Leidraad JANUARI 2008
Stervende talen
Speuren naar de laatste sprekers Ondernemers in onderzoek Eetstoornissen ontleed
Universiteit Leiden. Universiteit om te ontdekken
Inhoud
Wie Elianne van Steenbergen (1980) Wanneer promoveerde op woensdag 28 november bij professor Naomi Ellemers op het proefschrift Work-family facilitation: A positive psychological perspective on role combination Wat Werk- en privé-rollen oefenen vaak een positieve invloed op elkaar uit. Over het algemeen werd verondersteld dat het samenspel van carrière en gezin alleen maar stress oplevert. Maar het blijkt dat zowel mannen als vrouwen positieve uitwisseling tussen hun rollen ervaren en dat dit voor vrouwen nog in sterkere mate geldt. Dit is opvallend omdat vaak juist gedacht wordt dat vrouwen de meeste problemen ervaren met het combineren van hun werk en hun taken thuis. 2
Leidraad
Januari 2008
Waarom Mensen doen nieuwe kennis en vaardigheden op in beide delen van het leven wat hen efficiënter maakt. Bovendien leren ze relativeren. Wanneer mensen deze voordelen ervaren zijn zij niet alleen gelukkiger, ze zitten ook beter in hun werk, en zijn gezonder: ze hebben een lager cholesterol en lichaamsgewicht. Wie zijn personeel de ruimte geeft en actief ondersteunt bij het vinden van een goede combinatie, krijgt daarvoor uitgeruste en goed presenterende werknemers voor terug. Waar Het promotieonderzoek werd verricht binnen het personeelsbestand van de ING, een bedrijf met in Nederland 30.000 werknemers. ING heeft de aanstelling gefinancierd.
Kort Perzisch-Nederlands woordenboek
Nieuw navelzwijn
De Leidse iranisten dr. Asghar Seyed-Gohrab, dr. Gabrielle van den Berg en drs. Marjolijn van Zutphen maakten een PerzischNederlands basiswoordenboek met ruim 13.000 ingangen. In Nederland wonen ca. 65.000 Perzischtaligen. De wetenschappers maakten het woordenboek op verzoek van uitgeverij Quist. Auteur Seyed-Gohrab: ‘Er was nog geen goed woordenboek Perzisch-Nederlands. In Nederland wonen ongeveer 30.000 Iraniërs en 35.000 Afghanen, die eveneens Perzischtalig zijn. Voor hen is dit woordenboek in de eerste plaats bedoeld.’ Daarnaast kunnen studenten en vertalers er hun voordeel mee doen.
Bioloog Marc van Roosmalen ontdekte in het stroomgebied van de Rio Aripuanã in het zuidoostelijke deel van het Amazonebekken een nieuwe soort navelzwijn (pekari) Hij werd in zijn onderzoek gesteund door Leidse, Duitse en Belgische onderzoekers. Het Centrum voor Milieuwetenschappen (CML) in Leiden stelde de divergentietijd met de bekende pekarisoorten (de tijd die verstreken is sinds de evolutionaire afsplitsing) op één tot 1,2 miljoen jaar. De soort is door de onderzoekers vanwege zijn omvang reuzenpekari, Pecari maximus, gedoopt. De reuzenpekari was bij de lokale Tupi-indianen al bekend als caitetú mundè, wat ‘grote-pekari-die-in-paren-leeft’ betekent. Het holotype – het exemplaar waarnaar de beschrijving van de soort is gemaakt – bevindt zich in het museum van het Instituto Nacional de Pesquisas da Amazônia (INPA) in Manaus.
Grafstenen Aan de hand van dertiende-eeuwse grafstenen reconstrueerde promovendus Tjalling Halbertsma een haast verloren gegane christelijke cultuur in China. De grafstenen met daarop christelijke kruisen, boeddhistische lotusbloemen en taoïstische draken vormen de basis van zijn proefschrift. Acht jaar geleden stuitte antropoloog Halbertsma in de ruïnesteden van BinnenMongolië op het bijzondere materiaal. Halbertsma was destijds politiek adviseur van de Mongoolse premier. ‘Ik moest wat om handen hebben want de avonden zijn daar heel lang’, zegt hij. ‘Dat ik geen echte archeoloog ben, is geen probleem. Ik heb gelet op wat gewoon op de grond lag. Het is vooral een kwestie van goed kijken.
Nieuwe decaan Philip Spinhoven, hoogleraar klinische psychologie, wordt de nieuwe decaan van de faculteit der Sociale Wetenschappen. Hij volgt Theo Toonen op. ‘Wij willen een researchintensieve faculteit zijn’, stelde hij bij de bekendmaking van het nieuws. Enkele maanden geleden zag het er niet naar uit dat de zoektocht naar een nieuwe decaan een Leidse hoogleraar zou opleveren. Scheidend decaan Theo Toonen kondigde al aan dat er buiten Leiden gezocht zou gaan worden. ‘Spinhoven Aanvankelijk koos ik ervoor om zoveel mogelijk tijd te blijven houden voor mijn eigen wetenschappelijke aspiraties. Maar ik ben er wel een groot voorstander van dat de nieuwe decaan van binnen komt.’
Koloniaal ‘Nederlanders zijn zich er veel te weinig van bewust dat Nederland een koloniale mogendheid is geweest. Onze aanwezigheid in de koloniën was niet alleen dáár cruciaal, ook Nederland zelf is veranderd door zijn koloniale geschiedenis.’ Dat vindt hoogleraar Caraïbische geschiedenis Gert Oostindie in zijn oratie. ‘De Tweede Wereldoorlog is identiteitsvormend geweest voor onze natie, we zijn er nóg mee bezig, óók emotioneel. Onze postkoloniale migrantengemeenschappen hebben andere historische ijkpunten, die óók Nederlandse geschiedenis zijn. Neem dat serieus. Het moment van Rembrandt was ook het moment van Ambon, van slavenhandel. Het hoort bij elkaar.’
U kunt zich per e-mail aanmelden voor meer nieuws over de Universiteit Leiden:
[email protected] U ontvangt dan wekelijks de digitale Nieuwsbrief.
Leidraad
Januari 2008
3
Augustus 2007
2 Inhoud Elianne van Steenbergen over werk en privé
3 Kort Nieuws uit de Leidse wetenschap
5 Beste dj Armin van Buuren leerde het in Leiden
6 Eetstoornissen
6
‘Het gaat om gevoelige mensen zonder zelfvertrouwen’
8 Leids Universitair Medisch Centrum Op pad met directeur Ferry Breedveld
10 Red de taal! Prof.dr. Maarten Mous, Paula Breuning en Marthe Dijk over bedreigde talen
16 Wetenschap te gelde maken Luris helpt ondernemende onderzoekers
10
18 Après leiden Unilever-manager Maarten van Beek in Sao Paolo
20 Retoricaspecialist Antoine Braet neemt afscheid
21 Het Topstuk ‘Naakt met de zwarte kousen’ van Breitner
22 Huize Mummiezicht Studentenhuis wint reüniewedstrijd
23 LUF Grant 26 Programma Dies Natalis voor Alumni 2008
16
29 Leids Universiteits Fonds 30 Leiden biedt aan 32 Gedicht
18 COLOFON LEIDRAAD IS EEN UITGAVE VAN HET ICS DEVELOPMENT OFFICE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN. DIT BLAD IS BESTEMD VOOR ALLE ALUMNI, MEDEWERKERS EN EXTERNE RELATIES VAN DE UNIVERSITEIT, EN WORDT VIJF MAAL PER JAAR UITGEGEVEN UITGEVER LEIDRAAD UNIVERSITEIT LEIDEN, JOHN KROES, DIRECTEUR ICS HOOFDREDACTEUR FRANK PROVOOST (
[email protected]) BASISVORMGEVING TMPW, AMSTERDAM VORMGEVING DANNY VAN BAKEL ART DIRECTOR ROELAND SEGAAR, KADE 10 COMMUNICATIE, LEIDEN FOTOGRAFIE MARC DE HAAN, TACO VAN DER EB (PAGINA 5), DIETER TELEMANS/HOLLANDSE HOOGTE (PAGINA 13) MEDEWERKERS AAN DIT NUMMER THOMAS BLONDEAU, VINCENT BONGERS, BART BRAUN, JOS DAMEN, JASPER LUKKEZEN, SANNE RAVENSBERGEN, ARJEN VAN VEELEN, ANNETTE DE WOLDE REDACTIERAAD PIET VAN STERKENBURG (VZ), ADRIAAN IN ‘T GROEN, ANNAH NEVE, MAAIKE KOOLHOVEN UNIVERSITEIT LEIDEN, DEVELOPMENT OFFICE HANNEKE WIESSING, ALUMNI OFFICER (CONTACTPERSOON) RAPENBURG 70. 2311 EZ LEIDEN TEL. 071 527 32 37
[email protected] WEBSITE WWW.ALUMNI.LEIDENUNIV.NL GEHELE OF GEDEELTELIJKE OVERNAME VAN ARTIKELEN, FOTO’S EN ILLUSTRATIES UIT LEIDRAAD IS ALLEEN TOEGESTAAN NA OVERLEG MET DE REDACTIE EN MET BRONVERMELDING OPLAGE 52.000
4
Leidraad
Januari 2008
Beste dj
Dj vloog met studieboek
op schoot
Armin van Buuren draaide als rechtenstudent voor zes tientjes en schrobde daarna ook nog de wc. Nu is hij de volgens DJ Magazine de beste dj van de wereld. ‘Het is een hele kunst om dronken studenten te laten dansen.’ ‘Mijn leven is net een jongensboek. Ik had eigenlijk verwacht dat ik elke maandag netjes in de file op de A10 zou staan op weg naar een advocatenkantoor. Maar ik reis de wereld over en krijg de kans om voor duizenden mensen te draaien’, zegt dj en producer Armin van Buuren (31), die in Leiden rechten studeerde. Eind 2007 werd hij door de lezers van de Britse website en het blad DJ Magazine uitgeroepen tot de beste dj van de wereld. ‘Het is een grote eer’, zegt Van Buuren. ‘Ik kan het eigenlijk nog nauwelijks bevatten.’ Zijn eerste opnamen maakte hij in de studio in zijn slaapkamer in Koudekerk. ‘Als ik tien jaar eerder was geboren had ik in een bandje gespeeld’, zegt Van Buuren. ‘Maar mijn vrienden en ik hadden draaitafels. Muziek was altijd al mijn passie. Vroeger was de fietstocht naar mijn middelbare school het hoogtepunt van de dag. Lekker met de walkman op. Mijn grote inspirator was Ben Liebrand. Hij was een van de eersten die op de radio bezig was met het maken van mixen van allerlei dansmuziek. Ik tapete natuurlijk alles. De cassettebandjes heb ik allemaal nog.’
