MEERJARENBELEIDSPLAN FAIRWORK 2012 - 2014 Voorwoord Voor u ligt het meerjarenbeleidsplan van de stichting FairWork voor de periode 2012-2014. Dit plan geeft het inhoudelijke raamwerk weer van de organisatie en de keuzes en doelstellingen die opgesteld zijn voor de komende drie jaar. Het bepaalt de koers voor de komende jaren. FairWork heeft gekozen om dit meerjarenbeleidsplan kort en overzichtelijk te houden. Het is gebaseerd op de huidige situatie in het werkveld en de verwachte ontwikkelingen zoals wij die nu analyseren. Het kan zijn dat nieuwe ontwikkelingen de komende jaren om een antwoord van FairWork vragen, dat buiten de kaders van dit beleid valt. FairWork wil nadrukkelijk de mogelijkheid open houden flexibel te reageren op nieuwe ontwikkelingen en de inhoudelijke koers zonodig aan te passen. Dit beleidsplan bevat geen details op projectniveau. Het geeft de kaders weer van waaruit FairWork de komende jaren haar activiteiten zal gaan vormgeven. De operationele invulling op activiteiten- en projectniveau zal worden uitgewerkt in jaarlijkse werkplannen. FairWork gaat als zelfstandige stichting verder, naar ruim twaalf jaar onder de vleugels van moederorganisaties Humanitas en Oxfam Novib gefunctioneerd te hebben. Dit is een spannende fase, omdat we ons ervan bewust zijn dat naast inhoudelijke keuzes, ook financiële en organisatorische aanpassingen nodig zullen zijn. De vertaling van inhoudelijke beleidslijnen naar een goed lopende zelfstandige stichting wordt beschreven in een apart plan van aanpak. Wij gaan er van uit dat het hier gepresenteerde strategische beleid voor de komende jaren bijdraagt aan een breder kader voor de ontwikkeling van FairWork als organisatie, een duidelijke profilering en een versteviging van de organisatie binnen het werkveld. FairWork Najaar 2011
1
1. Inleiding: waar komen we vandaan? FairWork is oorspronkelijk een initiatief van Oxfam Novib en Humanitas. Onder de naam Bonded Labour in Nederland (BLinN) zette onze organisatie zich ruim twaalf jaar in voor slachtoffers van mensenhandel. In deze periode heeft FairWork zich ontwikkeld van een klein project dat individuele financiële ondersteuning gaf aan slachtoffers op het gebied van levensonderhoud, huisvesting en scholing, tot een professionele organisatie met een veelheid aan activiteiten en projecten die goed bekend staat in het Nederlandse werkveld1. Mensenhandel is moderne slavernij en laat diepe sporen na in het leven van de slachtoffers. Ieder jaar worden duizenden mannen, vrouwen en kinderen in Nederland slachtoffer van mensenhandel. In sectoren waar iedereen dagelijks mee te maken heeft zoals de horeca, land- en tuinbouw, bouw, particuliere huishoudens, fabrieken, havens en de seksindustrie. Slachtoffers van mensenhandel worden onder valse voorwendselen hierheen gehaald en onder bedreiging en vaak met geweld gedwongen in slavernij te werken. Maar ook kwetsbare migranten die hier al wonen of zelfs Nederlanders kunnen slachtoffer worden van mensenhandel. De kern van dit misdrijf is uitbuiting in de arbeidssituatie, oftewel moderne slavernij.2 In Nederland is mensenhandel strafbaar. Slachtoffers kunnen bescherming krijgen als ze aangifte doen. Onwetendheid over hun rechtspositie, het niet machtig zijn van de taal, angst voor represailles, angst voor uitzetting en schaamte vormen echter een enorme drempel. Slachtoffers durven zich maar zelden uit te spreken over dit onrecht, laat staan aangifte te doen tegen hun handelaren. Hierdoor blijven zij onzichtbaar en krijgen niet de bescherming waar zij wel recht op hebben. Ook valt nog veel te winnen bij instanties die in hun werk slachtoffers kunnen tegenkomen, zoals vakbonden, advocaten, migrantenkerken, gemeenten arbeidsinspectie. Hun kennis over en bewustwording van mensenhandel kan sterk verbeterd worden. De misdaad blijft nu nog te vaak onopgemerkt en onbestraft. FairWork heeft zich de afgelopen jaren sterk gemaakt voor de begeleiding en ondersteuning van voornamelijk buitenlandse slachtoffers van mensenhandel. Op basis van signalen vanuit het werkveld en de doelgroep zelf heeft FairWork specifieke ondersteuningsactiviteiten opgezet en uitgevoerd. Vanuit deze praktijkervaring heeft de organisatie diverse handboeken ontwikkeld op het gebied van maatjescontacten, juridische begeleiding door vrijwilligers, training persoonlijke ontwikkeling, lotgenotengroepen en begeleiding naar scholing en werk. Daarnaast ontwikkelde FairWork in het kader van terugkeer naar landen van herkomst verschillende vormen van internationale samenwerking. Met steun van de Nationale Postcode Loterij hebben wij de afgelopen drie jaar onze expertise via handboeken en methodieken kunnen overdragen aan lokale organisaties. Zo konden nog meer slachtoffers geholpen worden. Als landelijke organisatie hebben wij ons gericht op het verbeteren van de handboeken, het trainen van lokale hulpverleners en het ontwikkelen van nieuwe ondersteuningsactiviteiten op basis van signalen uit het werkveld.
1 2
Zie bijlage 1. voor een overzicht van de resultaten tot nu toe . Om deze reden worden in dit stuk de termen mensenhandel en moderne slavernij door elkaar gebruikt.
2
Vanuit de ondersteuning heeft het werk zich de afgelopen jaren uitgebreid naar verbetering van signalering van slachtoffers van mensenhandel, met name slachtoffers die in vreemdelingendetentie zitten en slachtoffers van uitbuiting in andere sectoren dan de seksindustrie. De nadruk in dit deel van het werk ligt bij deskundigheidsbevordering van de verschillende actoren in het veld en bij de individuele ondersteuning en begeleiding van slachtoffers. De afgelopen jaren hebben wij onze expertise over de problematiek van mensenhandel ook ingezet om de positie van onze doelgroep in zijn algemeenheid te verbeteren. Zowel in het beleid, door actief te lobbyen bij de politiek, als in de beleidsuitvoering, door constant knelpunten aan te kaarten bij de betreffende instanties en hen gevraagd en ongevraagd van advies te voorzien. Op deze manier heeft BLinN bijgedragen aan vele verbeteringen in de rechtspositie van slachtoffers van mensenhandel. Zo heeft het Ministerie van Buitenlandse Zaken op aandringen van BLinN concrete maatregelen getroffen voor de bescherming van huishoudelijk personeel van diplomaten. Uit een externe evaluatie in 2010 bleek dat beleidsmakers en instanties onze expertise als onafhankelijke maatschappelijke organisatie zeer waarderen. Vanwege ons praktische werk en het contact met de doelgroep worden we betrokken bij de ontwikkeling van nieuw beleid en wordt onze ervaring ingezet voor het trainen van o.a. inspecteurs van Sociale Inspectie en Opsporingsdienst (SIOD) en Arbeidsinspectie. De stem van slachtoffers zelf is daarbij van fundamenteel belang. Wij hebben altijd zoveel mogelijk samengewerkt met slachtoffers. Zo heeft een groep vrouwen, onder begeleiding van BLinN en met financiële steun van de Nationale Postcode Loterij een zelforganisatie opgericht: Samen Sterk. Deze voormalige slachtoffers brengen hun ervaringen in om anderen te ondersteunen, om politici en organisaties te adviseren en het thema zichtbaar te maken voor het Nederlandse publiek. De betrokkenheid van slachtoffers zelf in de strijd tegen mensenhandel is noodzakelijk om te komen tot echte oplossingen. FairWork functioneerde de afgelopen jaren steeds meer als een zelfstandige organisatie met een eigen visie, missie en profilering, los van de beide moederorganisaties. Vanuit Oxfam Novib en Humanitas werd de wens uitgesproken om de mogelijkheden voor FairWork als zelfstandige stichting verder te onderzoeken. In de eerste helft van 2010 is een externe evaluatie uitgevoerd, waarin mogelijke toekomstscenario’s verkend zijn en waarbij is gekeken naar kansen en risico’s, haalbaarheid en financierbaarheid. De sterke kanten van FairWork zijn het contact met de doelgroep, werken aan empowerment, de outreachende werkwijze, slachtoffers een stem en gezicht geven, opkomen voor de belangen van de doelgroep, de betrokkenheid en gedrevenheid van de medewerkers3. Ook de onafhankelijkheid van FairWork is belangrijk. Uit de evaluatie blijkt dat FairWork een stevig extern draagvlak heeft. De externe partijen zijn positief over FairWork en zien FairWork als waardevolle speler in het veld. Natuurlijk zijn er ook zaken die beter kunnen, met name op het gebied van profilering, de breedheid aan activiteiten en het tweerichtingsverkeer met de samenwerkingspartners.
