Ontwikkelingseconomie Syllabus

Ontwikkelingseconomie Syllabus Luc Hens Vrije Universiteit Brussel Lentesemester 2015

Contactinformatie Titularis: Luc Hens. e-mail: [email protected]. Als je me een e-mail stuurt met betrekking tot het opleidingsonderdeel Ontwikkelingseconomie, zet in het onderwerpvak Ontwikkelingseconomie Je.voornaam Je.achternaam. Webstek: http://homepages.vub.ac.be/~lmahens/. Bevat o.a. de syllabus, taken, vorige examens, tips voor het schrijven van een onderzoeksrapport, links naar economie-sites. Spreekuren: Vrijdag 14:00–16:00, Lokaal C2.17. Tijdens mijn spreekuren kan je langskomen zonder afspraak. Als je mij op een ander tijdstip wil spreken, maak je best een afspraak voor of na de les of per e-mail. Tijd en plaats van colleges: Vrijdag 10:00–12:00 in lokaal E204.

Inhoud Ontwikkelingseconomie bestudeert de problemen van economische ontwikkeling (groei, levensstandaard) in Africa, Azi¨e, Latijns Amerika en de “transitielanden” van Oost-Europa die als ontwikkelingslanden worden beschouwd. Deze cursus vertrekt van twee fundamentele vragen: waarom zijn sommige landen rijker dan andere? en: waarom groeien sommige landen sneller dan andere? Behandelde onderwerpen zijn: factoraccumulatie, het Solow-model en groeiboekhouding, bevolkingsgroei, menselijk kapitaal, productiviteit, effici¨entie, openheid, inkomensongelijkheid, cultuur, geografie, klimaat, en natuurlijke hulpbronnen. De cursus heeft een vergelijkend perspectief en een beleidsgerichte aanpak.

Voorkennis Minstens ´e´en cursus inleiding tot de economie, met elementen van zowel microals macro-economie. Zie bijvoorbeeld Mankiw and Taylor (2014) (of een eerdere editie). Basisvaardigheden informatietechnologie: opzoeken van informatie in gevensbanken en op het internet, documenten van het internet halen, een rekenbladprogramma (zoals Numbers, LibreOffice Calc of Microsoft Excel) gebruiken om gegevens te bewerken, een tekstverwerkingsprogramma (zoals Pages, LibreOffice Write of Microsoft Word) gebruiken om eenvoudige documenten 1

(zoals korte onderzoeksrapporten) te schrijven. Zie The Document Foundation (2014, hoofdstukkken 4, 5) voor een korte inleiding tot Write en Calc.

Leerdoelen In dit opleidingsonderdeel ontwikkel je de volgende vaardigheden (in de context van het domein van de ontwikkelingseconomie): – Vaardigheid 1: Bestaande kennis kennis opzoeken. Economische gegevens opzoeken, methodes om gegevens te vergaren gebruiken, en gepubliceerd onderzoek over specifieke onderwerpen localiseren. – Vaardigheid 2: Aantonen dat je bestaande kennis begrijpt. Kennis over de economische toestand samenvatten, de betekenis van economische kernbegrippen uitleggen, en uitleggen hoe economen die kernbegrippen gebruiken. – Vaardigheid 3: Bestaande kennis interpreteren. Economische kernbegrippen en analyses uit kranten en tijdschriften uitleggen. Idem voor niettechnische bijdragen van economen aan tijdschriften voor een breed publiek. – Vaardigheid 4: Economische gegevens interpreteren en verwerken. Uitleggen hoe je cijfergegevens uit gepubliceerde tabellen moet interpreteren. Trends en patronen identificeren in gepubliceerde gegevens. Beschikbare gegevens in tabelvorm gieten om een economisch probleem te illustreren. Het verband beschrijven tussen drie variabelen (bijvoorbeeld werkloosheid, prijzen en bbp). Uitleggen hoe je een regressie-analyse van economische gegevens uitvoert en interpreteert. – Vaardigheid 5: Bestaande kennis gebruiken om nieuwe problemen te analyseren. Een geschreven analyse (van een vijftal bladzijden) maken van een actueel economisch probleem. Een beleidsondersteunend document (van een tweetal bladzijden) schrijven dat aan een meerdere binnen de organisatie een bepaalde actie of beslissing aanbeveelt. Zie Hansen (2001, pp. 232–233) voor meer uitleg over deze belangrijke vaardigheden.