‘Leiden is en blijft mijn stad’ Al snel werden de platen die Van Buuren maakte, succesvol. ‘Ik bracht al sinds 1995 platen uit en vanaf 1999 is het heel snel gegaan. Het nummer Blue Fear was mijn eerste grote succes. In 2000 had ik een top20-hit in Engeland met Communication. Deze plaat was ook op Ibiza, toch een van
de hotspots van de dance, erg populair. Toen is het balletje echt gaan rollen.’ Ondertussen rondde hij ook zijn studie af. ‘Ik ben in 2002 afgestudeerd. Ik heb me uiteraard niet echt kunnen richten op het verenigingsleven. Ik zat vaak met het studieboek op schoot in het vliegtuig. Het laatste jaar heb ik stage gelopen en dat was wel even een zware tijd.’ Het dj’en leerde Van Buuren in de studentendiscotheek Nexus in Leiden. ‘Het was een goede leerschool want het is nog een hele kunst om een stelletje dronken studenten te laten dansen. Ik draaide rustig de hele nacht door voor zes tientjes en daarna moest ik de wc nog schoonmaken. Dat waren toen de afspraken. Al met al heb ik er veel ervaring opgedaan. Dj’en is een echt vak. Het is niet even twee plaatjes draaien en met je handen in de lucht zwaaien. Het is een combinatie van tech-
nische vaardigheden en gevoel voor wat de zaal wil. Je moet het publiek meenemen op een trip.’ Ambities heeft hij nog steeds. ‘Ik ben op dit moment bezig met het opnemen van een nieuw album dat in april 2008 moet uitkomen. De fundamenten van de tracks staan en ik ben er erg blij met wat ik tot nu toe heb.’ Ook wil hij het succesvolle ‘Armin Only’concept verder uitbouwen. ‘Vorig jaar heb ik in Ahoy’ Rotterdam voor 11 duizend man opgetreden en bij elkaar negen uur gedraaid. In april is er weer een ‘Armin Only’ in de Jaarbeurshallen in Utrecht. Het moet een nog groter spektakel worden. Verder ben ik van plan om op Koninginnedag weer in Leiden op te treden. Het is en blijft mijn stad. Ik heb er zelfs net weer een huis gekocht.’ (VB)
Leidraad
Januari 2008
5
Eetstoornissen
vijand
Voedsel als
Slachtoffers van anorexia nervosa en boulimia moeten hun identiteit opnieuw opbouwen, aldus klinisch psycholoog Greta Noordenbos. ‘Ze vragen pas om hulp als ze moeten kiezen tussen leven en dood.’ VINCENT BONGERS
Je identiteit ontlenen aan het feit dat je goed bent in afvallen en anderen op websites en blogs aanmoedigen om vermageren vol te houden. Opstaan en naar bed gaan met calorieën tellen en voedsel als een vijand zien. In de Gids voor herstel van eetstoornissen beschrijft Greta Noordenbos, universitair docent klinische psychologie aan de Universiteit Leiden, hoe mensen tot dit gedrag kunnen komen en wat er moet gebeuren om van een eetstoornis te herstellen. Hoe ernstig afwijkend eetgedrag kan worden, blijkt uit de cijfers. Ongeveer vijfenveertig procent van de patiënten herstelt volledig, dertig procent verbetert gedeeltelijk en een kwart herstelt niet. Tussen de vijf en tien procent overlijdt aan de gevolgen van de stoornissen. Veruit het grootste gedeelte van de patiënten is vrouw. In televisiereclames en (advertenties in) glossy’s speelt de knappe vrouw met een strak figuur de hoofdrol. Is deze verwrongen kijk
De feiten Anorexia nervosa is een eetstoornis, waarbij iemand een vervormd beeld van het eigen lichaam heeft, een grote angst heeft om dik te worden en niet probeert een normaal lichaamsgewicht na te streven. Boulimia nervosa is een psychologische toestand waarin een persoon terugkerende eetbuien heeft gevolgd door opzettelijke handelingen die de opname van het voedsel compenseren en gewichtstoename verhinderen: braken, het overmatig gebruiken van laxeermiddelen, bovenmatige lichamelijke oefening en vasten. Volgens cijfers van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu waren er in 2003 naar schatting vijfentwintigduizend personen met anorexia of boulimia. Ongeveer vijf- tot zesduizend mensen leden aan anorexia, en rond de twintigduizend aan boulimia. Negentig tot vijfennegentig procent van hen was vrouw. Het aantal patiënten dat lijdt aan anorexia blijft ongeveer gelijk. Wel is er sprake van een verschuiving: het aantal jonge patiënten neemt toe. Jaarlijks overlijden tussen de 15-30 patiënten met anorexia. Het aantal patiënten met boulimia neemt niet toe. De sterfte bij boulimia is waarschijnlijk een stuk lager maar exacte cijfers ontbreken.
6
Leidraad
Januari 2008
op vrouwen en meisjes in de media de voornaamste oorzaak van de problemen? ‘Dit beeld kan een trigger zijn voor eetstoornissen’, zegt Noordenbos, ‘maar dan moet er reeds een voedingsbodem aanwezig zijn. Patiënten kampen al met problemen van psychosociale aard. Het gaat vaak om gevoelige mensen met een gebrek aan zelfvertrouwen en eigenwaarde die daarnaast sterk gericht zijn op anderen en hun eigen problemen wegstoppen. ‘Verder hebben ze een zeer negatieve lichaamsbeleving, die nog sterker wordt bij het zien van afbeeldingen van superslanke sterren. Als ze dan ook nog eens negatief bejegend worden over hun figuur, doordat
‘Ideaalbeeld van vrouwen kan een trigger zijn ...’ ze bijvoorbeeld door klasgenoten worden gepest, dan kan dat de aanzet zijn tot de ontwikkeling van extreem lijnen.’ In het begin wordt het lijnen als iets heel positiefs gezien. Meisjes krijgen complimenten, voelen zich juist beter en krijgen meer zelfvertrouwen. ‘Toen ik begon te lijnen ervoer ik voor het eerst in mijn leven dat ik ergens controle over had, waardoor mijn sterke angstgevoelens enigszins konden verminderen’, luidt een van de opvallende citaten uit het boek. ‘Meiden en jongens die anorexia of boulimia hebben, denken dat ze een oplossing voor hun problemen hebben gevonden’, zegt Noordenbos. ‘Het is uiteraard een schijnoplossing die tot steeds grotere problemen leidt. Maar het is moeilijk om mensen er van te overtuigen dat ze echt ziek zijn.’ De patiënten klampen zich vast aan hun gevoel van controle. Vermageren kan in eerste instantie zelfs een kick geven. ‘Afvallen is waar ik goed in ben’, aldus een van de patiënten. ‘Het geeft een enorm lekker gevoel om te merken dat ik het volhoud. Een adrenalinekick.’ Als deze euforie wegebt, raken de patiënten verstrikt in een denkpatroon dat vrijwel alleen gericht is op eten en calorieën. Ze raken als het ware gehersenspoeld en volledig geobsedeerd door afvallen. Daarbij zoeken ze steun bij lotgenoten. In dat licht moet ook de opkomst van de pro-anawebsites worden gezien. ‘Deze sites laten duidelijk zien dat er sektarische aspecten aan die hersenspoeling zitten’, zegt Noordenbos. ‘Ze praten zichzelf aan
dat anorexia een normale levensstijl is en geen stoornis. En wisselen tips uit om nog effectiever te vermageren. Bezoekers voelen zich gesterkt en dat maakt het nog moeilijker om tot ze door te dringen. Gelukkig zijn er maatregelen getroffen. Er worden nu waarschuwingen getoond op de sites. Dat lijkt te werken er klikken minder meisjes door.’ Bij wie toch ten prooi valt aan een eetstoornis wordt de lichamelijke en geestelijke conditie steeds slechter. Slapen gaat niet meer: ‘Als ik in bed lag, deed alles me zeer, want ik lag gewoon op mijn botten omdat ik helemaal geen vet meer had’, beschrijft een van de vrouwen. Uiteindelijk raken patiënten in een sociaal isolement. Ze verliezen hun baan of moeten stoppen met hun opleiding omdat ze niet langer de energie hebben om normaal te functioneren. ‘Ik kon niet meer met mensen communiceren. Er was helemaal niets meer om over te praten’, aldus een van hen. ‘Het lijkt alsof je langzaam vergiftigd wordt.’ Het herstelproces is vaak moeilijk en langdurig. Veel patiënten staan heel ambivalent tegenover het aanpakken van hun stoornis. ‘Veranderen is heel moeilijk, want je moet iets loslaten, namelijk een bepaalde levensstijl. (..) Dat was heel bedreigend’, schrijft een van de ex-patiënten. ‘Vaak komt erkenning van het probleem en de vraag naar hulp pas op het moment als mensen het idee heb-
‘...maar er moet al een voedingsbodem aanwezig zijn’ ben dat ze voor de keuze staan tussen leven en dood’, zegt Noordenbos. Om te herstellen moeten mensen met anorexia hun angst voor eten overwinnen. In het begin is toezicht op het eetgedrag nodig omdat ze anders allerlei pogingen ondernemen om onder het eten uit te komen. ‘Je moet jarenlang ingesleten opvattingen en waanideeën over eten zien te veranderen’, zegt Noordenbos. ‘Dat doe je door misverstanden rond bijvoorbeeld vet en calorieën weg te nemen. En door patiënten weer te leren wat normale hoeveelheden zijn en wat gewone tijden zijn om te eten. Psychologische steun en begeleiding zijn van groot belang. Gedwongen eten betekent verlies van controle. Ze hebben het gevoel ‘niemand’ meer te zijn. ‘Een genormaliseerd eetgedrag is echter niet genoeg. Ook de achterliggende problematiek moet aangepakt worden. Anders is de kans op terugval erg groot.’ De angst voor dik worden slijt heel langzaam, omdat deze gekoppeld is aan het zelfvertrouwen en eigenwaarde. ‘Er zal bij behandeling veel aandacht moeten worden gegeven aan de psychische zelfbeleving. Zoals het krijgen van meer zelfvertrouwen en het versterken van het ik-gevoel. Meer ruimte laten voor eigen wensen en niet altijd willen voldoen aan de eisen van anderen. Ze moeten een eigen identiteit opbouwen.’ Greta Noordenbos, Gids voor herstel van eetstoornissen. Uitgeverij de Tijdstroom, Utrecht ISBN 978 90 5898 122 6
Leidraad
Januari 2008
7
Geneeskunde
Ferry Breedveld geeft rondleiding door het LUMC
‘Ik ben graag
de beste’ Ferry Breedveld is sinds vorig jaar directeur van het Leids Universitair Medisch Centrum. Hij wil alleen concurreren met de wereldtop, niet met ‘met snelle standaardoperaties in wasstraatjes’. BART BRAUN
Vanuit de loopbrug die het hoofdgebouw van het Leids Universitair Medisch Centrum verbindt met het onderwijsgebouw, kijkt professor Ferry Breedveld naar buiten. De levende bomen in hun houten kuipen zijn nog wat jong, maar de directeur van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) wijst op de metalen bomen die erbij staan. ‘Dit is mooi hard. Ze vormen een mooi samenspel met de kunst die voor Naturalis staat, en leveren precies de campussfeer die je nodig hebt.’ Breedveld: ‘We voelen ons eigen met de drie gebouwen. De staven van onderwijs en onderzoek zitten nu eindelijk ook hier.’ Ruim een jaar zit het hele LUMC op één plek, en Breedveld is daar zeer tevreden mee. ‘Verbonden zijn met loopbruggen creëert een wereld van verschil. Je moet bij elkaar zitten in de wetenschap. Zo heb je een wezenlijke fusie tussen de faculteit geneeskunde en het ziekenhuis.’ Breedveld is een bedachtzaam sprekende vijftiger, die zijn sporen heeft verdiend in de reumatologie. Op zijn werkkamer heeft hij een uitgebreide verzameling kunstwer-
8
Leidraad
Januari 2008
ken, waarover hij met net zoveel enthousiasme praat als over zijn instituut. ‘Wetenschap is net als kunst, iets waarbij je in de vrije ruimte jezelf vorm kunt geven. Je kunt er de samenleving mee veranderen. Dat heb ik zelf ook gedaan door medicijnen tegen reuma te helpen ontwikkelen. Het klassieke beeld van die ziekte, waarbij mensen incapabel in een rolstoel zitten, bestaat niet meer.
‘Je moet bij elkaar zitten in de wetenschap’
‘Ik heb succes meegemaakt, maar op een gegeven moment heb je het dertig jaar gedaan. En toen kwam dit op mijn weg, toen ik 55 was. Via een geleidelijk proces krijg je steeds meer verantwoordelijkheid toebedeeld.’ En dan ben je op een gegeven moment de
opvolger van professor Onno Buruma. Breedveld loopt door naar de ingang van de collegezaal die naar zijn voorganger is vernoemd. Van buiten af gezien is het een goudkleurige uitstulping van het onderwijsgebouw, die door studenten soms ‘het gezwel van Buruma’ wordt genoemd. In de gang zelf vormt een antieke vitrinekast een aangenaam contrast met de moderne architectuur. ‘Tegenwoordig worstelen ziekenhuisbouwers met hun budgetten. Maar kennelijk kon men op het moment dat dit gebouwd werd, meerwaarde creëren met hetzelfde geld.’ ‘Buruma was een zeer markant bestuurder’, aldus Breedveld. ‘Een visionair, die de kansen van UMC-vorming zag. Dat voorbeeld is nu overal in Nederland gevolgd.’