3
Evaluatieverslag ‘FairWork: samen sterk in de toekomst’, Van Montfoort/Collegio, juni 2010, pag 5.
3
Nieuwe koers De inzet van FairWork voor de ondersteuning van slachtoffers en het lobbyen voor een betere rechtspositie is nog steeds nuttig en nodig. Maar het zou dweilen met de kraan open zijn als wij niet de strijd op andere terreinen aangaan om deze misdaad daadwerkelijk terug te dringen. De tijd is rijp om een volgende stap te zetten: FairWork gaat echt iets doen aan het voorkomen en bestrijden van uitbuiting en mensenhandel en niet alleen aan de symptomen van dit probleem. Moderne slavernij mag in Nederland geen plaats hebben. Dit betekent dat het kader van het werk breder wordt dan nu: niet alleen de positieverbetering van slachtoffers is het doel, de focus verschuift naar voorkomen dat mensen slachtoffer worden van uitbuiting. Zodat er op de lange termijn geen slachtoffers meer zijn. Het is belangrijk dat er een goede structuur van signalering en ondersteuning bestaat, en daar moet onze organisatie aan bijdragen, met in het achterhoofd het grotere kader: de aanpak van het probleem mensenhandel. De nieuwe aanpak richt zich op verschillende groepen: het Nederlands publiek, werkgevers, de politiek, instanties die mensenhandel kunnen tegenkomen zoals opsporingsinstanties en hulpverlening. Een groter bewustzijn over het probleem leidt tot een betere signalering en daarmee tot bestrijding van mensenhandel. Deze nieuwe koers biedt in onze ogen veel kansen. Het geeft FairWork een andere positie in het werkveld en het biedt een duidelijk kader voor al onze samenwerkingspartners. Het biedt ook ruimte voor vele nieuwe partners, die nu soms afgeschrikt worden door de nauwe focus op mensenhandel, maar die met de thema’s goed werkgeverschap, rechten voor werknemers en bewustwording veel beter uit de voeten kunnen. Denk aan migrantenorganisaties, vakbonden, maar ook werkgeversorganisaties of bedrijfsleven. Het biedt ook een duidelijk kader voor ons hulpverleningswerk, voor de richting die we al zijn ingeslagen. Het bevestigt dat de nadruk daarin steeds minder moet liggen op de individuele slachtoffers, en veel meer op de structuren van signalering en ondersteuning; minder op individuele activiteiten, en meer op de samenhang in de hulpverlening en ondersteuning. Zodat de slachtoffers die er nu nog zijn, echt kunnen werken aan zelfstandigheid en zelfredzaamheid en niet opnieuw slachtoffer worden. In de nieuwe koers is een belangrijke plaats in geruimd voor bewustwording. De Nederlandse maatschappij als geheel heeft een verantwoordelijkheid en kan een verschil maken als het gaat om het uitbannen van mensenhandel. Een steeds belangrijker onderdeel van ons werk is daarom het informeren van het Nederlandse publiek over het bestaan van moderne slavernij in hun directe omgeving en de mogelijkheid signalen te melden. Ook is het noodzakelijk de burger bewust te maken van de individuele verantwoordelijkheid als consument. Zonder eerlijke prijzen staan eerlijke arbeidsomstandigheden onder druk. Bewustwording bij het Nederlandse publiek is een eerste stap met als doel te komen tot de vraag naar eerlijk geproduceerde producten van eigen bodem. Zo kunnen we een vuist maken tegen deze misdaad. Bij dit alles past dat FairWork per februari 2011 een zelfstandige stichting is geworden en per oktober 2011 met een nieuwe naam is verder gegaan. FairWork geeft duidelijk en krachtig weer waar we voor staan. In dit meerjarenbeleidsplan worden de verschillende keuzes inhoudelijk verder uitgewerkt.
4
2. Waar staat FairWork voor? Visie Duizenden vrouwen, mannen en kinderen worden jaarlijks slachtoffer van mensenhandel in Nederland. Voor FairWork is dit een vorm van slavernij, een ernstig misdrijf, waarbij door de inzet van bedreiging, geweld, fraude, misleiding, misbruik van omstandigheden en van een kwetsbare positie, de rechten van mensen worden geschonden. Mensenhandel heeft als doorslaggevende factor dat door meervoudige afhankelijkheid het slachtoffer in sociaal, mentaal en moreel opzicht niet kan ontsnappen. Missie De mensenrechten en arbeidsrechten van grote groepen mannen en vrouwen worden geschonden in Nederland. Deze mensen zijn grotendeels onzichtbaar in de maatschappij. FairWork wil hun situatie zichtbaar maken en zet zich in voor een Nederlandse samenleving waarin geen plaats is voor uitbuiting en mensenhandel. Pijlers Om de strijd tegen mensenhandel te intensiveren, onze expertise zo breed mogelijk in te kunnen zetten, de continuïteit van bestaande ondersteuning te waarborgen en op nieuwe behoeften te kunnen blijven inspelen, zijn de volgende drie inhoudelijke pijlers voor de organisatie ontwikkeld: 1. Bewustwording van het Nederlandse publiek, politiek, werkgevers en risicogroepen werknemers op het gebied van uitbuiting en mensenhandel en de rechten van slachtoffers; 2. Deskundigheidsbevordering van het werkveld, zowel opsporingsinstanties als hulpverlening, op het gebied van bejegening, signalering, bescherming en ondersteuning van slachtoffers van mensenhandel; 3. Ontwikkeling, overdracht en inbedding van activiteiten op het gebied van signalering en ondersteuning van slachtoffers van mensenhandel, en uiteindelijk de ontwikkeling van een integraal hulpverleningsaanbod met landelijke dekking. Op al deze terreinen fungeert FairWork als een ontwikkelcentrum voor nieuwe activiteiten, campagnes, trainingen en kennis. De verschillende pijlers vullen elkaar aan en ondersteunen elkaar. Vanuit de ondersteuningsactiviteiten zullen veel signalen en knelpunten naar voren komen, die gebruikt kunnen worden in deskundigheidsbevordering en politieke lobby. Aandacht voor het thema mensenhandel bij publiek en politiek zal weer zorgen voor meer mogelijkheden op het gebied van signalering en ondersteuning. Op deze manier hoopt FairWork vanuit de verschillende pijlers een verschil te kunnen maken in de strijd tegen mensenhandel en de verbetering van de positie van slachtoffers.
