Liturgiegids Zet een stap naar de ander
Ik ga Zet een stap naar de ander U wilt best iets voor een ander betekenen. Voor die gescheiden man bij u in de kerk. Het Syrische gezin dat bij u in de buurt woont. Of die Ghanese boerin die haar gezin niet kan onderhouden. Maar wees eens eerlijk: blijft het vaak niet bij denken? Zet deze 40dagentijd echt een stap. En ga.
Leesrooster Petrus en Andreus waren druk met hun netten. Maar toen kwam Jezus langs. “Kom, volg mij.” Deze twee stoere vissers lieten direct het werk voor wat het was. Ze gingen. Zo eenvoudig is het in de bijbel om te gaan. Hoe is dat voor ons vandaag? Tijdens deze 40dagentijd zeggen we even eenvoudig: ik ga. We laten het niet bij goede voornemens, maar maken werk van onze plannen. We kijken op als iemand ons roept en we volgen. Of we nu onze tijd willen delen met een naaste dichtbij of ons geld met iemand ver weg. Zet een stap en ga.
Samen zijn we de kerk in actie Overal ter wereld zijn mensen in beweging om te werken aan een beter leven
Hoe kunt u deze liturgiegids gebruiken?
voor hen en hun kinderen. We staan achter Syrische vluchtelingen en geven steun aan kinderen in Nederland en Oekraïne. We willen vrouwen in India en boerinnen
Deze liturgiegids is opgebouwd rond een zestal lezingen
U kunt deze gebruiken in de kerkdienst, als vergader-
in Ghana een stap laten zetten naar een betere toekomst, net als ongedocumen-
uit het leesrooster van de Raad van Kerken. De lezingen
opening of tijdens bijeenkomsten zoals gesprekskringen
teerden in Nederland. Ga mee en zet een stap naar de ander.
worden ondersteund door passende gebeden, liedsugges-
en maaltijden. Kijk voor meer informatie over de projecten
ties, gedichten, teksten en werkvormen voor gesprek.
op www.kerkinactie.nl/40dagentijd.
3
Aswoensdag 10 februari
Ik ga, maar...
Gebed Heer, We staan aan het begin van wat wij de 40dagentijd noemen. Een tijd waarin we zoeken hoe we Jezus moeten volgen. Bewaar ons voor holle woorden en zelfverzekerdheid, Heer. We worden zomaar bevangen door ongegrond optimisme, vervuld van eigen kunnen. Maar U ging de weg, Heer en vraagt ons U te volgen.
Lezing: Lukas 9: 57-62 • Hebreeën 4: 1-13
Lukas 6: 6o ‘Maar ga jij op weg.’
Heer, ook wij kennen al die aarzelingen: Leer ons de onvoorwaardelijke prioriteit te geven aan U en Uw woord. Help ons niet achterom te zien naar wat ons zo bezig kan houden in dit leven,
Werkvorm voor gesprek Neem in stilte twee dingen voor die u de komende 40 dagen wilt oppakken om daarmee dichter bij het volgen van Jezus te komen. Deel dat met iemand die u daaraan kan helpen herinneren.
maar moedig vooruit te kijken en U te volgen. U bent de weg gegaan Heer Jezus. Een weg die uitliep op de smaad van het kruis. U bent de weg gegaan die uiteindelijk een eenzame weg werd:
Woorden ter overweging Het askruisje vertelt ons: “Gedenk mens, dat je stof bent en tot stof zult wederkeren.” In as zien we de vergankelijkheid van het leven, maar as staat ook voor leven dat door vuur gelouterd is, door het bloed van Christus. Vandaag lezen we over Jezus volgen in relatie tot het Koninkrijk van God. Bij de eerste man worden we gewaarschuwd voor oppervlakkig optimisme. Kunnen wij de offers brengen, die horen bij het volgen van Jezus? Bij de tweede man wordt ons de prioriteit van het Koninkrijk voorgehouden, boven alle andere dingen die belangrijk kunnen zijn in ons leven. De derde mag zelf conclusies trekken. De Heer Jezus legt de vinger bij de verdeeldheid van zijn hart. Hij is betrokken bij het leven van nu en staat tegelijkertijd open voor het Koninkrijk. Jezus vraagt Zijn weg te gaan en laat aan de volgers op die weg weten dat er veel obstakels zullen komen. Zijn weg gaan vraagt om een keuze die alle andere dingen in je leven op de tweede plaats zet. Vanaf vandaag laten we ons veertig dagen lang inspireren om Jezus met een onverdeeld hart te volgen, ook als dat de weg van het kruis moet zijn. Stef Bos heeft op de geschiedenis van Lot een lied gemaakt dat verrassend goed bij deze tekst past. Een deel van zijn lied drukken we hierbij af.
een weg die de weg van de verzoening voor de zonde der wereld bleek te zijn. Lied van Lot
Wij bidden U om stilte in ons hart, om toewijding en verlangen naar U.
Ik sta op de grens
Laat zo de 40dagentijd een tijd van zegen worden.
van vroeger en later.
In Uw nabijheid zal ons leven geborgen zijn, vrede vinden, heil ervaren.
Voor mij een ruimte
Amen.
die ik nog niet ken, achter mij alles wat ik achter moet laten. Ik sta hier met niets meer
Dick van Dijk
Liederen Liedboek voor de Kerken Psalm 17: 2; 95: 2 en 3 Gezang 293: 1 en 3; 407: 1 en 3; 427: 1,2 en 7 Evang. Liedb.: 17:1,3; 58
dan alleen wie ik ben. En als ik nu omkijk, ben ik verloren Maar iets houdt me tegen om verder te gaan. Als ik nu omkijk, dan blijf ik voor altijd gevangen in alles wat niet meer bestaat. Ik kan nog niet breken met dat wat voorbij is. Ik woon in mijn dromen nog steeds waar ik was. Ik sta op de grens van vroeger en later. En achter mij ligt daar een brandende stad Als ik nu omkijk blijf ik hier stilstaan Stef Bos van de cd ‘In een ander licht’ Lied van Lot
4
5
Zondag 14 februari
1
Wil je opstaan en mij volgen?
