Tanja Visser is natuurdiëtist in Heerhugowaard. Ze is gespecialiseerd in de behandeling van kinderen, maag- en darmklachten, overgevoeligheden en leverontgiftingsproblematiek.
Over(gevoelige) kinderen tanja visser
vanaf de tweede wereldoorlog is er veel veranderd in het nederlandse eet- en leefpatroon. Factoren zoals overmatige stress, lucht- en watervervuiling, antibioticagebruik en onevenwichtige voeding hebben bij bepaalde kinderen (en volwassenen) geleid tot een ontregeld immuunsysteem, verzwakte vertering, verstoorde darmflora en/of disfunctioneel stressregulatiesysteem. het gevolg is dat deze kinderen vaak al in hun eerste levensjaar een abnormale reactie vertonen op bijvoorbeeld kleine of normale hoeveelheden geluid, stress, huisstofmijt, schimmelsporen in de lucht en bepaalde bestanddelen in huidverzorgingsmiddelen en voeding, zoals AzO-kleurstoffen, koemelk, ei, pinda, soja, tarwe en citrusfruit. ze zijn ‘overgevoelig’. natuurdiëtist tanja visser ziet een groeiend aantal ouders met hun overgevoelige kinderen haar praktijk bezoeken vanwege met name maag- en darmklachten, eczeem, astma, recidiverende luchtweginfecties, vermoeidheidsklachten en concentratieproblemen. naast de behandeling van de directe klachten, is haar therapie altijd gericht op het verhelpen van de achterliggende oorzaak. het doel bij deze kinderen is het zoveel mogelijk verhelpen van de overgevoeligheid. in dit artikel bespreekt ze haar praktijkervaringen met de voeding van overgevoelige kinderen tot één jaar.
een goede basis begint al voor de zwangerschap
de natuurlijke darmflora, vertering en het terugdringen van pathogene
Een gezonde, natuurlijke voeding helpt kinderen van deze tijd zich
micro-organismen. De voeding moet in ieder geval rijk zijn aan essen-
optimaal lichamelijk, geestelijk en emotioneel te ontwikkelen. De basis
tiële vetzuren en vocht, prebiotica uit groenten, granen, fruit, bonen
hiervoor wordt gelegd tijdens de zwangerschap en de eerste levens-
en noten, en beperkt in mono- en disacchariden (o.a. suiker, glucose,
jaren. Het is dan ook zaak om al in een zo vroeg mogelijk stadium
fructose, diksap en moutstroop). Afhankelijk van de verteringscapaci-
(aanstaande) ouders en hun kind te ondersteunen in het gebruik van
teit en bij een teveel aan pathogene micro-organismen volgt soms nog
een gezonde voeding.
een beperking van de hoeveelheid zetmeel, vet of eiwit. Ik combineer
In een optimale situatie meldt een vrouw zich vóór de zwangerschap
de voedingsadviezen vaak met het gebruik van kruiden, homeopathie,
voor voedingsbegeleiding. Het is dan mogelijk de voeding en gezond-
celzouten, gemmotherapie en/of probiotica.
heid van de moeder te optimaliseren, zodat zij goed voorbereid en in goede conditie begint aan de zwangerschap en de (op)voeding van
Om de opbouw van een gezonde darmflora bij de baby te ondersteunen
haar kind. Regelmatig zie ik in mijn praktijk vrouwen in niet-optimale
raad ik de moeder aan 2-3 maanden voor de uitgerekende datum een
conditie een zwangerschap in gaan. Door uitputting zijn deze vrouwen
probioticum met de bifidobacterium infantis te gebruiken. Deze bacterie
soms niet meer in staat borstvoeding te geven. Ontzettend jammer,
is de belangrijkste bewoner van het darmkanaal van een gezonde pasge-
want borstvoeding is en blijft de beste start voor een kind.
borene. Bij overgevoeligheden in de familie (vaders- en/of moederskant) raad ik aan dit aan te vullen met lactobacillus rhamnosus GG.
