Normaal en vertrouwd wonen én leven met dementie
Een dementievriendelijke gemeenschap, in een dementievriendelijke omgeving
Het Vertrouwde Dorp Selectiedocument Mozaïek Putterhaag gemeente Houten, 2 november 2015 Samenvatting
INLEIDING
Plangebied Mozaïek Putterhaag / huidige situatie (bovenaanzicht)
Wij zijn verheugd ons plan Het Vertrouwde Dorp ten behoeve van de herontwikkeling van basisschool Het Mozaïek aan de Putterhaag te Houten aan u te presenteren. Het Vertrouwde Dorp betreft een particulier kleinschalige PGB woonzorglocatie met 24 woningen voor mensen met dementie, waar wij als zorgondernemersechtpaar bij zullen gaan wonen. Het biedt voor een grote groep ouderen met dementie een uniek, vernieuwend en volwaardig alternatief voor de reguliere verpleeginstellingen. Ons initiatief kan met recht een Houtens initiatief genoemd worden. Voor en door Houtenaren. Het sluit aan op de toekomstvisie 'Proeftuin Houten 2025', met als belangrijke uitgangspunten: duurzaam, innovatief en kleinschalig. Een initiatief waarbij het wonen en het eigen leven van de oudere met dementie centraal staat, waarbij de begeleiding en zorg anders, beter, goedkoper en met aandacht voor bewoners wordt georganiseerd. Wij wonen vanaf 1999 met onze twee kinderen met heel veel plezier in de gemeente Houten. Wij zijn verpleegkundigen (en gezondheidswetenschapper) en hebben een brede ervaring in de ouderen-, thuis- en palliatieve zorg. Een breed team met specialisten op diverse gebieden ondersteunen ons.
Johanna & Theo Castrop Het Vertrouwde Dorp
Plangebied Het Vertrouwde Dorp / nieuwe situatie (bovenaanzicht)
Sfeerimpressie Het Vertrouwde Dorp (voorzijde)
HET VERTROUWDE DORP A. PLANVISIE EN PROGRAMMATISCHE TOEVOEGING 'Individueel wonen' in een dementievriendelijke leefgemeenschap én omgeving Verhuizen naar Het Vertrouwde Dorp betekent verhuizen naar een normale woning en woonomgeving met meer persoonlijk maatwerk. In tegenstelling tot wat vaak in de reguliere zorgsector ervaren wordt, zien wij de dementerende niet als een eenduidige groep ouderen met dezelfde ziekte. Zoals ieder mens uniek is, is ook iedere dementerende uniek. Wij vinden het belangrijk dat de eigen manier van wonen en leven van de oudere het uitgangspunt is in Het Vertrouwde Dorp, met maximaal behoud van de eigen keuzevrijheid en privacy.
Sfeerimpressie dorpsplein-atrium "Restaurant De Zwijger”
Als gevolg van de achteruitgang in het geestelijk functioneren reageren mensen met dementie direct op hetgeen in hun omgeving gebeurt. Het is belangrijk een gunstige positief stimulerende omgeving te realiseren, zodat zij langer prettiger én op een hoger geestelijk niveau leven en functioneren. De diverse ruimtes sluiten aan op de behoefte aan prikkels van de oudere. Voor alle bewoners maar vooral voor hen met een loopdrang ('de dolers'), is er het dorpsplein met verschillende beleefplekken, -ruimtes en de mogelijkheid om te wandelen. Hier kan men 'zelf op pad gaan en anderen ontmoeten'. De beleefplekken en - ruimtes zullen ouderen verleiden om iets te doen of te beleven. Maar het biedt ook de familieleden, mantelzorgers, medewerkers en vrijwilligers de mogelijkheid met de ouderen 'samen iets te ondernemen'. Een veilige tuin waar men zelfstandig kan wandelen maar bovenal ook een groene omgeving (park) om met ouderen samen te wandelen en de
winkels voor de dagelijkse boodschappen, zijn voor ons onlosmakelijk verbonden met een dementievriendelijke omgeving.
Impressie Het Vertrouwde Dorp met atrium
Dementievriendelijke omgeving park en winkels in de nabijheid
Gebouw Het gebouw betreft vijf woonhuizen, in landhuisstijl, verbonden door een atrium ‘het dorpsplein’. Door een afwisselende bouwstijl trachten wij de sfeer van een 'dorp' te creëren. De 24 2-kamerappartementen (ook geschikt voor echtparen) komen uit op een sfeervol ingericht en overdekt dorpsplein met een ‘buitengevoel’. Het versterkt het gevoel van en onze visie op “zo gewoon mogelijk en individueel wonen”. Een dorp dat voor mensen vertrouwd en herkenbaar is, waar men elkaar kent, er aandacht voor elkaar is, elkaar helpen als vanzelfsprekend wordt ervaren en er sprake is van een actieve leefgemeenschap. We willen het gevoel creëren van "Het dorp" waar Wim Sonneveld over zong: "Dit dorp, ik weet nog hoe het was....". Onze naam "Het Vertrouwde Dorp" is hiervan afgeleid.
