Nog steeds moe, wat nu? M. Klaaver
longarts
wat komt allemaal aan bod?
1. wat is vermoeidheid 2. wat is slaperigheid 3. oorzaken blijvende slaperigheid bij behandeld OSAS 4. wat heb je nog meer (ritme, gewicht, energie balans en hormonen) 5. conclusie
1 Wat is vermoeidheid Vermoeidheid is iets anders dan slaperig zijn kortademig zijn en of spierzwakte Duur: recent < 1 maand aanhoudend > 1 maand chronisch > 6 maanden Het chronisch vermoeidheidssyndroom is een vrij zeldzame ziekte
1 Wat is vermoeidheid?
• moeilijk of onmogelijk activiteiten te beginnen • het gevoel van algehele zwakte • verminderde capaciteit om een activiteit vol te houden • moeilijk concentreren • geheugen en emotioneel instabiel (mentale vermoeidheid)
1 Vermoeidheid wat weten we ervan • •
vermoeidheid vind je terug in de hele populatie vrouwen meer dan mannen
•
medische of psychiatrische ziektes zijn in 66% van de gevallen de oorzaak van vermoeidheid
•
Psychiatrische ziekten in 60-70% van de patiënten met chronische vermoeidheid de oorzaak • depressie • paniekstoornis • somatisatie stoornis
1 Oorzaken vermoeidheid
Medicatie is een grote veroorzaker van chronische vermoeidheid • • • • • •
slaapmiddelen (zoldipem, oxazemam, zoplicom, temazepam) spierontspanners (diazepam) antidepressiva anti-allergie medicatie (prometazine) beta blokkers (atenolol, propanolol, bisoprolol enz) opioiden (morfine, fentanyl ea)
2 Wat is slaperigheid
Slapen en waken zijn complexe processen in de hersenen
De totale slaaptijd varieert sterk van persoon tot persoon.
65% van de volwassenen 7 à 8 uur. 8% minder dan 6 uur slaap toe 2% langer dan 10 uur slaap Adolescenten slapen gemiddeld 9 uur
Slaap Slaapcyclus (duurt ± 80 minuten)
– Lichte Slaap (N1/2) – Diepe Slaap / Slow Wave Sleep (N3) – REM Slaap
Diepe Slaap / Slow Wave Sleep (N3) is belangrijk om uitgerust wakker te worden en overdag fit te zijn.
2 Slaap veranderingen met de leeftijd Mensen ouder dan 65 ervaren hun slaap vaak als matig -
Slaap zelf verandert Patiënt verandert
Afname diepe slaap en veel meer oppervlakkige slaap Slaap is meer gefragmenteerd: in kleinere stukken • Langere inslaapduur • Minder slaap bij langere tijd in bed • Vaker ‘s nachts wakker worden • Vroeger opstaan in de morgen • Meer dutjes overdag
2 Slaap Slecht slapen: klacht van de patiënt die betrekking heeft op te lange tijd tot het inslapen, te vaak ontwaken ’s nachts, moeite om dan weer in slaap te vallen, te vroeg wakker worden, onrustig dromen en/of niet uitgerust wakker worden. Vermeende slapeloosheid: slecht slapen, zonder dat de patiënt klachten over het functioneren overdag heeft.
2 Wat is slaperigheid Slaperigheid overdag (hypersomnie):
de onbedwingbare neiging om overdag in slaap te vallen. Bij het obstructieveslaapapneusyndroom, het vertraagdeslaapfasesyndroom en narcolepsie staat slaperigheid overdag op de voorgrond.
Slaapstoornis : een stoornis in het slaapwaakpatroon, zoals slapeloosheid, het obstructieveslaapapneusyndroom, restless-legssyndroom, nachtelijke kuitkrampen, het vertraagdeslaapfasesyndroom en narcolepsie, vastgelegd als diagnose.3)
2 Factoren die slaap beïnvloeden • het bestaan van acute of chronische psychosociale en/of werkgerelateerde problematiek; • verstoring van het dag-nachtritme door onregelmatige slaaptijden, doen van dutjes overdag, jetlag, ploegendienst, ziekenhuisopname;
• klachten passend bij psychiatrische aandoeningen, vooral depressie en angst • lichamelijke klachten en aandoeningen, zoals pijn, zuurbranden, hoest, nycturie, dyspneu, neusverstopping, hartkloppingen of climacteriële klachten
2 Slaap •
slaapverstorende activiteiten in de avonduren
(complexe activiteiten, intensief sporten, overmatige blootstelling aan beeldschermen, het nuttigen van zware maaltijden)
•
intoxicaties (alcohol, cafeïne, (soft)drugs) of het stoppen daarmee
•
bijwerkingen van geneesmiddelen
(SSRI’s, cardiovasculaire en hormonale medicatie, pijnstillers, methylfenidaat en middelen voor stoppen met roken) of zonder afbouwen stoppen met antidepressiva
• •
opvattingen, cognities en gevoelens over de slapeloosheid het omgaan met de klachten (angst om te gaan slapen, vermijdingsgedrag, langer uitslapen, vroeger naar bed gaan, dutjes doen)
Effecten van C/BPAP op vermoeidheid • Verbetering van de slaapcontinuïteit kan leiden tot een opklaring van de vermoeidheidsklachten • Stabilisatie van de hormoonhuishouding, energiemetabolisme en immuunsysteem • duurt enkele maanden duren - Niet iedereen herstelt naar het oude niveau. • Sommige patiënten gaan zich fysiek overvragen.
