Syllabus Brandpreventieadviseur

Syllabus Brandpreventieadviseur

[1 beeld zegt meer dan 1000 woorden]

Syllabus Brandpreventieadviseur v20150226 [2]

Inhoudstafel Inhoudstafel ......................................................................................................................................................... 3 Inleiding - Elke minuut telt! ........................................................................................................................... 6 1

De brandpreventieadviseur en de brandweer .......................................................................... 7

2

De brandpreventieadviseur ................................................................................................................ 8 2.1

Wat doet een brandpreventieadviseur? ............................................................................................. 8

2.2

Het contacteren van een brandpreventieadviseur ........................................................................ 9

2.3

Voorwaarden voor de brandpreventieadviseur ............................................................................ 10

2.4

Hulpmiddelen voor de brandpreventieadviseur ........................................................................... 10

2.4.1

Fire Trolley .............................................................................................................................................................. 10

2.4.2

Rookmeldershuis ................................................................................................................................................. 10

2.4.3

CO-huis ..................................................................................................................................................................... 11

2.4.4

Strip “De familie Burn-out bakt het bruin” ............................................................................................... 11

2.4.5

14-daagse van de Veiligheid ......................................................................................................................... 11

2.4.6

Kennisdatabank Binnenlandse Zaken ...................................................................................................... 12

2.4.7

Nieuwsbrief BiZa .................................................................................................................................................. 12

2.4.8

www.speelnietmetvuur.be ............................................................................................................................... 12

2.5

Wees jezelf en vertel je eigen verhaal .............................................................................................. 12

2.6

Verantwoordelijkheid van de brandpreventieadviseur .............................................................. 12

2.7

Brandpreventieadviseur binnen de brandweerzone .................................................................. 14

2.8

De brandpreventieadviseur binnen het Nationaal Brandpreventieplan 2020 ............... 15

2.9

Draagvlak en partners ............................................................................................................................... 16

2.10 Doelgroepen ................................................................................................................................................... 16 2.11 Nationale operationele stuurgroep ...................................................................................................... 16 2.12 De Task Force Brandpreventie ............................................................................................................. 17 2.13 De veiligheidsketen ..................................................................................................................................... 17 2.14 Focus van sensibiliseringsacties en -campagnes ...................................................................... 18 2.14.1

Brandweerstatistiek 2012 ................................................................................................................................ 18

2.14.2

Brandpreventiemonitor 2014 ......................................................................................................................... 19

2.14.3

Doden door woningbrand 2014 .................................................................................................................... 21

2.15 Wat doet de brandpreventieadviseur in de praktijk? Wat kan hij/zij doen om de boodschap over te brengen? ............................................................................................................................... 25

2.15.1

Huisbezoeken ........................................................................................................................................................ 25

2.15.2

Infomomenten / Opendeurdagen / Braderie / … ................................................................................. 25

2.15.3

Vegen voor eigen deur ..................................................................................................................................... 25

2.15.4

Voorlichting na brand ......................................................................................................................................... 25

2.15.5

Schoolbezoeken ................................................................................................................................................... 25

2.15.6

Goede voorbeelden of praktijken ................................................................................................................ 25

2.15.7

Belang van partners ........................................................................................................................................... 26


2.15.8

3

4

5

6

7

Risicogebieden en -groepen .......................................................................................................................... 26

Rookmelders ........................................................................................................................................... 27 3.1

Welke rookmelder adviseren? ............................................................................................................... 27

3.2

Welke soort batterij? ................................................................................................................................... 27

3.3

Waar laten plaatsen? ................................................................................................................................. 27

3.4

Waar best geen plaatsen? ...................................................................................................................... 28

3.5

Hoe? ................................................................................................................................................................... 29

3.6

Testen en onderhoud van rookmelders ........................................................................................... 29

3.7

Levensduur rookmelders ......................................................................................................................... 29

3.8

Wetgeving rookmelders in Vlaanderen ............................................................................................ 30

3.9

Rookmelders redden levens .................................................................................................................. 31

Koolstofmonoxide: de stille moordenaar loopt nog steeds rond .................................. 32 4.1

Enkele cijfers (bron: rapport 2013 van het Antigifcentrum) .................................................... 32

4.2

Vergeet de elementaire principes niet .............................................................................................. 33

4.3

Let op in de badkamer ............................................................................................................................... 33

4.4

Hoe kan je CO-vergiftiging herkennen? ........................................................................................... 33

4.5

Enkele indicatieve cijfers .......................................................................................................................... 33

4.6

CO-detector ..................................................................................................................................................... 34

Vluchtplan ................................................................................................................................................. 35 5.1

Wat is een vluchtplan? .............................................................................................................................. 35

5.2

Hoe het vluchtplan inoefenen? ............................................................................................................. 35

5.3

Bel 112! ............................................................................................................................................................. 35

Brandveiligheid in de keuken .......................................................................................................... 36 6.1

Blusdeken ........................................................................................................................................................ 37

6.2

Dampkap .......................................................................................................................................................... 37

6.3

Frietketel ........................................................................................................................................................... 37

Brandveiligheid per thema ................................................................................................................ 38 7.1

Barbecue .......................................................................................................................................................... 38

7.2

Elektriciteit ........................................................................................................................................................ 38

7.3

Stekkerdozen en kabelhaspels ............................................................................................................. 38

7.4

Elektrische apparaten ................................................................................................................................ 38

7.5

Droogkast ......................................................................................................................................................... 38

7.6

Elektrische dekens ...................................................................................................................................... 38

7.7

Differentieel- of aardlekschakelaar ..................................................................................................... 39

7.8

Keuring elektrische installatie particulier ......................................................................................... 39

7.9

Sigaretten, lucifers en aanstekers ....................................................................................................... 41

7.10 Kaarsen ............................................................................................................................................................. 41 7.11 Schoorsteen .................................................................................................................................................... 41 7.11.1

Preventietips die je kunt meegeven: ......................................................................................................... 42


7.11.2

Krijg je toch te maken met schoorsteenbrand? ................................................................................... 42

7.12 Aardgas- en gasinstallaties ..................................................................................................................... 43 7.12.1

Aardgas .................................................................................................................................................................... 43

7.12.2

Gasinstallaties ....................................................................................................................................................... 44

7.13 Gasflessen ....................................................................................................................................................... 44 7.14 Kerstbomen ..................................................................................................................................................... 44 7.15 Fonduen en gourmetten ........................................................................................................................... 45 7.16 Vuurwerk: laat je vuur niet het werk van de brandweer worden ......................................... 45 7.17 Wensballonnen .............................................................................................................................................. 45

8

9

Brandwonden .......................................................................................................................................... 46 8.1

Oorzaken .......................................................................................................................................................... 46

8.2

Graden ............................................................................................................................................................... 46

8.3

Eerste graad ................................................................................................................................................... 46

8.4

Tweede graad ................................................................................................................................................ 46

8.5

Derde graad .................................................................................................................................................... 46

8.6

EHBO bij brandwonden ............................................................................................................................ 47

8.6.1

Eerst water, de rest komt later! .................................................................................................................... 47

8.6.2

1ste graad ................................................................................................................................................................ 47

8.6.3

2de graad ................................................................................................................................................................. 47

8.6.4

3de graad ................................................................................................................................................................. 47

8.7

Gevaren  .......................................................................................................................................................... 47

8.8

Brandwondencentra ................................................................................................................................... 48

8.9

Organisaties brandwondenslachtoffers ............................................................................................ 48

Draagbare brandblussers ................................................................................................................. 49

10 Belastingvermindering voor de beveiliging van woningen .............................................. 50 11 Brandverzekering .................................................................................................................................. 51 12 Woningsprinkler ..................................................................................................................................... 52 13 Wat te doen na brand? ....................................................................................................................... 53 14 Communicatie ......................................................................................................................................... 55 15 Andere nuttige informatie .................................................................................................................. 57


Inleiding -‐ Elke minuut telt! Vandaag vertonen nog veel woningen reële brandrisico’s met niet-‐conforme elektriciteitsinstallaties (slecht geplaatste elektriciteitskabels en niet geaarde stopcontacten), gasinstallaties die nooit werden gecontroleerd en/of niet regelmatig werden onderhouden, … In meer dan de helft van de woningen zijn er bovendien geen, onvoldoende of slecht onderhouden rookmelders, in slechts één op de tien woningen is er een blusdeken in de keuken, … Drie op vier landgenoten denkt nooit of sporadisch aan brand, zijn beperkt proactief en zijn zich vaak niet bewust van de risico’s. Slechts 2% is bezig met brandpreventie. Met jaarlijks 20.000 branden en minstens 69 dodelijke slachtoffers in 2014, is het risico echter erg reëel. Nochtans kan iedereen zelf heel wat stappen ondernemen om zijn woning te beveiligen tegen brand. Slechts 3 minuten heeft een brand nodig om zich ten volle te ontwikkelen. De rook veroorzaakt meer slachtoffers dan de vlammen! De slachtoffers worden vaak verrast door de rook die zich sneller verspreidt dan de vlammen. Op dat moment is het meestal te laat om nog te vluchten of adequate maatregelen te nemen. Het is dan ook van levensbelang om de nodige preventieve maatregelen te nemen. Deze maatregelen situeren zich op 3 niveaus: 1. De goede gewoonten die iedereen kan aannemen om een brand te voorkomen (voorzorgsmaatregelen). 2. Het (vroegtijdig) detecteren van een brand. 3. Het blussen of het vertragen van de ontwikkeling van de brand in afwachting van de komst van de brandweer.


1 De brandpreventieadviseur en de brandweer Het bestrijden van branden en het redden van mensen en dieren behoort sinds jaar en dag tot de kerntaken van de brandweer. De recente brandweerhervorming heeft hier niets aan gewijzigd. Integendeel, de hervorming heeft o.a. tot doel de repressieve kwaliteiten van de brandweer nog meer te garanderen. Anderzijds kan worden opgemerkt dat binnen de brandweer de aandacht voor de schakel ‘preventie’ in de veiligheidsketen de voorbije jaren is toegenomen.

De veiligheidsketen

Voor personen in een brandende ruimte komt brandweerhulp immers vrij vaak te laat wat ook de inspanningen of zelfs de heldendaden zijn die door de brandweer worden geleverd. Repressie alleen schiet te kort. De brandweer zelf kan niet de oplossing bieden voor het beperken van het aantal woningbranden en het aantal hierbij betrokken slachtoffers. De oplossing ligt bij de burger en in de woning zelf en moet er dus eigenlijk zijn voor de brand ontstaat. Bij de burger door deze te sensibiliseren voor het thema brandveiligheid, door hem dus meer risicobewust te maken. Hopelijk leidt dit uiteindelijk tot een gedragswijziging. In de woning door maatregelen die reeds met een beetje gezond verstand en weinig kosten kunnen worden genomen. Het plaatsen van rookmelders doet bijvoorbeeld de kans op het overleven toenemen. Voor het aanbieden van deze oplossingen is de brandweer de partner bij uitstek om mede initiatiefnemer te zijn en dit vanuit haar expertise en gevoel voor verantwoordelijkheid. Deze visie houdt in dat we het geweer van schouder veranderen en wat meer moeten evolueren naar een maatschappijgerichte brandweerzorg. De brandweer moet zichtbaar worden, de brandweermannen moeten de kazerne uit. Er valt veel winst op het vlak van veiligheid te maken door de burger gericht op te zoeken.


2 De brandpreventieadviseur Brandveiligheid is een zaak van iedereen. Iedereen draagt hierin zijn of haar verantwoordelijkheid. Maar als brandpreventieadviseur (BPA) kan je een groot verschil maken, het goede voorbeeld geven, zorgen dat de boodschap massaal verspreid wordt en aanzetten tot positieve gedragsverandering. Een brandpreventieadviseur is een maatschappelijk bewogen man/vrouw met een brandweerhart. 2.1 Wat doet een brandpreventieadviseur? De opdrachten van de BPA worden als volgt omschreven: 1. sensibiliseren van alle bewoners aangaande de brandrisico’s en de preventieve maatregelen die kunnen genomen worden; 2. de burgers wijzen op hun eigen verantwoordelijkheid ten opzichte van zichzelf maar vooral ten opzichte van anderen (‘responsabiliseren’); 3. informeren van het publiek met betrekking tot de brandrisico’s en het aanreiken van informatie over kwaliteitsvol brandpreventief materiaal; 4. objectief en kosteloos advies geven op maat van de bewoner inzake de brandbeveiliging van zijn particuliere woning. De brandpreventieadviseur heeft dus geen controlerende maar een adviserende bevoegdheid. Deze kunnen ze realiseren door het nemen van verschillende acties: 1. informatiestands tijdens diverse evenementen; 2. lokale preventieprojecten of –campagnes; 3. informatiesessies; 4. beantwoorden van vragen; 5. huisbezoeken. Zie ook ‘Wat doet de brandpreventieadviseur in de praktijk? De concrete taaktoewijzing en de hiermee gepaard gaande verloning van de brandpreventieadviseur is een zonale bevoegdheid. Naast het voortdurend op peil houden van zijn kennis van de brandpreventie is een belangrijke reflex voor de brandpreventieadviseur om door te verwijzen als: 1. hij zelf het antwoord niet weet of kan weten; 2. de vraag of situatie zijn bevoegdheidsdomein (sensibiliseren van de burger) te buiten gaat.