Een Universitair Medisch Centrum is een fusie van een academisch ziekenhuis en de medische faculteit. Maar, zegt Breedveld: ‘Het LUMC is meer dan de som van die twee. Als je ze door elkaar vlecht zonder echt te integreren, krijg je duizend organisaties die met elkaar overleggen en onderhandelen, terwijl het zou moeten gaan om gezamenlijke verantwoordelijkheid. Als wij zo zouden communiceren als bij de faculteit Letteren de kleine Aziatische talen praten met Nederlands, vallen er doden.’ Een UMC is zeker wat anders dan een gewoon ziekenhuis, benadrukt de hoogleraar. ‘Wij willen de afdeling Research and Development van de B.V. Nederland zijn. Dan moet je die identiteit ook willen aan-
nemen. Wij gaan niet concurreren met “wasstraatjes”, waarin in een hoog tempo standaardoperaties aan liesbreuken en galblazen worden uitgevoerd. Een topkok kan best een hamburger maken, maar hij zal dat nooit zo goedkoop kunnen als de McDonald’s. ‘Wij willen topchirurgie uitvoeren, beenmergtransplantaties, en een nationaal topreferentiecentrum worden. Als een chirurg in Breda vastloopt, kan hij bij ons terecht voor een second opinion. ‘Evenmin gaan we concurreren met plaatselijke ziekenhuizen als het Diaconessen of Rijnland. Dat willen we juist met de beste academische ziekenhuizen ter wereld. Nu weigeren we nog patiënten uit het buitenland die een niertransplantatie
willen, maar met het veranderende zorgstelsel hoeft dat niet meer. Mensen uit Saoedi-Arabië die de beste artsen willen, komen dan hopelijk hier naartoe voor bepaalde operaties. Ik heb het nieuwe systeem niet gekozen, maar als het er komt, zie ik ook de kansen van de markt.’ Tijdens de wandeling loopt hij even binnen bij studievereniging MFLS, maakt hij een omweg om een driehonderd jaar oude prentenkast te laten zien, en pauzeert hij bij een verzameling anatomische modellen. ‘Ook dit is kunst, ze staan hier niet alleen voor het onderwijs. ‘Ik zou graag de LUMC-gemeenschap de kans willen geven om hun passie te vinden in de extra’s die er hier zijn. Als je dat kan, passen kunst en literatuur daar vanzelf in’, zegt hij over de vele kunst in de gebouwen. Bij de expositieruimte in het hoofdgebouw staat hij wat langer stil: ‘Mijn vrouw is ooit ernstig ziek geweest. Dan loop je hier ’s nachts als een zielig hoopje mens langs. Ook bij die emoties past dit kunstgebied.’ Aan het einde van de wandeling staat Breedveld voor het onderzoeksgebouw. ‘Daarachter ligt het Gorlaeusgebouw van de faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen’, wijst hij. ‘Er zou mij alles aan gelegen zijn om daar ook een loopbrug naartoe te leggen.’ Hij roemt het vele samenwerkende onderzoek tussen de bèta’s en de medici. ‘Alleen is het jammer dat gezamenlijk onderzoek niet gezamenlijk geteld wordt. Daardoor staan we als onderzoekscentrum slechts in de landelijke top 3, in plaats van op nummer één. En ik wil graag de beste zijn.’
Leidraad
Januari 2008
9
10
Leidraad
Januari 2008
Coverstory
Elke twee weken sterft een taal Tot voor kort had het Yaaku, gesproken in Kenia, nog drie sprekers. Maar begin dit jaar is Legunia overleden, en daarmee ook zijn kennis van de taal. Yapanoi en Steven zijn nog over. Beiden zijn waarschijnlijk al over de honderd. Ze hebben de kracht niet meer om bij elkaar op bezoek te gaan. Gevolg: het Yaaku is uitgestorven. En daar zal het niet bij blijven. In de wereld zijn nog veel meer talen die te weinig gesproken worden om te overleven.
Prof.dr. Maarten Mous is hoogleraar Afrikaanse taalkunde Paula Breuning is student klassieke talen Marthe Dijk is student talen en cultuur van Afrika
Leidraad
Januari 2008
11
De algemene verwachting van taalkundigen is dat aan het einde van de 21e eeuw maar liefst 90% van de 6.000 talen in de wereld gedoemd is te verdwijnen. De helft zal dan al uitgestorven zijn. Dat zijn 3.000 talen. Dit betekent dat er elke twee weken een taal van de wereld verdwijnt. Taalkundigen werken hard om dit proces tegen te gaan. Maar die hulp komt bijna altijd te laat. De sprekers zelf merken pas als het al te laat is dat hun taal aan het uitsterven is. Ouderen zien dan dat hun kinderen overgaan op de dominante taal. En zo komt het dat grootouders niet meer met hun kleinkinderen kunnen praten. Ongaye Oda, taalkundige uit Ethiopië: ‘Mijn ouders spreken alleen Konso, maar mijn kinderen spreken het helemaal niet, dat is een groot verlies’. Oda is zelf bezig een grammatica van het Konso te schrijven aan de Universiteit Leiden. Zijn vrouw en kinderen wonen in Ethiopië in een gebied waar geen Konso gesproken wordt. Daarom hebben zijn kinderen nooit zijn moedertaal leren spreken. Oda is van ver gekomen. Toen hij klein was ging niemand uit zijn regio naar school. De kinderen moesten meehelpen op het land. Toen de centrale regering van Ethiopië ook in Konso scholen bouwde, bleven die dan ook leeg. Daarom koos de overheid enkele families uit die verplicht een kind naar school moesten sturen. Oda was één van hen.
Status ‘Thuis spraken wij Konso. Maar op school praatten ze meteen vanaf het begin Amhaars tegen ons. Geen van de leraren kwam uit het Konsogebied, ze hadden bijna allemaal Amhaars als moedertaal.’ Onderling spraken de kinderen wel Konso, zoals ze gewend waren voordat ze naar school gingen. Oda ontdekte dat hij goed was op school, en lezen erg leuk vond. Daarom leerde hij door en kwam op een school in een Amhaars dorp. ‘Vanaf dat moment sprak ik ook met mijn klasgenootjes Amhaars. Op de middelbare school en op de universiteit was de voertaal Engels.’ Oda is de eerste Konso die is afgestudeerd aan de universiteit. ‘Nu er meer opgeleide mensen komen, is er meer bewustwording van de waarde van het Konso.’ Ook bij de Yaaku groeit het bewustzijn voor het behouden van hun eigen taal. Fleur Wensveen, studente talen en culturen van Afrika, vertelt dat de Yaaku in de jaren ’30 zelf hebben besloten hun taal te vervangen door het Maasai. ‘De Maasai hebben een hogere status in de samenleving.’ Voor de Yaaku was het overnemen van de taal een rationele en economische beslissing. ‘De Yaaku, van oorsprong jagers en verzamelaars, hebben ook de levensstijl van de Maasai als veenomaden overgenomen. Hun cultuur is opgegaan in die van de Maasai.’ Sprekers van bedreigde talen krijgen van non-profit organisaties subsidie als ze zich inzetten voor het behouden van hun taal en hun cultuur. Mede om die reden vroegen de Yaaku aan de missionarissen of hun taal niet beschreven en bewaard kon blijven. Via de Universiteit Leiden, kwamen ze bij Wensveen, die haar eerste 12
Leidraad
Januari 2008
veldwerk in het gebied heeft gedaan. Ze schreef een dun boekje waarmee een deel van de taal bewaard kan blijven voor kinderen in het basisonderwijs. Dat was nog niet zo gemakkelijk, want eigenlijk is het Yaaku al uitgestorven, ook al zijn er nog een paar sprekers. Die mensen zijn namelijk al boven de honderd, en spreken het Yaaku al jaren niet meer met elkaar.
Overleden Volgens UNESCO zijn er minimaal 100.000 sprekers nodig om een taal voort te laten bestaan. Maar het aantal sprekers is altijd lastig te bepalen. Voor het Yaaku zijn ze op één hand te tellen. Maar het zijn afgelegen gebieden, dus wie weet is er ergens nog een groepje sprekers. Wensveen: ‘Er was een oude man die nog volgens de Yaaku tradities in een grot in het bos woonde. Hij leefde van de jacht. Af en toe kwam hij naar de missiepost om eten te halen. De kleren die hij kreeg, verkocht hij. Ik had graag met hem gesproken, maar hij is inmiddels overleden.’ Het Yaaku is allang geen levensvatbare taal meer. Kinderen spreken thuis het Maasai. Op school leren ze het Swahili, de nationale taal van Kenia. Zo bekeken lijkt het alsof de eigen taal alleen een hindernis vormt voor de kinderen in het onderwijs. Toch is er alle reden om deze talen levend te houden waar het kan. Het moeilijke contact met de oudere generatie is al genoemd, en er is meer dat met het overleven van de taal in stand blijft. Namelijk de identiteit en de cultuur van het volk als geheel. Als je je moedertaal kwijtraakt, raak je ook je gevoel van eigenheid kwijt. De kennis van je cultuur ligt vast in de taal. Bepaalde gevoelens kunnen niet worden uitgedrukt in een andere taal dan
Taalbeschrijving in Leiden: spannende werelden Leidse onderzoekers staan in een succesvolle traditie van analyse van onbeschreven talen. Met elk wetenschappelijk project ontsluiten ze een deel van de wereld van de sprekers van die talen voor andere onderzoekers. Taalbeschrijving is een empirische wetenschap. De centrale uitdaging van het vak is het relateren van een systematisch betekenisverschil aan een systematisch verschil in vorm. Met gebruik van ons getrainde oor stellen we eerst vast welke klankverschillen betekenisonderscheidend zijn en wat de struc-
tuur is van het klanksysteem van een nog onbeschreven taal. Vervolgens bestuderen we de structuur van woorden en zinnen en de bijbehorende betekenisverschillen door met sprekers over de uitingen in hun taal van gedachten te wisselen. Iedere hypothese over de betekenis van een vormeenheid wordt voortdurend getest zowel door nieuw stimulusmateriaal aan te bieden, te laten vertalen en te bespreken, als door meer spontane spraak aan analyse te onderwerpen. Uiteindelijk mondt de analyse uit in grammatica’s, woor-
denboeken en tekstverzamelingen. De laatste jaren wordt steeds meer vastgelegd op video en op internet gearchiveerd voor gebruik door toekomstige generaties wetenschappers en de nakomelingen van de sprekers van de taal in kwestie. De taalkundigen van het project ‘The endangered Amerindian languages of the Guianas: Wayana and Tunayana-Waiwai’ onderzoeken twee talen met evidentialiteitsmarkering. Aan de andere kant van de oceaan werken onderzoekers aan de talen van verschillende bevolkingsgroepen op twee Indonesische eilanden, in het ‘Linguistic Variation in Eastern
Indonesia: the Alor and Pantar Project.’ Hierin wordt veel aandacht besteed aan de socio-linguistische situatie, niet alleen vanwege het belang voor de taalkunde, maar ook in het kader van het veilig stellen van het immateriële erfgoed. Naast ‘puur’ wetenschappelijke publicaties zijn ook meertalige woordenboeken en audiovisuele opnames van orale literatuur gepland. In het koude noorden van Rusland biedt het multimediale project ‘Voices from Tundra and Taiga’ nieuwe hoop voor talen zoals Tundra Yukagir. Het project ‘The morphosyntax
of two modal categories in Omotic languages’ heeft betrekking op diverse talen in Ethiopië. Binnen de kleine Omotische taalfamilie zijn er een aantal ongebruikelijke manieren om het verschil tussen vragende en stellende zinnen uit te drukken, hetgeen weer nieuw licht werpt op de mogelijke variatie in de talen van de wereld. (MM)
Leids taalbeschrijvend onderzoek in cijfers • 20 proefschriften momenteel in uitvoering • 7 lopende programmatische projecten, gefinancierd door NWO, Leiden University Centre of Linguistics, HRELP foundation London, en Dobes (Volkswagenstiftung) • 6 grammatica’s van onbeschreven talen als proefschrift verdedigd in academisch jaar 2005/2006. • meer dan 40 uitgebreide taalbeschrijvingen in de laatste 25 jaar
Leidraad
Januari 2008
13
Coverstory
Wittgenstein in de Surinaamse jungle
je moedertaal. Dit ervaart ook Oda: ‘Soms wil ik mijn kinderen iets uitleggen over mijn cultuur, maar dat begrijpen ze niet. Ik kan het niet uitleggen in het Amhaars. Sommige dingen kan ik alleen zeggen in mijn eigen moedertaal, het Konso.’ Een voorbeeld. In het Nederlands gebruiken we aanwijzende
Saamhorigheid Voor de wetenschap is het ook belangrijk dat zoveel mogelijk talen en culturen intact blijven. Wetenschappers willen graag te weten komen hoe mensen precies communiceren en hoe taal ontstaat. Maar aan het ontstaan en de werking van taal werken veel factoren mee. Om die allemaal te onderzoeken is het nodig dat er zoveel mogelijk verschillende talen bekeken worden. Met het onderzoek naar een taal kom je veel dingen te weten op het gebied van de cognitiewetenschappen, geschiedenis en de antropologie, bijvoorbeeld over de migratiegeschiedenis van een volk. Naast het linguïstieke aspect is er ook een sociaal aspect. Onderzoek naar een taal heeft een zekere invloed op de bevolking. De mensen gaan zich afvragen waartoe ze eigenlijk behoren. Ze komen erachter dat hun taal niet minderwaardig is. En erkenning is de eerste stap in de richting van het behouden van de bedreigde taal. Wensveen: ‘De Yaaku beginnen nu ook te beseffen hoe belangrijk hun taal eigenlijk voor hen is. Het creëert saamhorigheid.’ De Yaaku en de Maasai zijn duidelijk te onderscheiden. De Yaaku hebben stijler haar, lichtere ogen en zijn groter in lichaamsbouw. Het Yaaku hoort bij de koesjitische taalfamilie, het Maasai is een nilotische taal. ‘Langzamerhand beginnen ze te beseffen dat hun 14
Leidraad
Januari 2008
Een taal is meer dan een verzameling woorden, en ook meer dan woordenschat plus grammaticale regels om er zinnen mee te bouwen. Taal is bij uitstek de drager van cultuur. Dat is het duidelijkst zichtbaar in spreekgenres, in mondeling overgeleverde geschiedenis (mythen, spreekwoorden, vertellingen), in verbale rituelen bij geboorte, initiatie, huwelijk en sterven, en in kunst met kleine en grote K zoals liederen, gedichten, woordspelletjes en moppen. Taal is het middel waarmee we denkbeelden verwoorden en met anderen delen. Al deze aspecten zijn met elkaar verweven. De verstrengeling van taal en cultuur herken je bijvoorbeeld in de totaal verschillende opbouw van een Engels betoog vergeleken met een Indonesisch betoog, ook als je afziet van taalspecifiek idioom of onvertaalbare stijlfiguren. Hierdoor biedt elke taal een uniek perspectief op de wereld, het perspectief van de sprekers van die ene taal. Achter de term taaldiversiteit schuilen fenomenen zoals een kennissysteem van de wereld dat ingebed is in de taal. Met elke taal gaat een cultuur gepaard; aan de taal is een bepaalde beleveniswereld gekoppeld, een wereld met duidelijke cultuurbepaalde referentiekaders. Anders gezegd: de taal is de spiegel van het menselijke gedrag en denkvermogen. Door de diversiteit in talen krijgen we inzicht in hoe de mensen de wereld zien. Elke volgende taal die we bestuderen geeft ons meer kennis over de verschillende mogelijke epistemologische systemen. Een concreet voorbeeld hiervan vinden we in de inheemse talen van het Amerikaanse continent, die onder andere bekend staan om hun uitgebreide systemen van evidentialiteit. In deze talen is de spreker verplicht om uit te drukken op welke grond hij zijn uitspraken over de handelingen of over de fysieke of geestelijke gesteldheid van een derde persoon baseert. Hij moet aangeven of hij zelf ooggetuige is geweest, of hij het van horen zeggen heeft, of hij het vermoedt op basis van deductie, enzovoort. Dit is bijvoorbeeld het geval in het Trio, een Caribische taal die in Suriname wordt gesproken. Bij een zin zoals ‘Het Grootopperhoofd ging naar de hoofdstad om met de overheid te spreken’ wordt door middel van de werkwoordsvorm gespecificeerd of de spreker ooggetuige was of niet van het weggaan naar de stad.