22
Darmflora van de moeder bepaalt de flora van het kind
Na de bevalling worden de bifidobacterium infantis en lactobacillus
Nog een reden om al voor de zwangerschap met voedingsinterventie te
rhamnosus GG nog minimaal 6 maanden aan de baby gegeven. Deze
starten is de nauwe relatie tussen de darmflora van de moeder en het
combinatie heeft o.a. een anti-pathogene werking [1], ondersteunt de
kind. Bij een natuurlijke, vaginale geboorte bepaalt de samenstelling
voedselvertering, vermindert de darmpermeabiliteit [8] en normaliseert
van de darmflora van moeder de darmflora van de baby. Door een goede
de darmmotiliteit [3]. Onderzoeken tonen aan, dat gebruik van lactobac-
opbouw van de darmflora wordt het immuunsysteem getraind om zich
illus rhamnosus GG bij moeder en kind de kans op met name atopisch
te wapenen tegen infecties en niet onnodig en/of te heftig op allergenen
eczeem aanzienlijk vermindert [4,5]. Mogelijk zijn ook andere bacte-
te (over)reageren. Ook worden de voedingsstoffen beter opgenomen.
riestammen effectief en/of hebben ze risicoverminderende effecten
Ik raad vrouwen aan om het liefst voor of anders tijdens de zwangerschap
op andere atopische klachten, zoals astma. Onderzoeken hiernaar zijn
een darmflora-analyse van de ontlasting te laten verrichten. Afhankelijk
volop gaande, zoals de PANDA-studie vanuit het Wilhemina Kinderzie-
van de uitslag geef ik voedingsadviezen gericht op het verbeteren van
kenhuis in Utrecht (www.pandastudie.nl).
van Nature nr. 6 - 2007
vOeDing
De beste voeding is borstvoeding Veel gezondheidsproblemen bij baby´s kunnen worden voorkomen
Jammer genoeg lukt het maar weinig vrouwen om zes maanden of
door het uitsluitend geven van borstvoeding tot ze zes maanden oud
langer borstvoeding te geven. 79% van de moeders start met borst-
zijn. Ook bij start van de bijvoeding is het doorgeven van moedermelk
voeding en maar 25% geeft rond de zes maanden nog uitsluitend
tot een leeftijd van één jaar uit gezondheidsoogpunt de meest ideale
borstvoeding. Onzekerheid over de kwaliteit van de borstvoeding,
keuze.
onvoldoende kennis over het belang van borstvoeding en borstvoedingstechnieken, uitputting en onvoldoende steun vanuit de omgeving (ziekenhuis, partner, werkgever, consultatiebureau) spelen
gezondheidsvoordelen van borstvoeding [6,7,8,9,10,11] 1.
Het bevat diverse afweercellen en -stoffen, zoals fagocyten,
hierbij een rol [12,13]. Bij borstvoedingsproblemen is het aan te raden de hulp in te roepen van een lactatiedeskundige.
complementfactoren, lysozym, lactoferrine, interferon, interleukines, secretoir IgA. Deze stoffen beschermen de baby tegen infecties aan bijvoorbeeld luchtwegen, middenoor en urinewegen. 2. Het is minder belastend voor de nog onrijpe lever en nieren vanwege een lager eiwitgehalte dan flesvoeding. Het aminozuurpatroon van moedermelkeiwitten is goed afgestemd op de behoefte van baby´s. 3. Vet uit moedermelk wordt makkelijker verteerd en geresorbeerd dan vet uit flesvoeding. Dit komt door de aard van het vet en de aanwezigheid van lipase in moedermelk. 4. De vetzuursamenstelling van moedermelk is gunstiger dan die van flesvoeding. Het is (als de moeder gezond eet) veel rijker aan essentiële vetzuren, zoals arachidonzuur, geconjungeerd linolzuur (CLA), eicosopentaeenzuur (EPA), docosahexaeenzuur (DHA) en gamma-linoleenzuur (GLA) dan flesvoeding. Deze vetzuren spelen een belangrijke rol bij onder andere de ontwikkeling van de hersenen en het immuunsysteem van de baby. 5. De samenstelling van moedermelk wordt per moment van de dag aangepast aan de behoefte van het kind. Flesvoeding heeft
voedingstips bij het geven van borstvoeding
constant dezelfde samenstelling.
1.
6. Borstvoeding beschermt tegen voedselallergie door het hoge gehalte aan IgA en een lagere concentratie aan lichaamsvreemde eiwitten dan flesvoeding. 7. De kans op overvoeding is kleiner, omdat de baby bij borstvoeding harder moet zuigen en moedermelk een hogere verzadigingswaarde heeft. 8. Borstgevoede kinderen hebben op latere leeftijd een lager risico op overgewicht dan flesgevoede kinderen.