2.2 Het contacteren van een brandpreventieadviseur Via het eigen e-‐loket van de brandweerzone of via www.brandpreventieadviseur.be worden brandpreventieadviseurs gecontacteerd. Het is ook mogelijk dat er lokale initiatieven bestaan via een gemeentelijk e-‐loket, een telefoontje of mail naar de brandweerpost, de brandweerzone of de dienst wonen van de gemeente.


2.3 Voorwaarden voor de brandpreventieadviseur De brandpreventieadviseur (BPA) heeft het volgende profiel: 1. Lid zijn van het operationeel kader (als vrijwilliger of beroeps) of van het administratief en logistiek kader van de brandweerdiensten of lid zijn van het personeel van een openbaar bestuur (stad, gemeente, provincie). 2. Minstens 18 jaar zijn. 3. De opleiding tot brandpreventieadviseur met succes hebben afgerond. 4. Een uitgesproken interesse hebben voor alles wat te maken heeft met brandpreventie (motivatie). 5. Niet veroordeeld geweest zijn, zelfs niet met uitstel, tot een correctionele of een criminele straf bestaande uit een boete, een werkstraf of gevangenisstraf, behoudens veroordelingen wegens inbreuken op de wetgeving betreffende de politie over het wegverkeer. 6. Het vooropstellen van een deontologisch correcte houding, waaronder het zich houden aan de geheimhoudingsplicht t.a.v. de veiligheidstoestand van de betrokken bewoners en t.a.v. de informatie die wordt ingewonnen bij de bezoeken aan privé-‐woningen ten opzichte van derden. 7. Beschikken over de nodige sociale en communicatieve vaardigheden. 8. Geen commerciële activiteiten m.b.t. brandpreventie uitvoeren die strijdig zijn met de rol als brandpreventieadviseur voor woningen.

2.4 Hulpmiddelen voor de brandpreventieadviseur Voor het vlot kunnen uitoefenen van de functie van brandpreventieadviseur worden de volgende hulpmiddelen voorzien. 2.4.1 Fire Trolley Elke brandweerzone heeft minstens één Fire Trolley in bezit. In deze koffer zit: • • • • • •

een blusdeken diverse types van rookmelders een doorsnede van een brandwerende deur een laptop een brandblusser (demotoestel) didactisch materiaal (folders, …)

Om logistieke redenen kan FOD Binnenlandse Zaken deze Fire Trolleys niet langer ondersteunen. De hulpverleningszone kan deze inhoud aanpassen waar nodig. De ervaring en de toepassing in de hulpverleningszone kunnen immers variëren. Het is ook steeds mogelijk om de didactische hulpmiddelen op andere manieren te vervoeren. 2.4.2 Rookmeldershuis Deze folder is digitaal te vinden op www.speelnietmetvuur.be, de gedrukte versie kan je bekomen via je BPA-‐coördinator.


Zie ook deel 3 Rookmelders.

2.4.3 CO-‐huis Deze folder is digitaal te vinden op www.speelnietmetvuur.be. Zie ook verder onder deel 4 CO. 2.4.4 Strip “De familie Burn-‐out bakt het bruin” Oscare vzw heeft in samenwerking met Binnenlandse Zaken de strip “De familie Burn-‐ out bakt het bruin” uitgegeven. Deze strip is binnenkort in papieren versie beschikbaar en ook digitaal. De strip is opgebouwd uit 16 afzonderlijke verhalen. Op het einde is er een quiz om de kennis rond brandveiligheid te testen. Het is een zeer bruikbaar en aantrekkelijk werkinstrument. FOD Binnenlandse Zaken hoopt om in de toekomst binnen dit concept ook deelthema’s uit te werken. 2.4.5 14-‐daagse van de Veiligheid In september organiseert Binnenlandse Zaken de 14-‐daagse van de Veiligheid. Hiermee wordt brandveiligheid extra onder de aandacht van de burgers gebracht, samen met de brandweer en andere partners. De voorbije jaren kwamen volgende thema’s aan bod: 2006 Elektriciteit... Speel op zekerheid! 2007 Er schuilt een addertje onder het gas… 2008 Veilig met Vinnie 2009 Speel niet met vuur 2010 Rookmelders laten je niet stikken 2011 Vermijd brand aan het fornuis


2012 Evacuatieplan 2013 CO 2014 Elke minuut telt!

Op 27 maart 2015 wordt het thema voor 2015 voorgelegd aan de Nationale Operationele Stuurgroep (zie ook 2.11). 2.4.6 Kennisdatabank Binnenlandse Zaken In heel wat brandweerposten of –zones doet de brandweer schitterende acties en ondernemen zij initiatieven om brandveiligheid te promoten. Dit zijn dan bijvoorbeeld presentaties, school-‐ en huisbezoeken, het ontwikkelen van eigen folders, lezingen,… Via de kennisdatabank op https://www.besafe.be/kennisdatabank wordt dit materiaal gedeeld. Doe hier aan mee! Enkel samen kunnen we iets bereiken op het vlak van brandveiligheid en ons doel bereiken, nl. een drastische vermindering van het aantal doden en gewonden door brand. 2.4.7 Nieuwsbrief BiZa Via www.speelnietmetvuur.be kan je je inschrijven voor de 2-‐wekelijkse nieuwsbrief van Binnenlandse Zaken. Hierin vind je regelmatig een onderdeel over brandveiligheid. 2.4.8 www.speelnietmetvuur.be Op deze website vind je 5 onderdelen die je kunt gebruiken om de burger te informeren. De thema’s zijn: rookmelders, vluchtplan, brandveiligheid in de keuken, CO en brandpreventieadviseur. 2.5 Wees jezelf en vertel je eigen verhaal Als brandweerman/-‐vrouw zien we ‘constant’ brand. We zien zaken die onveilig zijn, we hebben interventies die sprekend zijn. Deel die informatie. Vertel je realistisch verhaal en zorg mee voor meer brandveiligheid. We hebben niet steeds een brandweerwagen nodig om meer ‘rood’ op straat te krijgen. Een brandpreventieadviseur heeft zijn gezin, zijn familie, vrienden, sociale activiteiten,… Besef hoeveel we samen kunnen bereiken door sensibilisering en gedragsverandering. Het zijn immers kleine aanpassingen die de kans op brand en het aantal doden en gewonden al drastisch kunnen verminderen. 2.6 Verantwoordelijkheid van de brandpreventieadviseur Het advies van de brandpreventieadviseur is vrijblijvend en houdt geen juridische implicaties in. Voor aspecten waarvoor je niet bevoegd bent, verwijs je door naar de bevoegde instanties. De opdrachten van de brandpreventieadviseur dienen in de lijn te liggen van het veiligheids-‐ en preventiebeleid van de brandweerzone en de desbetreffende gemeentelijke overheden. Dit veronderstelt overleg en een goede samenwerking tussen de verschillende betrokken diensten. Bovendien impliceert dit ook een goede informatie-‐uitwisseling en een overleg tussen de gemeentelijke diensten en de diensten van de brandweerzone. Wat gebeurt er als er een gebouw afbrandt, terwijl de BPA geen, te weinig of foutieve opmerkingen had gegeven omtrent de veiligheid van het gebouw ? Er rijzen in dat geval meerdere vragen:


Is de schade veroorzaakt door een fout van de BPA ? Een fout advies zal slechts aanleiding geven tot schadevergoeding als aan drie voorwaarden is voldaan: • er moet schade zijn, • die schade is het gevolg van een toerekenbare fout • er moet een oorzakelijk verband tussen fout en schade worden aangetoond. Het is niet omdat een BPA een fout advies gaf, dat hij ook aansprakelijk zal gesteld worden voor de schade bij brand. De fout moet de schade noodzakelijk hebben teweeggebracht. Hiervoor moet de volgende vraag gesteld worden: “Stel dat de BPA geen advies had geleverd, zou dan de brand ook hebben plaatsgevonden?” Het antwoord zal hier vrijwel steeds “ja” zijn. In dat geval is er geen oorzakelijk verband tussen fout en schade en zal er geen schadevergoeding verschuldigd zijn vanwege de BPA of vanwege de zone. Wanneer is de BPA aansprakelijk en wanneer is de zone aansprakelijk voor een fout van een BPA? Als personeelslid van een hulpverleningszone is een BPA goed beschermd. De aansprakelijkheid van de leden van het personeel van de zones en van de leden van de diensten van de Civiele Bescherming wordt geregeld door de artikelen 159 tot 166 van de wet van 15 mei 2007 betreffende de civiele veiligheid.1 In geval van schade veroorzaakt door een personeelslid tijdens de uitoefening van zijn functies, aan derden of aan de openbare rechtspersoon waaronder hij ressorteert, is de veroorzaker van de schade aansprakelijk voor: • de opzettelijke fout en de zware fout; • de lichte fout, indien die bij hem eerder gewoonlijk voorkomt. Wanneer een BPA kwade bedoelingen heeft, zal hij de schade die hij veroorzaakte moeten vergoeden. Dit is niet het geval als de BPA een “gewone” fout maakte. De hulpverleningszone is in dat laatste geval aansprakelijk voor de schade die zijn personeelsleden aan derden berokkenden, overeenkomstig artikel 1384 van het Burgerlijk Wetboek (art. 161 Wet 15/05/2007 betreffende de civiele veiligheid). Bijgevolg zal de hulpverleningszone de schade vergoeden in geval van een “gewone fout”. Voorbeeld van een opzettelijke fout of zware fout: de BPA speelt onder één hoedje met de eigenaar van een gebouw om de verzekering op te lichten. Voorbeeld van een gewone fout: de BPA vergist zich omtrent de veiligheid van een elektrische installatie en geeft fout advies.

De aansprakelijkheid van de vrijwillige en beroepspersoneelsleden van de openbare brandweerdiensten die nog niet in zonaal verband werken wordt geregeld door de artikelen 15 tot 17 van de wet van 31 december 1963. De regelingen zijn soortgelijk. 1


Wat als je als BPA toch gedagvaard wordt? Art. 164 van de wet van 15 mei 2007 betreffende de civiele veiligheid zorgt dan voor extra bijstand. De zone neemt de proceskosten ten laste waartoe het personeelslid in rechte veroordeeld wordt wegens feiten gepleegd in zijn functies, tenzij hij een opzettelijke fout, een zware fout of een lichte fout die bij hem gewoonlijk voorkomt, begaan heeft. Wordt één van dergelijke fouten aangetoond, dan beslist de zone, na het personeelslid gehoord te hebben, of de proceskosten geheel of gedeeltelijk door hem moeten worden gedragen. Als de schade niet veroorzaakt werd door de BPA, wie zal dan wel aansprakelijk zijn? Hiervoor moeten we kijken naar wie de brand veroorzaakt heeft. Dit is de persoon die (al dan niet opzettelijk) de brand aanstak, mogelijks ook door iets niet te doen wat hij wel had moeten doen (bijvoorbeeld de gaskraan dichtdraaien wanneer de vlam uitgeblazen werd). Quasi alle gebouwen in België zijn voor niet opzettelijke branden verzekerd. Bijgevolg zal veelal de brandverzekering de kosten dekken. Samengevat Er bestaat weinig kans dat een BPA aansprakelijk zal gesteld worden na een brand omdat het noodzakelijk oorzakelijk verband tussen fout en schade waarschijnlijk zal ontbreken. Bovendien zal bij een gewone fout de hulpverleningszone de schade moeten vergoeden en niet de BPA zelf. 2.7 Brandpreventieadviseur binnen de brandweerzone De brandweerzones voeren inzake brandpreventie volgende opdrachten uit: het opstellen van een actieplan aangaande de brandpreventie, het sensibiliseren, het verlenen van advies, het opstellen van een brandpreventieverslag en het meewerken aan het opstellen van interventieplannen. Al deze taken staan vermeld in het nieuwe koninklijk besluit van 19 december 2014. De zonecommandant bereidt in principe elk jaar een actieplan voor aangaande brandpreventie. Dit actieplan moet afgestemd zijn op enerzijds een federale kadernota opgesteld door de FOD Binnenlandse Zaken en anderzijds het meerjarenbeleidsplan. Dit actieplan bepaalt de thema's waaraan prioritair zal gewerkt worden binnen de zone. Het zal ter advies voorgelegd worden aan de gemeenteraden van de zone en moet worden goedgekeurd door de zoneraad. De zone kan, in het kader van sensibilisering, preventiecampagnes voeren, infosessies organiseren, opendeurdagen houden, ... Ook het aanzetten tot zelfredzaamheid hoort hierbij. Maatschappelijk kwetsbare groepen zijn vaker het slachtoffer van brand en bijgevolg belangrijke doelgroepen. Samenwerking tussen de zones en de OCMW's en de lokale besturen liggen hier voor de hand. De brandweerzones kunnen ook vrijblijvend advies verlenen aan burgers, overheden en bedrijven.