Effecten C/BPAP op vermoeidheid
• Indien er geen opklaring is van de vermoeidheidsklachten dan kan er sprake zijn comorbiditeit. • Bij OSAS-patiënten is er ook vaak sprake van een slechte slaaphygiëne. • hart en vaatziekten en obesitas leiden vaak tot een beperkende fysieke belasting. • Bij chronische vermoeidheid zit ook vaak een psychiatrisch component.
Mechanismen van blijvende slaperigheid in behandeld OSAS
• • • • • • • •
Inadequate CPAP titratie Onvoldoende slaap Aanwezigheid van nog een slaapstoornis Andere medische of psychiatrische ziekten Gebruik van slaapmakende medicatie: slaapmedicatie, kalmerende middelen, pijnstillers, antidepressiva Beschadiging van het gebied in de hersenen die de slaap reguleert door langdurig bestaan van slaap apneu voordat de ziekte herkent werd incorrecte diagnose OSAS andere onbekende oorzaken
Beïnvloedende factoren bij resterende klachten bij OSAS behandeling • Slapeloosheid • Verstoord slaappatroon • Slaaptekort • Bereidheid tot verbetering van slaap • Vermoeidheid • (risicovoor)huiddefect • Therapie ontrouw • Ineffectieve acceptatie en omgaan met de behandeling • Kennis tekort
3 OSAS en CPAP Een nacht zonder CPAP kan de opgebouwde effecten van CPAP teniet doen
Patiënten blijken zelf hun CPAP gebruik te overschatten
Wel effect gehad van de behandeling, maar dit is weg •
gebruik is verminderd
•
gewichtstoename
•
nieuwe bijkomende andere ziekte of gewoonte
•
verlies van het “honeymoon”/placebo effect waardoor andere omstandigheden en of ziektebeelden meer op de voorgrond komen te staan
Slaap - waak - hygiene bekende valkuilen •
Dutjes gedrag over de 24-uur
•
„s nachts wordt de slaap niet vastgehouden
•
Overdag kan men niet wakker blijven.
•
Reactief gedrag op vermoeidheid en slaperigheid
•
Gedrag rondom slaap verandert.
•
Dag en nachtstructuur verdwijnt.
•
Afwijkende/wisselende bedtijden
Engerie Balans • Bedtijd restrictie (slaapefficiëntie 80-85%) • Gecontroleerde rust momenten overdag (bijv.iedere dagdeel 30 minuten) die tevens dienen als oefenmomenten met het masker
Energie Balans
Feiten verlies aan levensjaren
verlies aan gezonde levensjaren
roken
4.1
4.6
overgewicht
1.2
2.1
ernstig overgewicht
3.0
5.1
overmatig alcohol gebruik
0.6
0.9
te weinig lichaamsbeweging
0.9
1.2
Overgewicht Gezond Bewegen Norm uit 1998
Volwassenen (18-55 jaar): 30 min per dag 5dg/wk Ouderen (55+): 30 min / dg 5-7 dan/wk
Voor ouderen geldt ook nog een krachtnorm: minimaal twee keer per week krachtoefeningen De fitnorm: hart, bloedvaten en longen gezond te houden: minimaal 3 keer per week 20 minuten zwaar intensief bewegen.
Overgewicht
Elke dag 100 kcal per dag te veel geeft 3-5 kg gewichtstoename per jaar !!!
Ligt het aan de hormonen?
Ligt het aan de hormonen Allerlei hormonen zijn gestoord bij OSAS: dit is gevolg, geen oorzaak!!
– Dit komt door overgewicht, gestoord slaap-waakritme en apneu’s – Overgewicht wordt (zeer) zelden veroorzaakt door hormonale stoornissen – Behandeling met CPAP en gewichtsafname herstelt de hormonale disbalans
Blijvende klachten bij OSAS feiten •
Slaperigheid is niet hetzelfde als vermoeidheid
•
Vele factoren hebben invloed op beide
•
Er is geen klassiek patiënten voorbeeld hiervan
•
Ernst van het zuurstof tekort in het onderzoek correleert hier niet mee
•
Er zijn niet meer structurele hersenbeschadigingen in patiënten met blijvende slaperigheid dan bij patiënten met CPAP die dit niet hebben
•
Patiënten met blijvende slaperigheid blijken veel slaperiger te zijn geweest voor de diagnose en blijven slechter scoren in stemming en kwaliteit van leven vragen lijsten
Nieuwe Ziekte? • •
vermoeidheid is geen slaperigheid vele factoren beïnvloeden het
Wordt het een nieuwe aandoening?
CPAP RS? continuous positive airway pressure resistant syndrome??
Vragen?
