1928-1987
ANDY WARHOL IS NOG STEEDS een van de meest invloedrijke kunstenaars van de 20ste eeuw
WIE WAS ANDY WARHOL? Andy Warhol werd op 6 augustus 1928 geboren in Pittsburgh, Pennsylvania (Verenigde Staten) als Andrew Warhola. Hij was de jongste in een gezin met drie zonen. De familie was arm. Zijn ouders waren immigranten uit Slowakije. In die tijd was Pittsburgh een belangrijk centrum voor de industrie waar vader Ondrej werkte bij een bouwfirma.
Andrew had een zwakke gezondheid. Als kind moest hij lange tijd thuis in bed blijven. Zijn moeder gaf hem dan stripboeken, filmmagazines en tekenmateriaal. Kleine Andrew was dol op beroemdheden uit Hollywood. Hij begon foto’s van filmsterren en hun handtekeningen te verzamelen. Vaak ging hij naar de bioscoop om alle nieuwste films te zien. Zo werd hij steeds nieuwsgieriger naar de lifestyle van ‘the rich and famous’.
Toen Andrew 14 jaar was, stierf zijn vader. Vader liet zijn jongste zoon geld na om van te kunnen studeren.
In juni 1949 studeerde hij af in Beeldende Kunst. Met zijn diploma op zak verhuisde hij naar New York. Hier vandaan schreef hij iedere dag een kaart aan zijn moeder. Na een paar jaar kwam zij ook naar New York om bij haar zoon in te trekken. Ze bleef bij hem wonen tot haar dood, 20 jaar later. In New York ontwikkelde Andy Warhol zich tot zéér succesvol illustrator voor belangrijke modebladen. In deze periode besloot hij de ‘a’ van Warhola te laten vallen en zijn naam af te korten tot: Andy Warhol.
ANDY WARHOL & POP ART Na tien jaar te hebben gewerkt als commercieel illustrator besloot Andy Warhol dat hij kunstenaar wilde worden. Rond 1960 verruilde hij zijn goedverdienende beroep voor een bestaan als Pop Art-kunstenaar.
POP ART WAT IS DAT EIGENLIJK? Pop Art is ontstaan als een reactie op de heftige kwaststreken van kunstenaars zoals Willem de Kooning en Jackson Pollock. Zij maakten abstracte kunst. Deze kunst was geen voorstelling van herkenbare beelden. In kleur en verfstreken legden ze hun ideeën en gevoelens vast.
Jackson Pollock, Reflection of the Big Dipper, 1947
Willem de Kooning, Rosy Fingered Dawn at Louse Point, 1963 Collectie Stedelijk Museum Amsterdam, Amsterdam, NL.
Popular Art, ofwel Pop Art, ontstond midden jaren ‘50. Kunst voor iedereen! Het publiek was enthousiast, want mensen hadden het gevoel dat ze deze kunst wel konden begrijpen. In die tijd steeg de welvaart. Mensen werden verleid om van alles te kopen. Reclame, commerciële vormgeving, massaproductie, stripverhalen, pop muziek, films, tijdschriften en kranten… Pop Art-kunstenaars maakten graag gebruik van alles wat met de pop(ulaire) cultuur te maken had. Roy Lichtenstein bijvoorbeeld, nam striptekeningen die hij sterk uitvergrootte en op doek schilderde.
Roy Lichtenstein, As I Opened fire... , 1964
Collectie Stedelijk Museum Amsterdam, Amsterdam, NL.
WAT DEED ANDY WARHOL MET POP ART? Sommige Pop Art-kunstenaars gebruikten hun kunst om kritiek te leveren op de consumptiemaatschappij. Anderen, zoals Warhol, bekritiseerden niet. Ze lieten eenvoudigweg de dingen zien die ze op dat moment om zich heen zagen. Zonder commentaar te geven. Andy Warhol schilderde alledaagse beelden uit de popcultuur zoals stripfiguren en verpakkingsmateriaal.
Andy Warhol, Campbell’s Soup Can (Old Fashioned Tomato Rice), 1961
© The Andy Warhol Foundation, Collection Andy Warhol Museum, Pittsburgh, US.
HIJ VERHEFT VERPAKKINGSMATERIAAL TOT KUNST! of verlaagt kunst tot verpakkingsmateriaal... Warhol maakte niet gewoon afbeeldingen van àlle objecten die in zijn tijd hip en modern waren. Zo waren de Campbell’s Soup-blikken niet alleen een illustratie van de commerciële industrie en publiciteit, maar ze maakten ook deel uit van Warhols eigen leven en herinneringen. Als kind kreeg hij deze soep van zijn moeder en als volwassene hield hij er nog steeds van. Voor hem (en voor vele Amerikanen) verbeeldde de soep een thuisgevoel.
Andy Warhol, Campbell’s Soup I, 1968
Collectie Regional Contemporary Art Collection, FRAC Burgundy, Frankrijk. Foto/photo: André Morin, Parijs. © 2007 The Andy Warhol Foundation for the Visual Arts, Inc.