(1) Potopona nïtën Granman rantija ëturëe. ‘Het Grootopperhoofd is net naar de stad gegaan om met de overheid te spreken, en ik heb het zelf gezien.’ (2) Potopona tïtëe Granman rantija ëturëe. ‘Het Grootopperhoofd is naar de stad gegaan om met de overheid te spreken, maar ik heb het niet gezien.’ Verder kan de spreker, als blijkt dat de gesprekken met de overheid niet het beoogde resultaat hebben gehad, ook deze observatie (en zijn frustratie) in de werkwoordsvorm aangeven, zoals zin (3) laat zien.
(3) Potopona tïtëere Granman rantija ëturëe. ‘Het Grootopperhoofd is naar de stad gegaan om met de overheid te spreken, maar ik heb hem niet weg zien gaan en bovendien hebben de gesprekken niet tot het beoogde resultaat geleid.’ Evidentialiteit in de Indianentalen van het Amazonegebied maakt deel uit van een samenhangend systeem waarin de wereld is geconceptualiseerd als een veranderlijke stroom van omstandigheden. Deze steeds veranderende toestanden zijn echter meetbaar op een heel exacte en rigoureuze manier, door middel van de grammaticale markering die de waarheid of relatieve zekerheid dat iets heeft plaatsgevonden codeert. Een dergelijke conceptualisatie doet sterk denken aan het gedachtegoed van Wittgenstein. Taal is het voertuig van twee verschillende manieren van expressie, namelijk discursive logic aan de ene kant en creative imagination aan de andere kant. Zoals de voorbeelden hierboven laten zien kunnen wij de inhoud van een Trio zin ook in het Nederlands weergeven, zij het op een vreselijk omslachtige manier. Het is echter niet onze gebruikelijke manier van spreken over wat er is gebeurd. In dit verband wordt de claim van de filosoof Nelson Goodman duidelijk: er is in principe geen verschil tussen de manieren van refereren die wij gebruiken en die wij zouden kunnen gebruiken, maar er is wel een pragmatisch verschil in gewoonte en conventionalisering. De ene manier van verwijzen is dieper geworteld in een bepaalde samenleving dan andere mogelijke manieren, en steviger verankerd in het taalgebruik. Kort samengevat biedt taaldiversiteit ons een venster op zowel culturele als ook intellectuele diversiteit. De beschrijvende taalkunde opent de toegang tot die diversiteit voor filosofen, antropologen, geschiedkundigen, en in feite de hele humaniora. (MM)
taal een belangrijk onderdeel is van hun cultuur en van de samenleving.’
Savanne Toch is er hoop voor de talen die bedreigd worden. Er komen steeds meer onderzoekers die talen die nog nooit beschreven zijn, analyseren. Onderzoekers als Fleur Wensveen, die nog studeert in Leiden maar toch komend jaar al aan haar tweede project begint. ‘Er werd lang gedacht dat de Asag uitgestorven waren. Dit nomadenvolk uit Tanzania waren we gewoon kwijt!’ Maar inmiddels zijn er verschillende signaleringen binnengekomen, dat ze nog steeds rondtrekken op de savanne. Wensveen gaat binnenkort naar hen op zoek. Ongaye Oda hoopt dat zijn grammatica van het Konso in 2011 af zal zijn. Een deel van het onderzoek doet hij in Leiden, en een deel in zijn geboorteland Ethiopië, in de vorm van veldonderzoek. ‘Het Konso is op dit moment geen bedreigde taal, maar je ziet wel dat kinderen van hoogopgeleide mensen het vaak niet meer leren. Toch denk ik dat juist die hoogopgeleide mensen een nieuw enthousiasme zullen opwekken voor het Konso, en dat de taal en cultuur daardoor bewaard zullen blijven.’ Bij het Yaaku is het vernieuwde enthousiasme helaas te laat om de taal te redden. Deze taal zal binnen enkele jaren geheel uitsterven. Maar dankzij het onderzoek van Fleur Wensveen blijft er een dun boekje bewaard met woordjes en zinnetjes, waardoor de Yaaku nooit zullen vergeten dat ze ooit hun eigen taal hadden. (PB/MD)
Leidraad
Januari 2008
15
De Koers
Eerste hulp bij ondernemen
Omdat een goede onderzoeker niet per definitie ook een goede ondernemer is, helpt Leiden University Research and Innovation Services (Luris) wetenschappers bij het te gelde maken van ontdekkingen. BART BRAUN
Universiteiten zullen nooit helemaal afkomen van het imago van een ivoren toren. Toch levert het onderzoek om de zoveel tijd iets op dat ook buiten de academische wereld relevant is. In een plant blijkt een geneeskrachtige stof te zitten, statistiek-software kan mensen werk besparen, de ervaring met superkrachtige microscopen is zo groot dat het de moeite gaat lonen om ze te bouwen en verkopen. Kortom: er kan geld verdiend worden. En dat kan nogal wat problemen opleveren, omdat een goede onderzoeker niet per definitie ook een goede ondernemer is. ‘Als een hightechbedrijfje faalt, dan ligt dat niet noodzakelijkerwijs aan de technologie’, vertelt dr. Bob Smailes, directeur van Leiden University Research and Innovation Services, kortweg Luris. ‘Er kan te weinig cash flow zijn, of slecht teamwerk. De wetenschap is bijna altijd wel goed. Voor investeerders is het veel belangrijker dat ze vertrouwen hebben in het management.’ Luris is mede opgericht om dat vertrouwen te winnen, en de ontdekkingen van de universiteit en het LUMC (Leids
16
Leidraad
Januari 2008
Universitair Medisch Centrum) te gelde te maken. Het is een netwerkorganisatie die beginnende bedrijfjes adviseert over het binnenhalen van geld, het aantrekken van de juiste mensen, het vastleggen van patenten en het geven van licenties. Zoals Smailes het zegt: ‘Onze voornaamste taak is ervoor zorgen dat commerciële stappen niet in de weg komen te zitten van een academische carrière.’
‘Commerciële stappen mogen de academische carrière niet in de weg zitten’
Dat betekent enerzijds dat de ondernemende wetenschapper behoedt wordt voor foute investeerders, maar ook dat hij mee mag profiteren van zijn succes. ‘Als een Leidse ontdekking geld gaat opleveren, is een derde daarvan voor de onderzoeker zelf, de rest wordt verdeeld tussen zijn instituut en de universiteit.’ Nu gaat het Luris niet primair om het geld: een half miljoen is een leuk bedrag voor een onderzoeker, maar op de geldstromen van de universiteit en het LUMC (samen ongeveer een miljard) stelt het niet zoveel voor. Eerder gaat het om het maatschappelijke nut: banen scheppen, medicijnen maken voor de zieken. Smailes deed eerder soortgelijk werk aan de universiteit van Edinburgh. De diverse spin off-bedrijfjes waren goed voor 1200 banen, en een gezamenlijke omzet van 75 miljoen euro. In Leiden is het nog niet zo ver, maar dat moet volgens Smailes wel haalbaar zijn. In de twee jaar dat Luris nu bestaat, timmert de organisatie hard aan de weg. ‘De onderzoekers weten ons te vinden, en we lopen voor op schema’, aldus Smailes. Vol trots leest hij de cijfers voor: ‘Vroeger moesten instituten zelf hun patenten vastleggen, maar de universiteit heeft daar nu een fonds voor, met een begroting van driehonderdduizend euro. We hebben inmiddels zo’n veertig à vijftig patenten vastgelegd en 25 licentieovereenkomsten. Voor allebei al de helft van waar we in 2010 op hoopten te zitten. Eind 2007 is er één bedrijfje opgestart en zitten er nog drie in de pijpleiding – toen we begonnen, vond ik vier bedrijven in vijf jaar wel een erg ambitieus doel.’ Leiden kende al eerder bedrijven die uit de universiteit ontsproten: Crucell en Pharming haalden zelfs de beurs. Het eerste echte Luris-bedrijfje heet NewCatch, en richt zich op de markt voor hormonen in de viskweekindustrie. Of alle opstartende bedrijven er over een paar jaar nog zijn, blijft overigens spannend: ‘Jonge hightechbedrijfjes lopen een extreem hoog risico.’ Op korte termijn levert Luris vooral onderzoeksgeld op, door samenwerking met het bedrijfsleven te ondersteunen. Geld uit licenties en patenten duurt langer: zeker in de levenswetenschap-
pen is het vaak een kwestie van zeven tot tien jaar wachten voor iets op de markt komt. Ook dan zal het niet om grote bedragen gaan, verwacht de Schot, al bestaat er natuurlijk altijd de kans op een klapper. Eén van de bedrijven uit Edinburgh werd opgekocht voor 240 miljoen. ‘De universiteit kreeg daarvan maar twaalf miljoen, maar er waren wel dertig mensen miljonair gemaakt, waaronder een student’, aldus Smailes. Belangrijker is het dat valorisatie van ideeën het onderzoek en het onderwijs van de universiteit ondersteunen. ‘Het moet de universiteit en de maatschappij tot nut zijn. Dat betekent dus dat wetenschappers niet te maken krijgen met beperkingen aan hun onderzoek, en dat er geen negatieve gevolgen zijn voor de reputatie van de universiteit.’ Daarmee bedoelt hij niet zozeer dat er producten zijn die Luris niet op de markt wil brengen, maar meer dat de manier waarop een ontdekking gebruikt wordt, ertoe doet. ‘De universiteit kan een clausule opnemen dat een medicijn goedkoop beschikbaar wordt gesteld aan de derde wereld. Ook kan worden vastgelegd dat een bedrijf daadwerkelijk wat met een ontdekking moet doen, en niet haar rechten gebruikt om verdere ontwikkeling tegen te werken. Dat kan voor bedrijven soms heel aantrekkelijk zijn, vandaar dat wij zulke anti-shelving-regels willen.’ En de alumnus die niet meer aan de universiteit werkt, maar thuis in de garage ineens een prachtige uitvinding doet? ‘Daar kunnen we uiteraard niet evenveel voor doen; onze middelen zijn beperkt. We kunnen ze wel in contact brengen met fondsen die leningen geven aan opstartende bedrijven, we hebben een netwerk van mensen die kunnen helpen. Je kan een briljant natuurkundige zijn met genoeg verstand van financiën, maar weet je ook hoe marketing werkt? ‘We zullen de komende jaren een verandering in de universiteit zien: meer research voor de industrie, meer licenties. Dat levert sterker onderzoek op, maar komt ook de hele regio ten goede.’