Drink minimaal 2 tot 2 1/2 liter vocht per dag: water, kruidenthee, granenkoffie, groentensap, met water verdund ongezoet vruchtensap.
2. Eet royaal groenten en fruit: minimaal 250-300 gram groenten en 2-3 stuks fruit. 3. Eet minimaal twee keer per week 100 gram vette vis om voldoende omega-3-vetzuren (minimaal 450 mg per dag) binnen te krijgen. Vette vissoorten met lage gehaltes aan PCB’s en kwik zijn zalm (Wilde Alaska, roze of blauwrug), kipper, pelser, sprot,
9. Borstvoeding is rijk aan hormonen, prebiotica, groeifactoren
Spaanse makreel, haring, sardine, ansjovis. Vermijd blauwvinto-
en grondstoffen voor de celdeling. Deze staan garant voor de
nijn, Atlantische zalm, marlijn, koningsmakreel, zwaardvis en
opbouw van een stevige darmslijmvlieswand en een goede darm-
haai vanwege hoge kwik- en/of PCB-gehaltes (www.oceansalive.
flora. Voorbeelden zijn oligosacchariden, glutamine, laurinezuur,
org). Vis kan eventueel worden vervangen door een visoliesup-
taurine, nucleotiden, Epidermal Growth Factor en Insuline Like
plement. Bij een visallergie of vegetarisch/veganistisch eetpa-
Growth Factor.
troon kan vis worden vervangen door een docosahexeenzuur
10. Moedermelk is rijk aan diverse hormonen die een rol spelen in
(DHA)-supplement op basis van algen samen met 1 eetlepel
onder andere de stofwisseling, het imuunsysteem, de bloedvaten,
lijnzaadolie of 2 eetlepels walnoten voor de behoefte aan alfa-
het zenuwstelsel, de stressregulatie en de aanmaak van rode
linoleenzuur (ALA) en eicosopentaeenzuur (EPA) per dag. >>
bloedcellen. Voorbeelden zijn thyroxine, cortisol, cholecystokinine, prostaglandines en melatonine.
het
DOssier van Nature nr. 6 - 2007
23
4. Eet volkorenbrood, volle granen en graanproducten, zoals volko-
op het moment van de geboorte de moedermelk direct hypo-allergeen
renpasta en volkorencrackers naar (energie)behoefte. Beperk de
is. Allergenen worden nog tot 3 dagen na consumptie in de moeder-
hoeveelheid graanproducten bij een zwakke zetmeelvertering of
melk aangetroffen. Ook heeft de vrouw dan nog voldoende tijd om
bloedglucoseproblematiek. Geef de voorkeur aan andere granen
thuis te raken in het dieet. Bij deze voeding is de inname van vita-
dan tarwe bij bloedglucoseproblematiek en overgevoeligheden.
mine D, vitamine B2, calcium, magnesium en omega-3-vetzuren een
5. Wees matig met zuivelproducten en kies bij voorkeur aangezuurde
aandachtspunt.
biologische zuivelproducten van geit, schaap, paard of sojamelkproducten. Bij overgevoeligheden in de familie is het raadzaam om
Flesvoeding
helemaal geen zuivelproducten en soms ook geen soja te gebruiken.
De meeste flesvoedingen bevatten veel minder prebiotische stoffen,
De calcium- en vitamine B2-inname is dan een aandachtspunt.
eicosopentaeenzuur (EPA), docosahexaeenzuur (DHA) en gamma-
6. Vermijd roken en het gebruik van alcohol. Gebruik zo min moge-
linoleenzuur (GLA) dan moedermelk [17]. Als de baby flesvoeding krijgt
lijk koffie, cola, chocolade en zwarte en groene thee. Deze stoffen
geef ik de voorkeur aan flesvoeding verrijkt met prebiotica (galacto-
belasten de nog onrijpe lever, hersenen en nieren van de baby.
oligosacchariden, fructose-oligo-sacchariden). Dit vanwege de positieve
7. Wees matig met zoetmiddelen en gezoete producten, zoals suiker,
effecten op de ontwikkeling en samenstelling van de darmflora en
honing, moutstroop, frisdranken, koek en snoep.