Werkvorm Spreek in groepjes van 4 à 5 personen over onderstaand lied aan de hand van de volgende vragen: • Wat vind je van de vraag: Wil je opstaan en Mij volgen? • Hoe zou je zo’n lied met het woord roeping kunnen verbinden? • Wat zou je helpen om op te staan, Jezus te volgen ofwel je roeping te verstaan? • Wie zie je in je eigen omgeving naar wie je een stap kunt doen (in het lied de vreemdeling, de blinde)?
Lukas 22: 46b ‘Sta op en bid...!’
1. Wil je opstaan en Mij volgen
4. Wil je zien dat wat Ik zie:
als ik noem je naam?
jouw gaven velerlei!
Wil je dienen in ‘t verborgen,
Wil je luist'ren als Ik zeg:
zonder roem of faam?
'Een koningskind ben jij! ,
Woorden ter overweging
Wil je leven op de wind,
Wil je geven wat je hebt,
Wat een beweging in dit korte tekst gedeelte: gaan, volgen, lopen, opstaan
broos en kwetsbaar als een kind?
dat de wereld zich herschept
Zul je geven wat Ik vind in jou
en mijn leven wordt gewekt
en jij in Mij?
in jou
Lezing: Lukas 22: 39-46 • Hebreeën 4: 14-16 en 5: 1-10
en de gebiedende wijs ‘sta op!’ De meeste bewegingen zien we bij Jezus.
Gebed
Hij gaat naar de plek waar Hij vaker was, waar Hij zijn Vader wil ontmoe-
en jij in Mij?
ten. Hij is in doodsnood. Hij ziet een moeilijke weg voor zich die onvermij-
Bemoedig allen die de risico’s
delijk lijkt. ‘Is dit de enig mogelijke weg?’ Al biddend laat hij zijn eigen wil
willen dragen
2. Wil je gaan op nieuwe wegen,
los. De wil van zijn Vader zal uiteindelijk gebeuren. Hij geeft zich daaraan
van hun inzicht en hun keuze,
steil en ongewis?
5. Heer van liefde en van licht,
over.
allen die de waarheid stellen
Wil je zijn tot hoed' en zegen
vervul mij met uw Geest.
Zijn leerlingen volgen hem naar de Olijfberg, letterlijk, maar hun volgen
boven eigen geluk en eigen
voor wie vreemdeling is?
Laat mij zijn op U gericht,
gaat niet dieper. Ook aan zijn oproep om te bidden, geven ze geen gehoor.
gemak –
Val je niet een mens te hard
en maak mij onbevreesd.
Zij zoeken God niet in deze situatie. Integendeel, zij vallen in slaap! Wij
laat hen weten
die in leugens is verward?
Dat ik in uw voetspoor ga,
herkennen die traagheid wel. De weg die we voor ons zien liggen, schrikt
dat ze op de goede weg zijn,
Hoor je 't kloppen van mijn hart
uw ontferming achterna,
ons af en brengt ons in verwarring. Wat moeten we loslaten?
laat ze gesterkt en bevestigd
in jou
en met lijf en ziel besta in U
Maar dan roept Jezus hen nog een keer op om te bidden: ‘Sta op en bid!
worden
en jij in Mij?
en Gij in mij.
Als je Jezus wilt volgen, moet je opstaan en bidden, bidden en opstaan.
door uw Geest
Wat hebben wij nodig om in beweging te komen, om onszelf en onze wil
en onze gebeden en
3. Wil je gids zijn voor de blinde
los te laten, op te staan en onze Meester echt te volgen? Bidden kan ons
gedachten.
die je smeekt: 'Help mij!'
Overgenomen met toestemming van uitgeverij Gooi en Sticht/Kok te Utrecht. Uit ‘Liederen & gebeden uit Iona & Glasgow’ (Gooi en Sticht, 2004,2e druk)
Wil je vechten voor een kind,
helpen om onze roeping te leren verstaan. Het gaat om een innerlijk proces van verandering dat tot daden kan
Heer, onze God,
gevangen en onvrij?
leiden. Deze tijd van veertig dagen kan een oefentijd zijn. Durven wij dat?
doorbreek onze onmacht,
Zie je in ontferming aan,
Opstaan en bidden en Hem daadwerkelijk volgen…. op weg naar de
overwin onze onwil,
ieder die alleen moet gaan,
ander die ons zo nodig heeft?
kom ons allen te hulp,
opdat groeie mijn bestaan in jou
dat wij het goede nieuws van
en jij in Mij?
Jezus uw Zoon
Liederen
zullen vasthouden en vertalen zodat het weer spreken gaat
Liedboek – Zingen en bidden in huis en kerk – L2013: 558, 560, 570, 571,
in een wereld
582, 870
waarin het doodgepraat
Alfred C. Bronswijk – Rakelings nabij: blz. 40, 76, 82, 88, 116, 120, 122
of doodgezwegen wordt.