Leidraad
Januari 2008
17
Après Leiden
‘Academische vorming is niet genoeg’ Hoe is het om met je bul vers op zak aan je eerste echte baan te beginnen? In deze rubriek vertellen Leidse alumni over hun leven na de studie. Maarten van Beek werkt als manager voor Unilever in Sao Paolo.
SANNE RAVENSBERGEN
Sommige dingen wennen maar langzaam. Op het vliegtuig moeten stappen voor een vergadering bijvoorbeeld. En leven in een land dat groter is dan heel Europa. Maar ook de enorme kloof tussen arm en rijk. Alumnus Maarten van Beek (34) woont en werkt sinds een paar maanden in Sao Paulo, Brazilië. 18
Leidraad
Januari 2008
‘“Afspraak is afspraak” - dat kennen ze hier niet, want het gaat allemaal een stukje flexibeler’, vertelt Van Beek. ‘Ik investeer daarom veel tijd in het langzaam opbouwen van een goede verstandhouding. Een directe benadering wordt niet gewaardeerd en twee uur lang lunchen is hier normaal. Even mailen werkt niet, dus langsgaan is de beste manier.’
Aangezien het werkgebied van Van Beek een heel continent beslaat, betekent dit veel vliegreisjes. Eens per maand Mexico. Af en toe Argentinië, Centraal Amerika en Andina en drie keer per jaar naar Chicago. ‘Daar zit mijn baas.’ Die ‘baas’ is Unilever Foodsolutions. Het onderdeel van Unilever dat verantwoordelijk is voor de verkoop van merken als
Knorr, Lipton, Hellmans en Calvé aan restaurants, kantines, hotels en ketens. ‘Zoals aan de McDonald’s’, verklaart Van Beek. Hij is sinds het voorjaar van 2007 verantwoordelijk voor human resources Unilever Foodsolutions in heel Latijns-Amerika. Als hij uitwijdt over zijn werkzaamheden, keert het woord capability building vaak terug. ‘Het coachen, trainen, en het bieden van de juiste banen aan de mensen die al werken bij Unilever is ontzettend belangrijk. Terwijl de markt in Europa is gestabiliseerd, is het groeipotentieel hier heel groot. Dat betekent dat mensen zich snel moeten ontwikkelen binnen het bedrijf. Goede mensen zijn altijd schaars. Daarom moeten wij ze ook zelf opleiden.’ Van Beek doet dit naar eigen zeggen door iedere baan uitdagend te maken voor de werknemer. ‘De Rijksoverheid denkt hierover niet goed na, maar het is van belang om functies zo in te delen dat ze genoeg uitdaging bieden.’ Het veranderen van werkplek is hier onderdeel van. ‘Als iemand verantwoorde-
bestaan grote invloed. ‘Het is 13 uur vliegen naar Nederland. Dat is niet om de hoek. Maar als het nodig is, ben ik er zo’, relativeert Van Beek. Zijn vriendin is meeverhuisd. Voorlopig woont zij hier, maar over een tijdje pakt zij haar carrière op in Nederland. Dat is best lastig. Passen en meten. Maar als zij in de toekomst de kans krijgt in het buitenland te werken, ga ik ook met haar mee.’ Bij Unilever bevindt Van Beek zich tussen collega’s met uiteenlopende achtergronden. ‘Van natuurkunde en godgeleerdheid tot rechten. De studie maakt niet uit, het is de combinatie van ervaringen en passie die bepalen wie je bent en je geschikt maken voor een functie.’ Zelf studeerde Van Beek organisatiepsychologie in Leiden en human resources development in Enschede. Dat zijn universitaire opleiding niet de oorzaak is van zijn succes, weet hij zeker. ‘Academische vorming is niet genoeg. De nevenactiviteiten en buitenlandervaring maken het verschil.’
‘Vier jaar in de collegebanken blijven zitten, is gewoon dom’ lijk is voor de marketing in Brazilië, maar wij willen dat die persoon in de toekomst ook internationaal werkzaam wordt, dan bieden wij een interessant project aan. Drie maanden naar het buitenland, meedenken in een belangrijk project, of werken met mensen in andere culturen maakt zijn functie uitdagender. Mensen leren het snelst in een nieuwe omgeving. Iemand even uit de comfort zone trekken, noem ik dat.’ Zelf heeft Van Beek die zone al regelmatig verlaten. In mei 2007 boekte hij een enkeltje Sao Paolo. Sindsdien is hij human resources director en moet hij binnen twee jaar ‘inspelen op de groei van de organisatie, de sales capability bij onze verkopers “op de straat” vergroten en grote programma’s op het gebied van leiderschap opzetten.’ Ook op zijn privé-leven heeft het expat-
Hij zat tijdens zijn studie in de universiteitsraad, het faculteitsbestuur, het bestuur van studentenvereniging Augustinus en het dagelijks bestuur van het Leids Universiteits Fonds. ‘Het lijkt mij lastig om te gaan werken als je nog nooit de leiding hebt gehad over een groep mensen.’ Het liefst ziet Van Beek nevenactiviteiten opgenomen in het curriculum van iedere studie. ‘Dit kan van alles zijn. Commissies op het gebied van sport of muziek bijvoorbeeld. En vooral stages buiten de universiteit. Ook voor iemand die gaat promoveren is het belangrijk om op deze manier inzicht te krijgen in de praktische kant van het vak.’ Zelf liep hij onder meer vier maanden stage bij de Verenigde Naties in Genève, en studeerde hij aan de Cornell University in New York. Eigenlijk zou iedere student
minstens een half jaar naar het buitenland moeten, vindt hij. ‘De Universiteit Leiden lijkt meer op een fabriek die zo snel mogelijk mensen wil afleveren. Terwijl zij erover moet nadenken hoe zij de beste mensen kan afleveren. Ze moet de randvoorwaarden scheppen waarbij studenten zich breder kunnen ontwikkelen dan alleen door colleges en werkgroepen. De alma mater is verplicht om een nieuwe generaties van leiders voor Nederland te ontwikken. Maar er ligt ook eigen verantwoordelijkheid bij de student. Een ambitieuze student, die een goede baan wil, moet niet vier jaar in de collegebanken blijven zitten. Dat is gewoon dom.’ Het is de combinatie van ervaringen die Van Beek nu in Sao Paulo kan toepassen. ‘Ik ben in een heel andere cultuur terechtgekomen. Tot op zeker hoogte had ik dat al eens meegemaakt en dat is prettig. Er is wel sprake van een bedrijfscultuur binnen Unilever, maar de nationale verschillen zijn groter. De enorme kloof tussen arm en rijk in Brazilië went zelfs helemaal nooit.’
Leidraad
Januari 2008
19
Retorica
Initiator van debatwoede
toepasbaar instrument voor tekstanalyse, vindt Braet. Vooral persuasieve teksten kun je er goed mee analyseren, teksten die wat van je willen, zoals pleidooien van advocaten, reclameteksten of politieke speeches. Taaldaden werd het ‘meest gebruikte en meest geïmiteerde’ boek in zijn genre. Al Retoricaspecialist Antoine Braet, bekend van het schoolboek Taaldaden, nam dit werd het eind jaren negentig veel te moeilijk gevonden. De columns van Rudy jaar afscheid van de universiteit. ‘De Volkskrant praat abonnees naar de mond.’ Kousbroek en Renate Rubinstein die Braet als voorbeelden gebruikte, die eerder zo werden bewonderd, waren nu ‘te intellectualistisch’. Die reputatie wreekte zich toen uitgeverij Wolters Noordhoff aan Braet vroeg om voor de Tweede Fase een nieuwe versie te maken, Textuur. Leraren zagen ‘Braet’ staan en dachten: veel te moeilijk. ‘Al was het in feite makkelijker, het werd een commerciële flop’, zegt de auteur. ‘Ik denk dat mijn aanpak niet bij de tijdgeest past. Het is één van de vele tekenen dat de eisen gedaald zijn. Op papier zijn de examenprogramma’s aangescherpt, maar in de onderwijspraktijk zie je dat alle boeken, zoals dat heet, leerlingvriendelijker zijn geworden. Alle andere boeken zijn gedaald tot Metro-niveau.’ Vooruitgang ziet Braet bij de politieke speeches. ‘Die zijn sterk verbeterd. Dat komt door de opkomst van de speech‘Ik kijk zelden televisie’, zegt Antoine Braet kwamen niet verder dan vragen als: waar- schrijver in Nederland.’ Ook stelt hij vast (1942). ‘Alleen bij verkiezingen. Van op slaat het woordje ‘hij’ in regel drie? dat, mede dankzij zijn initiatieven, debatRouvoet hoorde ik dat hij een goed deba- Braet: ‘Ik vond dat er interessantere vra- teren populair is geworden. ter was, maar tot de laatste verkiezingen gen vielen te stellen over een tekst. Je ziet Als taalbeheersingsdocent op de universihad ik hem nog nooit in actie gezien’. het er niet zo aan af, maar het boek is teit liet hij studenten op Amerikaanse De tv-boycot is geen snobisme, zegt Braet. gebaseerd op taalfilosofische inzichten. En wijze debatteren. ‘Ik kwam met de eerste Maar hij leest simpelweg liever de krant. met de klassieke retorica kon ik de com- Nederlandse debathandleiding. Later werden het Nederlands Debat Instituut opgeZelfs voetbal kijkt hij niet meer. ‘Ik vind richt en kwamen de scholentoernooien. Je het niveau gedaald.’ zou kunnen zeggen dat ik de initiator ben Boerenzoon Antoine Braet was een eigenvan de huidige debatwoede.’ wijze scholier. Hij werd ooit van school Braet stoomde de laatste jaren zijn stugetrapt omdat hij, in plaats van een proefdenten ook klaar voor een carrière buiten werk scheikunde, gedichten had ingelehet onderwijs. Een aanpassing aan de reaverd. Voor iemand geboren in het Zeeuwsliteit. ‘Studenten worden tot mijn verdriet Vlaamse Aardenburg was het ook eigenzinnig dat hij Nederlands ging stude- municatieve aspecten van een tekst aan de en masse communicatieprofessional, in plaats van leraar.’ ‘Hebben de taalbeheerren in Amsterdam. De pastoor waar- orde stellen.’ schuwde bij die gelegenheid vanaf de Hij liet zijn leerlingen de berichtgeving sers hun zaak verraden?’ vroeg Braet zich preekstoel tegen deze poel des verderfs. van de de Volkskrant analyseren. ‘Ik liet daarom af in zijn afscheidscollege. Ja, zei Maar het kwam goed. Braet werd zelf zien hoe daar retorisch de abonnees naar Braet, met een knipoog, en ik ben één van de verraders. leraar Nederlands. En schreef later het de mond werden gepraat.’ innovatieve schoolboek Taaldaden (1979). De klassieke retorica, stappenplannen Braet laat de retorica nu voor wat die is. Dat boek maakte hij uit onvrede met de voor het schrijven van een redevoering, Hij richt zich nu op het onderhoud van bestaande taalvaardigheidsboeken. Die vormt nog steeds een prachtig, universeel zijn moestuin en op de filosofie. (AvV)
‘Boeken moeten leerlingvriendelijker en dalen tot Metro-niveau’
20
Leidraad
Januari 2008
Topstuk
Naakt met de zwarte kousen Kunstschilder George Hendrik Breitner (1857 - 1923) staat bekend om zijn impressionistisch Amsterdamse stadstaferelen. Binnen zijn oeuvre krijgt fotografie steeds meer aandacht. Getuige deze foto, die de officieuze titel draagt ‘Naakt met de zwarte kousen’, zag Breitner foto’s als een kunstvorm op zich; niet slechts als schetsen of geheugensteuntjes voor zijn schilderwerk. Het is een vintage print, de schilder heeft de foto zelf afgedrukt, zo’n dertig bij veertig centimeter. Maartje van de Heuvel, de nieuwe fotoconservator van het Prentenkabinet, doet witte handschoentjes aan voordat ze voorzichtig de grote map opent waarin de foto is opgeborgen. De foto is zojuist getaxeerd voor de verzekering, vertelt ze. Op 25.000 euro. Daarmee is het bij lange na niet het kostbaarste stuk uit de collecties van het Prentenkabinet; wel een van de kunsthistorisch meest interessante. De fotografiecollectie van het Prentenkabinet telt ongeveer 114.000 objecten. De