Impressie vooraanzicht Putterhaag
Impressie achteraanzicht Schonenburgspad
Sfeerimpressie terras
Aangrenzend aan het dorpsplein zijn er algemene eet- en woonkamers. Op het dorpsplein staat “Restaurant De Zwijger” met aangrenzend terras en het “Rietveldhuis” met daarin de herenkamer, bioscoop, kapsalon, e.d. Op het dorpsplein valt er altijd iets te zien en te beleven. PGB woonvoorziening - Scheiden wonen en zorg Het Vertrouwde Dorp is een PGB woonvoorziening waarbij de kosten voor wonen en zorg gescheiden zijn. Ouderen betalen zelf maandelijks de huur en servicekosten (full service). De zorg wordt betaald op basis van een zorgindicatie/zorgzwaartepakket (Wet langdurige zorg / Wlz, voorheen AWBZ) die omgezet wordt in een Persoonsgebonden budget (PGB). Bewoners kunnen tot het overlijden in hun eigen huis blijven wonen. Wij zullen daarbij aan alle normen voldoen voor verantwoorde zorg. Doelgroep Het Vertrouwde Dorp richt zich op ouderen met beginnende en gevorderde dementie met een Wlz zorgzwaartepakket (ZZP 4,5 en 7). Het
Sfeerimpressie Rietveldhuis
betreft ouderen met geheugenproblemen, soms ook gedragsproblemen. Zij zijn niet meer in staat zelfstandig te wonen en hebben intensieve psychogeriatrische zorg, begeleiding en toezicht (24/7) nodig in een veilige en beschermde omgeving, met medewerkers in hun nabijheid. Duurzaamheid Het samenwerkingsverband tussen Het Vertrouwde Dorp, InterBouwconsult en Ecological-Q staat niet alleen voor duurzaamheid maar vormt een partij die alle aspecten van maatschappelijk verantwoord ondernemen uitdraagt en waarborgt in haar dienstverlening. Met dit samenwerkingsverband koppelen wij de gebruiker aan de belegger en de realiserende partij. Onze basis voor deze ontwikkeling is om een comfortabele, duurzame en gezonde verblijfsituatie voor ouderen te realiseren. Het samenwerkingsverband integreert deze ambitie en visie volledig in alle fasen vanaf initiële ontwerpschetsen tot en met realisatie en exploitatie,
waarbij wij in het gehele traject de vertaalslag weten te maken van het gewenste ambitieniveau: een energie neutrale omgeving (energieleverende omgeving is onze ambitie) voor zowel het gebouw als de exploitatie van het gebouw. Om bovenstaande ambitie te realiseren hanteren wij een aanpak die is gestoeld op de volgende principes: Circulair: Kringlopen sluiten waardoor materialen na de gebruiksfase of sloop weer terugkeren in de productieketen. Sociaal: Partijen zijn leerbedrijven. Zij stellen werkplekken open als leerplekken voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Regionaal gebonden: Korte logistieke stromen zijn duurzamer en het inzetten van lokale arbeidskrachten vergroot de sociale cohesie. Voor het eten/drinken van onze bewoners is € 100.000,- per jaar gebudgetteerd. Hiervoor zal Het Vertrouwde Dorp met winkeliers van Het Rond afspraken maken. Dus niet onnodig ver weg, maar praktisch en duurzaam dicht bij. In de ontwerpfase worden vanaf een zo vroeg mogelijk stadium de relevante beheers- en onderhoudsaspecten meegenomen in het ontwerp waardoor een woonomgeving wordt gerealiseerd die meer dan gemiddeld economisch, comfortabel, efficiënt en gebruiksvriendelijk is. Het multidisciplinair ontwerpteam bestaat daarom niet alleen uit ontwerpende partijen, maar ook de gebruikers en verpleegkundigen, een adviseur Duurzaamheid, energie experts en een adviseur Beheer & Onderhoud. Levensloopbestendig en elektronische hulpmiddelen De bewoners van onze doelgroep zijn wisselend mobiel en de zorg is vaak intensief. Het gebouw, appartement, dorpsplein en algemene ruimtes worden daarom levensloopbestendig gebouwd. Het gebouw zal niet alleen rolstoeltoegankelijk zijn maar zelfs geheel bedtoegankelijk, inclusief de lift. Hierbij wordt rekening gehouden met benodigde draaicirkels, drempelloos, voldoende brede deuren, etcetera.