Alles wordt nieuw – Hanna Lam en Wim ter Burg: deel 1 – 4, Callenbach;
Amen
Weeskinderen in Oekraïne
hen kunnen zorgen. In het nabijgelegen dorp Zhovtneve
In Oekraïne groeien veel kinderen op zonder de zorg en
kunnen kinderen in een dagcentrum van de kerk terecht
warmte van hun ouders. Zij hebben behoefte aan een
voor een maaltijd en huiswerkbegeleiding. Ook wordt er
veilige omgeving, eten en onderwijs. ‘De Ark’, een kerk
uit de Bijbel voorgelezen en kunnen ze schoolspullen en
in de stad Novovolinsk heeft samen met World Partners
kleding krijgen. Voor 40 kinderen is het dagcentrum een
een weeshuis opgericht voor kinderen van vier tot zes-
veilige haven, waar ze kunnen eten en even onbezorgd
Psalm 22: 1, 2 en 3; 31: 2 en 4; 40: 3 en 5; 61
tien jaar. Hier wonen 25 kinderen permanent. Anderen
kunnen spelen.
Evang. Liedb.: 114, 121, 174, 232, 242
wonen er tijdelijk, omdat hun ouders niet goed voor
deel 3 – 11 Taizé (uit Chants de Taizé): 6 Liedboek voor de kerken Gezang 90: 1,2 en 7; 172: 1 en 3; 173, 176: 1, 2 en 3
6
Project
Met toestemming van de uitgever overgenomen uit: Uit de Bergrede van ds. W.R. van der Zee (Boekencentrum 1975, www.boekencentrum.nl)
7
Zondag 21 februari
2
Wil je gaan op nieuwe wegen?
Lezing: Lukas 6: 27-35 • Hebreeën 6: 13-20
Lukas 6:32 ‘Is het een verdienste als je liefhebt wie jullie liefhebben?’
Werkvorm Ga in groepjes van 4 à 5 personen in gesprek over onderstaande zegenbede aan de hand van onderstaande vragen: • Wat roept deze zegenbede bij u op? • Wat kan de vierde strofe zeggen over het thema van vandaag? • Wat kan u helpen om nieuwe wegen in te slaan?
Zegenbede De strijdbaarheid van alle vredelievenden dage ons uit tot nieuwe inzet voor gerechtigheid! De honger van alle armoelijders jage ons op in onze binnenwaartse veiligheid! Het lied van slaven en gevangenen
Woorden ter overweging We kennen allemaal mensen die nieuwe wegen gaan of zijn gegaan in hun leven, in het groot en vaak ook in het ‘klein’. Het zijn de mensen
verstore onze welvaartssongs en galaconcerten!
Gebed
die het verschil maken. Mahatma Gandhi is zo iemand. Vorige week
Project Kwetsbare vrouwen in India
Het vuur van ongemakkelijke profeten
Lange tijd hadden kerken in Noordoost-India
verschroeie onze weerstanden
weinig oog voor vrouwen die door de voort-
waardoor wij niet bij machte zijn partij te kiezen!
durende etnische conflicten hun mannen
gebruikten we een tekst van hem. ‘Wees zelf de verandering die je wilt
Geef mij de geest van moed
Het zwijgen van allen die in stilte grootmoedig zijn
verloren, in de prostitutie belandden, drugs
zien in de wereld!’ Gandhi koos voor deze geweldloze weg . Om deze
God, geef mij de geest van moed,
sla onze grote monden dicht
gebruikten of hiv/aids opliepen. Totdat het
weg gaat het in de bijbeltekst.
dat ik kracht mag krijgen
en behoede ons voor vluchtig commentaar!
Priscilla Centrum bij deze kerken aanklopte.
Die weg gaan ook de mensen van het Priscilla Centrum. Zij komen op
om onrecht te bestrijden.
De moed van alle martelaren en zoveel vrijheidsstrijders
De organisatie vraagt een kerk om haar
voor vrouwen die in meerdere opzichten aan de rand van de samen-
Geef mij de geest van verzet,
beschame ons in onze middelmatigheid!
gebouw beschikbaar te stellen en cursusgeld
leving staan. Zij maken het verschil! De weg van ‘voor wat, hoort wat’
dat ik mij niet zomaar neerleg
De onrust van allen die zich inspannen
te betalen voor tien van deze vrouwen.
en van ‘dit is van mij en dat van jou’ loopt dood in gelijk hebben en je
bij de huidige status-quo.
voor iets meer rechtvaardigheid en vrede
De medewerkers van Priscilla geven deze
recht willen halen.
Geef mij de geest van mededogen,
overvalle ons toezien en zwijgen!
vrouwen een jaar lang een vaktraining in
Jezus’ oproep is direct en concreet en wat een prangende vragen stelt
dat ik de wereld mag zien
Het spelen van alle kinderen ter wereld
naaien en weven. Ook kunnen de vrouwen
Hij. Wij zijn gauw geneigd te denken dat het zo extreem niet kan en ook
door de ogen van anderen.
roepe ons weg uit zwaarwichtigheid en grootdoenerij!
bijbelonderwijs volgen, psychosociale
niet hoeft. Maar als je echt het verschil wilt maken…?
Om de geest van zachtheid vraag ik ook,
De humor van allen die lachen dwars door hun tranen
begeleiding krijgen en zo nodig tijdelijke
De weg die Jezus schetst is een kwetsbare weg, maar tegelijk ook een
dat ik mag luisteren naar de stem van
verleide ons tot schik in het leven en plezier in nieuw beginnen!
opvang. Deze succesvolle formule past men
krachtige! En, het is de weg die God met ons wil gaan. Al biddend
de armen
En de kracht die schuilgaat in geringheid en zwakte,
toe in diverse kerken. Na een paar jaar
ontdekken we hem. Het is voor ons misschien een nieuwe weg, maar
zonder mijn dromen uit het oog te
God die zich aandient in de minsten der mensen
verplaatst Priscilla haar werk naar andere
anderen voor ons zijn hem ook gegaan. Het is een weg met toekomst-
verliezen
moge ons zegenen!