Kernwaarden voor het werk van FairWork zijn: Onafhankelijkheid Wij vinden het van belang om ten alle tijden vrij te blijven om misstanden aan de kaak te stellen en onze boodschap ongecensureerd naar buiten te brengen. FairWork kan haar eigen koers uitzetten en trouw blijven aan haar eigen waarden. 5
Krachtenbundeling Effectieve bestrijding van mensenhandel kan alleen plaatsvinden als er wordt samengewerkt, Wij doen dit met werkgevers, mensenrechten- en hulpverleningsorganisaties en overheidsinstellingen. Ook slachtoffers van mensenhandel zijn samenwerkingspartners van FairWork. Tweerichtingsverkeer is daarbij van belang: informatie halen en brengen. Bouwen vanuit vraag De problematiek vraagt om een flexibele aanpak op maat. Voor FairWork is het van belang dat er in de aanpak van mensenhandel gezocht wordt naar activiteiten waar écht behoefte aan is. Dit kan variëren van de ontwikkeling van activiteiten voor de doelgroep, waarin rekening gehouden wordt met de specifieke achtergrond en behoeften van de individuele slachtoffers. Maar het kunnen ook specifieke trainingen zijn voor hulpverleners en opsporingsinstanties over onderwerpen waar zij in hun dagelijkse werk mee te maken hebben. FairWork houdt hier rekening mee in de ontwikkeling van activiteiten.
Waar zet FairWork op in de komende drie jaar? In de volgende hoofdstukken worden de drie inhoudelijke pijlers verder uitgewerkt. Per pijler worden de strategische doelstellingen geformuleerd voor de komende jaren, met de mijlpalen en de manier waarop deze bereikt zullen worden.
6
3. Bewustwording van publiek, politiek en werkgevers FairWork heeft tijdens eerdere campagneactiviteiten ervaren dat het bewustzijn over het bestaan van moderne slavenrij in Nederland en de situatie van slachtoffers onder het grote publiek en bij de verschillende beleidsmakers grotendeels ontbreekt. Gebrek aan bewustzijn en daarmee het uitblijven van een maatschappelijk debat over dit thema is een belangrijke reden dat moderne slavernij onder onze ogen kan voorkomen en dat knelpunten in de (beleids)praktijk kunnen blijven voortbestaan. FairWork zal met diverse activiteiten het maatschappelijk debat blijven aanjagen. Hierbij richten wij ons zowel op het algemene publiek en de politiek als op werkgevers. Slachtoffers een stem en gezicht geven staat daarbij centraal. Door het thema moderne slavernij concreter te maken en te linken aan migratie, eerlijke handel en mensenrechten wil FairWork het draagvlak te verbreden. Publiek FairWork wil de komende jaren het Nederlandse publiek informeren over het bestaan van uitbuiting en mensenhandel in hun directe omgeving en over de mogelijkheid signalen te melden. Nagenoeg iedereen in Nederland is het er mee eens dat uitbuiting moreel verwerpelijk is en de rechten schendt van de betrokken slachtoffers. Vanuit de idee dat wij in een beschaafd land wonen, leeft het merendeel van de Nederlanders in de overtuiging dat dit in hier niet voorkomt. FairWork wil hier iets aan doen. Met de inzet van publiekscampagnes wil FairWork zich specifiek richten op de individuele verantwoordelijkheid van de Nederlandse burger als consument, door aandacht te besteden aan de manier waarop producten en diensten tot stand komen. Binnen deze campagnes bieden wij het publiek mogelijkheden zelf verantwoordelijkheid te nemen. Hiermee wordt een netwerk van bewuste consumenten bij het werk van FairWork betrokken en wordt een draagvlak voor de boodschap gecreëerd. Politiek Een belemmering voor goede zorg aan slachtoffers en voldoende opvang is het huidige politieke klimaat. Nederland laat een steeds harder beleid zien richting ongedocumenteerde migranten. Er zijn vergaande wetswijzigingen voorgesteld om illegaliteit strafbaar te stellen en ongedocumenteerden worden steeds meer in de marge van de maatschappij geduwd. FairWork vreest dat dergelijk beleid er voor zal zorgen dat migranten nog gemakkelijk in situaties komen waarin zij uitgebuit kunnen worden en dat de aangifte bereidheid zal dalen onder illegale migranten. De politiek heeft daarnaast maatregelen aangekondigd de B9-regeling te willen wijzigen om misbruik van de regeling tegen te gaan. Ook hierbij vrezen wij dat de bescherming van ‘echte’ slachtoffers verregaand wordt uitgekleed. Er lijkt bij de Nederlandse overheid een beperkt besef te bestaan dat een grotere investering in opsporing van mensenhandelaren hand in hand moet gaan met een betere bescherming van de slachtoffers. Dit niet in de minste plaats, omdat slachtoffers zonder goede bescherming en opvang gemakkelijk opnieuw in een uitbuitsituatie terecht kunnen komen. Gezien deze verharding in de politiek en de maatschappij zal FairWork duidelijk inzetten op politieke lobby en beleidsbeïnvloeding om de rechten van slachtoffers van mensenhandel te waarborgen. Vanuit deze pijler zal ook actief deelgenomen worden aan de verschillende overlegstructuren en netwerken op organisatie- en overheidsniveau. Geconstateerde behoeften en knelpunten 7
worden onder de aandacht gebracht en lobbyactiviteiten worden van hieruit vormgegeven. Het uitdragen van het mensenrechtenperspectief is hierbij leidend. Werkgevers FairWork wil de komende jaren mensenhandel bij de wortels aanpakken. Naast het publiek zullen ook de werkgevers benaderd worden. Goed werkgeverschap moet op de agenda komen te staan van brancheorganisaties en overleggen tussen werkgevers en werknemers. FairWork wil hierin een rol vervullen door hen te overtuigen dat goed werkgeverschap veel voordelen biedt. De wet stelt dat werkgevers zich goed moeten gedragen naar werknemers toe. De juridische definitie ervan is vaag. Waar het om gaat is dat werkgevers zich op een redelijke manier moeten gedragen los van de rechten die werknemers hebben op grond van het Nederlands arbeidsrecht. Deze redelijkheid zit voor FairWork in menswaardig arbeid. Goed werkgeverschap is voor ons het respecteren van de werknemer, vertaald in goede arbeidsomstandigheden, eerlijk loon en een respectvolle behandeling. Werkgevers die uitbuiten moeten ervaren dat winstmaximalisatie door uitbuiting niet wordt getolereerd door afnemer en consument. Daarnaast moet door meer strafrechtelijke en bestuurlijke vervolging het signaal worden afgegeven dat ook de overheid uitbuiting niet accepteert en dat de consequenties ernstig zijn voor de overtreders. Om dit te bereiken zal FairWork samenwerken met werkgeversorganisaties, branche-organisaties en het bedrijfsleven. Voor specifieke sectoren en/of productketens zal een aanpak ontwikkeld worden om te komen tot afspraken op het gebied van goed werkgeverschap. Werknemers In het algemeen vormen migranten een kwetsbare groep werknemers in Nederland. Onder hen zijn verschillende groepen te identificeren, op basis van etniciteit, gender en verblijfsstatus. FairWork wil meer zicht krijgen op