Studiemateriaal Het verplichte handboek is Weil (2013). Zorg dat je de International Edition (ISBN 978-0-273-76929-3) koopt, die veel goedkoper is (ongeveer 77 euro op amazon.de) dan de Amerikaanse editie. Verkrijgbaar in de VUB boekhandel of op www.proxisazur.be, www.nl.bol.com, www.amazon.de, www.amazon.co.uk. Een oudere editie voldoet ook, maar je bent zelf verantwoordelijk om eventuele verschillen na te gaan. Ga naar de webstek voor Weil (2013) en voeg de koppeling toe aan je favorieten: http://wps.aw.com/aw_weil_econgrowth_3/

2

Je zal dit semester veelvuldig gebruik maken van deze koppeling. Volg de koppeling naar Classroom Resources, dan naar Lab Exercises: haal de gegevensbank in rekenblad-opmaak (.xls) af. Ga ook na of je de Data Plotter kan opstarten. Haal het programma Gapminder Desktop af van www.gapminder.org en installeer het programma op je computer. Start het programma om na te gaan of het werkt. Voor data-analyse gebruiken we het gratis open-bron statistiekprogramma R. Hens (2010) geeft een korte inleiding. Zie ook mijn document line_of_best_fit.pdf. Voor de taken heb je een computer nodig met daarop: een tekstverwerkingsprogramma, een rekenbladprogramma, en R Statistical Environment (een gratis statistiekprogramma, www.r-project.org). Tijdens de colleges en voor het examen heb je een wetenschappelijke rekenmachine nodig, die minstens de log- en y x -functies heeft. De goedkope Casio FX 92 College voldoet. De rekenfunctie van een mobieltje of smartphone volstaat niet, en tijdens het examen zijn een mobieltje of smartphone niet toegelaten. Haal het document Typesetting_math.pdf af van de cursuswebstek. Het document legt uit hoe je wiskundige formules opmaakt in een tekstverwerkingsprogramma.

Aanvullend studiemateriaal Een optioneel en aanvullend boek is Easterly (2002), een uitstekend en vlot leesbaar boek dat mikt op een breed publiek (geen handboek; warm aanbevolen). Het bestrijkt ongeveer hetzelfde materiaal als Weil (2013) maar minder rigoureus en zonder technische details. Het is ´e´en van mijn favoriete economieboeken toegankelijk voor niet-economen. Een standaardhandboek met de vereiste economische voorkennis voor deze cursus is Mankiw and Taylor (2014) (of een eerdere editie). De taken voor mijn cursussen moeten de APA-opmaak volgen. Zie de opmaakregels voor geschreven werk voor details: http://homepages.vub.ac.be/~lmahens/written_work.html Bullock et al. (2014) geven een overzicht. Ook Wyrick (1994) en Neugeboren (2005) zijn nuttig voor al je opdrachten in economie-cursussen en voor je mastersthesis. Alle werken zijn beschikbaar in de VUB-bibliotheek, en kan je verkrijgen op ww.bol.com, amazon.co.uk, of amazon.de. Soms deel ik bijkomend materiaal uit tijdens de colleges. Raadpleeg regelmatig de cursuswebstek, en verifieer wat we gedaan hebben tijdens colleges die je miste. Ik verwacht dat je het economische nieuws volgt. Lees dagelijks de economiepagina’s van een kwaliteitskrant, of lees een financi¨ele krant (Financial Times is uitstekend, en je kan je via de webstek van de VUB-bibliotheek registreren zodat je onbeperkte toegang krijgt tot ft.com en elke ochtend een pdf van de Financial Times kan afhalen). Het weekblad The Economist is ook een uitstekende bron van nieuws, opinies, en analyses. 4uCampus (www.4uCampus.be) biedt aanzienlijke studentenkortingen.

3

Voorbereiding voor de colleges Aandachtig lezen is essentieel om kennis te verwerven. Zorg dat je, voor je naar de colleges komt: – het materiaal aangegeven in de cursusplanning hebt gelezen; – je op de cursuswebstek hebt gecontroleerd of er aankondigingen of wijzigingen zijn. Tijdens de colleges zal ik niet trachten om al het materiaal dat opgegeven is te behandelen. Leren heeft een belangrijke actieve en collectieve component, met name door de confrontatie en uitwisseling van idee¨en in de vorm van discussies. Mijn colleges zijn werk colleges. Daarom is aanwezigheid in de colleges belangrijk. Maak tijdens de colleges notities, best op ruitjespapier in A4-formaat. Breng mee: een vulpotlood, enkele gekleurde potloden, een meetlat met centimeterschaal, en een wetenschappelijke rekenmachine (met de functies xy en ln). Je hoeft je handboek niet mee te brengen naar de colleges.