Ook de directe buitenruimte (tuin) zal goed bereikbaar en toegankelijk zijn. Voor onze doelgroep is het belangrijk dat de tuin een veilige omgeving is en dat bewoners niet zelfstandig de locatie verlaten. Het Vertrouwde Dorp gaat in het kader van thuistechnologie (domotica) werken met slimme sensortechnologie. Deze technologie ondersteunt onze visie dat bewoners ongeacht het tijdstip veilig op hun appartement kunnen verblijven, waarbij de eigen woon-/leefwijze en privacy maximaal wordt gewaarborgd. Bewoners worden dag en nacht door de slimme sensortechnologie beschermd, doordat medewerkers live inzicht hebben in het welzijn van de bewoners. Op basis van een vooraf afgesproken persoonlijk bewonersprofiel kan men met het systeem laten signaleren wanneer iemand zijn appartement verlaat, dwaalt, gevallen is, opstaat uit bed of de badkamer niet verlaat. B. MAATSCHAPPELIJKE BETROKKENHEID De vraag naar ons woonconcept kunnen wij onderbouwen met cijfers, gesprekken met belanghebbenden en inzicht in markontwikkelingen. Cijfers Ruim één op de vijf mensen boven de 80 jaar heeft dementie. Boven de 85 jaar is de kans op dementie meer dan 30% en boven de 90 jaar maar liefst 40%. Mensen met dementie leven gemiddeld 8 jaar met de ziekte. Momenteel zijn er 260.000 mensen met dementie in Nederland, waarvan 70% nog thuis woont. Alzheimer Nederland voorspelt een verdubbeling van het aantal dementerenden in Nederland in de komende 25 jaar (2040). In 2040 is de verwachting dat het aantal inwoners met dementie in de gemeente Houten meer dan verdrievoudigd(!) zal zijn. Intramurale zorginstellingen in de gemeente Houten hebben voor mensen met dementie (ZZP 4,5 en 7) lange wachtlijsten. Ouderen moeten nu soms verhuizen naar een zorginstelling in omliggende gemeenten of elders in de regio waar wel plaats is.
Belanghebbenden In de afgelopen periode hebben we met veel belanghebbenden gesproken, namelijk: Omwonenden, Bomengroep De Haag, initiatiefnemers en ‘inspirators’ De KrachtFabriek’, Gemeente Houten afdeling Samenleving, Samenwerkende Bonden Ouderen Houten (SBOH), Stichting Houtense Huisartsen (SHH), Specialist Ouderengeneeskunde (Lid Mobiel Geriatrisch Team Houten / persoonlijke titel), lid werkgroep dementie Houten, medewerkers drie thuiszorgteams (tevens kleine kernen) en organisatie Uitwerking. Alle belanghebbenden hebben positief gereageerd op Het Vertrouwde Dorp concept en haar uitgangspunten. Volgens alle belanghebbenden die vakinhoudelijk en direct betrokken zijn bij de zorg, welzijn en wonen van ouderen met dementie is er behoefte aan een PGB woonvoorziening voor deze doelgroep in de gemeente Houten. Samenvattend waren de reacties: Bouw is sfeervol, vriendelijke, afwisselend en passend op de locatie Mozaïek Putterhaag; Het Vertrouwde Dorp is een vernieuwend woonzorgconcept en voorziet in een toenemende behoefte aan wonen voor mensen met dementie, vanaf ZZP 4 (citaten: "Je zou het op veel meer plaatsen in Nederland wensen", "Het moet er gewoon komen in Houten", “Start wonen voor mensen met ZZP 4 en ook voor hun partners”, “De stap naar Het Vertrouwde Dorp zal een veel kleinere stap zijn. Zelfs uitnodigend zijn, ook voor echtparen. Verhuizing naar een zorginstelling is een stap waarover zij niet willen nadenken of spreken”); Het Vertrouwde Dorp is kwalitatief een waardevolle aanvulling voor de wijk De Haag en de gemeente Houten; De optie Ontmoetingscentrum (waarover later meer) wordt als belangrijk ervaren (citaat "Hierdoor kunnen ouderen langer thuis zijn en houdt hun partner of familie het hierdoor langer vol"); Veel steun voor de optie van de herhuisvesting en continuïteit van De KrachtFabriek (waarover later meer) op deze locatie en hiermee ook steun aan de samenwerking met Het Vertrouwde Dorp;
De groene omgeving (belevingstuin), (uitbreiding) bomenstructuur, handhaving kinderspeelplaats, weide voor kleine dieren ook voor de buurt, parkeeroplossing op het perceel worden positief gewaardeerd.