de groepen migranten die het meest kwetsbaar zijn voor uitbuiting en mensenhandel. Informatie over hun arbeidsrechten is een belangrijk middel om hen weerbaarder te maken, zodat zij kunnen onderhandelen over betere werkomstandigheden. FairWork zet cultural mediators met verschillende expertise in om dit te realiseren en werkt nauw samen met vakbonden, migrantenorganisaties en – kerken en organisaties voor ongedocumenteerden. Strategische doelstellingen voor pijler A: 1. een groeiende groep Nederlanders is zich bewust van het feit dat mensenhandel in Nederland bestaat; Mijlpalen: • een groeiend deel van de beoogde doelgroep is zich bewust van het feit dat uitbuiting en moderne slavernij in diverse sectoren in Nederland bestaat; • er is bekendheid gegeven aan de link tussen de keuze voor duurzame producten en diensten van eigen bodem en het bestrijden van mensenhandel; • voor tenminste één product is een groeiende groep consumenten bereid de keuze te maken voor een duurzame productie waarin geen uitbuiting plaatsvindt; • een netwerk van bewuste consumenten is betrokken bij de organisatie; • er is een duidelijk draagvlak voor de boodschap van de organisatie. 8
Hoe te bereiken? • Bepalen van de beoogde doelgroep voor bewustwordingsactiviteiten; • Nulmeting (laten) verrichten over het bewustzijn van de beoogde doelgroep; • Schrijven van projectplannen voor campagnes en fondswerving om deze te financieren; • Ontwikkelen en uitvoeren van campagnes gericht op bewustwording; • Onderzoek naar één of meerdere Nederlandse producten en diensten en naar de mogelijkheden voor duurzame alternatieven; • Uitzoeken van samenwerkingspartijen noodzakelijk voor de productie van communicatiemiddelen; • Onderzoeken welke toepassingen van social cq interactieve media geschikt en gewenst zijn, deze opzetten en integreren. 2. Werkgevers tonen zich in toenemende mate bereid de arbeidsrechten en omstandigheden van (migranten)werknemers te respecteren; Mijlpalen: • een groeiende groep werkgevers en branche-organisaties is zich bewust van het feit dat uitbuiting en mensenhandel in Nederland voorkomt; • in tenminste twee economische sectoren zijn afspraken gemaakt over goed werkgeverschap; • er is een inventarisatie gemaakt van de mogelijkheden tot certificering in verschillende sectoren. Hoe te bereiken? • Identificeren van samenwerkingspartners: werkgeversorganisaties, branche-organisaties en vakbonden; • Inventariseren van risicosectoren; • Strategie ontwikkelen om werkgevers bewust te maken van bestaan van mensenhandel; • Onderzoek naar invulling van de term ‘goed werkgeverschap’; • Strategie ontwikkelen om druk uit te oefenen op werkgevers om te komen tot concrete afspraken over goed werkgeverschap; • Onderzoek naar mogelijkheden voor certificering in verschillende sectoren. 3. Migranten zijn beter op de hoogte van hun arbeidsrechten en kunnen er aanspraak op maken Mijlpalen: • Een groeiende groep migranten is op de hoogte van hun arbeidsrechten in Nederland; • Een groeiend deel van hen is ook weerbaar genoeg om aanspraak te maken op deze rechten; Hoe te bereiken: • Identificeren van samenwerkingspartners: vakbonden, migrantenorganisaties en –kerken, ongedocumenteerdenorganisaties; • Informatievoorziening aan deze samenwerkingspartners over het bestaan van uitbuiting en mensenhandel in Nederland;
9
• • •
Bepalen van risicogroepen onder migranten in Nederland; Bijdragen aan informatie- en bewustwordingsactiviteiten voor specifieke groepen migranten; Bijdrage aan de ontwikkeling van weerbaarheidstrainingen voor migranten, zodat zij in staat zijn voor hun rechten op te komen;
A. Deskundigheidsbevordering van het werkveld, werkveld, zowel opsporingsinstanties als hulpverlening, op het gebied van bejegening, bescherming en ondersteuning van slachtoffers van mensenhandel De afgelopen jaren werd steeds vaker een beroep gedaan op de kennis en ervaring van FairWork. Ook uit de evaluatie blijkt dat er een groeiende behoefte is bij (lokale) overheden, hulpverlening en opsporing aan kennis, advies en training over slachtoffers van mensenhandel uit de diverse sectoren. Door onze jarenlange praktijkervaring hebben wij veel deskundigheid opgebouwd over het fenomeen mensenhandel en de doelgroep: hun achtergrond, specifieke problemen en behoeften. Deze kennis zet FairWork in voor de deskundigheidsbevordering van het werkveld. Wij geven al voorlichting, workshops en trainingen aan onder meer de SIOD en Arbeidsinspectie. De komende jaren willen wij deze deskundigheidsbevordering en dan met name het trainingsaanbod verder ontwikkelen. Wij zijn van mening dat dit een belangrijke bijdrage levert aan de strijd tegen mensenhandel. Want trainen is meer dan een presentatie, het is doen en ervaren. En daar leren mensen van om iets in de praktijk toe te passen. Wij hebben ervoor gekozen dit samen te doen met CoMensha, coördinatiecentrum mensenhandel. Zij zijn naast FairWork de andere landelijke organisatie die actief is op het thema mensenhandel. Ook zij krijgen regelmatig aanvragen voor trainingen, presentaties en workshops. Door onze krachten te bundelen kunnen wij beter het werkveld bereiken en een beter aanbod creëren. De expertise van FairWork en CoMensha vult elkaar aan. CoMensha heeft een groot netwerk onder overheidsinstanties en opsporingsdiensten. FairWork heeft een goede reputatie onder hulpverlenende instanties, heeft directe ervaring met de doelgroep en heeft twee gespecialiseerde, gecertificeerde trainers in dienst. Een samenwerking resulteert daarmee in een win-win situatie. De nadruk ligt op de thema’s bejegening, bescherming en ondersteuning van slachtoffers. De positie van het slachtoffer staat centraal in al onze trainingen, workshops en presentaties. Dat is waar de expertise ligt van FairWork en CoMensha. Het aanbod zal voortdurend in beweging zijn en aangepast worden aan trends en ontwikkelingen, en aan signalen uit het werkveld. Daarom is samenwerking met en input vanuit de andere pijlers van FairWork van groot belang. Op die manier kunnen wij zoveel mogelijk signalen, informatie en behoeften vanuit de praktijk oppikken en verwerken in nieuw aanbod van trainingen en workshops. FairWork speelt zo een actieve rol in het informeren en begeleiden van het werkveld. Dit werkveld is groter dan alleen opsporing en hulpverleningsinstanties. Ook andere beroepsgroepen en sectoren als gemeenten, huisartsen, Kamer van Koophandel, vakbonden, luchthavenpersoneel e.a. zouden op de hoogte moeten zijn van het bestaan van mensenhandel, zodat zij eventuele slachtoffers kunnen signaleren en doorverwijzen. Voor de langere termijn wil FairWork een rol spelen in een traject van certificering van hulpverleners voor de doelgroep 10
slachtoffers van mensenhandel, in navolging van politie, advocatuur en andere actoren in het werkveld.