Vanaf 1962 hield Warhol zich bezig met reproductie. Hij maakte zeefdrukken op schildersdoek, waarbij hij meerdere keren hetzelfde beeld kon gebruiken. Bovendien kon hij op deze manier veel meer werken produceren. Een vorm van commerciële massaproductie. “The reason I’m painting this way is because I want to be a machine.”
Andy Warhol
Andy Warhol, Flowers,1970
Collectie Stedelijk Museum Amsterdam, Amsterdam, NL. © The Andy Warhol Foundation for the Visual Arts, Inc.
( Zeefdruk= een druktechniek die het mogelijk maakt een afbeelding of een foto te reproduceren. Het afdrukken kan herhaald worden met verschillende kleuren en vormen die naast elkaar of over elkaar worden gedrukt. )
Andy Warhol, Large Flowers, 1964-1966
Collectie Stedelijk Museum Amsterdam, Amsterdam, NL. © The Andy Warhol Foundation for the Visual Arts, Inc.
THE FACTORY Warhol werd meer en meer een bedenker van schilderijen in plaats van de schilder die zelf de kwast vasthoudt. De werken werden bedacht door Warhol, maar geproduceert door assistenten. Dit was het begin van een nieuwe kunstvorm, waarbij het idee belangrijker is dan het handwerk van de kunstenaar zelf. Zijn atelier gaf hij de naam ‘The Factory’ - de fabriek. Een fabriek
Tussen augustus en december 1962 produceerde Warhol zo’n 2000 werken, waaronder sommigen van zijn bekendste. Zoals zijn prints van Campbell’s Soup blikken, Dollarbiljetten en ook zijn Marilyns. Marilyn Monroe’s echte naam was Norma Jean Baker. In augustus 1962 overleed de filmster aan een overdosis. Tegen het einde van het jaar had Warhol 23 portretten van haar gemaakt. Warhol was gefascineerd door zowel beroemdheden als door de dood. Dus logisch dat Marilyn een bron van inspiratie was.
Hij beeldde niet alleen producten af, maar ook beroemdheden die hij bewonderde, zoals de filmster Marilyn Monroe en rock-and-roll zanger Elvis Presley. De obsessie voor roem en glamour die hij als klein jongetje al had, zette Andy Warhol om in kunst. In de jaren ‘50 begon muziek zich te richten op een nieuwe doelgroep: ‘teenagers’, een woord dat toen voor het eerst gebruikt werd. En popmuziek was geboren. Popmuziek sloeg massaal aan en Elvis was het eerste tieneridool.
De verering van idolen had bijna iets religieus. Warhol, die zelf heel religieus was opgevoed, schilderde de portretten als moderne varianten van heilige iconen.
DEATH AND DISASTER Warhol was ook gefascineerd door de andere kant van het Amerikaanse leven. Terwijl het met de welvaart beter ging dan ooit tevoren, was er ook veel geweld en onrust. Een vriend had voor inspiratie gezorgd door een krant op tafel te leggen met de kop “129 DIE IN JET!”. Zo was Warhol op het idee gekomen voor zijn Death-series; de Car Crashes, de Disasters, de Electric Chairs. Warhol produceerde hele series gebaseerd op gruwelijke nieuwsfoto’s van rampen en ongelukken. Hij drukte dezelfde foto meerdere keren af. Over and over again.
Andy Warhol, Bellevue II, 1963
Collectie Stedelijk Museum Amsterdam, Amsterdam, NL. © The Andy Warhol Foundation for the Visual Arts, Inc.
Het werk zegt iets over de manier waarop de maatschappij gebombadeerd werd door dat soort beelden in kranten en op televisie. “When you see a gruesome picture over and over again, it doesn’t really have an effect.” Andy Warhol
Andy Warhol, Bellevue II, 1963
Collectie Stedelijk Museum Amsterdam, Amsterdam, NL. © The Andy Warhol Foundation for the Visual Arts, Inc.
Amerika in de jaren ‘60 kende roerige tijden. De kranten stonden er vol van. De Vietnamoorlog De Koude Oorlog Moord op President John F. Kennedy Moord op Martin Luther King
SPIEGEL Warhol legde eigenlijk alles vast wat hij om zich heen zag. Zijn kunst werkte als een spiegel. Het weerspiegelde de Amerikaanse maatschappij; de beroemdheden, de producten, de politieke gebeurtenissen. En daarmee hield hij de mensen een spiegel voor... Juist in de jaren ‘60, de tijd van veranderingen en onzekerheid, wierp Warhol met zijn kunst vragen op over ideeën die lange tijd voor vanzelfsprekend waren gehouden. Hij liet mensen nadenken over de betekenis van kunst. Andy Warhol, Triple Self-Portrait, 1978
Collectie Vincent van Zon, © The Andy Warhol Foundation for the Visual Arts, Inc.