kerken. De kerken blijven omzien naar de
perspectief, werkelijk. Hij loopt naar Gods toekomst met ons.
in mijn ongeduld naar actie. Schenk mij uw Geest, God,
vrouwen die getraind zijn. Overgenomen met toestemming van uitgeverij Gooi en Sticht/Kok te Utrecht uit de bundel ‘Aan jou dit lied’ (lied 3) van Jan van Opbergen.
de Geest van gerechtigheid en hoop. En als ik rust of werk, laat het dan zijn met een toekomstvisie;
Liederen
een toekomst waarin allen verbonden zijn
Liedboek – Zingen en bidden in huis en kerk – L2013: 321, 536, 537, 556, 809
door banden van menselijkheid;
Alfred C. Bronswijk – Rakelings Nabij: blz. 6, 8, 10, 22, 60, 68, 84, 173
een toekomst waarin niemand nog
Alles wordt nieuw - Hanna Lam en Wim ter Burg; deel 2: 6, 10, 21, 28; deel 3: 9, 19, 30; deel 4: 17
geketend is
Taizé (uit Chants de Taizé): 1, 9, 63/64
aan een onmenselijke schuldenlast.
Evang. Liedb.: 382, 387, 400, 401
Amen.
Liedboek voor de kerken Gezang 108; 465: 1,4 en 5; 481
Linda Jones uit Medemens 3, (KIA 2013)
8
Psalm 86: 2 en 4; 107: 1 en 10; 116
9
Zondag 28 februari
3
Ik ga, maar is er een uitweg?
Lezing: Lukas 22: 66-71
Lukas 22: 67b ‘Maar Jezus antwoordde: ‘Als ik het u zeg, gelooft u mij toch niet.’
Woorden ter overweging Het werd dag, maar dat betekent niet dat het leed geleden was. Volgens de regels kon de raad pas rechtsgeldig bij elkaar komen als de dag was
Gebed
aangebroken. Het donker, in symbolische zin, is nog niet helemaal geweken. Het rumoer rondom Jezus gaat gewoon door, rond hem die stil en
Vader in de hemel,
weerloos is.
Wij bidden U: laat uw licht
Ook in de tijd waarin wij leven komt dat voor: kleine en grotere
schijnen in onze handen
situaties waarin het onrecht de macht heeft en de kwade intenties het lijken
en laat uw dag over ons opgaan,
te winnen. Jezus weet waar hij staat, dat blijkt uit de woorden: “Als ik het u
ook vanmorgen
zeg, gelooft u mij toch niet. En als ik een vraag stel, antwoordt u toch niet.”
en telkens opnieuw.
Het onrecht is niet te keren. Het overleg in de raad is voor de vorm, de uitkomst staat vast. Is er dan niemand die een stap naar hem toe zet? Ach,
Wij bidden u: mogen wij
waarom zou je opkomen voor iemand die overduidelijk wel moet verliezen?
geloof hechten aan uw woord
Je kunt alleen maar in de ondergang meegesleurd worden.
en mogen wij geloofwaardig
‘U bent dus de Zoon van God?’ is de kernvraag in dit gedeelte. Een posi-
zijn voor anderen.
Werkvorm Gedicht Het zaad
tief antwoord maakt Jezus in de ogen van de raad een godslasteraar, een beschuldiging die het goed zal doen bij het volk. ‘U zegt het’. Dat lijkt wel erg
Wij bidden u: doe ons horen
Alleen, in diep gebed verzonken
veel op: ‘dat zijn uw woorden’, een uitdrukking die wij nogal eens gebrui-
wanneer u ons aanspreekt
een boom geworteld in de grond
ken. Toch scheurt de hogepriester van ontzetting zijn kleding. En wordt er
doe ons zien wanneer U zich aan
zo werd door hem de kracht gedronken
juist geen stap naar de ander gezet.
ons toont
de stilte, stem die hij verstond.
juist ook als de Ander in de ander. Amen
Project
Uit God ontwaakt, zei hij ‘laat praten de mensen, zeg me, wie ik ben’
Ate Klomp
Kinderen in Nederland
‘gezalfde’ klonk het – hoe beladen dat woord – ‘stil! zwijg, als je me kent.
Talloze kinderen in Nederland groeien in moeilijke omstandigheden op, bijvoorbeeld in de Haagse wijk Moerwijk. In deze wijk
Liederen
zijn veel sociale en financiële problemen, huiselijk geweld en
te zijn, als adem, wind verwaaid
drugsgerelateerde criminaliteit. De Kinderwinkel heeft zich ont-
Iona: 12, 16 en 17 – Taize 1: 26 en Nada –
om overgave voor een ander
wikkeld tot een onmisbare plek in de wijk waar kinderen zich thuis
Taize 2: 38
te zijn, een korrel uitgezaaid!’
kunnen voelen, samen kunnen spelen, sporten en knutselen. In
Evang. Liedb.: 109, 111, 118, 121, 346
Nederland wonen ook veel kinderen die gevlucht zijn. Ze hebben
Nieuw Liedboek: 543, 544, 547, 558, 559,
Het zaad verloren, voedt de aarde
vaak indringende ervaringen achter de rug. Stichting de Vrolijk-
560, 561, 895, 942
gebroken toont het ons zijn waarde
heid organiseert voor kinderen en jongeren in asielzoekerscentra
Kamminga: 177 en 178t
creatieve activiteiten zoals dans, theater, muziek en beeldende
Liedboek voor de kerken
kunst om hun verhaal vorm te geven.