Wijze van examineren Het eindresultaat voor dit opleidingsonderdeel wordt berekend als volgt: Participatie tijdens de colleges Werkstuk 1 Werkstuk 2 Werkstuk 3 Schriftelijk examen

10 10 10 10 60

% % % % %

(voor werkstudenten telt participatie voor 0% en tellen de werkstukken elk voor 13,33%) Je moet de werkstukken inleveren bij het begin van het college op de datum aangegeven in de kalender (zie lager). Ik aanvaard geen werkstukken die per e-mail worden ingeleverd; enkel papier. (Werkstudenten kunnen op aanvraag een uitzondering op deze regel krijgen; zij moeten hun werkstuk dan wel als pdf opsturen, niet in een ander bestandsformaat.) Laattijdige inlevering van de werkstukken is enkel toegelaten in gedocumenteerde noodgevallen, indien mogelijk met voorafgaandelijke kennisgeving. Het werkstuk moet in dat geval vergezeld gaan van een schriftelijk bewijs (bijvoorbeeld een medisch attest). Ik beslis discretionair welke redenen aanvaardbaar zijn (o.a. ziekte, familiale noodgevallen). Lever laattijdige werkstukken in op het vakgroepensecretariaat (B2.11). Bij werkstukken die laattijdig binnenkomen zonder geldige reden gaan er 2 punten af per werkdag dat ze te laat zijn. De opdrachten voor de werkstukken vind je terug op de cursuswebstek. De werkstukken moeten opgemaakt worden volgens de APA-regels; zie de opmaakregels voor geschreven werk voor details. De toepassing van de APAopmaakregels (dubbele interlinie, herhalen van titel op pagina 2, inspringen van paragrafen, geen witregels, auteur-jaar-formaat van bronvermelding, genummerde tabellen en afbeeldingen, verwijzingen naar tabellen en afbeeldingen met hun nummer, alfabettisch geordende referentielijst met hangend inspringen, . . . ) telt voor 1 punt op 20, alsook de abstract (korte samenvatting) (1 4

punt), de EconLit-onderwerpscodes (1 punt), en grammatica, spelling, en stijl (1 punt). De werkstukken zijn strikt individueel werk. Werk voor de werkstukken op geen enkele wijze samen met andere studenten. Wie deze regel schendt krijgt 00/20 voor de taak; ik zal tevens de decaan van de faculteit verzoeken de voorziene disciplinaire straf op te leggen. Als je vragen hebt over een werkstuk, vraag dan mij om hulp (niet je medestudenten). Begin tijdig, zodat je mogelijke problemen tijdig kan oplossen. Het examen is schriftelijk; er is geen mondelinge voortzetting van het examen. Het examen bestaat uit vier vragen van 5 punten elk. In de eerste vraag moet je vijf of tien termen defini¨eren uit de lijst in Appendix A. Het doel van deze vraag is om na te gaan of je de taal van de econoom accuraat kan spreken. Als je dat wenst mag je dit deel van het examen in het Engels beantwoorden. In de drie andere vragen moet je toepassen wat je hebt geleerd, vaak door re¨ele gegevens (bijvoorbeeld uit de Lab Exercises van de webstek van Weil (2013)) te analyseren met behulp van de methodes en modellen die we in de cursus hebben bestudeerd. Breng mee: een blauwe balpen, een vulpotlood, enkele gekleurde potloden (niet rood), een gom, een lineaal met centimeterschaal, een wetenschappelijke rekenmachine (met de log- en y x -functies), en je studentenkaart (met foto). Stop alles in een doorzichtig hersluitbaar plastic zakje (Ziploc, 1 of 2 liter). Geen pennenzak, mobiele telefoon, smartwatch, eigen papier, papieren zakdoekjes, of voedsel. Een flesje water mag als je het etiket verwijdert. Studenten die aan de tweede zittjd deelnemen, kunnen als zij dat wensen een nieuwe opgave vragen voor de taken. Zij doen dat door uiterst op de eerste dag van de tweede zittijd een mail te sturen naar de titularis ([email protected]). De gewichten van de onderdelen zijn dezelfde als in de eerste zittijd (10% participatie, 30% taken, 60% schriftelijk examen). Participatie tijdens de colleges (10%) maakt deel uit van het dagelijks werk tijdens het semester en maakt geen voorwerp uit van de tweede zittijd.

Kalender van de colleges Lees het aangeduide materiaal voor je naar de colleges k omt. Lees de appendices enkel wanneer dit expliciet vermeld is. Verifieer regelmatig de cursuswebstek voor wijzigingen en details. Soms moet je op voorhand gegevens afhalen en mee naar de colleges brengen. Lees zorgvuldig de tekst over voorbereiding voor de colleges.