2.8 De brandpreventieadviseur binnen het Nationaal Brandpreventieplan 2020 De speerpunten van het Nationaal Brandpreventieplan 2020 zijn de volgende: Een veiligere samenleving met een significante vermindering van het aantal woningbranden en CO-‐intoxicaties, met het terugdringen van het aantal doden en gewonden en het beperken van de schade in en rond de woning, is het streefdoel van dit nationaal preventieplan en dit door: 1. Het bewustmaken van de bewoners van de risico’s op brand en CO-‐intoxicatie waaraan ze zich blootstellen. 2. Het aanzetten van de bewoner tot het nemen van preventieve maatregelen om brand of CO-‐ intoxicatie te voorkomen. 3. Het aanstellen van brandpreventieadviseurs (minstens één BPA per brandweerpost) die kwalitatief advies inzake preventie aan de bewoner geven. 4. Het opzetten van een beleid met specifieke aandacht voor de doelgroepen die het meest worden blootgesteld aan de risico’s. 5. Een wetenschappelijke onderbouwing van het brandpreventiebeleid t.a.v. woningen op federaal en lokaal niveau (bijv. via statistieken, risicoanalyses, studies,…).

Dit plan is opgebouwd rond de volgende 7 actiegebieden: 1. Versterken van de samenwerking en het verhogen van het draagvlak: samenwerking is cruciaal om kennis en expertise te vergaren, om de verschillende doelgroepen te bereiken en om een draagvlak te creëren voor het nationaal en zonaal brandpreventiebeleid. 2. Inlichten van de bewoners: als mensen zich niet bewust zijn van de risico’s, zullen ze hun verantwoordelijkheid niet opnemen. Sensibiliseringscampagnes mogen dan ook geen ‘one-‐ shot’ zijn, maar moeten op regelmatige tijdstippen herhaald worden om de burgers te blijven informeren en sensibiliseren over de brandrisico’s, om hen te leren op een gepaste wijze met deze brandrisico’s om te gaan en om de zelfredzaamheid te verhogen. 3. Doelgroep-‐ en buurtgerichte aanpak: kwetsbare doelgroepen en buurten vragen een specifieke geïntegreerde aanpak. 4. Verhogen van de deskundigheid en ondersteunen van de brandpreventieadviseur: de meer dan 291 brandpreventieadviseurs hebben een specifieke opleiding gevolgd om op een kwalitatieve manier objectief en gratis advies aan de burger te verlenen om zijn gedrag en zijn woning meer brandveilig te maken. Het is belangrijk om te blijven investeren in de opleiding van en ondersteuning aan de BPA’s om de deskundigheid te verhogen. 5. Het opvolgen en ondersteunen van technische oplossingen en evoluties: sprinklers in woningen, nieuwe rookmelders, … Het is belangrijk om de tendensen op het vlak van brandpreventie en –veiligheid op te volgen om hierop te kunnen inspelen. 6. Duidelijke en coherente aanbevelingen om het brandpreventieadvies te onderbouwen: enerzijds is het belangrijk om te komen tot duidelijke aanbevelingen die door alle stakeholders en partners op een coherente wijzen worden uitgedragen. Anderzijds is het ook belangrijk om normen en reglementen om de brandveiligheid in de woning te verhogen op Europees en Belgisch niveau op te volgen en uit te werken. 7. Evidence based: gebaseerd op feiten, statistieken, …


2.9 Draagvlak en partners Het is bijna onmogelijk om tegenwoordig een succesvolle bewustmakingscampagne of – activiteit volledig zelf te dragen. Dit zowel organisatorisch, financieel, logistiek als op het vlak van het vinden van het juiste netwerk om de doelgroep(en) aan te spreken. Daarvoor is een voldoende groot ‘draagvlak’ nodig. Dit wil zeggen: we zoeken belanghebbende partijen, partners, deskundigen of gewoonweg instellingen of organisaties die de burger beter kunnen bereiken dan wijzelf. Deze partners kunnen zijn: • Brandweerzones, brandweerfederaties • Bevoegde overheden (federaal, bijv. FOD Economie, gewest, gemeente), verenigingen voor steden en gemeenten (VVSG/UVCW/VSGB) • Beroepsorganisaties (Agoria, ANPI, Assuralia, …) • Brandwondenverenigingen (Stichting Brandwonden, Oscare, Pinocchio…) • Derde partijen of intermediairen: o OCMW’s o Buurtnetwerken o Sociale huisvestingsmaatschappijen o Sociale of medische dienstverlening aan huis, … o Jeugdbewegingen o Verzekeringsmaatschappijen o Lerarenopleiding 2.10 Doelgroepen De doelgroepen zijn die groepen of doelgroepen van de bevolking (of zelfs de hele bevolking) van een land, regio, gemeenschap, provincie, brandweerzone, stad of gemeente waarnaar we onze specifieke boodschap richten. Doorgaans hebben we hierbij specifieke aandacht voor de kwetsbare doelgroepen: • Kinderen • Families met kinderen • Sociaal zwakkeren • Senioren •

…

2.11 Nationale operationele stuurgroep De belangrijkste uitdaging van deze stuurgroep, met een vertegenwoordiging van 1 BPA-‐coördinator van elke brandweerzone, vormt het operationeel invullen van actiepunt 4 van het Nationaal Brandpreventieplan, met name het verhogen van de deskundigheid en het ondersteunen van de brandpreventieadviseur. Aangezien zij rechtstreeks in het werkveld staan, hebben zij immers door hun praktijkervaring de beste voeling met de noden aan ondersteuning. Daarnaast vormt deze nationale operationele stuurgroep ook een belangrijke klankbordgroep voor de aftoetsing van andere acties gerealiseerd binnen het nationaal preventieplan en de 14-‐daagse van de veiligheid (bijv. actiepunten 3 en 5 van het Nationaal Brandpreventieplan). De nationale operationele stuurgroep bestaat sinds 1 oktober 2014.


2.12 De Task Force Brandpreventie Voor de volledigheid vermelden we hier dat de eerste stappen in de ontwikkeling van het concept Brandpreventieadviseur en de uitwerking van het oorspronkelijke Nationale Brandpreventieplan voor Woningen werden gezet door de Task Force Brandpreventie. Deze stuur-‐ en werkgroep en eveneens overlegorgaan is momenteel minder actief. Op termijn zullen de taken van de Task Force Brandpreventie worden overgenomen door de Hoge Raad voor de beveiliging tegen brand en ontploffing (of een werkgroep daarvan) en de Nationale Operationele Stuurgroep. 2.13 De veiligheidsketen

1) Proactie: de eerste schakel in de veiligheidsketen. Alles begint bij het voorkomen van gevaar. De architect en technicus brandvoorkoming spelen hier voor brandveiligheid een belangrijke rol. 2) Preventie: de 2de schakel is het voorkomen of beperken van schade door brand. Hierin ligt de belangrijke taak voor jou als brandpreventieadviseur. Via tips, advies en sensibilisering, campagnes,… zorgen we hier samen voor. Ook de technicus brandvoorkoming is hier nog actief. 3) Preparatie: het planmatig voorbereiden in het geval van een incident. Belangrijk is dat jij als brandpreventieadviseur in deze schakel het belang van een gekend en ingeoefend vluchtplan stimuleert bij de bevolking. 4) Interventie: hier ben jij als BPA niet actief. 5) Nazorg: om het veiligheidsgevoel te herstellen, is een bezoek of infoavond na brand in de buurt belangrijk. Ook in deze laatste schakel is een belangrijke taak voor jou weggelegd.


2.14 Focus van sensibiliseringsacties en -‐campagnes Sensibiliseren rond brandpreventie en brandveiligheid moet ondersteund zijn door cijfers en statistieken. Het moet daarom vertrekken vanuit: • statistieken van de brandweerinterventies • resultaten van enquêtes bij burgers (bijv. de Brandpreventiemonitor) • statistieken van het aantal woningbranden • brandonderzoek Het is tevens volledig in overeenstemming met het Nationaal Brandpreventieplan 2020 (speerpunten en actiegebied 7). Brandveiligheid begint bij jezelf! Het brandt immers niet alleen bij de buren. Wij stelden daarom volgende 10 vragen aan de aanwezigen op de workshops “Brandpreventie” van de Dag van de Veiligheid op 16 december 2014: 1. Is jouw woning uitgerust met rookmelders? 2. Hoeveel rookmelders heb je? 3. Ik onderhoud mijn rookmelder door…. 4. Heb je een vluchtplan afgesproken met je gezin? 5. Weet je dat je ook in je woning sprinklers kan plaatsen? 6. Hoeveel woningbranden waren er in 2012 in België? 7. Hoeveel doden vielen er door brand in 2012? 8. Hoeveel brandweermannen kwamen om in 2012 tijdens actieve dienst? 9. Wat is de gemiddelde uitruktijd bij de brandweer? 10. Hoeveel is de gemiddelde personeelsbezetting bij een brand? Als brandpreventieadviseur geef je het goede voorbeeld qua brandveiligheid. Weet jij de antwoorden op deze eenvoudige vragen of kan je een goede schatting maken? 2.14.1 Brandweerstatistiek 2012 In december 2014 publiceerde Binnenlandse Zaken de brandweerstatistiek van 2012. De gegevens komen van 74% van de brandweerkorpsen voor hun interventies. Sommige cijfers werden geëxtrapoleerd naar 100%.

•

250 brandweerkorpsen en 18.000 brandweermannen verzorgden 212.862 interventies (geëxtrapoleerd). Dat betekent 19,2 interventies per 1000 inwoners: Namen is de koploper met 27,2 en Brussel staat onderaan met 11,1 interventies. Het aantal branden bedraagt 34.535 (geëxtrapoleerd). Hierin bedraagt het aantal woningbranden in eengezinswoningen 14.989 en in appartementen 4.229. Dit zijn bijgevolg bijna 55 branden in woningen of appartementen per dag! Dit betekent dat we jarenlang een onderschatting hebben gemaakt van het aantal woningbranden. Men spreekt tot deze publicatie van statistiek van 10.000 branden, maar we zien in feite een verdubbeling van deze cijfers – wat uiteraard zeer verontrustend is! In 2012 eisten woningbranden 71 doden en 1339 gewonden (niet geëxtrapoleerd). Het aantal geredde personen bij brand is 720. De gemiddelde uitruktijd van de brandweer bedraagt 3 min. 42 sec. en de gemiddelde reistijd is 6 min. 18 sec. Een Belg heeft dus gemiddeld na 9 min. 50 sec. de brandweer aan de deur! In 2012 geraakten 49 brandweermannen gewond (niet geëxtrapoleerd) en 2 overleden tijdens de dienst. Het ingezet personeel bij brand is gemiddeld 11,29 personen.