Strategische doelstellingen voor pijler B: 1. de deskundigheid van organisaties in het werkveld ten aanzien van bejegening, signalering en ondersteuning van slachtoffers van mensenhandel mensenhandel is verbeterd. Mijlpalen: • er is een trainingsaanbod ontwikkeld op het gebied van bejegening, signalering en ondersteuning van slachtoffers van mensenhandel; • tenminste 50% van de organisaties in het werkveld is bekend met het trainingsaanbod van FairWork; • bij tenminste 50% van de deelnemers aan trainingen is een duidelijke toename te zien van de deskundigheid; Hoe te bereiken? • Ontwikkelen van een aanbod van voorlichtingen en trainingen op het gebied van bejegening, signalering en ondersteuning van slachtoffers van mensenhandel, in afstemming met CoMensha; • Ontwikkelen communicatiestrategie om dit aanbod bekend te maken in het werkveld; • Ontwikkelen van een meetsysteem om het effect van de trainingen te meten; • Bijhouden en analyseren van signalen uit het werkveld en ontwikkelen van passend trainingsaanbod; 2. de mogelijkheden om op landelijk niveau te komen tot een certificering van hulpverlening voor slachtoffers van mensenhandel zijn geïnventariseerd. Mijlpalen: • Er is duidelijkheid over wat een certificeringstraject voor hulpverlening aan slachtoffers van mensenhandel inhoudt; • Er is duidelijkheid over de bereidwilligheid van het werkveld om hieraan mee te werken; Hoe te bereiken? • Onderzoek naar bestaande certificeringstrajecten voor hulpverleners; • Analyse van mogelijkheden voor certificering van hulpverleners die met slachtoffers van mensenhandel werken; • Inventarisatie onder hulpverlening om hun mening hierover te peilen; • Documenteren van de resultaten en voorstel voor de toekomst. B. Ontwikkeling, overdracht overdrach t en inbedding van eerstelijnsactiviteiten op het gebied van signalering en ondersteuning van slachtoffers van mensenhandel Deze pijler zet het jarenlange werk van FairWork voort op het gebied van signalering van en hulpverlening aan slachtoffers van mensenhandel. De komende drie jaar wil FairWork het accent
11
verleggen van de ontwikkeling en overdracht van losse ondersteuningsactiviteiten naar de inbedding in bestaande methodieken en structuren van signalering en hulpverlening. Alleen zo wordt een integraal traject van bescherming en ondersteuning van slachtoffers van mensenhandel gegarandeerd. De Nederlandse overheid legt nog steeds prioriteit legt bij de opsporing van daders, maar voor de opvang van slachtoffers en daarmee ook het voorkomen van hernieuwd slachtofferschap is structureel nog niet genoeg geregeld. FairWork vult dit gat door het initiatief te nemen voor samenwerking met lokale organisaties en de kwaliteit te bewaken. Wij willen zo ook onze landelijke ‘overzichts’ en ‘regisseurs’ rol verder vormgeven. FairWork is een belangrijke schakel tussen de verschillende regio’s en kan op die manier gemakkelijk informatie oppikken en doorgeven tussen regio’s. Op het gebied van signalering betekent dit dat FairWork met behulp van cultural mediators doorgaat met het experimenteren met verschillende manieren om risicogroepen en slachtoffers van uitbuiting en mensenhandel te signaleren en te identificeren. Succesvolle methodes zullen gedocumenteerd worden en overgedragen aan andere actoren in het werkveld als vakbonden, migrantenkerken en –organisaties en organisaties voor ongedocumenteerden. De samenwerking met opsporingsinstanties is een ander onderdeel van deze pijler en ook op dat vlak zullen succesvolle initiatieven worden gedocumenteerd. Uiteindelijk hoopt FairWork dat signalering van slachtoffers van uitbuiting en mensenhandel vorm krijgt in een goed functionerende ketenstructuur waarbij verschillende partijen duidelijke taken en verantwoordelijkheden hebben en waarin de rechten van slachtoffers gewaarborgd worden. Hetzelfde geldt voor de sector vreemdelingendetentie, waar het doel is tot duidelijke afspraken over signalering te komen. Op het gebied van hulpverlening zal FairWork zich de komende drie jaar richten op het inzichtelijk maken van de gebruikte hulpverleningsmethodieken voor slachtoffers van mensenhandel en deze analyseren vanuit een empowerment-perspectief. De door FairWork in het verleden ontwikkelde ondersteuningsactiviteiten zullen worden ingebed in deze algemene methodieken, zodat zij onderdeel vormen van het standaard aanbod voor slachtoffers van mensenhandel. Tegelijkertijd zal FairWork ervoor zorgen in voortdurende verbinding en interactie te staan met werkveld. Op die manier kunnen signalen en behoeften geïnventariseerd worden die de basis kunnen worden voor het opzetten van nieuwe activiteiten. Dit zal altijd in samenwerking met lokale organisaties gebeuren, zodat draagvlak en inbedding gegarandeerd is. Voor de overdracht en inbedding van activiteiten zorgt FairWork voor de ontwikkeling van handboeken en intensieve begeleiding in de vorm van training, supervisie en intervisie aan de lokale medewerkers. In nauw overleg worden de handboeken doorontwikkeld en/of aangepast aan de lokale situatie. Om de kwaliteit en het effect van de activiteiten te garanderen gaat FairWork een alliantie aan met een universiteit of onderzoeksinstituut. De betrokkenheid van de doelgroep zelf is essentieel bij de ontwikkeling en inbedding van nieuwe activiteiten. FairWork zal hen actief betrekken bij de opzet, uitvoering en evaluatie. Strategische doelstellingen voor pijler C: 1. Signalering van slachtoffers van mensenhandel is verbeterd, met name in andere sectoren dan de seksindustrie; Mijlpalen:
12
•
Er zijn afspraken gemaakt over samenwerking tussen opsporingsinstanties en hulpverlening op het gebied van signalering van slachtoffers van mensenhandel uit andere sectoren; • Er zijn afspraken gemaakt over samenwerking tussen de sector vreemdelingendetentie en hulpverlening op het gebied van signalering van slachtoffers vanuit detentie; • De mogelijkheden voor het opzetten van een landelijke ketenstructuur voor signalering van slachtoffers uit andere sectoren zijn onderzocht; • Elk jaar is er een toename van het aantal slachtoffers van mensenhandel uit andere sectoren dat gesignaleerd wordt; Hoe te bereiken: • Onderhouden van bestaande contacten met samenwerkingspartners en identificeren van nieuwe partners; • Experimenteren met diverse manieren om slachtoffers van mensenhandel te bereiken, met inzet van cultural mediation, en documenteren van succesvolle initiatieven; • Overdracht en inbedding van signaleringstaken aan lokale organisaties. • Strategie ontwikkelen om tot concrete afspraken te komen met opsporingsinstanties en sector vreemdelingendetentie.
13
2. Hulpverlening aan slachtoffers slachtoffers van mensenhandel uit alle sectoren is verbeterd; Mijlpalen: • er bestaat een inzichtelijke methodiek van hulpverlening aan slachtoffers van mensenhandel voor landelijk gebruik, die recht doet aan de diversiteit van de doelgroep; • de vijf bestaande ondersteuningsactiviteiten van FairWork zijn geïntegreerd in deze algemene methodiek van hulpverlening; • tenminste drie nieuwe activiteiten zijn opgezet en ingebed. Hoe te bereiken? • Identificeren van samenwerkingspartners: CoMensha, lokale hulpverlening; • Inventariseren van huidige methodieken die door lokale hulpverlening gebruikt worden; • Analyseren van de nieuw ontwikkelde methodiek van vrouwenopvang en mogelijkheden voor aanpassing voor doelgroep slachtoffers van mensenhandel; • Analyse van de diversiteit binnen de doelgroep slachtoffers van mensenhandel als het gaat om hulpverleningsbehoefte; • Analyse van de ontwikkelde ondersteuningsactiviteiten van FairWork in relatie tot de algemene methodiek en integratie ervan; • Bijhouden van signalen vanuit het werkveld en de doelgroep zelf over hulpverleningsbehoefte; • Ontwikkelen van nieuwe activiteiten voor (een deel van) de doelgroep, samen met lokale partners; • Voortzetting van overdracht en inbedding van door FairWork ontwikkelde activiteiten op lokaal niveau.