Gezang 183: 3 en 5; 187; 403; 406 Psalm 54; 77: 1,3; 119: 61 en 63; 130: 2, 3
10
Begrijp je wat het is, verworpen
Peter Vermaat uit ‘Meeuwen krijsen langs het water’ (Discovery book, Leeuwarden, 2012)
Bij Lukas 22: 66-71 Lees met elkaar het tekstgedeelte en geef de deelnemers daarna een papier met daarop het eerste deel van de tekst tot en met vers 69. In plaats van de verzen 70 en 71 laat u ruimte open (eventueel met stippellijnen, er moet namelijk iets ingevuld worden). • Vraag de mensen om in tweetallen te bespreken hoe dit gedeelte ook zou kunnen aflopen. Misschien kunnen mensen er over nadenken hoe ze het liever hadden gezien. Alle mogelijkheden mogen bedacht worden. Als een tweetal weet welke afloop zij kiezen, dan schrijven ze dit op het papier in de ruimte onder vers 69. • Daarna leest iedereen om de beurt de afloop die bedacht is voor. Laat de mensen beginnen met het lezen van vers 69 en dan verder. • Als iedereen geweest is, praat dan even na. Welke afloop spreekt de mensen aan en wat spreekt hen daarin aan? Wat spreekt hen juist niet aan? • Wat is het verschil met wat in de Bijbel staat bij vers 70 en 71? • Laat de mensen tenslotte nog even van gedachten wisselen over de vraag: ‘Hoe beleeft u dit bijbelgedeelte, welk gevoel roept het bij u op?’ 11
Zondag 6 maart
4
Ik ga en kies mijn weg
Werkvorm Gedicht Geef elke deelnemer een papier waarop de tekst Lukas 18: 9-14 staat geschreven. Lees de tekst aandachtig voor, de tekst nog eens individueel doorlezen.
Lezing: Lukas 18: 9-14
Bij tijden dacht ik mij door u bevrijd. Sta hoop wéér toe weer in nood
• Vraag iedereen om bij de tekst (bij een woord of een
Lukas 18, 24: ... hij ging naar huis als iemand die rechtvaardig is in de ogen van God, ...
Naar Psalm 4
deelnemers lezen mee. Laat de deelnemers vervolgens de
beroep ik mij, en zeg dat u er bent.
(deel van) een zin) een vraagteken of een uitroepteken te
U moet mij willen, zeg ik
zetten:
waar ik ben. Ik zeg dat u mij wilt
a. een vraagteken als het woord of vragen oproept of niet begrepen wordt; b. een uitroepteken als men het er mee eens is, of als het aanspreekt of raakt.
en in de kamers van mijn hart werd ik gehoord. Dat ik mij met u samen noem blijft mij tot teken ik heb u vermoed. Niet ik leg mij neer u laat mij hier
• Verdeel de groep in tweetallen en laat ze met elkaar
Woorden ter overweging Het woord farizeeër heeft in onze taal een negatieve bijklank. Dat komt door de situaties die in de evangeliën beschreven worden. De farizee-
doorpraten over de gedeelten waar een vraagteken of
Gebed
ërs en de tollenaren hadden in het dagelijks leven geen contact met elkaar. Farizeeërs waren mensen ‘waarin geen bedrog is’, toegewijd
Onze vader in de hemel,
aan de zaak des Heren, hard werkend om de thora en profeten niet te
Laat ons zijn als de farizeeër,
verliezen in de Grieks-Romeinse cultuur. De tollenaars waren anders:
U zoekend in gebed
zij heulden met de bezetters en waren landverraders.
en mogen we tegelijk zijn
De tollenaar zou eigenlijk een voorbeeld moeten nemen aan de ander,
als de tollenaar,
aan de farizeeër. Ja, als er iemand een stap moet zetten, dan de tol-
die zich op de borst sloeg.
lenaar! Maar hier, in deze gelijkenis van Jezus ligt het anders. God, en daarom Jezus ook, doet een stap naar de tollenaar. Hij zoekt het
Laat ons zijn als de farizeeër,
verlorene. Blijkbaar past ook degene die zijn hele leven al het goede
zoekend naar U,
doet een zekere nederigheid. De tollenaar, die belijdt een zondaar te
wetend waar U te vinden bent
zijn, wordt een voorbeeld voor de farizeeër. Wie had dat gedacht!
en mogen we tegelijk zijn
De tollenaar gaat na zijn gebed op het tempelplein, door God gerecht-
als de tollenaar,
vaardigd naar huis, maar de ander niet. Het aardige is dan wel weer
die op afstand bleef staan.
alleen en in uw stilte. Als u er bent, is stilte mij genoeg.
uitroepteken gezet is. Van beide partners worden enkele ‘punten’ besproken. Na een bepaalde tijd (bijvoorbeeld 20 minuten, afhankelijk van het verloop van de gesprek-
Lloyd Haft uit De Psalmen in de bewerking van Lloyd Haft (Querido, juli 2003)
ken) ronden de tweetallen hun gesprek af. • In de grote groep wordt de vraag gesteld welke vragen er besproken zijn en kunnen enkele punten worden uitgewisseld. Hetzelfde geldt voor de uitroeptekens.
Liederen Nieuw liedboek: 321, 885, 892, 896, 897, 900, 904, 905, 912
• Misschien zijn er ook punten waar men niet goed
Kamminga: 44, 157, 257, 258, 263, 267
uitkwam, wellicht kan de groep zich nog over dat punt
Tussentijds: 64: 1,6,7
buigen.