verzameling gaat terug tot de wieg van de fotografie, met bijvoorbeeld werken van de pioniers William Fox Talbot (18001877) en Eadweard Muybridge (1830 –1904). ‘Ik vertelde een keer op een fotoconferentie wat we hier hadden liggen’, zegt Van den Heuvel. ‘Mijn internationale collega’s wisten niet wat ze hoorden.’ Ook Nederlandse fotografen (Paul Citroen en Ed van der Elsken) zijn ruim vertegenwoordigd. Dat Breitner fotografeerde was geen geheim; maar dat hij ook erg goed fotografeerde, werd pas duidelijk in 1995, toen bij toeval zijn glasplaatnegatieven werden ontdekt in het Amsterdams Gemeentearchief. Die vondst leidde er toe dat het beeld van de fotograaf radicaal moest worden bijgesteld. Hij werkte niet slordig en impressionistisch, bleek uit de foto’s, maar schonk juist veel aandacht aan compositie. De studie ‘naakt met de zwarte kousen’ is daar een voorbeeld van. Van den Heuvel:
‘Lange tijd is gedacht dat zijn foto’s in dienst stonden van zijn schilderijen, schetsen of oefeningen in het kijken. Dat soort foto’s heeft hij ook wel gemaakt. Maar deze foto is een autonoom kunstwerk. Het gaat niet alleen om het afbeelden van een mooie vrouw. Voorgaande generaties kunsthistorici hadden wel eens kritiek op de zogeheten male gaze, de mannelijke blik. Maar de tijden zijn langzaam aan het veranderen. Deze naaktfoto is tegelijk een studie van contrasten, schaduw en licht, een voorbeeld van het modernistische streven van het maken van een grafisch mooi beeld.’ Een Leids kunsthistorica doet momenteel promotieonderzoek naar deze en andere foto’s van Breitner. De foto hing een jaar geleden op de tentoonstelling Dutch Eyes, met werk van Hollandse fotografen. Volgende zomer hangt het tussen de schilderijen in het Van Gogh-museum. In 2009 gaat ook de Beeldbank van het Prentenkabinet open: dan kan iedereen de gedigitaliseerde foto’s online bekijken. (AvV) Leidraad
Januari 2008
21
Leids Universiteits Fonds
‘Ik droom nog steeds van dit huis’ Huize Mummiezicht won de reüniewedstrijd van het Leids Universiteits Fonds (LUF). 85 Oud-bewoners kwamen dat op zaterdag 17 november vieren. De ontvangst van de 85 gasten vindt plaats in het Rijksmuseum van Oudheden. Niet gek, aangezien ooit voor de naam Huize Mummiezicht gekozen is, omdat men uit het raam ‘zo mooi zicht had op de mummies aan de overkant’. Na de groepsfoto voor de piramide leiden de huidige bewoners de groep reünisten rond in hun oude huis. ‘Ik ben nu 35’, zegt een van hen, ‘en ik droom nog steeds van dit huis’. Binnen vallen de pakweg 110 fotolijstjes aan de muur in de fusie op. Er hangt van iedere oud-bewoner een foto. Ton (lichting ’73) en Chel (lichting ’76) zijn de oudste aanwezigen. ‘We zijn voor de eerste keer sinds jaren weer eens in de Houtstraat. Sommigen heb ik al twintig jaar niet meer gezien.’ Elkaar zien ze nog wel regelmatig; ze gaan ieder jaar samen op vakantie. ‘Er is wel het een en ander veranderd’,
22
Leidraad
Januari 2008
menen ze. Het schoonmaakhok bijvoorbeeld. Dat bleek vroeger dienst te hebben gedaan als telefoonkamer. ‘Daar zaten de huisgenoten dan op elkaar te wachten om te kunnen bellen. Nu heeft iedereen natuurlijk een mobieltje.’ Huize Mummiezicht is het oudste dubbelgemengde studentenhuis in Leiden. Sinds 1963 wordt het pand aan de Houtstraat bewoond door studenten van verschillende verenigingen. Tijdens het eten in het restaurant van Augustinus en na de nodige speeches zet de avond zich voort beneden in de borrelzaal. Daar vindt eerst ‘Ren je rot’ plaats met vragen over Leiden (‘De Breestraat is vals plat. Is die helling natuurlijk of kunstmatig?’) en daarna een dansworkshop. Leonard (lichting ’93): ‘Sinds ik in dit huis geproefd heb van de grote verscheidenheid, weet ik dat verschil geen ene fuck uitmaakt. Mijn toenmalige huisgenoot Reza (lichting ’96) komt uit Iran, ik ben een boomlange neger uit Curaçao. Die sfeer hier is iets dat je moet proeven.’ Anouk (lichting ’96) legt uit: ‘Er wonen 21 mensen in huize Mummiezicht, dus we hebben hier 21 gewoontes. Toch zijn we ook heel hecht, er werd samen gestudeerd en je kon ook altijd bellen: “Ik ben over een uur thuis, kan ik nog mee-eten?”’ Verder waren onze huisfeesten beroemd: gigantische verkleedfeesten, waarvoor we het hele huis onder handen namen. Ik
herinner me nog een feest met als thema H. Er was een Herman Brood look-a-like, een helleveeg en een hoogzwangere hippie.’ Feesten worden ook nu nog gegeven. Huidige bewoner Wytse: ‘Vooral het kerstdiner – traditioneel in februari – is een hele happening. De grootste kamer wordt helemaal leeggeruimd en als eetkamer ingericht. Voor de tafelschikking ligt op ieder bord een pikkel; een klein strookje
‘Hier liep een hoogzwangere hippie’ papier met daarop een cryptische tekst die op één iemand slaat. ‘Als je de jouwe hebt gevonden moet je vertellen, waarom het de jouwe is. Hilarisch wordt het, als huisgenoten de verkeerde pikkel voor zich hebben liggen.’ De pikkel van de Friese blozende domineezoon Wytse – Wigger – Wouda die pas sinds kort op kamers is, was bijvoorbeeld: www.vangod(b)los.fr. Een geslaagde reünie; toch heeft een enkele huisgenoot bedenkingen: ‘Sommige dingen die op mijn kamer zijn gebeurd, had ik gewoon niet hoeven weten.’ (JL)
“Win een reünie” is een jaarlijkse prijsvraag van het LUF. Alumni met een origineel idee kunnen 3.000 euro winnen.
LUF Grant
Sheen metal As part of his graduation project, physicist-to-be Mark den Heijer spent some time at a top research laboratory in the US, where he was struck by the enormous scientific freedom of the environment. ‘As far as research is concerned, you’re not actually aware you are working for a business concern. And, what’s more, there’s none of that ‘meeting culture’.’ When Mark den Heijer (26) started to think about his final project, there were a number of things which were important to him: he wanted to go abroad, he wanted to experience physics research in a business environment and he wanted to learn about the field of electron microscopy. With the help of the Janneke Fruin-Helb subsidy offered by the LUF International Study Fund (LISF), his wishes were fulfilled. He was able to do research at the T.J. Watson Research Laboratory in New York. The Watson lab in Yorktown Heights is the biggest of IBM’s eight research laboratories, and has a staff of some 1700. IBM is the largest industrial research organization in the world. The five Nobel prizes won by staff of this lab bear witness to the fact that the research carried out there is of the highest possible standing. During his time at the IBM labs, Den Heijer studied electrodeposition. As he explains it: ‘First you dissolve copper sulphate in water, introducing copper 2+ ions into the solution. Then you put the surface to be coated with copper and a
counter electrode into the solution. By applying an electrical potential between these two electrodes, the copper ions on the negative electrode will neutralise and form a layer of metallic copper on the surface.’ It is a widely used process for creating a metallic layer, such as copper, on a conductive surface. The method is used for plating chromed car parts, jewellery and electrical connections. To give the metal layer the desired qualities, such as sheen, or good conductivity, additives have to be added to the salt solution. ‘My research was aimed at gaining a better understanding of these additives. The first step in copper electrodeposition is to nucleate and grow copper islands on an otherwise clean surface. Because this is the basis for the final metal layer, I wanted to study this nucleation process in the presence of additives. After several months in the Watson laboratory, Den Heijer returned to the Netherlands with a disc drive full of recordings of his findings: films of the nucleation and growth of these copper islands under varying circumstances. He is now carrying out a quantitative analysis of this data in preparation for his final thesis. He has had to make some modifications
to his original research plan. ‘Apparently, the electron beam of the microscope damages the additives and also influences the electrodeposition. Nobody knew this because these solutions had never been looked at with an electron microscope. Based on my observations, I showed that it is possible to write a line of copper on the surface using an electronbeam, something which opens the door to making more complicated structures. Are there possible applications for these research findings? ‘There could well be, in the field of electrochemical lithography. But whether IBM will find applications for this technique, is the question.’ According to this scholarship student, when working in the IBM lab, you are not really aware of the fact that you are working for a major business corporation. ‘It’s a very scientific environment, comparable with a university. Researchers are given complete freedom in their work. And there’s none of that ‘meeting culture’.’ (TB)
Leidraad
Januari 2008
23
Leids Universiteits Fonds
Programma Dies Natalis voor alumni, zaterdag 9 februari 2008 Kamerlingh Onnes Gebouw, Steenschuur 25 te Leiden
‘Leiden Bruist!’ 12:00 - 13:30 uur Ontvangst met lunch en presentaties faculteiten, LURIS, Campus Den Haag en de MASCQ verenigingen. 13:30 uur Inleiding door prof.mr. Paul van der Heijden (Rector Magnificus/voorzitter College van Bestuur) en jhr. drs. Rijnhard van Tets (voorzitter Leids Universiteits Fonds). 14.00 uur - 15:00 uur Een keuze uit de volgende lezingen: • Opera, een bijdrage tot de geestelijke volksgezondheid, drs. Paul Korenhof; • Mythes over de invloed van Europa, prof.dr. Bernard Steunenberg; • Over genen en kwetsbaarheden ... en jeugdige delinquentie, prof.dr. Robert Vermeiren; • Het Universum in een Korreltje Roest, prof.dr. Jan Zaanen. 15.00 uur - 15.30 uur Pauze 15.30 uur - 16.30 uur Een keuze uit de volgende lezingen of wetenschappelijke presentaties: Lezingen: - Bloedtransfusie: wet en wetenschap, prof.dr. Anneke Brand; - ŒLeidse Letters? prof. Gerard Unger. Wetenschappelijke presentaties: - Wetenschap & Commercie: Een vruchtbare samenwerking, dr. Annelou van Gijn;
24
Leidraad
Januari 2008
- Slangengif in de wetenschap, Freek Vonk; - Freezing Physics, RINO (Reizende Informanten Natuurwetenschappelijk Onderzoek). 15.30 uur - 16.30 uur Workshops voor alumni tot en met 35 jaar: Vaardig communiceren in een tijd van verandering; Overtuigend debatteren; Kleur en kleding bij sollicitaties; Loopbaan na Leiden; Solliciteren kun je leren!; Time Management. Zie pagina 26. 16.30 uur Borrel in het restaurant van het Kamerlingh Onnes Gebouw. Tijdens de borrel stuurt the Big Mean Steam Machine (Media Technology) een sms bericht, wordt u verrast door goochelaar Tilman Andris (www.tilmanandris.com) en kunt u Leidse kunst en fotografie bekijken. Aanmelden In 2007 hebben 600 alumni de Dies Natalis voor alumni bezocht. Graag nodigen wij u uit om deze middag bij te wonen. U kunt zich opgeven door de aanmeldingskaart bij deze Leidraad in te vullen en te retourneren (geen postzegel nodig). De inschrijvingen worden verwerkt op volgorde van binnenkomst. De toegang is gratis en voor kinderopvang wordt gezorgd. Programma, aanmelden en routebeschrijving: www.LUF.nl/dies2008