14
4. FairWork kan het niet alleen FairWork heeft in twaalf jaar een naam opgebouwd in het werkveld en goede samenwerkingsrelaties ontwikkeld met veel verschillende partijen. Dit is nodig om echt iets te doen aan de problematiek van mensenhandel, alleen samen kunnen we grote resultaten bereiken. Hieronder worden kort een aantal belangrijke samenwerkingspartners beschreven. CoMensha Het Coördinatiecentrum Mensenhandel is de andere landelijke organisatie die actief is op het gebied van mensenhandel. Zij verzorgen de registratie van slachtoffers van mensenhandel en coördineren de opvang. FairWork werkt al jaren met CoMensha samen en we vullen elkaar goed aan. Gezamenlijk kunnen we meer betekenen voor het werkveld en daarmee voor slachtoffers van mensenhandel. Dit speelt op het gebied van deskundigheidsbevordering, maar ook rond lobby, bewustwording en hulpverlening. www.comensha.nl Samen Sterk FairWork heeft aan de wieg gestaan van de zelforganisatie van voormalige slachtoffers van mensenhandel Samen Sterk. Ook nu nog zijn wij nauw betrokken bij hun ontwikkeling. Voor FairWork is het doel dat SamenSterk in de toekomst zelfstandig functioneert als zelforganisatie, als gelijkwaardige samenwerkingspartner. Wij willen hun input als ervaringsdeskundigen bij projecten, trainingen en andere activiteiten en zij willen de expertise van FairWork inzake contacten, professionalisering en consultatie. Hulpverlening De samenwerking van FairWork met de hulpverlening is de basis van het werk. Zo houden we contact met het veld, we voeren gezamenlijk pilotprojecten uit en we houden onze kennis van de doelgroep actueel. Voor de hulpverlening geldt dat de samenwerking met FairWork de kwaliteit van hun bestaande projecten hoog houden en nieuwe mogelijkheden biedt voor activiteiten met de doelgroep. Ook kan FairWork fungeren als doorgeefluik voor informatie, knelpunten en signalen. In de praktijk moet FairWork vervolgens ook bewijzen dat zij met deze signalen snel en accuraat iets doet. De samenwerking zal een iets ander karakter krijgen omdat FairWork zelf minder bij de uitvoer betrokken is. Een goede communicatie is essentieel. Een aantal van onze belangrijkste partners: www.fierfryslan.nl www.shop-denhaag.nl www.stichtinghumanitas.nl www.vieja-utrecht.nl www.jadezorggroep.nl www.hvoquerido.nl www.i-psy.nl Opsporingsdiensten Onder Opsporing- en inspectiediensten vallen politiekorpsen, Koninklijke Marechaussee (KMar), KLPD, Expertisecentrum Mensenhandel & Mensensmokkel (EMM), Sociale Inlichtingen en Opsporingsdienst (SIOD) en de Arbeidsinspectie (ministerie van Sociale Zaken en
15
Werkgelegenheid). Het doel van de samenwerking is het verbeteren en uitbreiden van de samenwerking en het opbouwen van vertrouwen in FairWork als volwaardige partner. Doel van zowel FairWork als de opsporings- en inspectiediensten is de bestrijding van mensenhandel. Verschil is dat voor opsporings- en inspectiediensten de rol van het slachtoffer hierin ondergeschikt of slechts instrumenteel is. Voor FairWork is dit exact het tegenovergestelde en telt vooral het belang van bescherming van het slachtoffer. Daarnaast heeft de overheid een dubbel belang door hun taak in de bestrijding van illegale migratie en hanteert zij het principe dat ongedocumenteerden worden uitgezet. FairWork wil op alle vlakken vrijheid behouden waar het gaat om samenwerking met opsporing en inspectiediensten. FairWork wil te alle tijden kunnen opkomen voor het slachtoffer. Wij willen een bijdrage leveren aan de preventie van mensenhandel en aan de opsporing van daders. Daarnaast willen we de bescherming van slachtoffers bewaken en zowel voor individuele cliënten als voor de groep als geheel optreden als belangenbehartiger. Samenwerking met opsporingsinstanties en duidelijke afspraken over de samenwerking is voor het behalen van deze doelstelling van groot belang. Advocatuur Door samen te werken de juridische positie van slachtoffers van mensenhandel verbeteren. Daarnaast willen we de samenwerking uitbreiden en een rol voor de advocatuur onderzoeken in onze (aanstaande) juridische helpdesk en/of lobby activiteiten. Nationale Postcode Loterij In de Nationale Postcode Loterij zien wij de ideale partner om deze uitdaging aan te gaan. Naast de benodigde financiële steun ligt er de mogelijkheid tot nauwere samenwerking. De Nationale Postcode Loterij beschikt over kanalen waarmee de boodschap een groot publiek kan bereiken. Daarnaast zijn onder de beneficiënten organisaties waarmee wij de krachten zouden kunnen bundelen zoals Fairfood, FairTrade Original en Max Havelaar.
16
5. Financiële strategie FairWork heeft altijd inkomsten uit verschillende bronnen weten te werven. Deze diversiteit is onze grote kracht. Het geeft aan dat het werk van FairWork ook vanuit financieel oogpunt een breed draagvlak heeft. In de periode 2006 – 2010 zijn er financiële bijdragen ontvangen vanuit Europa, vier verschillende ministeries, een provincie, twee gemeenten en dertien particuliere fondsen. Door deze spreiding van inkomsten loopt de organisatie minder financieel risico. Het heeft ons de mogelijkheid gegeven om onze onafhankelijke positie te behouden. De financiën van FairWork hebben sinds het ontstaan een stijgende lijn laten zien. De lasten zijn in die periode meer dan verdubbeld: 2006 € 556.016
2007 € 665.443
2008 € 548.053
2009 € 925.287
2010 € 1.131.047
In 2011 en 2012 loopt de begroting verder op tot ruim € 1.500.000. Moederorganisaties Beide moederorganisaties hebben altijd een belangrijke financiële bijdrage geleverd, maar de afgelopen jaren is hun aandeel steeds kleiner geworden. In 2007 was het aandeel nog 55%, in 2009 24% en voor 2011 is de verwachting dat beide organisaties minder dan 6% bijdragen. In 2012 zullen de bijdragen stoppen. In de ogen van Oxfam Novib en Humanitas is FairWork onder hun vleugels gegroeid tot een professionele organisatie, die na ruim twaalf jaar pionieren klaar is om als zelfstandige stichting verder te gaan. Daar hoort financiële onafhankelijkheid bij. 13 e trekking FairWork heeft in 2009 namens Humanitas en Oxfam Novib een aanvraag gedaan bij de 13e trekking van de Postcode Loterij, die is goedgekeurd voor € 2.350.000 euro voor een periode van drie jaar. Dit project over overdracht en inbedding van ontwikkelde methodieken loopt tot 31 maart 2012. Dit betekent dat tot en met 2011 deze projectbijdrage ongeveer 60% van de begroting uitmaakt. FairWork heeft de afgelopen twee jaar hierdoor minder noodzaak en ook tijd gehad om op grote schaal aanvullende fondsen te werven. Toch is er in 2010 ruim € 500.000 aan financiering gevonden buiten de Postcode Loterij, en voor 2011 is bijna € 600.000 aan aanvullende financiering geworven. Toekomstverwachtingen Hoewel FairWork in het verleden voldoende financiering heeft weten te verkrijgen uit een diversiteit aan bronnen, is het grote knelpunt dat vrijwel alle financiering gebonden is aan projecten. FairWork heeft geen structurele inkomsten, vrijwel alle bijdragen zijn projectgelden die besteed moeten worden aan specifieke activiteiten. Met name voor de vernieuwende initiatieven is geld te vinden. Maar juist voor het consolideren van activiteiten of het doorontwikkelen van methodieken, wat zo nodig is voor het bereiken van onze doelstellingen, is moeilijker geld bij elkaar te krijgen. Overheidsgelden zullen de komende jaren verder teruglopen, zeker gezien de grote bezuinigingen die door de huidige regering aangekondigd zijn. Er is nauwelijks ongebonden geld beschikbaar. Dat maakt het moeilijk om te kunnen investeren in de ontwikkeling van nieuwe activiteiten en ook overhead en meer structurele activiteiten zijn moeilijk te financieren. 17