Evang. Liedb.: 297, 298, 302, 303 Liedboek voor de Kerken Gezang 252; 293: 3; 305; 310; 316; 324 Psalm 1; 12; 17: 1 en 2; 24: 2 en 3; 32: 1, 2 en 3; 119: 1, 3 en 4
dat de tollenaar die echt gerechtvaardigd is, niet bij zijn oude leven kan blijven. Zacheüs is er een voorbeeld van. De tollenaar zal zijn
Laat ons worden als de farizeeër,
leven moeten beteren en op zijn beurt aan de farizeeër een voorbeeld
en opkomen voor dat waar we in
moeten nemen.
geloven, rotsvast en tastend en mogen we tegelijk zijn als de tollenaar en bereid zijn
Project
onszelf recht in de ogen te zien.
Gezinnen in Syrië
Ate Klomp
Veel internationale hulporganisaties hebben nauwelijks toegang tot Syrië. De kerken vormen daarop een uitzondering. Talloze Syrische vluchtelingen krijgen hulp van kerken in Syrië en in omliggende landen. Deze kerken zorgen bijvoorbeeld voor onderdak, verstrekken voedsel- en hygiënische pakketten en bieden onderwijs voor de kinderen. Kerk in Actie is dankzij dit kerkelijke netwerk in staat om slachtoffers van het geweld in Syrië met hulpverlening te bereiken.
12
13
Zondag 13 maart
5
Ik ga... maar niet meer ik!
Lezing: Lukas 23: 38-43 • Hebreeën 9:15-28
Lukas 23: 42 ‘Jezus, denk aan mij...’
Woorden ter overweging Judica betekent: Verschaf mij recht, naar Jeremia 31: 31-34 en Psalm 43. Het is maar hoe je naar jezelf kijkt. Een mens kan
Gebed
blijven steken in zelfrechtvaardiging. Zoals die moordenaar, de schaamte voorbij en zonder enig schuldgevoel. De gevolgen
Heer, ontferm U over ons.
van zijn daad, moord, ziet hij als zijn lot. Hij legt zich erbij neer.
Want wij zijn mensen die leven in de
Spot is dan de manier om je eigen lijden te negeren.
wereld,
Het is maar hoe je naar jezelf kijkt. Had de andere moordenaar
waar zomaar het recht van de sterkste
eerder van Jezus gehoord? Zijn woorden laten zien dat hij in-
kan gelden.
zicht heeft in de rechtvaardigheid van zijn straf. Deze man komt tot een Kyrië, Heer ontferm U! Geen gebed om recht, maar om
Ontferm U over ons en onze wereld.
genade.
Want wij leven in een voortdurende
Juist dat is zichtbaar in het kruis van de Christus. Hier onder-
drang naar zelfbehoud, soms ten
gaat Hij het grootste onrecht op aarde waardoor er ‘genade
koste van een ander.
voor recht’ kan plaatsvinden voor de mens. Dat gebed tot
Wij leven in een wereld waar dat in
Jezus zet de mens in het andere perspectief. Het gaat er niet
alle verschrikking zichtbaar wordt.
alleen om hoe je naar jezelf kijkt, maar ook hoe je naar Jezus kijkt. Hij, die de Koning der Joden is. Dan ga je vanzelf in de
Heer, ontferm U over ons, wees ons
eerste persoon enkelvoud spreken: denk aan mij. Juist dan kan
genadig.
er Evangelie klinken: heden….!
Want in onszelf zijn we verloren en is er geen uitzicht. Wij bidden om Uw genade.
Werkvorm
Heer ontferm U over ons en leer ons
Neem vanuit het spel Kaarten op tafel een foto die iets zegt
en elk moment.
over ‘ruimte voor schuldbelijdenis en vergeving’. Deel in een
Opdat de ander tot bloei kan komen
groepje met elkaar, waarom je die bepaalde foto hebt gekozen.
en ons leven één grote lofprijzing van
Bespreek hoe je elkaar kunt helpen en hoe in de gemeente
Uw liefde en genade zal zijn.
daarvoor ruimte gemaakt kan worden.
Amen.
vanuit Uw genade te leven, elke dag
Dick van Dijk
Project Migranten in Nederland In het stadsdeel Amsterdam-Zuidoost wonen zo’n 80.000 mensen van 135 nationaliteiten. De helft van hen is eerste generatie allochtoon. Velen kunnen de Nederlandse taal niet spreken en verdwalen in het woud van instanties. Daarnaast is er armoede en uitval op scholen. Sinds september 2010 staat midden in de Bijlmer het diaconaal oecumenisch centrum ‘Stap verder, dat wordt gedragen door zes kerkelijke gemeenten in Zuidoost. ‘Stap verder’ heeft een
Liederen
spreekuur, verwijst mensen door naar instanties en biedt
Liedboek voor de Kerken
de wijk waar de kerken diaconaal present zijn in de samen-
Psalm 43: 1 en 3; 70: 1 en 2; 130: 1,2 en 3
leving. Voor mensen die nergens anders terecht kunnen.
Gezang 19; 182: 1,2 en 4; 184: 1,2 en 5
taallessen. Maar vooral is het centrum een plek midden in
Gedicht Kyriëleis! O, ik wil zien ik wil zo graag zien ik wil zo graag goed zien. “Wat wilt Gij? Dat ik doen zal?” Dat ik ziende worde! O, Here, Dat ik ziende word! Koos Veefkind uit ”In het oog, in het hart” (Ark media, 1990)
Evang.Liedb. 60; 114: 1,3 en 4; 120
14
15
Zondag 20 maart
6
Ik ga... een ongedachte wending
Lezing: Lukas 19: 22-44 • Hebreeën 10: 1-10
Lukas 19: 38 ‘Gezegend Hij die komt als koning’
Gebed O God, onze blik is zo vaak vertroebeld.
Laat het voorbeeld van Abraham ons helpen in vertrouwen
Is het niet door verdriet dan wel door uitbundige vreugde.
op U te leven.