Marktontwikkeling De huidige ouderen zijn niet dezelfde ouderen van 20 jaar geleden. Hiermee is ook de behoefte van ouderen veranderd ten aanzien van het wonen, de wijze van leven en het ontvangen van zorg. Dit geldt ook voor het wonen in een verpleeginstelling. Die behoefte is sterk afgenomen. Het sluit onvoldoende aan bij de wensen op het gebied van het wonen, welzijn en zorg. Tevens is er sprake van een negatief imago. Door de invoering van de Wet langdurige zorg (Wlz) en daarmee de transitie van de AWBZ, stimuleert de overheid het scheiden van wonen en zorg, waarbij de ouderen de woonlasten zelf betalen en de zorg buiten de muren van de zorginstelling wordt geleverd. Als gevolg van de vergrijzing en de invoering van de Wlz zal de druk op WMO voorzieningen en daarmee de gemeentelijke financiën toenemen. Particuliere woonzorgorganisaties hanteren al veel langer het principe van scheiden van wonen en zorg en spelen in op de veranderende behoefte. Belangrijk daarbij is een kwalitatieve betere en prettigere woonomgeving en sfeer, keuzevrijheid en privacy, persoonlijke warme zorg met voldoende aandacht, respectvolle en deskundige bejegening, etcetera. Particuliere organisaties maken het afgelopen decennium een sterke groei door. Krachtenveldanalyse en participatieplan In de periode van de aanbesteding hebben we niet alleen gesproken over het feit dat wij participatie van belanghebbenden belangrijk vinden, maar hebben dit ook door de vele gesprekken en onze aanwezigheid in de wijk laten blijken. Wij beseffen ons zeer goed dat wij permanente buren worden. Daarbij hoort voor ons een goed contact, waarbij wij goed willen luisteren naar de reacties, wensen en zorgen. Tijdens de ontwerp- en realisatiefase
maar ook bij de ingebruikname zullen wij nauw contact blijven houden met de belanghebbenden door periodiek bijeenkomsten te organiseren. Wij willen hun mening vragen en hen informeren (middels nieuwsbrief ‘Dorpskrant’) over de lopende en toekomstige ontwikkelingen. C. FINANCIEEL VERDIENVERMOGEN Het Vertrouwde Dorp is een PGB voorziening met een full-service concept. Bewoners betalen particulier een vast maandbedrag voor het wonen en dienstverlening. Er kan geen gebruik gemaakt worden van de huurtoeslagregeling van de gemeente. De zorg wordt betaald doordat de (Wlz) zorgindicatie van de bewoner omgezet wordt naar een PGB budget. Full-service houdt in dat bewoners 24 uur per dag worden voorzien van alle service (eten, drinken, schoonmaak, etcetera), ondersteuning, nodige begeleiding en zorg. Daarbij vrij gebruik van alle algemene ruimtes en tuin.
ook rondom het gebouw hand in hand. De tuin is voor bewoners met dementie veilig en zelfstandig te gebruiken. Het wandelpad leidt automatisch tot één van de toegangen tot het dorpsplein / atrium. Het Vertrouwde Dorp zal het totale grondperceel met daarbij het openbaar toegankelijk gebied, voor haar ontwikkeling gebruiken en onderhouden. Dit betekent dat de beschikbare kavel aan de noordzijde en oostzijde zal worden uitgebreid. De overige perceelgrenzen zijn ongewijzigd gelaten. De Bomengroep De Haag steunt onze visie op de toekomstige groen- en bomenstructuur. Parkeeroplossing Het Vertrouwde Dorp zal op eigen terrein 13 parkeerplaatsen realiseren. De ontsluiting is vanaf de Putterhaag. Deze inrit vormt tevens de hoofdingang. Aan de Wielewaalhaag komt de uitrit van de parkeerplaats.