Week 22 (vrijdag 13 februari 2015) Organisatie van de cursus. Waarover gaat ontwikkelingseconomie? De te verklaren feiten. Weil (2013), hoofdstuk 1. (Optioneel: Easterly (2002), hoofdstuk 1.) Ga naar www.gapminder. org en bekijk het filmpje “200 Countries, 200 Years, 4 Minutes.” De kracht van een samengestelde groeivoet. De regel van 70. Mini-onderzoeksproject: Inkomen per hoofd doorheen de wereld sedert de middeleeuwen. De data van Maddison (2001): Maddison (2001, table B-21 p. 264). Een raamwerk voor de analyse. Weil (2013) Hoofdstuk 2. Lees ook: Poverty measures: Width, not depth, The Economist, 28 juli 2014 (koppeling op cursuswebpagina).

5

Haal R af (www.r-project.org) en installeer het op je computer. Installeer ook R Commander: http://socserv.mcmaster.ca/jfox/Misc/Rcmdr/installation-notes.html Je vindt meer uitleg over R en R Commander in paragraaf 5 van dit document: http://homepages.vub.ac.be/~lmahens/STA101_Getting_started.pdf Haal de documenten vermeld op de cursuswebstek af. Haal de Gapminder Desktop app af van www.gapminder.org en installeer het programma op je computer. Start het programma om na te gaan of het werkt.

Week 23 (vrijdag 20 februari 2015) Factor-accumulatie: het groeimodel van Solow. Weil (2013), Hoofdstuk 3. Optioneel: Easterly (2002), hoofdstukken 2 en 3.

Week 24 (vrijdag 27 februari 2015) Factor-accumulatie: het groeimodel van Solow. Weil (2013), Hoofdstuk 3. Haal het rekenblad “Spreadsheet for Solow growth” af van de cursuswebstek en experimenteer met de parameterwaarden. Probeer het numerieke resultaat in Weil (2013, p. 64 bovenaan)) te repliceren. Optioneel: Easterly (2002), hoofdstuk 3.

Week 25 (vrijdag 6 maart 2015) Bevolking en economische groei. Weil (2013), Hoofdstuk 4. Optioneel: Easterly (2002), hoofdstuk 5.

Week 26 (vrijdag 13 maart 2015) Menselijk kapitaal. Weil (2013), Hoofdstuk 6. Optioneel: Easterly (2002), hoofdstuk 4. Werkstuk 1 inleveren op vrijdag 13 maart 2015 bij het begin van het college.

Week 27 (vrijdag 20 maart 2015) Productiviteit meten. Ontwikkelingsboekhouding. Weil (2013), Hoofdstuk 7.

Week 28 (vrijdag 27 maart 2015) De rol van technologie in groei.Weil (2013), Hoofdstuk 8 (sla 8.3 over). Optioneel: Easterly (2002), hoofdstukken 8 en 9. Werkstuk 2 inleveren op vrijdag 27 maart 2015 bij het begin van het college. Ten laatste op vrijdag 27 maart 2015 moet je ook een gepubliceerd wetenschappelijk artikel (voor werkstuk 3) ter goedkeuring voorleggen.

Week 29 (vrijdag 3 april 2015) Effici¨entie. Weil (2013), Hoofdstuk 10.

Week 30 (week beginnend op maandag 6 april 2015) Lentevakantie. 6

Week 31 (week beginnend op maandag 13 april 2015) Lentevakantie.

Week 32 (vrijdag 24 april 2015) Groei in een open economie. Weil (2013), Hoofdstuk 11.

Week 33 (vrijdag 1 mei 2015) Vrijdag 1 mei 2015 is een wettelijke feestdag. Geen les.

Week 34 (vrijdag 8 mei 2015) Overheid. Weil (2013), Hoofdstuk 12. Optioneel: Easterly (2002), hoofdstukken 11 en 12. Inkomensongelijkheid. Weil (2013), Hoofdstuk 13 (sla het politieke-economiemodel— van p. 405 “We can now examine . . . ” tot p. 408 “. . . the average level of income”—over). Lees: Inequality v growth. (2014, 1 maart). Free Exchange: Inequality v growth. The Economist, p. 72 (beschikbaar on-line; zie webpagina cursus); Wolf, M. (2014, 22 april). A more equal society will not hinder growth. Financial Times (de Financial Times is beschikbaar on-line via de bibliotheek). Werkstuk 3 inleveren op vrijdag 8 mei 2015 bij het begin van het college.