•

• • •

• •

•

2.14.2 Brandpreventiemonitor 2014 Om de twee jaar organiseert de Algemene Directie Veiligheid en Preventie van Binnenlandse Zaken in samenwerking met vzw ANPI de Brandpreventiemonitor. Dit is een enquête bij 1000 Belgen, face-‐to-‐face (in de straat) uitgevoerd. Hieruit kunnen we dus iets leren uit de kennis, de ervaringen en het gedrag van de Belg bij brand. We geven de belangrijkste vaststellingen mee. • 1 op 3 Belgen denkt nooit aan brandveiligheid. • 1 op 10 vindt een rookmelder niet belangrijk. • 4 op 10 onderhoudt zijn / haar rookmelder niet. • 1 op 3 test de rookmelder soms. • Slechts 15% heeft nagedacht over een evacuatieplan. Regionale verschillen: • 84% van de woningen in Wallonië is uitgerust met een rookmelder • in Brussel is dit 74% van de woningen • in Vlaanderen is dit 43% van de woningen Slechts 1 op 5 Belgen zegt regelmatig aan de risico’s van brand te denken. “Regelmatig” werd in de vragenlijst gedefinieerd als “1 keer per maand”. Ouderen, huurders en de laagste sociale groepen scoren op dit vlak nog lager. De communicatie over het noodnummer 112 werkt: de bekendheid blijft stijgen. 1 op 2 Belgen zou dit nummer bellen. 14% van de Belgen is de afgelopen 5 jaar in contact geweest met de brandweer. 22% hiervan omwille van brand in de woning of in de buurt. Slechts 20% van de eigenaars die de woning zelf gebouwd heeft, heeft met zijn architect gesproken over brandpreventie. 7 op 10 Belgen vindt aangepast advies en bijstand van de verzekeraar belangrijk om de woning te beschermen tegen brand. De kennis van de Belgen over rookmelders blijft zeer beperkt. Men is nog steeds slecht op de hoogte van het juiste onderhoud en de correcte levensduur van de batterij. 4 op 10 Belgen onderhoudt de rookmelder niet en Vlamingen zijn het minst op de hoogte van de levensduur van de batterij. 4 op 10 Belgen weet dat sprinklers in een woning kunnen worden opgehangen om brand te beperken. Ongeveer 10% van de Belgen weet niet of de elektrische installatie is uitgerust met automatische zekeringen en of de installatie gecontroleerd werd. Bewoners van appartementen en huurders zijn hier logischerwijs minder van op de hoogte.


Belgen kiezen ten opzichte van 2012 vaker voor beschermende producten met een erkend label of een erkende norm. Daarnaast vormen kennissen en de brandweer ook belangrijke informatiebronnen. 1 op 5 Belgen laat zich leiden door de prijs bij aankoop. 6 op 10 Belgen neemt voorzorgsmaatregelen om brand te voorkomen, sporadisch of regelmatig. De hoogste sociale groep neemt vaker maatregelen terwijl huurders minder vaak maatregelen nemen. 27% zegt op regelmatige basis maatregelen te nemen. Dit uit zich voornamelijk in: • Voorzichtig zijn (in het algemeen, opletten met sigaretten/kaarsen/gas/frietketel...) (35%) • Rookmelders hangen (29%) • Controleren of alle elektrische toestellen uitstaan indien ze niet gebruikt worden (26%) 35% neemt sporadisch maatregelen om de woning en zichzelf te beschermen: • Rookmelders hangen (35%) • Voorzichtig zijn (in het algemeen, opletten met sigaretten/kaarsen/gas/frietketel...) (33%) Bij 7 op 10 Belgen is minstens 1 preventieve maatregel aanwezig thuis. Ten opzichte van 2010 valt een sterke stijging van rookdetectors (60% t.o.v. 47% in 2010) en branddekens (23% t.o.v. 11% in 2010) op. De sterke stijging voor de rookdetectoren is te danken aan de toename van het aantal rookdetectoren in Vlaanderen. Ondanks de wettelijke verplichtingen is slechts 84% van de woningen in Wallonië uitgerust met één of meerdere rookmelders. In Brussel is dit 74% en in Vlaanderen slechts 43% -‐ en dus significant lager. Omwille van de aangepaste wetgeving voor rookmelders in huurwoningen is het verschil tussen eigenaars en huurders in Vlaanderen tussen 2012 en 2014 weggewerkt. 3 op 10 Belgen heeft een draagbare brandblusser thuis. 23% van de Belgische bevolking heeft een blusdeken. Bij de meerderheid ligt dit blusdeken zoals het hoort in de keuken. 15% heeft thuis een vluchtplan maar de meerderheid hiervan heeft het nog niet uitgeprobeerd. 7 op 10 Belgen heeft voor alle toestellen een geaarde stekker. Ook hier weer hinken de huurders achterop. Daarnaast is echter één vijfde van de elektrische installaties nog niet gecontroleerd. Deze vormen dus een groot risico. 85% van de installaties is uitgerust met automatische zekeringen. Huurders zijn van dit soort zaken ook weer minder op de hoogte. De centrale verwarmingsinstallaties met aardgas/propaan en stookolie worden het best onderhouden. 80 à 90% van de installaties worden jaarlijks of 2-‐jaarlijks gecontroleerd. Nog steeds 6% van de Belgische bevolking zou een brandende frietketel proberen te doven met water. Dit is terug een stijging sinds 2012. De top 3 van te nemen acties, volgens de Belgische bevolking: • Voeding van de frietketel uitschakelen (69%) • Het vuur trachten te doven met een vochtige doek (52%) • De brandweer verwittigen (41%) Het afgelopen jaar heeft 63% van de Belgische bevolking preventieve boodschappen opgemerkt, voornamelijk over CO-‐intoxicatie en rookmelders.


In Vlaanderen heeft men de meeste boodschappen in verband met rookmelders onthouden en hier is de stijging van het aantal rookmelders ook het hoogst. De preventieve boodschappen zijn het minst opgemerkt in Brussel. Ook de laagste sociale klassen worden minder bereikt met de campagnes. 2.14.3 Doden door woningbrand 2014 Afgaande op persartikels eisten woningbranden in 2014 minstens 69 doden, waarvan 32 in Wallonië, 33 in Vlaanderen en 4 in Brussel. In totaal stierven 72 mensen, bij 60 branden. Na onderzoek bleek later dat het bij drie branden om zelfdoding ging, wat het Belgische cijfer op 69 accidentele slachtoffers brengt. Slechts drie dodelijke branden zijn wellicht door iemand aangestoken. Het overgrote deel van de Belgische branden ontstaat per ongeluk, of door een onvoorzichtigheid. De meeste branden zijn woningbranden, al ontstonden drie branden in instellingen en bejaardentehuizen. Waar en wie Woningbranden zijn geen regionaal fenomeen. In het hele land vallen dodelijke slachtoffers, en er sterven bijna evenveel mensen in Vlaanderen (33) als in Wallonië (32). Er sterven iets meer mannen (38) dan vrouwen (30) door een brand, maar vooral het hoge aantal kinderen valt op: acht kinderen kwamen om, de meeste tussen 3 en 6 jaar jong. Drie kinderen stierven nadat ze met een aansteker speelden. Wanneer en waarom Vooral ’s nachts worden woningbranden dodelijk. Maar liefst 44 slachtoffers stierven ’s nachts, verrast in hun slaap. De meeste slachtoffers sterven overigens door verstikking. De meest voorkomende oorzaak van een dodelijke brand is een nonchalant achtergebleven sigaret. Veertien mensen stierven nadat ze een sigaret aanstaken en in slaap vielen. Twee anderen kwamen om nadat ze een kaars vergaten, en in één geval vatte een doekje in onduidelijke omstandigheden vuur. Ook stierven mensen nadat ze het gasvuur vergaten uit te zetten (4), of nadat ze de frietketel vergaten (2). Eén slachtoffer was een dakloze man, die zich in november in Etterbeek op een matras onder een spoorwegbrug te slapen had gelegd. Om zich tijdens de nacht warm te houden, had hij een vuurtje gemaakt. Terwijl hij sliep, sloegen de vlammen over op zijn matras. Zes mensen overleden na een probleem met een verwarmingstoestel -‐ omdat het defect was, dan wel omdat ze een fout maakten terwijl ze eraan werkten. Drie fatale branden worden toegeschreven aan een gaslek. Twaalf branden zouden ontstaan zijn door een kortsluiting. In zes gevallen gaat het om een defect apparaat, waaronder twee keer een elektrisch deken. Twee slachtoffers konden levend uit hun brandende woning ontkomen, maar liepen daarna de vlammen weer in een poging iets te redden. Bij één vrouw ging het om haar gsm. In veertien gevallen kon de oorzaak van de brand niet achterhaald worden. De brandweer moet nog een sterkere partner worden om de boodschap van voldoende rookmelders en vluchtplan tot bij de bevolking te brengen.


Brandpreventieadviseurs moeten op de hoogte zijn van de belangrijkste lessen uit deze statistieken zodat ook zij hun lokale acties hierop kunnen afstemmen.

(Bron: Het Nieuwsblad)

Wanneer brandt het? Ochtend 9 Overdag 8 Avond 8 Nacht 44




Als we dit uitsplitsen per gewest, zijn dit de resultaten: Inwoners Aantal Doden / mln doden inwoners Vlaanderen 6,410705 33 5.1 mln Wallonië 3,576325 32 8.9 mln Brussel 1,163486 4 3.4 mln Behoefte aan brandonderzoek Het is nodig dat we ook in kaart brengen wat de oorzaken van brand zijn. Met deze belangrijke info en gegevens kunnen we gericht aan brandpreventie doen. Momenteel wordt bekeken met Artesis Plantijn Hogeschool te Antwerpen of een samenwerking voor het uitvoeren van dergelijk onderzoek mogelijk is.


Hoe ontstaat brand?

Kortsluiting algemeen (4)

Kortsluiting elektrische deken (2)

Frietketel vergeten (2)

Kaars (2)

Brandende doek (1)

Kortsluiting stopcontact (1)

Problemen met verwarming (6) ~ Petroleumkachel (2) ~ Gaskachel (3) ~ Houtkachel (1)

Kortsluiting waterkoker (1) Gasfornuis vergeten uit te doen (4) P S S S J

zz z

Sigaret (14)

Kortsluiting keukenapparaat (1)

Gaslek (4)

Kind speelt met aansteker (3)

Aangestoken branden (6)

Smeulend vuurtje (1)

Kortsluiting apparaat (3)

Onbekende oorzaak (14) (Bron: Het Nieuwsblad)


2.15 Wat doet de brandpreventieadviseur in de praktijk? Wat kan hij/zij doen om de boodschap over te brengen? 2.15.1 Huisbezoeken Door het uitvoeren van een huisbezoek kan je gericht inspelen op de situatie. Je belangrijkste taak is om de bewoners te informeren over het belang van voldoende rookmelders en een vluchtplan en om via een rondgang tips te geven waarmee men de woning brandveiliger kan maken. Op de kennisdatabank van besafe.be vind je hierover een presentatie. 2.15.2 Infomomenten / Opendeurdagen / Braderie / … Ga zeker na op welke momenten je informatie over brandveiligheid kan geven. ‘We gaan waar veel volk komt’ is een goede aanzet om zo veel mogelijk mensen te bereiken. Indien je dergelijk evenement organiseert of er aan deelneemt, breng ons dan zeker op de hoogte. Samen kunnen we immers meer publiciteit en promotie maken. 2.15.3 Vegen voor eigen deur Zoals eerder aangehaald, begint brandveiligheid bij jezelf en bij je collega’s. Het brandt immers niet enkel bij de buren. Hou je kennis en ervaringen niet voor jezelf, maar deel deze met je collega’s. Op die manier kan iedere brandweerman een ambassadeur van brandveiligheid worden en zijn. 2.15.4 Voorlichting na brand Zie onderdelen 2.13 “Veiligheidsketen” en 13 “Wat te doen bij brand”. 2.15.5 Schoolbezoeken Iedere brandweerpost krijgt jaarlijks verscheidene schoolgroepen op bezoek. Bespreek met je collega’s hoe je deze tijd optimaal kunt inzetten om op kindermaat brandveiligheid mee te geven. Kinderen zijn een ideale groep om resultaat te bereiken. Zij zijn de beste ambassadeurs om thuis mee te geven dat er rookmelders moeten komen en dat er een vluchtplan moet besproken worden. Een mogelijkheid is om gebruik te maken van het BRAVO-‐project. In 2013 kwam dit tot stand in samenwerking met Katho, ibz, brandweerzone Midwest, provincie Oost-‐ Vlaanderen en Stichting Brandwonden. Meer info vind je op www.brandwondenvoorkomen.be/nl/HetProject. 2.15.6 Goede voorbeelden of praktijken Deel je projecten rond brandveiligheid. Kennis delen is de kracht! In heel wat hulpverleningszones gebeurener schitterende acties en ondernemen jullie initiatieven om brandveiligheid te promoten. Dit zijn dan bijvoorbeeld presentaties, school-‐ en huisbezoeken, eigen folders, lezingen,… Langs deze weg doen we een oproep om dit aan ons te bezorgen zodat we van verder kunnen werken aan de uitbouwen van de kennisdatabank op besafe.be.