Voor de komende jaren investeert FairWork dan ook in een ambitieus fondsenwervingsplan, waarin een meersporenbeleid uitgewerkt wordt. Uitgaande van een jaarlijkse begroting van € 1.500.000, zet FairWork in op de volgende inkomsten:
Inkomsten uit verkoop van producten en diensten Bijdragen van bedrijven en grote vermogensfondsen Donaties en eenmalige giften Projectsubsidies Nationale Postcode Loterij Totaal
BEDRAG € 200.000
PERCENTAGE 13%
€ 100.000
7%
€ 100.000 € 600.000 € 500.000 € 1.500.000
7% 40% 33% 100%
Het percentage inkomsten uit de eerste drie bronnen moet in de komende jaren langzaam toenemen tot 40%, terwijl het percentage projectsubsidies afneemt. Verkoop van producten en diensten Allereerst gaat FairWork meer eigen inkomsten genereren door de verkoop van producten en diensten. Wij leveren producten van goede kwaliteit. FairWork geeft advies en training aan opsporingsinstanties en hulpverleners, het is logisch dat ze daarvoor moeten betalen. Er is inmiddels een trainingsaanbod ontwikkeld en in 2011 zal zeker 35.000 euro aan inkomsten geworven worden met trainingen. Ook aan het overdragen van methodieken zal vanaf 2012 een prijskaartje hangen. Deze financiële verzakelijking is een proces dat tijd nodig heeft, maar in 2012 verwacht FairWork tenminste € 200.000 aan eigen inkomsten te werven. Dit is een eerste stap naar een grotere zelfredzaamheid en minder afhankelijkheid van fondsen en subsidies. Bedrijven en grote vermogensfondsen Daarnaast zal FairWork zich richten op het aangaan van partnerschappen met het bedrijfsleven, om gezamenlijk een vuist te maken tegen moderne slavernij en tegelijkertijd nietprojectgebonden geld binnen te halen. Ook grote vermogensfondsen zullen benaderd worden voor partnerschap. Het streven is om in 2012 tenminste € 100.000 van het bedrijfsleven te krijgen. Met name vanwege onze publiekscampagnes zijn wij een aantrekkelijke partner. Donaties en eenmalige giften De derde strategie die FairWork in wil zetten is het vergroten van het aantal donaties. Vanaf oktober 2011 heeft FairWork een nieuwe website. Tegelijkertijd zal een bewustwordingscampagne gestart worden, gericht op het Nederlandse publiek. Naast bewustwording is ook fondsenwerving een doel van deze campagne, met name via eenmalige donaties. Op dit moment komen er enkele duizenden euro’s per jaar binnen aan particuliere giften, maar het streven is om het aantal donaties te vergroten tot € 100.000 per jaar. Dit wil FairWork doen door acties en campagnes, het inzetten van bekende Nederlanders als ambassadeur, sponsoracties door scholen en bedrijven en benefietactiviteiten.
18
Projectsubsidies De projectsubsidies zullen de komende jaren nog steeds een groot deel van de inkomsten vormen. FairWork zal nieuwe projecten blijven ontwikkelen, waar financiering voor gezocht zal worden bij particuliere fondsen en gemeentelijke en landelijke overheid. Ook gaat FairWork zich de komende tijd meer op internationaal vlak begeven als het gaat om fondswerving: Europese Commissie, Soros Foundation en Oak Foundation zijn enkele voorbeelden waar FairWork contact mee heeft om financiële bijdragen te krijgen. Nationale Postcode Loterij Het beneficiëntschap van de Nationale Postcode Loterij zou gedeeltelijk het wegvallen van andere subsidies compenseren, maar biedt ook de mogelijkheid om nieuwe activiteiten te ontwikkelen. Naast het geld dat nodig is voor de ondersteuning van de doelgroep is de komende jaren veel geld nodig om de omslag in bewustwording en gedrag te bewerkstelligen zoals beschreven in hoofdstuk 4. Hiervoor heeft FairWork de financiële bijdrage van de Nationale Postcode Loterij het meeste nodig. Wij vinden het van belang om ten alle tijden vrij te blijven om misstanden aan de kaak te stellen en onze boodschap ongecensureerd naar buiten te brengen. Overheidssubsidie willen wij voor onze communicatieactiviteiten dan ook niet aanvragen omdat dat onze onafhankelijkheid zou beperken. Daarom hopen we dat de Nationale Postcode Loterij zich de komende jaren aan ons wil verbinden.
19
Bijlage 1:
Resultaten van twaalf jaar strijd tegen mensenhandel
Ontstaan als programma van Humanitas en Oxfam Novib, beide beneficiënten van de Nationale Postcode Loterij, heeft BLinN/FairWork zich kunnen ontwikkelen tot de enige onafhankelijke landelijke organisatie die met ‘de poten in de klei’ deskundigheid heeft ontwikkeld over dit thema. Hulpverlening FairWork heeft zich altijd sterk gemaakt voor verbetering van de begeleiding en ondersteuning van voornamelijk buitenlandse slachtoffers van mensenhandel in Nederland. Op basis van signalen vanuit de doelgroep zelf en vanuit het werkveld zijn verschillende activiteiten ontwikkeld en opgezet gericht op de zelfredzaamheid van de doelgroep. Deze activiteiten zijn uitgewerkt tot handboeken op het gebied van: maatjescontacten, juridische begeleiding, scholing en werk, lotgenotengroepen voor traumaverwerking, trainingen over persoonlijke ontwikkeling en een moeder-kindgroep om de overdracht van traumatische ervaringen en hechtingsproblematiek te voorkomen. In de twaalf jaar van haar bestaan heeft FairWork meer dan 1100 slachtoffers geholpen om hun leven weer op de rails te krijgen. Sinds de oprichting hebben wij de volgende resultaten geboekt: • ruim 200 slachtoffers geholpen met een opleiding en/of werk; • ruim 60 slachtoffers die vanuit vreemdelingendetentie bescherming en een verblijfsvergunning kregen; • 81 cliënten die met steun van FairWork terugkeerden naar het land van herkomst; • bijna 600 keer een gift of lening verstrekt; • ruim 250 slachtoffers gekoppeld aan een maatje; • zeker 100 deelnemers aan de lotgenotengroepen voor traumaverwerking; • tenminste 130 cliënten gekoppeld aan vrijwilligers voor juridische begeleiding; • zeker 90 deelnemers aan de trainingen persoonlijke ontwikkeling; • 55 moeders en 50 kinderen die deelnamen aan de moeder-kind activiteiten; • meer dan 900 deelnemers aan 8 informatie- en cultuurfestivals. Evaluatie onder deelnemers heeft aangetoond dat de door FairWork ontwikkelde activiteiten concreet bijdragen aan een betere kwaliteit van leven voor slachtoffers van mensenhandel. Daarom wordt momenteel met lokale organisaties in zeven Nederlandse regio’s gewerkt aan het overdragen en inbedden van deze activiteiten. Dit gebeurt met financiële steun van de Nationale Postcode Loterij. Zo kunnen veel meer slachtoffers bereikt worden. De continuïteit wordt gewaarborgd en de begeleiding en ondersteuning verder verbeterd.