risicovermindering op allergische klachten. Als de baby uit een over-
8. Vermijd zo veel mogelijk kunstmatige toevoegingen. Kies zo
gevoelige familie komt of overgevoeligheidsklachten vertoont, is het
veel mogelijk voor biologische producten. Biologische producten
noodzakelijk over te gaan op hypo-allergene flesvoeding. Ik raad aan de
bevatten geen kunstmatige toevoegingen en minder resten van
flesvoeding te verrijken met een capsule met visolie in combinatie met
bestrijdingsmiddelen. Ook zijn biologische vlees- en melkpro-
een capsule teunisbloemolie/borage-olie en een probioticum op basis
ducten rijker aan omega-3-vetzuren en geconjungeerd linolzuur
van de bifidobacterium infantis en lactobacillus rhamnosus. Dit om de
(CLA) dan producten uit de gangbare landbouw [15].
samenstelling van de flesvoeding meer richting de samenstelling van
9. Sommige producten kunnen via de moedermelk darmkrampen
moedermelk te brengen. Hierdoor wordt de opbouw en samenstelling
bij de baby veroorzaken: o.a. kool, ui, prei, scherpe kruiden en
van de darmflora ondersteund en vermindert het risico op allergische
specerijen, sinaasappel en bonen. Geven ze problemen, laat ze dan
klachten of worden bestaande overgevoeligheidsklachten verminderd
tijdelijk geheel of gedeeltelijk uit de voeding.
[2,4,5]. In het geval van een hypo-allergene voeding kan daarnaast extra
10. Vul de voeding van de moeder aan met een vitamine A/D-supple-
prebiotica worden toegevoegd. Prebiotica kunnen darmkrampen en
ment met minimaal 450 RE vitamine A en 400 I.E. (10 mcg)
overmatige gasvorming bij de baby veroorzaken. Dit is te verhelpen
vitamine D eventueel in combinatie met een multivitaminen-
door de dosis geleidelijk aan te verhogen, de dosering laag te houden
mineralenpreparaat. Ook het Voedingscentrum adviseert een vita-
(1/2 - 1 theelepel) of zo nodig het gebruik (tijdelijk) te staken.
mine D-preparaat voor alle zwangeren, vrouwen die borstvoeding geven en kinderen beneden de 6 jaar. 11. Vul de voeding van de baby aan met: 400-600 I.E vitamine D en t/m de 3e maand 25 microgram vitamine K.
klachten die kunnen wijzen op voedselovergevoeligheid bij baby´s •
(atopisch) eczeem
•
recidiverende infecties van oren of luchtwegen en chronische neus-
Allergie in de familie Bij een allergie, voedselovergevoeligheid, astma, hooikoorts of eczeem
verkoudheid •
bij de moeder, vader of ouder broertje of zusje is er een vergroot risico
ontlastingsproblemen: diarree, verstopping, slijm, bloed of voedselresten in de ontlasting
op een overgevoeligheid bij de baby. In zo´n geval heeft het geven van
•
darmkrampen
borstvoeding en stoppen met roken een belangrijk preventief effect op
•
meer dan 1,5 tot 2 uur huilen per dag
het ontwikkelen van een eventuele overgevoeligheid. Door een hypo-
•
onrust, slecht slapen
allergeen dieet te volgen maakt de moeder haar eigen melk hypo-aller-
•
prikkelbaarheid, slecht humeur
geen. Ze laat dan de belangrijkste potentiële allergenen uit haar voeding.
•
astma
Dit zijn vooral melkproducten van koe, schaap, paard en geit, ei, noten ,
•
achterblijven in de ontwikkeling (groei, motoriek)
zaden en pinda. Soms is het ook nodig vis, schaal- en schelpdieren en soja weg te laten. Dit dieet voorkomt of vermindert allergische klachten
Bovengenoemde klachten komen niet uitsluitend voor bij voedselover-
bij de baby. Ook wordt het curatief ingezet bij een al bestaande voedsel-
gevoeligheid. Andere veel voorkomende oorzaken zijn: verteringspro-
allergie [16]. Het is van belang dat de vrouw 4-6 weken voor de uitgere-
blemen, verstoringen in de darmflora, post-vaccinatieproblematiek,
kende datum met het hypo-allergene dieet start. Dit om te zorgen, dat
gebruik van antibiotica, stress en verschuiving van wervels en/of schedeldelen tijdens de bevalling.