Week 35 (vrijdag 15 mei 2015) Geografie, klimaat en natuurlijke hulpbronnen. Weil (2013), Hoofdstuk 15; Sachs and Warner (2001). Optioneel: Easterly (2002), hoofdstuk 10.

Week 36 (vrijdag 22 mei 2015) Cultuur. Weil (2013), Hoofdstuk 14. Besluit. Weil (2013), Hoofdstuk 17.

Examenperiode (8 juni–4 juli 2015) Schriftelijk examen. Bestrijkt al het materiaal vermeld in de bovenstaande kalender (ook als we het niet tijdens de colleges hebben besproken). Datum, tijd en plaats worden later aangekondigd. Breng mee: een blauwe balpen, een vulpotlood, enkele gekleurde potloden (niet rood), een gom, een lineaal met centimeterschaal, een wetenschappelijke rekenmachine (met de log- en y x -functies), en je studentenkaart (met foto). Stop alles in een doorzichtig hersluitbaar plastic zakje (Ziploc, 1 of 2 liter). Geen pennenzak, mobiele telefoon, smartwatch, eigen papier, papieren zakdoekjes, of voedsel. Een flesje water mag als je het etiket verwijdert.

7

A

Trefwoorden

Dit zijn de trefwoorden waarvoor je de definities moet studeren voor vraag 1 van het schriftelijke examen. De verklarende woordenlijst (glossary) staat achteraan in Weil (2013, pp. 550-555). De steekkaarten (“flash cards”) op de webstek voor Weil (2013) kunnen nuttig zijn om de definities te studeren, maar je maakt best je eigen woordenlijst, hoofdstuk per hoofdstuk, om de definities te studeren. Studeer de termen naarmate we in de cursus vorderen; wacht niet tot op het einde. Je mag op het examen de definities in het Engels of in het Nederlands geven. Hoofdstuk 1: Ratio scale, Linear scale, Rule of 72 (or of 70). Hoofdstuk 2: Capital, Investment, Productivity, Technology, Efficiency, Factors of production, Production function, Reverse causation. Hoofdstuk 3: Depreciation, Constant returns to scale, Marginal product, Dimishing marginal product, Cobb-Douglas production function, Capital’s share of national income, Steady state. Hoofdstuk 4: Capital dilution, Demographic transition, Life expectancy at birth, Total fertility rate, Net rate of reproduction. Hoofdstuk 5: — Hoofdstuk 6: Human capital, Return to education, Externality. Hoofdstuk 7: Development accounting, Growth accounting. Hoofdstuk 8: Rival, Nonrival, Excludability, Patent, Creative destruction, Tacit knowledge, Embodied technological progress, Leapfrogging. Hoofdstuk 9: — Hoofdstuk 10: Rent seeking, Economic rent. Hoofdstuk 11: Autarky, Law of one price, Tariff, Quota, Non-tariff barriers, Foreign direct investment, Portfolio investment. Hoofdstuk 12: Normative, Market failure, Public good,Monopoly, Coordination failure, Government failure, Equity-efficiency trade-off. Hoofdstuk 13: Gini coefficient, Lorenz curve, Kuznets curve. Hoofdstuk 14: Social capital. Hoofdstuk 15: Natural capital, Dutch disease. Hoofdstuk 16: —

8

Referenties Bullock, R., Brody, M., and Weinberg, F. (2014). The Little Seagull Handbook. W.W. Norton & Company, New York and London, 2nd edition. Easterly, W. (2002). The Elusive Quest for Growth: Economists’ Adventures and Misadventures in the Tropics. MIT Press, Cambridge, MA. Hansen, W. L. (2001). Expected proficiencies for undergraduate economics majors. Journal of Economic Education, 32(3):231–242. Hens, L. (2010). A short introduction to R. Vrije Universiteit Brussel. Maddison, A. (2001). The World Economy: A Millennial Perspective. OECD, Paris. Mankiw, N. G. and Taylor, M. P. (2014). Economics. Cengage Learning, Andover, 3rd edition. Neugeboren, R. (2005). The Student’s Guide to Writing Economics. Routledge, New York and London. Sachs, J. D. and Warner, A. M. (2001). The curse of natural resources. European Economic Review, 45:827–838. The Document Foundation (2014). LibreOffice 4.2 Getting Started Guide. The Document Foundation, s.l. Weil, D. N. (2013). Economic Growth. Prentice Hall, Boston, 3rd edition. Wyrick, T. L. (1994). The Economist’s Handbook: A Research and Writing Guide. West, Minneapolis/St. Paul.

9