20
Vliegwieleffect Inmiddels draaien er activiteiten in de volgende steden/regio’s4: • Maatjescontact: Amsterdam, Rotterdam, Utrecht, Friesland, Eindhoven, Den Haag* en Drenthe* • Lotgenotengroepen: Rotterdam, Friesland, Utrecht, Amsterdam en Den Haag* • Juridische begeleiding: Amsterdam, Utrecht, Friesland, Rotterdam* en Drenthe* • Training persoonlijke ontwikkeling: Den Haag, Friesland, Utrecht, Rotterdam en Drenthe* • Training scholing en werk: Groningen en Den Haag • Moederkindgroep in Friesland*, Den Haag*, Rotterdam* en Amsterdam* FairWork is de eerste organisatie die vrijwilligersprojecten heeft opgezet voor de doelgroep. Vrijwilligers worden voor verschillende activiteiten ingezet. Zo zijn ze maatje, mentor voor het begeleiden naar scholing en werk of werken ze als juridisch begeleider. Andere vrijwilligers ondersteunen in de organisatie van landelijke activiteiten voor de doelgroep. Met deze vrijwilligers wordt het draagvlak in de samenleving verder vergroot. (H)erkenning Naast de focus op begeleiding en ondersteuning is FairWork ook actief op het gebied van herkennen en erkennen van slachtoffers van mensenhandel. Pas als een slachtoffer zichtbaar is kan deze zijn rechten opeisen. Voor FairWork is het daarom van belang dat zoveel mogelijk slachtoffers geïnformeerd worden over hun rechten en begeleid worden als zij aangifte willen doen. Sinds 2005 is FairWork actief in vreemdelingendetentie, waar slachtoffers terecht komen die niet als zodanig herkend of erkend zijn en niet de juiste papieren hebben. FairWork is van mening dat zij niet in vreemdelingendetentie thuishoren. Daarom proberen wij hen te informeren en ondersteunen. Tegelijkertijd proberen wij het personeel in deze sector bewust te maken en te trainen in het identificeren van slachtoffers. Doorbijten De afgelopen jaren heeft FairWork tenminste 190 cliënten ondersteund in vreemdelingendetentie, waarvan zeker 60 met onze steun zijn vrijgelaten uit detentie en een verblijfsvergunning hebben gekregen. Dat dit niet gemakkelijk is, laat het voorbeeld van Joanna zien, een 23-jarige vrouw uit Kameroen. Zij werkte gedwongen in de prostitutie, deed aangifte van mensenhandel maar werd toch naar een detentiecentrum gebracht. FairWork zag haar daar en zorgde ervoor dat ze alsnog bescherming kreeg. Het bleek dat de politie niets had gedaan met de aangifte en haar ook niet had aangemeld voor een verblijfsvergunning. Door tussenkomst van FairWork is ze vrij en volgt ze nu een opleiding. Hetzelfde doet FairWork in de sectoren waar nog niet zoveel bekend is over mensenhandel en uitbuiting, zoals de land- en tuinbouw, horeca, bouw of particuliere huishoudens. FairWork zet cultural mediators in die met de kennis van taal en cultuur een brug kunnen slaan tussen de cliënt en de Nederlandse instanties. Wij informeren en trainen de instanties zodat de medewerkers zelf in staat zijn slachtoffers te herkennen en op de juiste manier te bejegenen.
4
De activiteiten en plaatsen met een * staan gepland om eind 2011 of begin 2012 te starten.
21
Assertief Hanka Mongard, Pools cultural mediator: “Polen hebben vanuit het communistische verleden een soort ‘aangeleerde hulpeloosheid’. Zij zijn niet gewend om voor zichzelf op te komen. Als je assertief bent, kun je wel eens je baan verliezen, denken ze. Ik vertel hen dat zij in Nederland dezelfde rechten hebben als Nederlandse werknemers, en dat ze geen genoegen moeten nemen met slechte werkomstandigheden.” Lobby en communicatie In ons werk komen wij veel knelpunten tegen in het beleid en de beleidsuitvoering. Daarom heeft FairWork zich de laatste jaren steeds meer beziggehouden met beleidsbeïnvloeding. In samenwerking met andere Nederlandse organisaties hebben wij actief gelobbyd voor een betere positie en meer bescherming voor onze doelgroep. Concrete resultaten • Studiefinanciering is opengesteld voor slachtoffers van mensenhandel • Slachtoffers van mensenhandel hebben vrij toegang gekregen tot de Nederlandse arbeidsmarkt • Het recht op voortgezet verblijf is versoepeld • Er zijn maatregelen getroffen ter bescherming van huishoudelijk personeel van diplomaten • Slachtoffers van mensenhandel hebben recht op gezinshereniging • Legeskosten voor bepaalde verblijfsvergunningen voor slachtoffers van mensenhandel zijn afgeschaft • Er zijn mogelijkheden voor een tijdelijke verblijfsvergunning voor slachtoffers die geen aangifte durven doen. Om het thema op de politieke agenda te krijgen en te houden, moet het probleem zichtbaar zijn bij een breed publiek. Bewustwording creëren bij het Nederlandse publiek dat moderne slavernij aan de orde van de dag is, is een belangrijke stap om een vuist te maken tegen deze misdaad. Door middel van de inzet van media en publiekscampagnes heeft FairWork de afgelopen jaren een bijdrage geleverd aan het maatschappelijke debat over dit thema. Belangrijk hierbij is dat wij ons hebben ingezet om de stem van de slachtoffers zelf te laten horen. FairWork begeleidt een groep vrouwelijke slachtoffers van mensenhandel bij de oprichting van hun zelforganisatie Samen Sterk. Zowel binnen het werkveld als ook bij de communicatie naar het publiek probeert FairWork deze zelforganisatie een rol te geven. Zo wordt een brug geslagen tussen beleidsmakers en slachtoffers, zodat wet- en regelgeving zoveel mogelijk aansluit bij de achtergrond en behoeftes van het slachtoffer zelf. Tegelijkertijd krijgt het thema voor het Nederlandse publiek een gezicht.
22
FairWork in beeld in periode 2009 - 2011 • Naar schatting 100.000 mensen bezochten de foto-expositie Bought & Sold in Den Haag, Amsterdam, Groningen, Rotterdam en Utrecht • Met NOVA werd een thema uitzending gemaakt over slachtoffers in vreemdelingendetentie • Met NTR werd gewerkt aan een aflevering over moderne slavernij in de serie ‘De Slavernij, uitzending 16 oktober 2011, Ned. 2.’ • 115 artikelen verschenen in dagbladen, tijdschriften en op nieuwssites • 22 radio- en televisie-interviews werden gegeven • Documentaire ‘Sterke vrouwen’ over de zelforganisatie Samen Sterk op Ned. 2 op 18 oktober 2010 en 17 september 2011, met ruim 180.000 kijkers Internationaal Ook internationaal staat FairWork op de kaart. Zowel in als buiten Europa heeft FairWork een groot netwerk aan contacten opgebouwd. Met organisaties uit Europa en landen van herkomst worden ervaringen uitgewisseld en cliënten worden wederzijds doorverwezen. FairWork heeft samengewerkt in projecten op het gebied van scholing en werk met organisaties uit Italië en Oostenrijk, en op het gebied van vreemdelingenbewaring en terugkeer met organisaties in Italië en Griekenland. Buiten Europa ligt de nadruk op samenwerken met Nigeria, Roemenië en China. FairWork zorgt dat organisaties uit deze landen hun kennis en ervaring delen met het Nederlandse werkveld, waardoor deze beter in staat zijn om slachtoffers van mensenhandel uit deze specifieke landen te begeleiden en ondersteunen. Aandachtspunten voor communicatie met Chinese slachtoffers Hua Yin Gao, Chinees cultural mediator vertelt: “In de Chinese cultuur zijn status en respect erg belangrijk. Voor hen is het vreemd als bijvoorbeeld een advocaat zelf koffie haalt voor zijn cliënt. Chinese slachtoffers twijfelen dan aan zijn positie en zullen minder snel hun verhaal doen. Als hulpverlener is het handig je hiervan bewust te zijn, dan maak je sneller contact met Chinese slachtoffers van mensenhandel.” Daarnaast is FairWork lid van de Global Alliance Against Traffic in Women (GAATW). Vanaf september 2010 maakt FairWork deel uit van het internationale bestuur van dit netwerk. Met ruim honderd leden over de hele wereld is GAATW een belangrijke speler. FairWork heeft samen met hen lobby gevoerd bij de VN voor een systeem om toezicht te houden op de naleving van de VN Verdragen over mensenhandel. Dit monitoring systeem wordt momenteel vorm gegeven. Met de GAATW pleit FairWork ervoor dat zowel maatschappelijke organisaties als slachtoffers een stem krijgen binnen dit systeem.
23