POP-IMAGO Warhol zette niet alleen zijn werk, maar ook zichzelf in de markt als kunstwerk. Hij creëerde een imago. Bovendien vond hij ziin imago en zijn werk steeds opnieuw uit, zoals gebeurt bij een merkproduct dat nieuwe aandacht nodig heeft. Zo bleef Andy Warhol de aandacht vasthouden. “Warhol’s greatest artwork is ‘Andy Warhol’.”
kunstcriticus John Perrault
Andy Warhol, Self-Portrait in Drag 1980 (Polaroidfoto)
Collectie The Andy Warhol Museum, Pittsburgh © 2007 The Andy Warhol Foundation for the Visual Arts, Inc.
IEDEREEN WILDE MET HEM GEZIEN WORDEN Op een gegeven moment was Warhol niet alleen bekend om zijn kunst, maar ook omdat hij nu zelf een celebrity was. Net zo bekend, of misschien zelfs wel bekender dan de beroemdheden die hij zo bewonderde. De Factory werd de meest trendy plek van New York. Het had een reputatie vanwege de rare ‘happenings’ en wilde feesten. Jonge mensen wilden graag deel uit maken van deze hippe sociale en creatieve scene. De Factory werd een ontmoetingsplek voor beroemdheden, dichters, modellen, fotografen en muzikanten…
Andy Warhol (links met bril), 1967
EN IEDEREEN WILDE DOOR HEM GEZIEN WORDEN Warhol legde vast wat er in het leven gebeurde. Dus ook het leven in de Factory. Hij legde dit vast met alle middelen die hij tot zijn beschikking had; audiorecorder, fotocamera, filmcamera ... Andy Warhol was een echte media-man. Hij filmde bijvoorbeeld iedereen die de Factory bezocht in zogenaamde screentests. Andy Warhol, Screen Test: Ingrid Superstar, 1966 6
© 2007 Collectie The Andy Warhol Museum, Pittsburgh. All rights reserved.
Andy Warhol maakte eigenlijk filmportretten. Wel zo’n 500 in totaal. De Screen Test-serie. Sommige geportretteerden werden door Warhol uitgekozen tot Superstars en mochten meespelen in zijn films. (Screentest = een auditie voor een rol, vastgelegd in een proefopname op film of video, om te zien hoe de persoon overkomt op camera en of hij/zij geschikt is.)
Ady Warhol, Screen Test: Allen Ginsberg, 19666
© 2007 Collectie The Andy Warhol Museum, Pittsburgh. All rights reserved.
WARHOL & FILM Tussen 1963 en 1986 produceerde Warhol wel 83 films. Andy Warhol wilde opzettelijk geen Hollywood-achtige films maken. Zijn films duren soms heel lang, hebben vaak geen duidelijke verhaallijn en zijn niet gemaakt met professionele acteurs. Warhol wilde gewone mensen laten zien die gewoon dagelijkse dingen doen. Zoals Sleep, een film waarbij de camera simpelweg zes uur lang gericht staat op de slapende figuur John Giorno. Warhol zei dat de toeschouwers tijdens het kijken naar zijn films andere dingen konden doen, zoals eten, drinken, hoesten, wegkijken, met elkaar praten...
Andy Warhol, Sleep, 1963
© 2007 CollectieThe Andy Warhol Museum, Pittsburgh. All rights reserved.
Andy Warhol was zelf zó enthousiast over zijn films dat hij aankondigde te stoppen met schilderen en alleen nog maar te willen filmen. Natuurlijk hield Warhol niet definitief op met schilderen, want met het schilderen van portretten verdiende hij juist veel geld, wat hij nodig had om zijn films te kunnen maken.
Andy Warhol, Queen Beatrix of the Netherlands, 1985 Van Zon Collection, © The Andy Warhol Foundation for the Visual Arts, Inc.
‘In the future everyone will be famous for 15 minutes.’ Andy Warhol
Naast schilderkunst, fotografie, filmkunst, de ontdekking van rockband The Velvet Underground & Nico, het schrijven van boeken en het magazine Interview, kreeg Andy Warhol in de jaren ‘80 succes met zijn eigen televisieshows. Het MTV-programma Andy Warhol’s Fifteen Minutes was gebaseerd op Warhol’s uitspraak.
Warhol in TDKreclame, Japan 1982 Founding Collection Andy Warhol Museum, Pittsburgh, USA
“Death means a lot of money, honey. Death can really make you look like a star.” Andy Warhol
Op 22 februari 1987 stierf Andy Warhol totaal onverwacht na een eenvoudige operatie. Hij was 58 jaar. Andy Warhol is van grote invloed geweest op kunst en de manier waarop wij over kunst denken. Maar ook in ons dagelijks leven heeft hij sporen nagelaten. Meer dan je misschien vermoedt...
Andy Warhol, Silver Clouds, 1966
Collectie The Andy Warhol Museum, Pittsburgh © 2007 The Andy Warhol Foundation for the Visual Arts, Inc.
Deze presentatie is onderdeel van het educatieve programma bij de tentoonstelling Andy Warhol. Other Voices,Other Rooms. in het Stedelijk Museum CS, ontwikkeld door Vizier Amsterdam, oktober 2007.