Zo kunnen we dit materiaal delen met andere brandweerposten. Doe mee! Enkel samen kunnen we iets bereiken op het vlak van brandveiligheid en ons doel bereiken, nl. een drastische vermindering van het aantal doden en gewonden door brand. 2.15.7 Belang van partners De “winst” op het vlak van het verspreiden van de boodschap van brandveiligheid, zit in de samenwerking met partners. Brandweer kan dit immers onmogelijk alleen! Zie hiervoor ook hierboven 2.9 Draagvlak en partners. Bekijk met je collega’s in je brandweerzone welke partners je kunt mee inschakelen. Voorbeelden van dergelijke samenwerkingen vind je terug op de kennisdatabank van besafe.be. 2.15.8 Risicogebieden en -‐groepen Sta eens stil bij de risicogebieden van je eigen brandweerzone. Is er in jouw zone een gebied waar het meer brandt? Is er een woonblok waar regelmatig een brandinzet gebeurd? Is dit het geval, organiseer zeker infomomenten in deze buurt. Risicogroepen – Brand discrimineert Brand kan iedereen treffen en is voor iedereen gevaarlijk. Toch zijn er groepen die meer risico lopen. • Kinderen: zie 2.15.5 “Schoolbezoeken” en kennisdatabank besafe.be • Ouderen: zie kennisdatabank besafe.be • Mensen met een beperking: voor deze groep hebben we nog niets specifiek ontwikkeld. Heb jij een goed idee of instrument, laat het ons weten zodat we het kunnen delen. • Sociaal zwakkeren


3 Rookmelders Woningbranden in België eisen enorm veel slachtoffers. Bovendien merken we al een aantal jaren op dat branden veel sneller ontwikkelen dan vroeger. Door het promoten van voldoende rookmelders en een vluchtplan kunnen we samen levens redden. Het gekende rookmelderhuis is grondig herbekeken en aangepast aan de huidige manier van wonen en leven. Veel te weinig mensen weten dat als er ’s nachts brand uitbreekt je heel weinig kans hebt om tijdig wakker te worden. Als je slaapt, ruik je immers niets. De rook van een brand verspreidt zich zeer snel en is verstikkend. 3.1 Welke rookmelder adviseren? Adviseer een optische rookmelder: deze informatie vind je terug op de verpakking. Soms wordt ook de term foto-‐elektrisch gebruikt. Vroeger waren er ook ionische rookmelders te koop, maar de verkoop ervan is verboden sinds 1/11/2010. Vanaf 1 januari 2020 mag dit type rookmelder niet meer gebruikt worden door particulieren. “CE”-‐markering en de norm “EN14604”: de vermelding van de “CE-‐markering” en de norm “EN14604” wil zeggen dat dit model voldoet aan de technische bepalingen waaraan een woningrookmelder wettelijk moet voldoen. Dit is bijgevolg een betrouwbare rookmelder. Leg het belang van een testknop uit: om de goede werking van een rookmelder te kunnen controleren, is het belangrijk dat het toestel over een testknop beschikt. Door kort op de testknop te drukken, gaat het alarm enkele seconden af en weet je dat het toestel werkt. 3.2 Welke soort batterij? Adviseer bij voorkeur een rookmelder met een niet-‐vervangbare batterij met een levensduur van 10 jaar. Zo’n toestel kost iets meer, maar men is dan 10 jaar gerust. 3.3 Waar laten plaatsen? Het beste is om alle ruimten, waar je doorheen moet om je huis te ontvluchten bij brand, te voorzien van rookmelders. Geef duidelijk mee dat 1 rookmelder onvoldoende is om tijdig gealarmeerd te worden.


3.4 Waar best geen plaatsen? •

In de buurt van een open raam of een ventilatieopening: de rook wordt er weggeblazen. In de badkamer of de keuken: een rookmelder maakt geen onderscheid tussen condensatiedampen en rook van een brand. Op plaatsen waar het veel warmer is dan de rest van de ruimte, zoals boven een radiator of een ander verwarmingstoestel (een rookmelder functioneert niet goed meer bij een temperatuur van minder dan 4 °C en van meer dan 38 °C). In de garage: uitlaatgassen van auto's kunnen het alarm doen afgaan. Opmerking: adviseer wel om een rookmelder in de buurt ervan te hangen.


• • •

3.5 Hoe? • • • • •

Bevestig een rookmelder steeds tegen het plafond, want rook stijgt. Bij voorkeur in het midden van het plafond. Op minstens 30 cm van een hoek of rand van het plafond. De rookmelder kan ook aan de muur bevestigd worden, maar dan tussen 30 en 15 cm van het plafond en minstens 30 cm van een hoek. Goede dubbelzijdige kleefband is voldoende. Enkel sommige zwaardere design-‐ rookmelders dient men met schroeven te bevestigen.

3.6 Testen en onderhoud van rookmelders Geef mee dat het testen en onderhoud belangrijk is. Het onderhoud gebeurt d.m.v. een vochtige doek of met de stofzuiger. Test je rookmelder elke eerste donderdag van de maand!

3.7 Levensduur rookmelders Autonome rookmelders hebben een beperkte levensduur van 10 jaar. Nadien vermindert de werking en kan de betrouwbaarheid niet meer gegarandeerd worden. Deze werking kan je niet testen op de rookmelder, je kunt enkel de werking van de batterij testen.


3.8 Wetgeving rookmelders in Vlaanderen Op 1 januari 2013 is het decreet van 1 juni 2012 houdende de beveiliging van woningen door optische rookmelders in werking getreden. Ook het bijhorende uitvoeringsbesluit van de Vlaamse Regering van 6 juli 2012 is dan van kracht geworden. Wat staat er in het Rookmeldersdecreet? Alle huurwoningen waarvoor een huurcontract wordt afgesloten na 31 december 2012 moeten uitgerust zijn met voldoende rookmelders. Een gefaseerde invoering van de verplichting voor de bestaande huurcontracten is voorzien. • bij verhuur: alle nieuwe contracten vanaf 1/1/2013, bestaande woningen gebouwd voor 1945 ten laatste op 31/12/2015, woningen gebouwd na 1945 ten laatste op 31/12/2018 • bij sociale woningen: gebouwd voor 1950 op 31/12/2013, tussen 1950 en 1970 op 31/12/2014, tussen 1970 en 1980 ten laatste op 31/12/2016. Specifiek voor studentenwoningen geldt: elke zelfstandige woning of kamer, bestemd voor de huisvesting van studenten, moet vanaf 1 oktober 2014 uitgerust zijn met een rookmelder. Opgelet: gemeentelijke politieverordeningen kunnen nog strenger zijn en bijkomende verplichtingen opleggen! Hiervoor kan je bij een technicus brandvoorkoming in jouw zone terecht. Nieuwbouwwoningen en woningen waaraan renovatiewerken worden uitgevoerd moeten worden sinds 1 januari 2013 voorzien worden van voldoende rookmelders van zodra u werken uitvoert waarvoor een stedenbouwkundige vergunning vereist is. U moet dan bij de aanvraag voor een stedenbouwkundige vergunning aanduiden waar u de rookmelders zal plaatsen. Wat betekent "uitgerust zijn met voldoende rookmelders"? Om aan de rookmeldersverplichtingen te voldoen moet de zelfstandige woning (eengezinswoning, appartement of studio) of kamerwoning op elke bouwlaag uitgerust zijn met minstens één rookmelder. In kamerwoningen moet bovendien elke kamer uitgerust zijn met een rookmelder. De verhuurder is verplicht tot aankoop en plaatsing. De huurder is verplicht tot onderhoud en vervanging van de batterijen.


3.9 Rookmelders redden levens De media geven weinig aandacht aan branden waar rookmelders mensenlevens redden. We horen of lezen vaak enkel de verhalen waar het slecht – vaak dramatisch – afloopt. Bespreek met de communicatieverantwoordelijke van je brandweerpost om dergelijke verhalen naar de pers door te spelen. Help ons mee het belang van rookmelders in de kijker te zetten.


4 Koolstofmonoxide: de stille moordenaar loopt nog steeds rond

Jaarlijks worden minstens 1250 mensen in België het slachtoffer van een CO-‐ vergiftiging. In 2013 telden wij nog 26 personen die waren overleden onder invloed van deze “stille moordenaar”. CO of koolstofmonoxide ontstaat bij slechte verbranding van gas, kolen, stookolie, benzine of hout. Het gevaar aan CO is dat je het niet ziet of ruikt. Daarom wordt het ook de “stille moordenaar” genoemd. Belangrijke bronnen van CO zijn defecte warmwatertoestellen in de badkamer en individuele verwarmingstoestellen in de living of slaapkamer. 4.1 Enkele cijfers (bron: rapport 2013 van het Antigifcentrum) • • • • • •

In 2013 maakte CO 1251 slachtoffers, waarvan 26 sterfgevallen. 3/4 van de ongevallen gebeuren tussen november en maart. CO-‐vergiftigingen te wijten aan een verbrandingstoestel in huis maakten alleen al 905 slachtoffers (72%), waarvan 18 overlijdens (69%). In huis gebeuren 50% van de ongevallen in de living of de slaapkamer. In die gevallen is de bron van CO over het algemeen een individueel verwarmingstoestel zoals een kachel. In huis gebeuren 33% van de ongevallen in de badkamer. In die gevallen is de bron van CO bijna altijd een warmwatertoestel op gas. De ongevallen worden veroorzaakt door: o onvoldoende verluchting, o defecte toestellen, o een slechte rookafvoer (geen schoorsteen of schoorsteenprobleem). Syllabus Brandpreventieadviseur v20150226 [32]

4.2 Vergeet de elementaire principes niet CO is een toxisch gas dat ontstaat bij de onvolledige verbranding van fossiele brandstoffen door onvoldoende toevoer van zuurstof. Men vindt CO in de verbrandingsgassen van elke brandstof op basis van koolstof (hout, kolen, olie, gas, petroleum, pellets). Controleer of verwarmingstoestellen voldoende verluchtingsmogelijkheden hebben. Wie een toestel zonder aansluiting op een schoorsteen heeft (oven of gasfornuis, petroleumkachel, toestel op butaangas), moet extra oppassen. Geef mee dat verwarmingstoestellen regelmatig onderhouden moeten worden en dat schoorstenen minimum jaarlijks geveegd moeten worden door een vakman. Moderne gasgeisers met gesloten verbrandingskamer (die dus zowel hun verse lucht van buiten krijgen als hun verbrandingslucht naar buiten afvoeren) moeten ook altijd twee kanalen hebben. Dit kunnen 2 concentrische buizen zijn of 2 afzonderlijke buizen naast elkaar. Tot slot, toestellen moeten gebruikt worden zoals het hoort. Een mobiel verwarmingsapparaat op gas of stookolie moet niet permanent werken. En plaats een barbecue of een open kolenvuurtje nooit binnen in huis. 4.3 Let op in de badkamer Wie een watergeiser op aardgas (een boiler) in de badkamer heeft hangen, moet extra oppassen. Let erop dat het vlammetje steeds blauw is. Een gele of oranje vlam duidt op een slechte verbranding van het aardgas en mogelijk gevaar op CO-‐vergiftiging. Laat het toestel zeker één keer per jaar nakijken door een vakman. De badkamer moet steeds goed verlucht zijn, bijvoorbeeld door een rooster in de badkamerdeur te plaatsen. 4.4 Hoe kan je CO-‐vergiftiging herkennen? De eerste symptomen van CO-‐vergiftiging zijn hoofdpijn, duizeligheid en misselijkheid. Wanneer men dit ervaart moet men de ruimte onmiddellijk verluchten door een deur of een raam te openen, de ruimte verlaten en het noodnummer 112 bellen. Nadien volgen zwakte, verwardheid en bewusteloosheid, gevolgd door coma en/of de dood. 4.5 Enkele indicatieve cijfers 5-‐50 ppm Aanvaardbaar CO-‐niveau >100 ppm Gevaarlijk niveau >1.000 ppm (0,1%) Risico op zware vergiftiging >2.000 ppm (0,2%) Dood na 4 à 5 uren >5.000 ppm (0,5%) Dood na 20 minuten De FOD Binnenlandse Zaken maakte deze folder over de gevaren van CO-‐vergiftiging. Dit is een voorbeeld in lage resolutie


4.6 CO-‐detector Een CO-‐melder of -‐detector is uiteraard geen rookmelder en heeft dan ook een verschillend toepassingsgebied. Het aanschaffen van een CO-‐detector betekent zeker niet dat de voorschriften voor de installatie en het regelmatig onderhoud van de toestellen en de controle en reiniging van schoorsteenkanalen genegeerd mogen worden. CO-‐detectoren moeten voldoen aan de norm EN 50291:2001. Omwille van het gegeven dat CO bijna even zwaar is als lucht, dient een CO-‐detector best op een hoogte van 1,5 meter geplaatst te worden. Om deze reden is het ook beter geen gecombineerde rookmelder/CO-‐detector te kopen. De afzonderlijke toestellen zullen altijd sneller en juister reageren op de rook en de CO. Beter dan een CO-‐detector is – zoals reeds aangegeven – een jaarlijkse controle en vernieuwing van installaties. CO-‐detectoren hebben een zeer beperkte levensduur van ongeveer 5 jaar en geven nadien een vals gevoel van veiligheid.