Het Vertrouwde Dorp is voor een brede groep ouderen financieel bereikbaar omdat de eigen bijdrage niet veel hoger is dan de maximale eigen bijdrage die ouderen in een verpleeginstelling moeten betalen. Van onze samenwerkingspartner, de ontwikkelaar, ontvangen wij een huurovereenkomst. Het Vertrouwde Dorp verhuurt de appartementen ten behoeve van het wonen, leven en zorg van ouderen met dementie. D. KWALITEIT PUBLIEKE RUIMTE Buiten ruimte Op de kavel rondom het gebouw wordt de mogelijkheid benut de ruimte thematisch in te richten, met een belevingstuin, moestuin (met kas), speelweide (huidige speeltuin blijft bestaan) en een weide voor kleine dieren. Rondom het gebouw is voor de bewoners en bezoekers een wandelpad aangelegd die de tuinen doorkruist en voert langs terrasjes, beleefplekken en activiteiten. Ontmoeting, beleving en actief genieten gaan
Parkeeroplossing en laden & lossen op het perceel
Verkeersstructuur De realisatie van Het Vertrouwde Dorp zal geen invloed hebben op de verkeersintensiteit en –veiligheid. De impact op het verkeer is zelfs minder dan in de periode dat de locatie gebruikt werd als basisschool. Voor de
ontwikkeling zijn geen aanpassingen in de verkeersstructuur nodig. Mogelijk zijn tijdens de bouw tijdelijke maatregelen nodig. Wij garanderen ook dan een veilige toegang en doorstroming van het verkeer ter plaatse. Mogelijk dat voetgangers tijdens de bouwfase aan de zijde van de Mozaïek Putterhaag wat langer hinder ondervinden.
OPTIES MAATSCHAPPELIJKE VOORZIENINGEN
meedoen (participatie mogelijkheden) en ontmoeten voor onze doelgroepen. Duidelijk is dat ons aanbod optie Ontmoetingscentrum én optie De KrachtFabriek sterk met elkaar zijn vervlochten. Wij vinden het wenselijk en belangrijk dit gezamenlijk te realiseren. Voor De KrachtFabriek en Ontmoetingscentrum is er op het perceel ruimte gereserveerd.
Het Vertrouwde Dorp, De KrachtFabriek en Ontmoetingscentrum De gemeente Houten heeft in de Selectieleidraad Mozaïek Putterhaag aangegeven maatschappelijke ruimtes in de nieuwe ontwikkeling te willen stimuleren en gevraagd te onderzoeken of herhuisvesting van De KrachtFabriek op de huidige locatie mogelijk is. Tijdens de gesprekken met de initiatiefnemers en deelnemers ('inspirators') van De KrachtFabriek, Uitwerking voor (arbeidsmatige) dagbesteding, is duidelijk geworden dat we elkaar veel te bieden hebben voor onze bewoners, 'inspirators' KrachtFabriek en deelnemers (bijzondere doelgroepen) van het Ontmoetingscentrum, door met elkaar samen te werken. Wij onderscheiden tussen de conceptonderdelen meerwaarde door: Gezamenlijk organiseren en uitvoeren van activiteiten tussen verschillende doelgroepen (integratie en participatie); Uitbreiding en differentiatie van activiteiten, zoals: houtbewerking, techniek, realisatie en onderhouden moestuin (met kas) en een belevingstuin, dieren (ook voor kinderen in de wijk), etcetera; Gezamenlijk delen van ruimtes (klus-, koffie- en spelruimte, keuken, bioscoop, lift en invalidetoilet) buitenruimte en rolstoelbus; Werkgelegenheid (onderhoud, kapper, ondersteunende functies e.d.), scholing, stages, werkervaring en vrijwilligerswerk; Individuele en gezamenlijke beleving. Naast een eigen visie en missie resulteert de samenwerking naar onze mening tot verdere verbreding en verdieping van de waarden van beleven,
Positionering De KrachtFabriek en Ontmoetingscentrum op het perceel
De aanbestedingsperiode is te kort gebleken om de samenwerking ten behoeve van het Ontmoetingscentrum voor bijzondere doelgroepen en De KrachtFabriek te realiseren. De initiatiefnemer van De KrachtFabriek, schrijft in zijn mail d.d. 26 oktober jl. over de huidige stand van zaken: “We hebben ook goede stappen met elkaar genomen om DKF daadwerkelijk een plek te geven in jullie plan. Door de krapte in de planning hebben we ons bijna laten verleiden tot gehaaste beslissingen, maar gelukkig hebben we dat niet gedaan. Ik denk dat het heel goed is waar we nu staan. En verder: ..“Los van of we hier ook praktisch gaan uitkomen, gun ik jullie van harte de kans om jullie droom te verwezenlijken en hoop ik dat we de ideeën voor samenwerking kunnen gaan invullen.”
Perspectieven Het Vertrouwde Dorp
