DOSSIERS
GEZONDHE1DSRECHT
Medische aansprakelijkheid: actuele en toekomstige ontwikkelingen
prof. mr. T. Hartlief (eindred.) mw. prof. mr. W.R. Kastelein (eindred.) mr. Chr.H. van Dijk mw. mr. E. de Kezel mr. RJ.P. Kottenhagen mr. drs. M.J.J. de Ridder mr. dr. J.L. Smeehuijzen
Sdu Uitgevers 2009
Inhoud
lijst van afkortingen
XIII
i
Medische aansprakelijkheid. Een inleiding Prof. mr. T. Hartlief
1.1 a.2 1.2.1 1.2.2 1.2.3 1.3 1.3.1 1.3.2 1.3.3 1.4
Inleiding en plan van behandeling 1 Waar draait het om in het aansprakelijkheidsrecht? 2 Vergoeding en gedragsbeïnvloeding 2 Het ene vergoedingssysteem is het andere niet 3 Het gaat benadeelden om méér dan vergoeding 4 Hoe ontwikkelt zich het aansprakelijkheidsrecht? 6 Uitdijing 6 Op weg naar een claimcultuur? 9 Het belang van aansprakelijkheidsverzekering 11 Is medische aansprakelijkheid een bijzondere aansprakelijkheid? 13 Medische aansprakelijkheid vergt toepassing van het gewone aansprakelijkheidsrecht 14 Een tweetal bijzonderheden in afdeling 7.7.5 15 Wat is de norm? 17 Verstandig omgaan met protocollen 20 Motor voor de rechtsontwikkeling 22 Hollandse toestanden 23 Problemen vooi benadeelden op diverse fronten 26 Causaliteitsproblemen: de beperkte betekenis van de omkeringsregel 27 Handhaving met smartengeld? 30 De scherpe kanten van het aansprakelijkheidsrecht: op weg naar no fault? 32 Is de benadeelde patiënt beter af met een Zorgconsumentenwet? 35 Literatuur 36
1.5 1.6 1.7 1.8 1.9 1.10 1.11 1.12 1.13 1.14 1.15
1
2
De xelatia tussen civiele medische aansprakelijkheid en tuchtrechtelijke medische aansprakelijkheid, huidige en toekomstige ontwikkelingen 39 Prof. mr. W.R. Kastelein
2.1 2.2 2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.2.4 2.2.5 2.3 2.3.1 2.3.2 2.4 2.4.1 2.4.2 2.5 2.6
Inleiding 39 Tuchtrechtelijke en civielrechtelijke medische aansprakelijkheid in de wetgeving 40 Procedure 'medisch' tuchtrecht 40 Procedure civiel recht 42 Inhoudelijke normen medisch handelen in het 'medisch' tuchtrecht 44 Inhoudelijke normen medisch handelen in het civiele recht 45 Normen medisch handelen in de gezondheidsrechtelijke literatuur 46 Tuchtrechtelijke en civielrechtelijke aansprakelijkheid in de jurisprudentie 48 Tuchtrechtelijke aansprakelijkheid 48 Civielrechtelijke aansprakelijkheid 51 Invloed tuchtrechtelijke normen op civielrechtelijke normen 53 Uitstapje naar andere vertrouwensberoepen: de notaris, de actuaris, de accountant en de dierenarts 54 Medici 55 Toekomstige ontwikkelingen 61 Slotbeschouwing 63 Literatuur 66
3
Bewijslastvezdeling in het medische aansprakelijkheidsrecht Mr. drs. MJJ. de Ridder
3.1 3.2 3.2.1 3.2.2 3.3 3.3.1 3.3.2 3.3.3
Inleiding 67 Stelplicht en bewijslastverdeling 68 'Wie stelt bewijst' 68 Geen (zuivere) omkering bewijslast 69 De verzwaarde stelplicht van de hulpverlener 71 Verlichting van het bewijsrisico 71 Wanneer is sprake van voldoende aanknopingspunten? Aantekeningen in het dossier 74
VI
SDU UITOEVEJS
MIDUCHI
U i l
67
73
11H > > I ' > " '
'
3-3-4 3.3.5 3.4 3.4.1 3.4.2 3.4.3 3.4.4 3.4.5 3.4.6 3.5 3.5.1 3.5.2 3.5.3 3.6
MlP-meldingen en andere bescheiden 76 Gevolgen onvoldoende aanknopingspunten 76 Bewijswaardering 77 Vrije bewijsteer 77 Bewijs behoudens tegenbewijs 79 Bewijsvermoeden van een fout 80 Bewijsvermoeden van causaal verband 81 De omkeringsregel 81 Proportionele aansprakelijkheid 84 Informed consent 86 De doctrine 86 Schending informatieplicht 87 Bewijs van causaal verband 88 Conclusie 91 literatuur 93