5 Vluchtplan Het installeren van rookmelders is een stap in de goede richting en zal ervoor zorgen dat je verwittigd wordt wanneer er brand in je woning is. Dit is echter niet voldoende. Je moet weten wat je moet doen wanneer een rookmelder (’s nachts) afgaat. Hiertoe dient een vluchtplan te worden opgesteld. 5.1 Wat is een vluchtplan? Dit is geen echt plan op papier. Het is een reeks afspraken en instructies voor de bewoners. Deze afspraken en instructies zijn vooraf afgesproken met alle bewoners. Zij zijn ook verschillende keren ingeoefend, zowel bij daglicht als in het donker. Dit houdt ook in dat men weet wat te doen als de vluchtweg versperd is (bijv. zoveel mogelijk deuren sluiten tussen jou en de brand en je aanwezigheid kenbaar maken aan de hulpdiensten) 5.2 Hoe het vluchtplan inoefenen? We zagen hierboven al dat de meeste slachtoffers bij woningbranden ’s nachts vallen. In het donker oefenen is noodzakelijk omdat het altijd mogelijk is dat je tijdens het vluchten niet voldoende zicht hebt (door het donker of door de rook of beide). Dit kan je doen met een gewone blinddoek. Je kunt ook altijd eens oefenen op www.speelnietmetvuur.be. Volgende zaken kan je meegeven: Maak een vluchtplan. Daarbij is het volgende belangrijk: • Weten jij en je gezin wat te doen als ’s nachts een rookmelder afgaat? • Wie neemt de kinderen, de huisdieren? • Langs welke weg ga je naar buiten? Is de weg vrij van obstakels (speelgoed, dozen,…)? Steekt de sleutel op de deur of ligt deze in de buurt ervan? • Wie belt de brandweer? • Wat te doen als de vluchtweg versperd is? De meest kwetsbare inwoners liggen niet altijd dicht bij de uitgang, denk aan kleine kindjes die vaak op de hoogste verdiepingen slapen. Wijs mensen hierop zodat ze er rekening mee kunnen houden of zelfs proberen te vermijden. 5.3 Bel 112! Het noodnummer 112 raakt bij brand steeds beter ingeburgerd bij de bevolking. Daarnaast zijn de volgende vragen van belang: • Is je huisnummer goed zichtbaar? Brand gaat immers zeer snel en elke minuut telt. • Weet jij de hydrant in je straat staan? Is deze vrij en vlot bereikbaar voor de brandweer?


6 Brandveiligheid in de keuken Op www.speelnietmetvuur.be vind je heel wat informatie over brandveiligheid in de keuken. Door middel van ‘de interactieve keuken’ (magneetbord) kan men mensen zeer bewust maken van de risico’s.


6.1 Blusdeken Blusdekens moeten voldoen aan de norm EN 1869:1997. Je hebt ongetwijfeld gehoord van de problematiek die er heerst rond blusdekens. Daarom geven we graag het antwoord van FOD Economie, K.M.O., Middenstand en Energie mee: “Onze dienst onderzoekt de resultaten van de testen door Test-‐Aankoop uitgevoerd op branddekens en met name voorwaarden onder dewelke deze testen werden uitgevoerd. Want onze controlecampagne «branddekens 2009-‐2010» heeft inderdaad de moeilijkheid aan het licht gebracht omtrent de uitvoering van de vuurweerstandsproef in de norm EN 1869:1997 -‐ Branddekens. De kern van het probleem dat bij onze campagne werd vastgesteld, is dat de eis van punt 4 (vuurweerstandsproef) van deze norm niet voldoende duidelijk en nauwkeurig is. Deze laat een interpretatieruimte toe voor de uitvoering van de test door de labo’s en de fabrikanten. Wij hebben daarom in 2011 reeds actie genomen om de Europese Commissie hierover te informeren en een herziening van deze norm aan het NBN (Belgisch Bureau voor Normalisatie) aangevraagd. Momenteel is de herziening van deze norm blijkbaar nog steeds niet klaar. Wij gaan opnieuw in overleg met de sector om deze problematiek te bespreken.“ Uit eigen ervaringen staan wij nog steeds achter het correct gebruik van een blusdeken. We wensen dan ook graag een oproep te doen om tijdens demonstraties geen gebruik te maken van een vochtige dweil maar het correcte gebruik van een blusdeken aan te tonen. Voor de burger is het immers zeer moeilijk om in te schatten wanneer een dweil vochtig genoeg is (niet te nat maar ook niet te droog). Bovendien heeft deze slechts een kleine oppervlakte. Dit bemoeilijkt het blussen. Vertel zeker ook dat men steeds de brandweer moet bellen, het blusdeken laat liggen en de pot of frietketel nooit verplaatst. 6.2 Dampkap Om brandverspreiding via de dampkap (bijv. bij ‘een vlam in de pan’) te voorkomen is het nuttig om de dampkapfilter 4 x per jaar te reinigen . Hierdoor wordt vermeden dat vet zich opstapelt in de dampkap. 6.3 Frietketel Gebruik de frietketel maximaal 10 keer en vervang dan zeker de olie of het vet.


7 Brandveiligheid per thema 7.1 Barbecue Voor info over veilig barbecueën surf naar: www.veiligbarbecuen.be 7.2 Elektriciteit Bijna alle elektrische apparaten worden warm bij gebruik. Zorg dat die warmte weg kan. Als de warmte niet goed weg kan door opgehoopt stof, is er een grote kans op brand. Het opgehoopte stof kan zelf ook vuur vatten. 7.3 Stekkerdozen en kabelhaspels Rol kabelhaspels bij gebruik altijd volledig af om het spoeleffect te vermijden. Koppel geen verlengsnoeren aan elkaar. Sluit geen stekkerdozen op stekkerdozen aan. Een vuistregel is: 1 toestel met elektrische weerstand (koffiezetapparaat, frietketel, waterkoker, bijzetverwarming …) of keukenrobot per aangesloten stekkerdoos. 7.4 Elektrische apparaten Schakel apparaten zo veel mogelijk volledig uit i.p.v. in de stand-‐by stand. Indien men apparaten niet kan / wil uitschakelen (modem, digibox, router, …), is het aangewezen in die ruimtes rookmelders te plaatsen. 7.5 Droogkast De droogkast is vaak een oorzaak van brand. De combinatie van stof en hoge temperatuur geeft risico op brand. Je hebt ongetwijfeld in je brandweercarrière al verscheidene branden meegemaakt die gestart zijn door een droogkast. Tips om mee te geven: • Gebruik de droogkast best niet ’s nachts of als er niemand thuis is. • Reinig de filter van de droogkast na elk gebruik (let op: soms zijn er 2 filters). • Plaats een rookmelder in de buurt van je droogkast. • Overlaad de droogkast niet. Overladen veroorzaakt slijtage en zorgt dat er meer warmte vrijkomt. • Lees de handleiding. • Controleer regelmatig de luchtafvoer en hou deze vrij van obstakels. 7.6 Elektrische dekens Door kortsluiting van een elektrisch deken zijn in 2014 minstens 2 doden gevallen. Geef deze tip zeker mee: lees de gebruiksaanwijzing en volg deze zeker op voor wat betreft het veilig opbergen van de deken. Bewaar een elektrische deken losjes opgerold om beschadigingen van de bedrading te voorkomen. Vouw het deken voor (hernieuwd) gebruik altijd helemaal uit.


7.7 Differentieel-‐ of aardlekschakelaar Een differentieelschakelaar, ook wel verliesstroomschakelaar of aardlekschakelaar genoemd, is een automatisch werkende schakelaar die een elektrische installatie spanningsloos maakt zodra een lekstroom vanaf een bepaalde grootte optreedt. Als de hoeveelheid stroom die de elektrische installatie ingaat groter is dan de stroom die terugvloeit, dan spreken we van een verliesstroom. Dit is een stroom die via de aarding wegvloeit. De differentieelschakelaar zal dit detecteren en de volledige installatie uitschakelen.

De richtlijnen van het AREI moeten gevolgd worden. Dit houdt onder andere in dat een algemene differentieelschakelaar van maximaal 300 mA type A geïnstalleerd moet zijn. Voor vochtige ruimten zoals badkamers, of toestellen aanwezig in deze ruimten, is bovendien een 30 mA differentieelschakelaar voorgeschreven. Ook de volgende vaste toestellen, die waterdamp produceren of water gebruiken, horen achter een 30 mA differentieelschakelaar: wasmachine, droogkast en vaatwasser. Over centrale verwarming, boilers en ventilatie wordt niet gerept in het AREI, maar aangezien die ook met water(damp) in contact komen, kunnen deze het beste ook achter een 30 mA differentieelschakelaar worden geplaatst. Test differentieelschakelaar Volgens de voorschriften dienen de differentieelschakelaars maandelijks getest te worden. De test is nuttig op te nemen in je huisbezoek. Zorg wel dat je een zaklamp bij hebt en dat de bewoners zoveel mogelijk elektrische apparaten uitschakelen voor de test. Opgelet: een differentieelschakelaar beschermt niet tegen kortsluiting en/of overbelasting. Daar heb je een automaat voor nodig. 7.8 Keuring elektrische installatie particulier Deze dient te gebeuren: • bij ingebruikname • om de 25 jaar • bij verzwaring van de installatie • bij verkoop Woningen van vóór 1981, die waarschijnlijk al wijzigingen hebben ondergaan, moeten dus al opnieuw gekeurd zijn, al is het enkel uit voorzorg. De kostprijs bedraagt tussen 100 en 150 euro.


http://economie.fgov.be/nl/consument/Energie/Elektriciteit/Controle_installations/#.VLz_98bWpFU


7.9 Sigaretten, lucifers en aanstekers

Zoals eerder vermeld, eisten woningbranden in 2014 minstens 69 doden. 14 hiervan stierven doordat ze in slaap waren gevallen na het aansteken van een sigaret. Ook in het buitenland blijft roken in bed een belangrijke brandoorzaak in woningen. Sinds november 2011 mogen enkel zelfdovende sigaretten verkocht worden. Gelet op de beperkte beschikbare informatie en wegens gebrek aan verder onderzoek kunnen wij de effectiviteit niet aantonen. In 2014 stierven ook minstens 3 kinderen door het spelen met een aansteker. Ook hier zijn de Europese productnormen verstrengd zodat de aanstekers die nu op de markt worden gebracht moeilijker door kinderen kunnen worden gebruikt. 7.10 Kaarsen Kaarsen zijn gezellig. Laat ze echter niet onbewaakt achter en gebruik enkel kaarsen die geschikt zijn voor binnen. Zorg dat je kaars stabiel staat en ver genoeg van brandbare materialen zoals bijv. gordijnen. Hoewel dit niet zo belangrijk lijkt, stierven in 2014 toch 2 mensen als gevolg van een brandende kaars. 7.11 Schoorsteen Schoorsteenbranden liggen vaak aan de oorzaak van woningbranden. Uit beperkte cijfers van Binnenlandse Zaken blijkt zelfs dat één derde van de woningbranden schoorsteenbranden zijn. Iedereen die stookt met hout, kolen of stookolie in een kachel, een open haard of de centrale verwarming kan met schoorsteenbrand te maken krijgen. Dit zijn de belangrijkste oorzaken: • een beschadigd of bouwtechnisch slecht rookkanaal; • het onvoldoende reinigen van de schoorsteen: grotere afzetting van roet door het stoken met bepaalde houtsoorten; • vogelnesten.