Daardoor, God, zien wij vaak niet wat U ons wilt aanreiken
Wij loven U in Uw goedheid en genade.
en ontdekken wij niet wat echt tot onze vrede zal dienen.
Wij prijzen Uw naam en zien ernaar uit om meer te leven
Wij denken vaak, Heer, aan hoe wij het zouden willen en
volgens Uw bestemming met ons bestaan in deze wereld.
wensen en daardoor merken we nauwelijks op wat U ons
Behoed ons ervoor, Heer, dat we aan de kant blijven staan.
wilt laten zien.
Neemt U ons mee in Uw plan met deze wereld
Heer, leer ons in vertrouwen te leven, en los te laten wat
en laat ons in alles onderdaan van Koning Jezus
we zelf aan gedachten en ideeën hebben
mogen zijn.
opdat Uw Koninkrijk meer in ons denken kan landen
In zijn naam! Amen.
en uw plan met ons leven meer een kans kan krijgen. Laat ons oprecht zijn in onze jubel en in onze vragen.
Dick van Dijk
Woorden ter overweging: De dienaar in de gelijkenis dacht binnen de menselijke maat. Maar daar is God niet in te vangen! Ook niet binnen ons
Gedicht
denkraam hoe het Koninkrijk gestalte zou moeten krijgen. Als je wilt begrijpen hoe Koning Jezus de verlossing en bevrijding
Geloven.
zichtbaar maakt, moet je goed kijken en waarnemen.
Het is een kwestie van richting,
De realiteit van het Koninkrijk wordt zichtbaar wanneer wij
een bepaalde weg die je gaat.
leven in het onvoorwaardelijk vertrouwen op Jezus Christus.
Zelf had je ‘m nooit gevonden,
Tegenover Pilatus zal Jezus zeggen dat het Koninkrijk niet
een weg die jou vond,
van deze wereld is. Dat betekent dat we goed zullen moeten
een weg die je werd aangewezen.
waarnemen om onze verwachtingen af te stemmen op Zijn
Of hij begaanbaar is,
openbaring. Dan kan het gebeuren dat zomaar te midden van
of hij goed afloopt,
uitbundigheid tranen vloeien. Kunnen wij ontdekken wat echt
je moet het maar vertrouwen.
tot onze vrede dient?
Pas als je de eerste stap doet,
Er ontstaat een kritisch moment bij deze intocht. De Messiaanse
de tweede stap,
Koning wordt herkend vanuit de profeet en de psalm. De grote
pas gaandeweg krijg je zekerheid.
Koning rijdt op een ezel - naar de plek waar ooit Abraham met
Een vreemde weg,
een ezel en zijn zoon Izaäk kwam. ‘De Heer zal zich zelf een lam
maar je komt niet bedrogen uit.
ten offer voorzien.’ Hoe zijn deze profetische woorden werkelijk-
Degene die hem je aanwijst,
heid geworden in deze Koning die zich als Lam Gods zal laten
heeft kennelijk het beste met je voor.
offeren. Dit is de goddelijke maat die ons tot aanbidding en
Ach Hij, een God die niets liever wil,
verwondering brengt.
dan dat je leeft volgens je diepste
Staan wij aan de kant? Dan missen wij het Koninkrijk! Over
bestemming.
zonde gesproken!
Als jij maar mens bent, een prachtig en
Project Vrouwen in Ghana
Werkvorm Maak groepjes van vijf en lees met elkaar de tekst van Lukas nog eens.
Door droogte en onregelmatige regenval lopen de landbouwop-
Verplaats je in de personen van de tekst
brengsten in Noord-Ghana terug. Ghanese vrouwen verzamelen
en vraag je af: met wie identificeer jij
daarom zogenaamde kariténoten als aanvullende bron van inkom-
je? Wat doet het jou dat je tussen hen in
sten. Zij verwerken deze noten tot een boter die gebruikt wordt in de
staat? Deel dat met elkaar en bid samen
traditionele keuken, maar ook in allerlei verzorgingsproducten. Dit
het gebed.
verwerkingsproces kost veel tijd en brandhout en levert hen tot nu toe weinig op. De Presbyteriaanse kerk in Ghana geeft deze vrouwen marketinglessen en stimuleert hen zich te organiseren in boerengroepen om hun afzetmarkt te kunnen vergroten. Steeds meer groepen functioneren zelfstandig en zijn winstgevend. Ook krijgen vrouwen een hout besparende oven zodat minder brandhout nodig is.
Liederen Liedboek voor de Kerken Psalm 118: 1, 9 en 10; 145: 1 en 4 Gezang 42: 1 en 3; 60:1, 2 en 3; 173 Evang. Liedb.: 37: 1,4; 185:1,3 en 4; 245
compleet mens. Hans Bouma uit ‘Geloof’ (PKN, ?)
16
17
40dagentijd in uw gemeente Veertigdagentijdkalender voor verdieping Bij de 40dagentijdcampagne ‘Ik ga. Zet een stap naar de ander’ is een kalender gemaakt die de lezer bezinnend door de veertigdagentijd leidt. De kalender loopt van Aswoensdag 10 februari tot en met Eerste Paasdag zondag 27 maart 2016. Elke dag heeft een leessuggestie en een vraag om te bespreken met anderen, bijvoorbeeld in het gezin aan tafel.