Dies Natalis
Sprekers Drs. Paul Korenhof, operakenner en Leids alumnus is van huis uit literator en dramaturg met een grote passie voor de muziek. Was gedurende vele jaren theatercriticus, radiomaker en hoofdredacteur van onder meer het maandblad Luister, waarbij hij zich steeds meer specialiseerde op het muziektheater. Hij is auteur van onder andere de Nieuwe Encyclopedie van de Opera (2003) en eindredacteur/co-auteur van De Koninklijke Schouwburg 1804-2004. Prof.dr. Bernard Steunenberg is als hoogleraar bestuurskunde verbonden aan de Universiteit Leiden. In de discussies over de Europese Grondwet, en het Nederlandse ‘nee’ daarop, is een beeld ontstaan van een almachtig Europa dat geleidelijk de rol van nationale staten overneemt. Dit beeld is in de afgelopen tijd vooral gebruikt door de SP in haar verzet tegen de Grondwet, en de politieke partijen op de rechterflank zoals de PVV van Wilders en de beweging van Verdonk. Maar is Europa zo oppermachtig? Is het een ‘superstaat’ zoals sommigen suggereren? In deze lezing wordt het functioneren van de Europese Unie nader onder de loep genomen met als vraag wie nu feitelijk de beslissingen nemen. Is dat de Commissie, of zijn dat de ministers in de Raad of de leden van het Europese Parlement? Of zijn er nog anderen in het spel? Een voorlopige conclusie van het betoog is dat de Europese Unie wellicht dichter bij Nederland staat dan wij bereid zijn te denken. Prof.dr. Robert Vermeiren is hoogleraar kinder- en jeugdpsychiatrie aan het LUMC en forensische jeugdpsychiatrie aan het VUMC. De media bericht met grote regelmaat over jongeren die delinquente feiten plegen. Hierin wordt om begrijpelijke redenen gespeurd naar de ‘oorzaken’ hiervan. Hoewel we het graag anders zouden willen, wordt meer en meer duidelijk dat er
doorgaans sprake is van een samenspel van meerdere diverse factoren doorheen de tijd. En dan gaat het niet enkel om omgevingsfactoren maar ook neurobiologische factoren. Op deze laatste groep zal in deze lezing nadruk worden gelegd. Prof.dr. Jan Zaanen is hoogleraar theoretische fysica van de gecondenseerde materie aan de Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen en winnaar van de spinozaprijs 2006. Korte inhoud lezing: het geheel is meer dan de som der delen - in de werelden bestierd door de wetten van de quantumfysica is dit emergentie principe nog veel belangrijker dan in de mensenwereld. Aan de hand van het gemeenschappelijke leven, electronen in een supergeleidend korreltje koper roest, wordt uitgelegd waarom fysici zo druk bezig zijn met het meten van het Higgs condensca, de kosmische supergeleider die verantwoordelijk zou moeten zijn voor de oorsprong van massa. Prof.dr. Anneke Brand is hoogleraar Transfusiegeneeskunst aan het LUMC. Sinds 1998 is de bloedvoorziening in Nederland bij wet (Wet inzake Bloedvoorziening; Wibv) onder ministeriële verantwoordelijkheid voorbehouden aan een nationale (not for profit) organisatie Sanquin. Deze hanteert het Rode Kruis principe waarbij bloed van dono-
ren voor anonieme anderen wordt afgestaan zonder betaling en zonder voorkeur voor ras, geloof of politieke overtuiging. Door technische en wetenschappelijke ontwikkelingen is het mogelijk uit het bloed (bloedvormende) stamcellen en verschillende andere cellen, relevant voor de afweer, onder andere tegen kanker, te isoleren. Deze vallen niet allen onder de Wibv maar onder de wet Weefsels, cellen en organen. Ook navelstrengbloed valt onder deze wet. De eenduidige Rode Kruis gedachte is hier niet persé leidend en tijdens de lezing wordt ingegaan op de vraag hoe in de toekomst deze wetenschappelijke ontwikkelingen het altruïsme van anoniem donorschap zullen beïnvloeden. Prof. Gerard Unger is hoogleraar Typografische vormgeving aan de Faculteit der Kunsten. Hij ontwierp een nieuwe letter voor toepassing in het gerestaureerde Academiegebouw. Ook ontwierp Unger postzegels, munten, boeken, logo?s en een groot aantal lettertypen, waarvan enkele speciaal voor kranten. Zijn werk wordt wereldwijd in diverse kranten en tijdschriften gebruikt, zoals in USA Today en de Stuttgarter Zeitung, en ook in het Nederlandse dagblad Trouw. Unger ontving diverse prijzen, waaronder de H.N. Werkmanprijs in 1984 en de Maurits Enschedéprijs in 1991.
Leidraad
Januari 2008
25
Leids Universiteits Fonds Freek Vonk (24) studeert dit jaar af als bioloog aan onze universiteit. Zijn passie voor de natuur, en met name slangen, is begonnen toen hij 14 jaar was. Hij onderzoekt reptielen, en dan met name het gif van slangen en hagedissen. In zijn onderzoek worden stoffen geïsoleerd uit het gif om gebruikt te worden bij de ontwikkeling van nieuwe medicijnen. Freek publiceerde over zijn slangenonderzoek in Science, Nature en de Nederlandstalige National Geographic (december 2007). Het is niet ongebruikelijk voor Freek om levende slangen mee te nemen naar zijn lezingen!
Workshops voor jonge alumni Ben je 35 jaar of jonger? Volg dan op zaterdag 9 februari een van de workshops die het Leids Universiteits Fonds gratis aanbiedt. Zes professionals verzorgen workshops die je uitdagen in je persoonlijke ontwikkeling en verder helpen op de arbeidsmarkt. Kijk voor informatie over de workshops en aanmelden op www.LUF/workshops. Je krijgt vooraf bericht of je bent geplaatst in de workshop naar keuze. Aan elke workshop
Freezing Physics Spuitende rookfonteinen, bevroren bananen en zwevende magneten: de natuurkundige show van RINO (Reizende Informanten Natuurwetenschappelijk Onderzoek). In deze show wordt vloeibaar stikstof (met een temperatuur van 196 graden onder nul) gebruikt om te laten zien wat voor interessante natuurkundige verschijnselen er plaatsvinden bij lage temperaturen. Dr. Annelou van Gijn (Faculteit der Archeologie) geeft een lezing over het onderzoek dat in het Laboratorium voor Artefactstudies plaatsvindt. Aansluitend wordt u uitgedaagd uw kennis te testen over de materialen waar het laboratorium onderzoek naar doet. Bij deze multiple choice quiz maakt u kans op een mooi boek! Na de lezing wordt de beeldende archeologische documentaire OHZ ‘06 (de wil om te weten) getoond. Hierbij wordt de kijker gestimuleerd na te denken. Centraal staat de uitspraak ‘Archeologie is opgraven, maar opgraven is vernietigen’.
kunnen maximaal 15 alumni deelnemen. Vaardig communiceren in een tijd van verandering Nog effectiever luisteren. Hoe doe je dat? Hoe zorg ik ervoor dat ik beter begrepen word? Hoe haal ik het beste uit een verandering? Hoe zorg ik ervoor dat mijn manager weet wat ik aan het doen ben? De workshop wordt verzorgd door Nelly van der Krogt (alumna, oprichter en directeur van Accoord Training en Advies B.V.) en Stanley Sarpong; www.accoord.nl. Overtuigend debatteren Iedere professional bevindt zich vrijwel dagelijks in een situatie waarin hij anderen probeert te overtuigen van een standpunt dan wel mensen probeert te enthousiasmeren voor een nieuw idee. Tijdens deze workshop worden je een aantal praktische tips aangereikt die je kunnen helpen in je strijd om anderen voor je ideeën te winnen. Hoe verwoord ik mijn standpunt zo overtuigend mogelijk en hoe ga ik om met weerstand? De workshop wordt verzorgd door Roderik van Grieken; alumnus, oprichter en directeur van het Nederlands Debat Instituut; www.debatinstituut.nl. Kleur en kleding bij sollicitaties Bewust en onbewust beoordelen wij elkaar. Door te weten wat je sterke punten zijn en wat je wilt uitstralen krijg je meer zelfvertrouwen en heb je meer succes. In deze workshop leer je hoe je jezelf optimaal kunt presenteren. De workshop wordt verzorgd door Elly van de Braak; oprichter en directeur van De Sterke Punten, bedrijf voor stijladvies en ontwikkeling; www.desterkepunten.nl.
26
Leidraad
Januari 2008
Dies Natalis
Loopbaan na Leiden Ben je nog steeds op zoek naar jouw ideale baan? Of ben je toe aan een tweede of derde baan? Volg dan deze workshop met praktische tips en tools om jezelf optimaal te ontwikkelen. Test jezelf en vind jouw ideale profiel! Als je tijdens je studie niet hebt nagedacht over later, dan is nu het moment om dat als alumnus te doen! En voor de carrièretijgers: je kent jezelf nooit goed genoeg! De workshop wordt verzorgd door BUL Studiekeuze & Loopbaan Service, Universiteit Leiden. Solliciteren kun je leren! Hoe kom je het beste over? Op welke vragen moet je je voorbereiden? En hoe maak je solliciteren tot een ontspannen en leuke bezigheid? In deze workshop oefen je ‘live’ en leer je jezelf optimaal presenteren. Bovendien passeren diverse klassieke sollicitatie-situaties de revue. Binnenkort een gesprek? Dan mag je deze workshop niet missen.
Time Management Wordt je leven gekenmerkt door urgentie en haast? Heb je het gevoel geleefd te worden door je werk? Kom dan naar de workshop Time Management. In deze workshop komen drie aspecten aan de orde: persoonlijke drijfveren, die maken dat je veel werk op je neemt; een goede planning en daar gedisciplineerd mee omgaan en helderheid over taken, rollen en bevoegdheden. In de workshop krijg je de keuze om een van de drie aspecten te onderzoeken. De workshop wordt verzorgd door Lucy Ann Vredenbregt MPC, Coördinator Loopbaanadvies Universiteit Leiden. Je kunt je aanmelden voor de workshops door de aanmeldingskaart in deze Leidraad ingevuld te retourneren of via www.LUF.nl/dies2008.
De workshop wordt verzorgd door BUL Studiekeuze & Loopbaan Service, Universiteit Leiden.
Leidraad
Januari 2008
27
Uitnodiging 433e viering dies natalis Het College van Bestuur van de Universiteit Leiden nodigt u graag uit voor de viering van de 433e dies natalis op vrijdag 8 februari 2008 om 15:00 uur in de Pieterskerk, Pieterskerkhof 1A te Leiden. De diesoratie, getiteld De jeugd van tegenwoordig!, zal worden uitgesproken door prof.dr. P.M.Westenberg, hoogleraar Ontwikkelingspsychologie.
Intermezzo Delen uit: Lieder eines fahrenden Gesellen, Gustav Mahler (1884), choreografie door Jifií Kylián, uitgevoerd door studenten van de dans- en muziekopleidingen van het Koninklijk Conservatorium / Faculteit der Kunsten.
De voorzitter van de Leidse Studentenraad, mevrouw M. van Dorst, zal de LSR-Onderwijsprijs uitreiken. Na afloop van de plechtigheid is er tijdens een receptie gelegenheid om de diesorator, de eredoctor en de erepromotor en hun partners geluk te wensen.
Aanvang Het programma begint om 15:00 uur precies. U wordt verzocht vóór 14:45 uur plaats te nemen. De receptie vangt aan om ongeveer 17:30 uur. De plechtigheid zal simultaan vertaald worden in het Engels.
Prof.mr. P.F. van der Heijden, Rector Magnificus en Voorzitter van de Universiteit Leiden, zal een eredoctoraat uitreiken aan prof.dr. F. Holsboer, directeur van het Max Planck Instituut voor Psychiatrie te München. Erepromotor is prof.dr. E.R. de Kloet, KNAW-hoogleraar Medische Farmacologie, Leids Universitair Medisch Centrum/Faculteit der Geneeskunde en Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen.
Aanmelden Indien u de plechtigheid wenst bij te wonen, wordt u vriendelijk verzocht zich aan te melden via www.diesnatalis.leidenuniv.nl .