7.11.1 Preventietips die je kunt meegeven 1. Plaats een rookmelder in de buurt van je kachel. 2. Laat je schoorsteen minstens jaarlijks vegen door een vakman en vraag een attest. In sommige brandverzekeringspolissen en sommige gemeenten is dit zelfs verplicht. 3. Plaats steeds een kachel met het juiste vermogen in een kamer. 4. Stook alleen met droog, natuurlijk, onbehandeld hout. 5. Stook geen geverfd hout, spaanplaat, oud papier, karton, multiplex. 6. Witte of kleurloze rook duidt op een goede verbranding. 7. Gebruik steeds de juiste brandstof voor je kachel. 8. Gebruik een kachel nooit om er afval in te verbranden! 9. Ventileer voldoende de ruimte tijdens het stoken. De schoorsteen zuigt lucht aan waardoor het belangrijk is dat er ook voldoende aanvoer van verse lucht verzekerd wordt in de ruimte. 10. Plaats een vonkenscherm voor je open haard. 11. Gebruik je haard niet als grill. 7.11.2 Krijg je toch te maken met schoorsteenbrand? 1. Waarschuw steeds de brandweer via 112. 2. Doof, in afwachting van de brandweer, het vuur in de haard of kachel met zand of zout. Zo voorkom je rook in je huis. 3. Sluit meteen hierna de schoorsteenklep en de luchttoevoer van de kachel of de deur van de inbouwhaard. 4. Maak de ruimte rond de kachel of haard vrij van brandbaar materiaal zoals tapijten, meubilair. 5. Verlaat de ruimte waar te veel rook hangt. 6. Ventileer na het doven van het vuur de ruimte zodat je geen CO-‐vergiftiging kan oplopen. 7. Voor je eigen veiligheid: laat na de brand je schoorsteen grondig controleren door een vakman voor je ze terug gebruikt. Opgelet: doof bij een schoorsteenbrand je kachel of open haard NOOIT met water. Het water wordt onmiddellijk stoom en te veel stoom in het smalle rookkanaal kan leiden tot een explosie of een scheur in het rookkanaal.


7.12 Aardgas-‐ en gasinstallaties 7.12.1 Aardgas Aardgas is voor jou als brandweerman/-‐vrouw goed gekend. Je weet dat het brandbaar is, explosief kan zijn (explosiegrenzen 5-‐15%), dat het lichter dan lucht is en dat het met een blauwe vlam moet branden (een gele vlam wordt veroorzaakt door een slechte verbranding). Let bij een huisbezoek zeker op de bevestigingsbeugels van de binnenleidingen en doorgangen door muren. Wijs de bewoners erop dat het zeer belangrijk is dat ze de hoofdafsluiter weten staan. Geef mee dat de installatie 2-‐jaarlijks moet onderhouden worden door een bekwaam vakman. Bij de minste twijfel, adviseer om de verwarmingsinstallateur te raadplegen. Op de kennisdatabank van besafe.be vind je meer informatie over aardgas.


7.12.2 Gasinstallaties Is er een kachel, cv-‐ketel of geiser? Adviseer dan die regelmatig te laten controleren en onderhouden door een bekwame vakman. Bij verwarmingsinstallaties op brandstof kan koolstofmonoxide vrijkomen. Daarom is het belangrijk de verwarmde ruimtes voldoende te verluchten. 7.13 Gasflessen Gasflessen worden voor verscheidene zaken gebruikt. Denk maar aan koken, verwarmen, kamperen, doe-‐het-‐zelf-‐activiteiten, barbecue, … Uit gegevens van de gassector blijkt dat 1 gezin op 5 een gasfles in huis heeft. Zoals je weet, is gas in flessen zwaarder dan lucht en mag het niet in de kelder of in de buurt van de riolering of afvoerputjes opgeslagen worden. Geef zeker mee om zoveel mogelijk de flessen buiten, rechtopstaand en beschut tegen regen en zon op te slaan. Verschil tussen propaan en butaan Propaan (in blauwe en zwarte gasflessen) heeft een lager kookpunt (-‐42°C) dan butaan (in groene en grijze gasflessen) en wordt bewaard onder hogere druk, waardoor het best buiten wordt bewaard. Het kookpunt van butaan (omzetting van vloeistof naar gas) is rond -‐0,5°C, het is dus niet bruikbaar in koudere omstandigheden. Gasslang Gas wordt binnenshuis altijd aangevoerd in metalen leidingen. Zij hebben de juiste aansluitingen (geen aansluitingen voor waterleiding gebruiken!). Voor de aansluitingen van de individuele toestellen worden flexibele slangen gebruikt. De levensduur van deze slangen is beperkt: -‐ -‐ -‐

Elastomeren slang: 10 jaar Metalen slang: geen einddatum Oranje slang: 5 jaar

De slangen mogen maximaal 2 meter lang zijn. 7.14 Kerstbomen Een kerstboom kan in een mum van tijd een hele woonkamer in vlammen zetten. Neem dus voorzorgsmaatregelen: • Heb je liever een echte kerstboom? Koop dan liefst een exemplaar met wortel. Geef de boom ook regelmatig water, zodat de boom niet uitdroogt en het brandgevaar verkleint. • Gebruik liever LED-‐verlichting: ze geeft minder warmte af en verbruikt bovendien minder. • Controleer de bedrading van de kerstboomverlichting op beschadigingen. • Zet de kerstboom niet te dicht bij de gordijnen of andere makkelijk brandbare spullen of warmtebronnen zoals open haard of kachel. • Doe de verlichting uit als je gaat slapen of het huis verlaat.


7.15 Fonduen en gourmetten •

• •

Gebruik liefst een elektrisch toesstel voor fondue of gourmet. Plaats dit zo dicht mogelijk bij het stopcontact. Dan kan niemand over de draad struikelen en het fonduestel meesleuren. Zorg dat het fondue-‐ of gourmetstel tijdens gebruik op een onbrandbare ondergrond staat en er geen brandbare materialen in de buurt zijn. Leg een blusdeken klaar zodat je een beginnende brand onmiddellijk kunt blussen.

7.16 Vuurwerk: laat je vuur niet het werk van de brandweer worden • •

Laat vuurwerk over aan professionals Als je het toch zelf wil doen, koop enkel vuurwerk met een gebruiksaanwijzing in je taal en lees ze vooraf. • Gebruik een aansteeklont om het aan te steken. • Steek vuurwerk slechts eenmaal af, probeer geen tweede maal. • Zoek een nuchtere ‘Bob’ om het vuurwerk aan te steken. • "Laat jouw vuur niet het werk van de brandweer worden." Denk eraan dat in verschillende steden en gemeenten het gebruik van vuurwerk verboden is, tenzij de lokale overheid hiervoor een toelating heeft verleend. Licht je hier dus over in bij uw lokale overheid, alvorens vuurwerk af te schieten. 7.17 Wensballonnen Deze ballonnen komen uit landen waar deze opgelaten worden over de zee. Vaak zijn deze ballonen een onvoorspelbare speelbal van de wind. Als zo'n brandende wensballon neerkomt op gebouwen of in bomen, kan dit brand veroorzaken. Wil je toch een wensballon oplaten, volg dan zeker onderstaande tips: • Controleer de ballon vóór gebruik op beschadigingen zoals gaatjes en scheuren. Laat nooit een beschadigde ballon op! • Bevestig geen andere voorwerpen onderaan de ballon. • Let goed op de weersomstandigheden. Laat de ballon niet op bij regen of vochtig weer (bvb. mist) of bij krachtige wind. • Hou na het aansteken van de brander/wiek de ballon steeds met minstens twee volwassenen gedurende minstens 90 seconden vast tot het moment van oplaten. Wees je ervan bewust dat in een verschillende steden en gemeenten een verbod op het oplaten van wensballonnen uitgevaardigd is, via een politieverordening.


8 Brandwonden Elk jaar lopen in België 120.000 mensen brandwonden op.   De grootste groep slachtoffers is tussen 0 en 5 jaar oud. De 6 brandwondencentra in ons land verzorgen samen tussen 1.200 en 1.400 mensen per jaar. Jij als brandweerman/-‐vrouw weet hoe pijnlijk en ingrijpend brandwonden, de opname in een brandwondencentrum en de revalidatie kan zijn. 2 op 3 brandwonden worden opgelopen in de thuisomgeving. 8.1 Oorzaken • • • • •

warmte (warme voorwerpen, vloeistoffen, vuur, stoom,...) elektriciteit wrijving straling scheikundige producten

8.2 Graden Afhankelijk van de diepte van de brandwonde, wordt er gesproken van een eerste-‐, tweede-‐ of derdegraads brandwonde. 8.3 Eerste graad Enkel de opperhuid is verbrand. Het verbrande oppervlak is: • rood  • licht gezwollen • pijnlijk • warm Eerstegraads brandwonden genezen spontaan binnen 5 tot 7 dagen zonder littekenvorming. 8.4 Tweede graad Hier zijn opperhuid en lederhuid beschadigd. Het verbrande oppervlak vertoont blaren met een helder vocht en is zeer pijnlijk. Meestal worden de blaren omringd door eerstegraads brandwonden. Oppervlakkige tweedegraads brandwonden, gekenmerkt door blaarvorming, genezen spontaan binnen 14 dagen met weinig tot geen littekenvorming. Diepe tweedegraads brandwonden genezen tussen 18 en 21 dagen waarbij de kans groot is op littekens. 8.5 Derde graad Bij een derdegraadsverbranding zijn opper-‐, leder-‐ en onderhuid en eventueel onderlig-‐ gende weefsels beschadigd. Het verbrande oppervlak is zwart (verkoold), perkamentachtig of wit (gekookt, chemisch product). De derdegraads brandwonde zelf is ongevoelig omdat de zenuwuiteinden verbrand zijn. In de omgeving treft men meestal tweede-‐ en eerstegraadsbrandwonden aan die wel pijnlijk zijn. Derdegraads brandwonden dienen steeds operatief behandeld te worden.


8.6 EHBO bij brandwonden 8.6.1 Eerst water, de rest komt later! Pas steeds de 20/20 regel toe: koel de brandwonden gedurende 20 minuten onder zacht stromend leidingwater van 20 °C (geen koud, want dan dreigt de kans op onderkoeling). Het koelen stopt verdere verbranding en is pijnstillend. Kleding die doordrenkt is met bijtende chemische producten, wordt verwijderd (handschoenen dragen!). In de andere gevallen wordt de kleding niet verwijderd, omdat men met het verwijderen van ingebrande kleding de huid zou kunnen meetrekken. Zo snel mogelijk moeten juwelen van verbrande lichaamsdelen verwijderd worden (bv. ringen). 8.6.2 1ste graad Breng een brandcrème ('aftersun') of Flamigel® aan. 8.6.3 2de graad Hier maken we een onderscheid: De brandwonde is kleiner dan een stuk van 2 euro • Ontsmet met een waterig ontsmettingsmiddel. • Breng brandzalf (bv. Flamigel®, Flaminal®) aan in een dikke laag. • Bedek met steriele kompressen. • Breng een verbandje aan. • Controleer of het slachtoffer in orde is met zijn vaccinatie tegen tetanus. • Vochtblaren prikken we niet open, omdat dat het infectiegevaar vergroot. De brandwonde is groter dan een stuk van 2 euro • Wikkel na het afkoelen de verbrande plaats in natte koude kompressen. De vingers moeten hierbij apart van elkaar ingewikkeld worden. • Houd de kompressen op hun plaats met een verband. • Laat het slachtoffer naar een ziekenhuis vervoeren.   8.6.4 3de graad • Wikkel na het afkoelen de verbrande plaats in natte koude kompressen. De vingers moeten hierbij apart van elkaar ingewikkeld worden. • Houd de kompressen op hun plaats met een verband. • Laat het slachtoffer naar een ziekenhuis vervoeren.   • Gebruik nooit olie, boter, melk, ... op brandwonden. • Gebruik ook nooit kleurende ontsmettingsmiddelen (bv. eosine) op brandwonden die nog door een arts moeten gezien worden (bepalen van de ernst wordt erdoor bemoeilijkt).   8.7

• • • •

Gevaren  Uitbreiding van de brandwonde doordat de reactie in het lichaam blijft doorgaan (om deze reden gaan we afkoelen). Vochtverlies. Infectiegevaar. Bij alle brandwonden is er gevaar voor tetanus.