40dagentijd voor kinderen
Stuur een paasgroet, een stap naar de ander
Prijs per stuk ca e 4,-. Er geldt een staffelkorting als u meerdere exemplaren bestelt. Te bestellen via www.protestantsekerk.nl/webwinkel,
Kinderen horen er helemaal bij in de gemeente. Daarom
Met uw paasgroet zorgt u ervoor dat gedetineerden
[email protected] of (030) 880 13 37.
verwerkt Kind op Zondag in haar materialen het thema
in Nederland ook een stap kunnen zetten: zij sturen de
van de veertigdagentijd 2016. De collectedoelen van de
aangehechte kaart aan hun gezin of een ander met wie
verschillende zondagen komen terug in het materiaal voor
ze contact willen houden. Elk jaar opnieuw vertellen de
de kinderen. Daarnaast is er een liedje geschreven voor
justitiepastores hoe goed dat doet, een kaart te ontvangen
de kinderen: Ik ga ertussenuit! Dat door de kinderen wordt
en te kunnen versturen.
gezongen als ze naar de kindernevendienst gaan. Hierdoor
De paasgroetenactie is eenvoudig uit te voeren. Doet u,
kunt u de collecte, de liturgie, de preek en de kinderneven-
samen met uw gemeente, (weer) mee?
dienst helemaal op elkaar aan laten sluiten. Kijk voor meer
Actuele informatie over bestellen en versturen vindt u vanaf
informatie op www.kindopzondag.nl.
1 januari 2016 op www.kerkinactie.nl/paasgroetenactie.
De inspirerende 40dagentijdapp Voor gemeenteleden met een smartphone of tablet hebben
Bloemschikken in de 40dagentijd
we ook dit jaar weer de inspirerende 40dagentijdapp. Deze app leidt u door de 40dagentijd met inspirerende teksten, gebeden, foto’s of praktische tips. De 40dagentijdapp is een handig middel om uzelf (en andere gemeenteleden) aan te sporen zich dagelijks te bezinnen op het leven en het volgen van Jezus in het dienen van de naaste. Vanaf december 2015 vindt u meer informatie op www.kerkinactie.nl/40dagentijdapp.
Met bloemen en planten vol geur en kleur kunt u het thema 'Ik ga' kracht bijzetten. In januari verschijnt de brochure met suggesties voor symbolisch bloemschikken voor de 40dagentijd, de stille week en Pasen. De schikkingen passen bij de lezingen uit het oecumenisch leesrooster, de thema’s van de verschillende kindernevendienst-
Bronnen Liederen (Uitgeverij Kok, Kampen, 2005) • Liedboek voor de Kerken (Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer) • Evangelische Liedbundel (Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer, 1999) • Taizé, liederen- en gebedenboek (Uitgeverij Gooi en Sticht – Kampen, 2e druk, 2010)
projecten en het thema van de 40dagentijdcampagne. De
• Alfred C. Bronswijk - Rakelings nabij (Narratio, Gorinchem,2004)
brochure is te bestellen via de webwinkel.pkn.nl.
• Alles wordt nieuw – Hanna Lam en Wim ter Burg; deel 1-4
Micha Cursus
de stap te zetten van woorden naar daden. Een echte aanrader dus voor de 40dagentijd. De cursus is bedoeld voor groepen in de gemeente en bestaat uit zes bijeenkomsten en een praktische activiteit. Wie de hele cursus een stap te ver vindt, kan
Kerk in Actie Postbus 456, 3500 AL Utrecht Tel. (030) 880 14 56
[email protected], www.kerkinactie.nl IBAN: NL 89 ABNA 0457 457 457 te Utrecht
• Liederen & gebeden uit Iona & Glasgow (Gooi&Sticht 2004)
Fotografie Kerk in Actie, Stap Verder, STEK, World
• Marten Kamminga, nader tot jou, Verzamelde liederen (De Kolibrie,
Partners, Christien van den Brink
Putten, 2011) • Liedboek, zingen en bidden in huis en kerk (uitgeverij BV Liedboek,
De Micha Cursus helpt mensen om hun gaven te ontdekken en
Colofon
• Tussentijds, aanvullend liedboek bij het Liedboek voor de Kerken
Zoetermeer)
Redactie Dick van Dijk, Beppie van der Waal, Ate Klomp, Linda Zuidhof Vormgeving Deelstra & de Jong Druk Grafiservices B.V.
Gebeden, gedichten en teksten • Ds. W.R. van der Zee, de Bergrede (Boekencentrum 1975) • Peter Vermaat, Meeuwen krijsen langs het water (Discovery books,
Kerk in Actie is lid van de:
Kerk in Actie draagt de keurmerken:
Leeuwarden, 2012)
deze 40dagentijd kiezen voor de Micha Cursus Light, een ver-
• Lloyd Haft, De Psalmen in de bewerking (Querido, juli 2003)
korte cursus van twee bijeenkomsten. Op de website vindt u
• Koos Veefkind, In het oog, in het hart (Ark boeken, 1990)
flyers en posters om te printen voor promotie bij u in de kerk.
• Hans Bouma, Geloof (Protestantse Kerk in Nederland)
Kijk voor meer informatie op www.kerkinactie.nl/40dagentijd.
• Medemens 2, (Kerk in Actie, 2011)
Deze brochure is gedrukt op FSC-papier
• Linda Jones, Medemens 3, (Kerk in Actie, 2013)
18
19
Kerk in Actie-lied Wij delen Wij delen geloof, wij delen de hoop, die wij ontvangen van God. Vijf broden, twee vissen, de Heer die het brak, en niemand kwam iets tekort. Zo willen wij delen van wat Hij ons gaf, totdat het een overvloed wordt. Wij delen met jou, en met iedereen, de hoop en liefde van God. Vijf broden, twee vissen, de Heer die het brak, en niemand kwam iets tekort. Zo mogen wij delen met handen en hart, todat het een overvloed wordt. Wij delen ver weg, we delen dichtbij, één kerk, één wereld, één God. Vijf broden, twee vissen, de Heer die het brak, En niemand kwam iets tekort. Dat wonder voltrekt zich nog iedere dag, als delen een deel van ons wordt.
