bij het zoeken van een Engels boek? binnenkant:

buitenkant:

10. Hoeveel boeken van de verplichte boeken heb je daadwerkelijk gelezen? 11. De boeken die je wel hebt gelezen, vond je die leuk? Ja / Nee


Pagina 22 van 23

a. Waarom wel/niet? 12. Van de boeken die je niet hebt gelezen, hoe heb je dat opgelost voor je verslag?

13. Was er van de boeken die je hebt gelezen ook een film? Ja / Nee a. Zo ja, kruis aan welke van de volgende stellingen voor jou van toepassing zijn, en zet er achter voor welk boek. o Ik heb de film niet gekeken. o Ik heb de film gekeken, om het verhaal van het boek beter te begrijpen. o Ik had de film al gezien, en ben naar aanleiding daarvan het boek gaan lezen. o Ik had eerst het boek gelezen en ben daarna de film gaan kijken. o Ik heb de film gekeken omdat ik het boek niet had gelezen. 14. Was er van de boeken die je hebt gelezen ook een vertaling? Ja / Nee a. Zo ja, kruis aan welke van de volgende stellingen voor jou van toepassing zijn, en zet er achter voor welk boek. o Ik heb de vertaling niet gelezen. o Ik heb de vertaling gelezen, om het verhaal van het Engelse boek beter te begrijpen. o Ik had de vertaling al gelezen, en ben naar aanleiding daarvan het boek in het Engels gaan lezen. o Ik heb de vertaling gelezen omdat ik het boek niet in het Engels had gelezen.


Pagina 23 van 23

Bijlage 3 Huidige Eindtermen Literatuur Havo (van www.eindexamen.nl)

Domein E: Literatuur Subdomein: Literaire ontwikkeling 40 De kandidaat is in staat leerervaringen op te doen door het lezen van een gevarieerd aanbod aan teksten, zodat hij in aansluiting op zijn persoonlijke voorkeuren zijn leessmaak kan ontwikkelen. 41 De kandidaat is in staat aan de hand van literaire teksten leerervaringen op te doen ten aanzien van een aantal aspecten van de maatschappij, op grond waarvan hij zijn visie op de werkelijkheid en zijn plaats daarin kan ontwikkelen. 42 De kandidaat kan op grond van de leerervaringen, genoemd in eindterm 40 en 41, van de persoonlijke leeservaringen beargumenteerd verslag uitbrengen aan de hand van een persoonlijke selectie van drie werken uit de werken die hij uit het betrokken taalgebied gelezen heeft. • Onder werken worden oorspronkelijke werken verstaan. • De teksten liggen binnen het bereik van de kandidaten, wat niet wil zeggen dat alleen jeugdliteratuur in aanmerking komt; wel moeten werken voor de kandidaten herkenbaar zijn. • In voorkomende gevallen kan naast de oorspronkelijke tekst een vertaling worden gebruikt. 43 De kandidaat kan naar aanleiding van een aantal (fragmenten uit) literaire werken de persoonlijke leeservaringen beschrijven, verdiepen en evalueren. • De beschrijving: In de beschrijving geeft de kandidaat een persoonlijke reactie op het werk, motiveert zijn boekkeuze en geeft de inhoud kort weer. Bijlage 4 Eindtermen Literatuur 2007 (van www.tweedefaseloket.nl)

Domein E: Literatuur Subdomein E1: Literaire ontwikkeling 7. De kandidaat kan beargumenteerd verslag uitbrengen van zijn leeservaringen met ten minste drie literaire werken.

PGO Hannie van Rooijen, Pagina 1 van 23 IVLOS Universitaire Lerarenopleiding Engels Juni 2007

Recommend Documents