4
De proportionele benadering bij medische aansprakelijkheid 95 Mr. Chr.H. van Dijk
4.1 4.2
Inleiding 95 De verschijningvormen van de proportionele oplossing en hun theoretische onderbouwing 99 Verlies van een kans 102 Inleiding 102 Gedachtesprong naar andere schade 103 De financiële waarde van kansen 103 Indien waarde, dan ook vergoedbaar 104 Twee randvoorwaarden voor een proportionele oplossing 104 Verlies van een kans in de jurisprudentie 108 Inleiding 108 Theorie van een kans bij een medische kunstfout 109 De proportionele oplossing bij onrechtmatige blootstelling aan asbest en roken: HR 31 maart 2006 111 Kritiek op proportionele aansprakelijkheid 115 De omkeringsregel en proportionele aansprakelijkheid 118 Afronding 119 Literatuur 121
4.3 4.3.1 4.3.2 4.3.3 4.3.4 4.4 4.5 4.5.1 4.5.2 4.6 4.7 4.8 4.9
vn
INHOUD
5
Medische aansprakelijkheid voor zwangerschap- en geboorteschade 123 Mr. RJ.P. Kottenhagen
5.1 5.2
Inleiding 123 Wrongful birth-claims: mislukte sterilisatie en andere fouten die leiden tot de geboorte van een ongewenst kind 125 Inleiding 125 Informatieplicht 127 Bewijsproblemen in de context van een mislukte sterilisatie 129 Schadevergoeding 133 Namens of door het kind ingestelde vorderingen 137 Vorderingen gebaseerd op het letsel van de moeder zelf 144 Vader als eisende partij 148 Ter afronding 153 Literatuur 156
5.2.1 5.2.2 5.2.3 5.2.4 5.3 5.4 5.5 5.6
6
Medische aansprakelijkheid en verjaring Mr. dr. J.L. Smeehuijzen
6.1 6.2 6.2.1 6.2.2 6.3 6.3.1 6.4 6.4.1 6.4.2 6.4.3 6.4.4 6.4.5 6.4.6 6.4.7 6.5 6.5.1 6.5.2
Inleiding 159 De vijfjaarstermijn 160 De ratio van de vijfjaarstermijn 160 Het aanvangsmoment van de vijfjaarstermijn 161 Regressituaties 170 De regresvordering krachtens subrogatie 170 Stuiting 175 Inleiding 175 Artikel 3:316 BW; welke daad van rechtsvervolging stuit? 176 Artikel 3:317 BW; de aan de mededeling te stellen eisen 177 De stuitende werking van onderhandelingen 178 Stuiting wegens erkenning door verzekeraar 179 Werkt stuiting van een deel voor het geheel? 180 Werkt stuiting ten behoeve van regresnemers? 182 Verjaring van de 'directe actie' 182 Inleiding 182 Het aanvangsmoment van de verjaringstermijn 184
vra
159
6.5.3 6.5.4 6.5.5 6.6
Wie moet voor stuiting van de verjaring van de directe actie zorgdragen? 185 De korte zesmaandentermijn bij afwijzing 186 Beoogde wetswijziging 188 Slotbeschouwing 189 Literatuur 189
7
Medische aansprakelijkheid in België: van fault via no fanlt tot een tweesporensysteem 191 Mr. E. de Kezel
7.1 7.2 7.2.1
Inleiding 191 De aanleiding 192 Het foutaansprakelijkheidsrecht m.b.t. de vergoeding van medische schade onder vuur 192 Het probleem van de proceslast vooi de patiënt-benadeelde en van de hoge verzekeringskosten voor de arts-verweerder 200 Invoering van de foutloze aansprakelijkheid in het Belgische medisch recht: de no fault-wet van 15 mei 2007 201 Totstandkoming 201 Opzet en contouren van de no fault-regeling 201 De blik vooruit: de integratie van het fault-systeem en het no faultsysteem in een tweesporensysteem 205 Totstandkoming 205 Opzet en contouren van het tweesporensysteem 206 Vergoedingsregeling krachtens het nieuwe tweesporensysteem 210 Financiering 216 Slot en evaluatie 217 Literatuur 218
7.2.2 7.3 7.3.1 7.3.2 7.4 7.4.1 7.4.2 7.4.3 7.4.4 7.5
lijst van vermelde jurisprudentie
221
IX