8.8 Brandwondencentra ZNA Stuivenberg Lange Deeldekensstraat 267 2060 Antwerpen 03 217 75 95 Militair Hospitaal Koningin Astrid Bruynstraat 200 1120 Neder-‐Over-‐Heembeek 02 264 48 48 Universitair Ziekenhuis Gent De Pintelaan 185 9000 Gent 09 240 34 90

Universitair Ziekenhuis Leuven Herestraat 49 3000 Leuven 016 34 87 50 Centre Hospitalier Universitaire de Sart-‐ Tilman Domaine Universitaire Sart-‐Tilman 35B 4000 Luik 04 366 72 94 I.M.T.R. Loverval Rue de Villers 1 6270 Loverval 071 10 60 00

8.9 Organisaties brandwondenslachtoffers vzw Oscare Van Roiestraat 18 2170 Merksem 03 640 10 80 www.oscare.be Stichting Brandwonden Frans Landrainstraat 43 1970 Wezembeek-‐Oppem 02 649 65 89 www.brandwonden.be vzw Pinocchio Kwartier Koningin Astrid Bruynstraat 200 1120 Brussel 02 264 43 36 www.vzw-pinocchio-asbl.be


9 Draagbare brandblussers De kennis over het correct gebruik van brandblussers is zeer beperkt. Bijkomend is het zeer moeilijk burgers te leren inschatten wanneer wel of niet een bluspoging te ondernemen met een blusser. Er zijn in de praktijk al gevallen gekend waar een verkeerde bluspoging de brand erger maakt. Denk maar aan verkeerd gebruik bij een vlam in de pan. De kracht van het blusmiddel maakt het soms erger. Het basisprincipe is: • Denk in de eerste plaats aan je eigen veiligheid, zorg dat je steeds veilig de woning kan verlaten. • Bel dan onmiddellijk de brandweer. • Doe enkel een bluspoging als de omstandigheden en je brandblusser dit toelaten. Indien de vraag komt: • Bespreek duidelijk wat de voor-‐ en nadelen zijn. • Geef zeker mee dat het oproepen van de brandweer eerst moet gebeuren, vooraleer een bluspoging te wagen. Dit omdat een brand zich zeer snel kan ontwikkelen.


10 Belastingvermindering voor de beveiliging van woningen De zesde staatshervorming draagt de bevoegdheid voor o.a. de belastingvermindering voor de beveiliging van woningen tegen diefstal en brand over aan de gewesten. Voor de verschillende gewesten betekent dit concreet: • Het Vlaams Gewest heeft beslist om vanaf 1 januari 2015 het voordeel voor de gemaakte uitgaven te schrappen. • Het Waals Gewest heeft beslist om vanaf 1 januari 2015 het voordeel voor de gemaakte uitgaven te schrappen • Het Brusselse gewest heeft hierin nog geen beslissing genomen. Om de overdracht van bevoegdheden naar de gewesten correct te laten verlopen, werd bepaald dat zolang de gewesten hun eigen bepalingen niet hebben aangenomen, de gewestelijke belastingvermindering voor de uitgaven van beveiligingen van woningen tegen diefstal en brand, de belastingvermindering is zoals opgenomen in het Wetboek Inkomstenbelastingen 1992 (artikel 145/31, CIR92) op 30 juni 2014 (voortzetting van het stelsel). Investeringen 2014 Voor het aanslagjaar 2015 – inkomsten 2014, kan u nog genieten van 30% van het geïnvesteerde bedrag met een maximum van 760 €. Welke uitgaven voor brandbeveiliging van een woning geven recht op een belastingvermindering? 1. De uitgaven voor de levering en de plaatsing van waterblussers met additief van 6 kg of polyvalente poederblussers van 6 kg, conform de reeks normen NBN EN 3. "Draagbare blustoestellen", met inbegrip van het blustoestel dat wordt geplaatst voor het automatisch blussen in verwarmingslokalen op stookolie. 2. De uitgaven voor de levering en de plaatsing van deuren met een brandweerstand van een "half uur": a. tussen de garage en de woning b. aan de binnenkant van de keuken c. tussen het slaap-‐ en woongedeelte van de woning d. aan de binnenkant van het verwarmingslokaal Meer info: • http://financien.belgium.be/nl/particulieren/belastingvoordelen/inbraak-‐ _en_brandbeveiliging/Welke_uitgaven/#q4 • https://www.besafe.be/tips/belastingsvermindering-‐beveiliging-‐van-‐woningen-‐ tegen-‐inbraak-‐en-‐brand


11 Brandverzekering De brandverzekering wordt ook wel de woningverzekering genoemd. Dat komt omdat ze veel meer omvat dan alleen een dekking tegen brand. De woningverzekering vangt de gevolgen op van schade aan de woning en de inhoud ervan. Hoewel de dekking tegen brand centraal blijft staan in de woningverzekering, is ook andere schade aan de woning en de inhoud ervan gedekt. Bovendien dekt deze verzekering ook de burgerlijke aansprakelijkheid wanneer de woning en inboedel schade zouden berokkenen aan anderen. Denk bijvoorbeeld maar aan een losgekomen dakpan. Er zijn drie soorten dekkingen in de woningverzekering: • De basisdekkingen: dit is de dekking van de materiële schade die de woningverzekering biedt. • De aanvullende dekkingen: dit is de extra vergoeding die de verzekeraar biedt wanneer er een schadegeval is. • De optionele of facultatieve dekkingen: deze dekkingen kan men bijkomend afsluiten, bijvoorbeeld een dekking tegen diefstal. Volgens Assuralia hebben 95 % van de eigenaars van woningen en 89 % van de huurders een woningverzekering. Let wel, de woningverzekering is een “zaakschadeverzekering” en vergoedt dus niet de lichamelijke letsels die de verzekerde oploopt, bijvoorbeeld door een brand. Geef de raad mee dat het beter is om een woningverzekering af te sluiten: de eigenaar bij voorkeur voor de nieuwwaarde (prijs om nieuw te bouwen) en de huurder voor de werkelijke waarde (nieuwwaarde – slijtage). De vergoeding die de verzekeraar moet betalen als gevolg van een schadegeval kan verminderd worden als blijkt dat de gedekte goederen “onderverzekerd zijn”.


12 Woningsprinkler Uiteraard ben je als brandweerman/-‐vrouw vertrouwd met sprinklers. Een conventionele sprinkler heeft tot doel een brand te beperken en een woningsprinkler heeft tot doel doden en gewonden te voorkomen. Uiteraard heeft een woningsprinkler als 2de doel de brand te beperken. Een woningsprinkler bestaat uit leidingen die vanaf de waterteller weggewerkt door de woning lopen en in de plafonds van de kamer weggewerkt zijn achter een beschermplaatje. Er bestaan uitvoeringen van woningsprinklers die via gewone waterleidingbuizen zijn aangesloten op het waterleidingsnet. Meer info: http://www.bfsn.be/nl/technologie/111/woningsprinklers


13 Wat te doen na brand? Een brand heeft een niet te onderschatten impact op de bewoners. Deze brochure van brandweerzone Antwerpen 1 geeft de nodige tips.


Sommige hulpverleningszones nemen initiatieven om een straat of een wijk waar het gebrand heeft te gaan bezoeken met BPA’s. Mensen die een brand van dichtbij hebben meegemaakt staan van nature meer open voor de bewustmakingsboodschap van brandveiligheid bij hun thuis. Zie ook 2.13 “De Veiligheidsketen”.


14 Communicatie 10 vragen die je kunnen helpen bij het optimaliseren van je communicatie: 1. Komt de boodschap op de juiste manier over? 2. Spreek ik mijn doelgroep aan? 3. Bereik ik mijn doelgroep met de kanalen die ik gebruik? 4. Motiveer ik de ontvanger om een actie uit te voeren? 5. Is mijn aanbod duidelijk en wordt de meerwaarde aangetoond? 6. Kom ik op een professionele manier naar buiten? 7. Worden afzonderlijke acties op elkaar afgestemd en werken ze versterkend? 8. Worden de afzonderlijke acties op de juiste momenten uitgevoerd? 9. Kan ik het resultaat makkelijk meten en doe ik iets met deze gegevens? 10. Wat is de kostprijs en de return van mijn acties, en is deze voldoende? De antwoorden op deze vragen kunnen je helpen bij het detecteren van verbeterpunten in je communicatiestrategie. Sociale Media “Communicatie is belangrijk en sociale media zijn een handig hulpmiddel.” Niet enkel om te sensibiliseren en info te verspreiden maar ook om informatie te verkrijgen. Je bouwt er tevens een mooi netwerk mee op. Wij zijn actief op: @speelntmetvuur Facebook BeSafe Ibz Youtube MegaBesafe


Andere media Stedelijke en gemeentelijke infobladen Presenteren Presenteren kun je leren! • diapresentatie • presentator • publiek • combinatie van de vorige drie We geven je graag volgende tips mee voor het geven van een presentatie: 1. Wat is je doel 2. Voorbereiding 3. Logische opbouw 4. Maak eerst contact voor je communiceert 5. Voor wie spreek je? 6. Maak het visueel 7. Maak het herkenbaar 8. Gebruik praktijkvoorbeelden 9. Geef suggesties 10. Zorg voor interactie 11. Geef gelegenheid tot vragen 12. Laat publiek meedenken (beïnvloeding) 13. Wees flexibel maar hou je tijd in het oog


15 Andere nuttige informatie Overzicht van de hulpverleningszones in Vlaanderen Provincie Antwerpen https://www.antwerpen.be/nl/kanalen/brandweer/contact-and-bezoek Zone 1 Antwerpen Zone Rand Zone Taxandria http://users.telenet.be/brandweerzonekempen/Site_2/Welkom.html Zone Kempen http://www.brandweerzonerivierenland.be/ Zone Rivierenland Provincie Limburg http://www.brandweernoordlimburg.be/cb/ Zone Noord http://www.bwol.be/ Zone Oost http://www.zuidwestlimburg.be/ Zone Zuidwest Provincie Oost-‐Vlaanderen https://www.brandweerzonecentrum.be/ Zone Centrum Zone Meetjesland http://www.zoneoost.be/ Zone Oost Zone Vlaamse Ardennen http://www.bvlar.be/ Zone Waasland http://corporate.skynet.be/rt002605/index.html Zone Zuid-‐Oost Provincie Vlaams-‐Brabant Zone Oost http://www.vlaamsbrabantwest.be/Brandweerzone_West/Welkom.html Zone West Provincie West-‐Vlaanderen Zone 1 http://www.zonemidwest.be/nl/home-1.htm Zone MidWest http://www.hvzfluvia.be/ Zone Fluvia http://www.hvwesthoek.be/ Zone Westhoek Nuttige websites • • • • • • • • • • •

•

www.speelnietmetvuur.be www.besafe.be www.ismijnwoningbrandveilig.be www.veiligewoning.be www.anpi.be www.antigifcentrum.be www.oscare.be www.flamio.be www.omgaanmetbrandwonden.be www.veiligbarbecuen.be www.brandwonden.be www.vzw-‐pinocchio-‐asbl.be


Contactgegevens Sinds 1 maart 2014 staat de directie brandpreventie van Binnenlandse Zaken in voor de brandveiligheid van de burger, en dus ook voor het BPA-‐verhaal. Technici brandpreventie (‘harde’ brandpreventie) en BPA’ers (‘zachte’ brandpreventie) komen dus bij dezelfde directie terecht. Directie Brandpreventie Waterloolaan 76 1000 Brussel [email protected] [email protected]


Dit document werd opgesteld door Tim Renders, Lieven Rijckaert en Randy Maenhout in februari 2015 voor de opleiding Brandpreventieadviseur. Deze opleiding werd ingericht door FOD Binnenlandse Zake, Algemene Directie Veiligheid en Preventie, met steun van PIVO, de brandweerschool van Vlaams-‐Brabant. Zelfs als de meeste zorg werd besteed aan de inhoud, blijft het basisprincipe van een brandpreventieadviseur gelden: verzeker de juistheid door ze zelf na te gaan!


[Deze laatste bladzijde lieten we met opzet leeg. Dit verhaal is namelijk niet af. Jij bent degene die meeschrijft aan het vervolg. We zijn er zeker van dat 1 bladzijde niet voldoende is voor al jouw verhalen…]


Syllabus Brandpreventieadviseur

Recommend Documents