24
van Nature nr. 6 - 2007
vOeDing
bijvoeding Vanaf zes maanden kan er worden begonnen met het gebruik van bijvoeding naast moedermelk of flesvoeding. Eerder is in de meeste gevallen niet aan te raden in verband met een hoger risico op het ontstaan van voedselovergevoeligheid en spijsverteringsklachten [16].
verteringscapaciteit
Gestart wordt met groenten en fruit. Later volgen volkoren rijste-
Een aandachtspunt in het eerste levensjaar is de consistentie van de
meel voor de bereiding van pap, een theelepeltje onder zuurstofarme
voeding en de hoeveelheid grove vezels. Bij sommige kinderen is de
omstandigheden koudgeperste omega 3-6-9-oliemix door de groenten,
ontwikkeling van de verteringskracht wat trager dan bij anderen. Dit
aardappels en peulvruchten. Daarna volgen ook vlees, vis, ei of andere
is onder andere te merken aan buikkrampen, verstopping, diarree en
vleesvervangers en fijn volkorenbrood. Als drinkvocht zijn geschikt:
voedselresten in de ontlasting. De klachten ontstaan vooral bij gebruik
water, kruidenthee en met veel water verdunde ongezoete vruchten-
van te veel, te grof of zwaar voedsel zoals (grof) volkorenbrood, bonen,
sappen. Biologische producten genieten weer de voorkeur. Zie hiervoor
vlees, grove stukken (gekookte) groenten en rauw fruit.
het kader Voedingstips borstvoeding, punt 9. voedingstips bij verteringsproblemen: De snelheid van opbouw, hoeveelheden en consistentie van de bijvoe-
•
Kook de voeding goed gaar (eventueel ook het fruit) en prak of
ding moet worden aangepast aan de ontwikkeling en de behoefte van het
pureer het zolang de verteringscapaciteit nog beperkt is. Bied vanaf
kind. Het ene kind ontwikkelt zich nu eenmaal sneller of verbruikt meer
7-8 maanden wel regelmatig kleine hoeveelheden producten met
dan het andere. Sommige kinderen eten rond hun eerste jaar al met de
een wat hardere, grovere structuur aan, zoals een stukje rijstwafel,
pot mee. Andere kinderen zijn gebaat bij een langzamere opbouw van
een partje appel of stukje wortel. Dit om de ontwikkeling van de
vaste voeding, omdat hun verteringscapaciteit en de opbouw van darm-
mondmotoriek te stimuleren.
slijmvliezen en darmflora nog beperkt is. Bij alle kinderen is terughou-
•
Fruit geeft regelmatig gistingsklachten zoals darmkrampen, over-
dendheid geboden met zout, te veel rauwe groenten, scherpe kruiden
matige flatulentie en dunne ontlasting. Vervang dan, zolang de
en specerijen en noten en pinda´s vanwege het verslikkingsgevaar.
spijsverteringskracht niet optimaal is, fruit door een extra portie
Uiteraard horen kunstmatige toevoegingen, kunstmatige zoetstoffen,
gekookte groente.
witmeelproducten (rijstebloem, witbrood, babykoekjes van bloem),
•
Kies in plaats van vlees in het begin voor vis of gepureerde linzen.
suiker, natuurlijke zoetmiddelen zoals honing, moutstroop en ahornsi-
•
Geef liever geen flesvoeding of koemelkproducten, maar moeder-
roop en chocolade niet thuis in de voeding van het (jonge) kind.
melk vanwege de goede verteerbaarheid. >>
casus
Ik adviseeerde een hypo-allergene flesvoeding aangevuld met
Een moeder kwam met haar zoontje van zeven maanden op
een capsule bernagieolie en visolie en een probioticum op
het spreekuur vanwege hevige eczeemklachten. De moeder
basis van Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus rhamnosus
had zelf hooikoorts. De vader had vroeger eczeem. De klachten
en Bifidobacterium infantis. De bijvoeding werd volgens een
waren sterk verergerd na de overgang van borst- naar flesvoe-
hypo-allergeen schema opgebouwd. De vertering en heling/
ding in de vierde levensmaand. Drie weken geleden had het
rijping van de darmslijmvliezen werden ondersteund met een
kind antibiotica gehad vanwege een luchtweginfectie. Sinds-
gemmopreparaat (Ficus carica en Ribes nigrum). Tijdelijk
dien had hij last van verstopping. De bijvoeding verliep moei-
werd een antimycoticum (colloïdaal zilver) en een leverdrai-
zaam. Het kind had veel last van winderigheid.
nagemiddel (Carduus marianus, Cynara scolymus, Taraxacum officinale in homeopathische verdunning) ingezet.
De behandeling Er was duidelijk een atopie aanwezig (beide ouders overge-
verloop
voelig). Darmflora-analyse van de ontlasting liet een zwakke
Het ontlastingspatroon normaliseerde. De bijvoeding liep nog
zetmeelvertering en een overgroei van Candida zien. De goede
moeizaam, maar enkele groenten- en fruitsoorten en rijste-
bacteriestammen (residente flora) waren over het geheel onvol-
meel werden verdragen. Vlees gaf nog problemen.
doende aanwezig. Vermoedelijk speelde een koemelkoverge-
De huidklachten verergerden eerst en namen na drie tot vier
voeligheid een rol. Helaas was het herstarten van borstvoeding
weken af. De huid was soms nog onrustig, maar hormoonzalf
niet meer mogelijk.
was niet meer nodig.
het
DOssier van Nature nr. 6 - 2007
25
•
Kies voor de graanproducten van makkelijk te verteren graan-
referenties
soorten zoals rijstmeel, rijstwafel, fijn maïsmeel, boekweit(meel)
1.
rium bifidum en streptococcus thermophilus to infants in hospital for prevention of
en gierst(meel of -vlokken). Van de graansoorten zijn rogge en tarwe het zwaarst verteerbaar. Let op de samenstelling van babypapmelen. Veel papmelen vanaf 7-8 maanden bevatten vaak (grote) hoeveelheden tarwe. • •
diarrhoea and shedding of rotavirus. Lancet 1994; 344: 1046-1049 2. Majamaa H, Isolauri E, Probiotics: a novel approach in management of food allergy, J. Allergy Clin. Immunol. 1997, 99: 179-185 3.
Bak, braad en frituur zo min mogelijk. Bereid het eten door koken, stomen, smoren en stoven. Maak eventueel gebruik van ontlastingsonderzoek naar de verteringscapaciteit en samenstelling van de darmflora van de baby. Op
Vanderhoof JA. Use of probiotics in childhood gastrointestinal disorders, J. Pediatr. Gastroenterol Nutr. 1998, 27(3):323-332
4. Kalliomaki M, Salminen S, Arvilommi H, et al. Probiotics in primary prevention of atopic disease, a randomised placebo-controlled trial, Lancet 2001, 357:1076-1090 5.
Kalliomaki M, Salminen S, Arvilommi H, et al. Probiotics and prevention of atopic desease: 4-years follow-up of an randomised placebo-controlled trial. The Lancet 2003;
geleide van de uitslag wordt de voeding verder aangepast en ondersteund met bijvoorbeeld homeopathie, fytotherapie en probiotica.
Saavedra JM, Bauman NA, Oung I, Perman JA, Yolken RH. Feeding of bifidobacte-
361: 1869-1871. 6. Gdalevich M, Mimouni D, Mimouni M. Breast-feeding and the onset of atopic dermatitis in childhood, J. Am. Acad. Dermatology 2001, 45:520-527
bijvoeding bij overgevoelige baby´s Bij overgevoelige baby´s is er een andere opbouw van de bijvoeding. De introductie van voedingsmiddelen moet gestructureerd en in opbouwende hoeveelheid worden gegeven. Enkele richtlijnen zijn: •
Als de baby het product verdraagt, kan na drie dagen een nieuw product worden uitgeprobeerd.
•
and immunomodulating properties, Pediatr. Infect. Dis. J. 1993,12:664-671 9. Pickering LK, Granoff DM, Erickson JR, et al. Modulation of the immune system by human milk and infant formula containing nucleotides. Pediatrics 1998,101:242-249 10. Semmekort BA. Borstvoeding en het immuunsysteem, Tijdschrift Verloskunde, 2001,26(4):296-303
Maak uitsluitend gebruik van pure, enkelvoudige producten zonder toevoegingen.
•
asthma in childhood, J.Pediatrics 2001,139:261-266 8. Goldman AS. The immune system of human milk: antimicrobial, anti-inflammatory
Geef één nieuw product per keer en bouw de hoeveelheid in drie dagen op.
•
7. Gdalevich M, Mimouni D, Mimouni M. Breast-feeding and the risk of bronchial
11. Stegeman NE. Voeding bij gezondheid en ziekte, 1997, ISBN9001809839 12. Burgmeijer RJF, Reijneveld SA. Motieven om te stoppen met borstvoeding TNO Preventie en Gezondheid, maart 2002 13. Lantinga Cl, Herschderfer K, Wouwe JP van, et al. Peiling melkvoeding van zuigelin-
Loopt de bijvoeding zonder problemen, dan kan worden overgegaan op een snellere introductie van bijvoorbeeld één product per
gen 2001/2002, Leiden, TNO-PG, 2002, publicatie nr. 2002/309 ISBN 9067439622 14. Goyens PLL et al. Conversion of alpha-linolenic acid in humans is influenced by the absolute amounts of alpha-linolenic and linoleic acid in the diet and not by their ratio.
één tot twee dagen. •
Het is van belang potentieel allergene producten pas na het eerste levensjaar te geven. Dit zijn melk- en melkproducten van
Am. J. Clin. Nutr. 2006;84:44-53. 15. Rist l, Mueller A, Barthel C, et al. Influence of organic diet on the amount of conjugated linoleic acids in breast milk of lactating women in the Netherlands, Br.J.Nutr.2007,
koe, schaap, geit en paard (melk, kaas, yoghurt, karnemelk etc.), ei, pinda, noten, soja, vis, schaal- en schelpdieren, tarwe en soms
97:735-743 16. Voedingscentrum, Landelijke standaard voedselallergie bij zuigelingen, vijfde druk
ook de andere glutenhoudende granen zoals spelt, gerst, rogge, kamut.
2005. 17. Compendium Dieetproducten en voedingsmiddelen 2007 34ste editie, Bohn Stafleu van Loghum.
Andere producten die soms problemen geven, zijn citrusfruit, aardbei, kiwi, tomaat, paprika, aubergine, varkensvlees en specerijen [16].
zwakke vertering en voedselovergevoeligheid Bij overgevoelige baby´s zie ik bijna altijd een combinatie van een zwakke verteringscapaciteit met een verstoring van de darmflora. Ik zie
Aanbevolen websites •
www.natuurdietisten.nl
•
www.borstvoeding.com
•
www.gutflora.org
•
www.oceansalive.org, voor informatie over verontreinigingen in vis
regelmatig de overgevoeligheid verminderen of verdwijnen als de vertering en darmflora voldoende op krachten zijn gekomen. Houd daarom met de voeding rekening met een zwakke vertering. Zie voor tips de
Tanja Visser is natuurdiëtist in Heerhugowaard. Ze is gespecialiseerd in
alinea over verteringscapaciteit. Vul de voeding aan met producten die
de behandeling van kinderen, maag- en darmklachten, overgevoeligheden
de afgifte van spijsverteringsenzymen stimuleren en de opbouw van
en leverontgiftingsproblematiek. Ze maakt gebruik van inzichten vanuit
de darmslijmvliezen en darmflora ondersteunen. Enkele voorbeelden
de reguliere, orthomoleculaire, Traditionele Chinese, Ayurvedische en
zijn: een probioticum met Lactobacillus acidophilus, Bifidobacterium
natuurgeneeskundige voedingsleer. Ze is verbonden aan Natuur Diëtisten
lactis, Bifidobacterium infantis, en Lactobacillus rhamnosus GG, de
Nederland (NDN) en het Netwerk Orthomoleculaire Diëtisten (NOD). Zie
gemmotherapeutica Ficus carica, Tilia tomentosa en Ribes nigrum en
voor meer informatie www.dieetcare.nl en www.natuurdietisten.nl
fytotherapeutica Carduus marianus, Cynara scolymus, Melissae folium, Menthae pipiritae en Angelica radix. <<
26
van Nature nr. 6 - 2007