Leienaars – thans Hagenaars – verenigt U! Vorig jaar werd voor het eerst in lange tijd weer een bijeenkomst georganiseerd in de Hofstad om de Dies Natalis van de Leidse Universiteit luister bij te zetten. Met tweehonderd aanwezigen was onmiskenbaar sprake van een doorslaand succces en het is dan ook logisch dat dit jaar een vervolg wordt georganiseerd. Het Haags 8 Februari Comité nodigt u daarom met veel genoegen uit voor een feestelijke borrel om de Dies Natalis te vieren. Datum: Plaats:
Vrijdag 8 februari 2008, vanaf 17.30 uur Nieuwe of Littéraire Sociëteit ‘De Witte’ (NLSW) Plein 24 2511 CS, ’s-Gravenhage
Net als vorig jaar zal het welkomstwoord worden uitgesproken door de voorzitter van het College van Bestuur der NLSW, mr. H.C. Grootveld. De Haagse viering van de Dies Natalis van de Leidse Universiteit is bedoeld voor allen die aan deze Universiteit hebben gestudeerd en woonachtig en/of werkzaam zijn in de regio Haaglanden. Belangstelling? Bezoek de website http://8februari.nl of zend een e-mail naar.
[email protected]. Geef daarbij tevens aan of u eventueel geïnteresseerd bent in een eenvoudig buffet na afloop. Dresscode: Tenue de Ville Erik Bree (1957), Chris Staalman (1959), Jan Rutger van Zwet (1987)
28
Leidraad
Januari 2008
Leids Universiteits Fonds
Cleveringadebat 2007 Ter herinnering aan het vlammende betoog van professor Cleveringa tegen het ontslag van zijn joodse collega professor Meijers organiseert het LUF jaarlijks een debat waarbij de vrijheid van meningsuiting centraal staat. Dit jaar hebben Femke Halsema, Geert Dales, Antoine Bodar, Rietje van Dam en een aantal studenten hierover de degens gekruist.
LUF scholarships
Op zoek naar
Het Leids Universiteits Fonds (LUF) kent ieder jaar een LUF Scholarship toe aan een aantal excellente buitenlandse studenten die een Engelstalige Master volgen aan de Universiteit Leiden. De beurs bestaat dit jaar uit een bedrag van € 10.500,-.
Voor het alumnibestand van de Universiteit Leiden is het
Chubo Chen, China, Advanced Studies in European Business Law; Angelos-Stylianos Chryssogelos, Griekenland, International Relations and Diplomacy; Xuan Wang, China, Computer Science; Merle Eickhof, Duitsland, Biology; Jianfu Wang, China, Mathematics; Zoe Samara, Griekenland, Psychology; Fannie St.Pierre-Tanguay, Canada, Linguistics; Anna Samata, Griekenland, Linguistics; Jonathan Price, VS, Religious Studies; Mahmoud Awad Attiyah, Egypte, Islamic Studies.
naar
[email protected] of bel naar 071-5130503.
Leids Universiteits Fonds (LUF) op zoek naar adressen van de volgende personen. Kent u één van deze alumni of bent u het zelf? Stuurt u dan een e-mail met het juiste adres
Naam
Studie
drs. J.M.H. Vollering drs. C.E. Janzen
Psychologie Nederlandse Taalen Letterkunde Nederlands Recht Geschiedenis Nederlands recht Biologie Politicologie Pedagogische Wetenschappen Archeologie Geschiedenis
mr. drs. J.J. Kramer drs. H.A.M. Eekhoudt mr. P.C. Klein Bog F.A. Jansen drs. R.E.D. Asberg drs. P.F. Kooijman drs. M.J. Zwaneveld H. Bakker
Jaar van aankomst 1977 1999 1998 1981 1981 1972 1995 1979 2000 1977
Leidraad
Januari 2008
29
UNIVERSITEIT LEIDEN 8 FEBRUARI 2008 DIES NATALIS UNIVERSITEIT LEIDEN Meer informatie vindt u op pagina 28 van deze Leidraad. ALUMNIBORRELS FACULTY CLUB Er wordt weer geregeld geborreld in de Faculty Club van de Universiteit Leiden. Alle oud-studenten van de universiteit zijn eens per 3 maanden welkom om vanaf 17.30 uur bij te praten aan de bar van Rapenburg 6. De Universiteit Leiden biedt u een welkomstdrankje aan. De eerstvolgende alumniborrel staat gepland op donderdag 17 april vanaf 17.30 uur. Het is tevens mogelijk om na de borrel te dineren in de Club. Reserveren hiervoor kan via 071 527 32 90. Meer informatie: www.alumni.leidenuniv.nl en www.ufb.leidenuniv.nl/partycatering. Faculty Club, Rapenburg 6, 2311 EV Leiden. DIGITALE UNIVERSTAIRE NIEUWSBRIEF De Nieuwsbrief van de Universiteit Leiden is bestemd voor studenten, medewerkers, alumni en externe relaties en verschijnt wekelijks. Wilt u op de hoogte blijven van het nieuws van de Universiteit Leiden en de digitale nieuwsbrief automatisch ontvangen? Mail naar
[email protected] ALUMNI-WEBSITE UNIVERSITEIT LEIDEN Op www.alumni.leidenuniv.nl vindt u alle informatie over o.a. het universitaire alumnibeleid, de alumninetwerken en de activiteitenagenda voor alumni.
LEIDS UNIVERSITEITS FONDS DIES NATALIS VOOR ALUMNI ‘LEIDEN BRUIST!’ Op zaterdag 9 februari 2008 wordt de jaarlijkse viering van de Dies Natalis voor alumni gehouden. Het programma begint om 12.00 uur en vindt plaats in het Kamerlingh Onnes Gebouw, Steenschuur 25 te Leiden. Meer informatie vindt u op pagina 24 van deze Leidraad. VOORJAARSVERGADERING CLEVERINGABIJEENKOMSTEN De jaarlijkse voorjaarsvergadering Cleveringabijeenkomsten vindt plaats op zaterdag 9 februari om 10.00 uur in het Kamerlingh Onnes Gebouw, Steenschuur 25 te Leiden. RAADSVERGADERING LUF De jaarlijkse vergadering van de Raad van het Leids Universiteits Fonds wordt gehouden op zaterdag 9 februari 2008, 11.00 uur, Kamerlingh Onnes Gebouw, Steenschuur 25 te Leiden. LUF ALUMNIBORRELS 2008 Zaterdag 9 februari vanaf 17.00 uur, Kamerlingh Onnes Gebouw, Steenschuur 25 te Leiden Vrijdag 6 juni van 18.00-21.00 uur, Snouck Hurgonjehuis op Rapenburg 61 te Leiden Vrijdag 19 september van 18.00-21.00 uur, Snouck Hurgonjehuis op Rapenburg 61 te Leiden SLEUTELDRAGERSDAG 2008 Op 18 april 2008 is de jaarlijkse Sleuteldragersdag. WWW.LEIDENALUMNI.NL Vraagt u zich wel eens af hoe het uw studiegenoten of clubgenoten is vergaan? Op www.LeidenAlumni.nl, het netwerk voor Leidse afgestudeerden kunt u hen snel en gemakkelijk terugvinden. Op LeidenAlumni.nl kunt u uw profiel samenstellen met uw cv, foto’s en persoonlijke berichten. Vervolgens kunt u bekenden opzoeken, een Leidse Kring samenstellen of discussiëren via het Forum.
30
Leidraad
Januari 2008
FACULTEIT DER ARCHEOLOGIE ALUMNIACTIVITEITEN Voor alle activiteiten kijk bij ‘Alumni’ op www.archeologie.leidenuniv.nl 17TH ARCHAELOGY & THEORY SYMPOSIUM 25th and 26th January 2008. Theme: Past tense: Time-scales and temporalities. The symposium is different this year: multiple sessions, multiple topics. Session proposals can link directly to the plenary theme or take a new direction. The topics should generate papers and discussion about current developments and concerns in archeological method and theory in the Netherlands and associated research networks. More information: Alice Samson MA,
[email protected] 071 527 41 64 INTERNATIONAL COLLOQUIUM ETRUSCAN RELIGION 29-30 May 2008 Theme: Material Apects of Etruscan Religion Venue: Leiden, Nonnensteeg 103, room 329 More information: Dr. L.B. van der Meer, 071 527 24 42,
[email protected]
FACULTEIT DER GENEESKUNDE/LUMC LEZING ‘EEN EEUW REUMATOLOGIE’ Op woensdag 16 april 2008, van 19.00-21.30 uur, organiseert de Leidse Alumnivereniging Geneeskunde de lezing ‘Een eeuw reumatologie, Ontwikkelingen binnen en rondom de reumatologie’. Vanzelfsprekend is er veel te vertellen over een vak, dat een eeuw geleden nog door kwakzalvers werd uitgeoefend en thans door gespecialiseerde reumatologen, dat gegroeid is van moeizaam thuis te brengen klachten en symptomen tot gestructureerde ziektebeelden en waarbij wij de behandeling hebben zien veranderen van Haarlemmerolie in medicijnen uit de biotechnologie. In deze lezing passeren alle ontwikkelingen de revue. Locatie: Leids Universitair Medisch Centrum, Albinusdreef 2, 2300 RC, Leiden Sprekers: Prof.dr. A. Cats en Prof.dr. T.W.J. Huizinga Meer informatie:
[email protected], 071 526 25 53 AFSCHEID MW. INA VAN DER BENT Mw. Ina van der Bent, die 16 jaar studieadviseur Geneeskunde was, gaat het LUMC verlaten.Ter gelegenheid van dit afscheid vindt een receptie plaats op donderdag 24 januari 2008 van 16.00 tot 18.00 uur in de Foyer van Gebouw 3 van het LUMC (Hippocratespad 21, 2333 ZD Leiden). Oudstudenten zijn van harte welkom. Meer informatie: 071 526 83 40.
FACULTEIT DER KUNSTEN ORATIES HOOGLERAREN FACULTEIT DER KUNSTEN Drie hoogleraren van de faculteit houden hun oratie in het voorjaar van 2008: 29 januari: Susan Meiselas, hoogleraar Fotografie 26 februari: Louis Andriessen, hoogleraar Scheppende kunsten 25 maart: Joep Bor, hoogleraar Extra-European Performing Arts Studies. Aanvang is steeds om 16.15 uur. Toegang tot de oratie is alléén mogelijk op vertoon van een toegangskaart. Aanmelden via www.oraties.leidenuniv.nl À LA CARTE STUDEREN Bij de Faculteit der Kunsten is voor alumni ook een breed palet aan keuzevakken als à la carteonderwijs te volgen (300,- per cursus). In het voorjaar 2008 zijn dit onder andere: Dansbeschouwing, Rond kunsten en kunstenaars, Inleiding in de jazzgeschiedenis, De musicus in de hoofdrol, Strategisch marketing
management binnen de kunsten. Kijk op www.studiegids.leidenuniv.nl voor de uitgebreide vakomschrijvingen. Informatie en aanmelding: drs. Marijke Hamel, tel. 071 527 18 05, e-mail:
[email protected]. PROMOVENDI IN DE KUNSTEN PRESENTEREN ZICH Onder de titel Promovendi in de kunsten presenteren zich organiseert de Faculteit der Kunsten een voordrachtencyclus in Scheltema waarin promovendi van de faculteit hun onderzoek presenteren. Deze avonden laten de grote diversiteit aan onderzoeksonderwerpen in muziek en beeldende kunst zien. 13 februari: Jed Wentz: Flexibiliteit in tempo en expressie van emotie in Franse barokmuziek. 4 maart: Kathryn Cok: De rol van de Nederlandse Republiek bij de ontwikkeling van en de instructie in de kunst van het basso continuo-spel. 16 april: Nadine Chahine: Legibility studies for the Arabic script. Scheltemacomplex, Marktsteeg 1, Leiden. Aanvang 20.00 uur. Meer informatie
[email protected] RAPENBURG MUZIEKDAGEN 2008 De Faculteit der Kunsten is medeorganisator van de openbare masterclasses van de Leidse Rapenburg Muziekdagen. De Rapenburg Muziekdagen 2008 worden op 12, 19 en 26 januari en 2 februari georganiseerd. Dit jaar staat zowel klassieke als jazzmuziek centraal (altviool, jazz ritmesectie, jazz zang en piano). Locatie masterclasses: Muziekschool, Rapenburg 22, Leiden, 13.00-16.00 uur. De masterclasses van de Rapenburg Muziekdagen 2008 sluiten we af met een concert op zaterdag 9 februari om 16.00 uur in het Koninklijk Conservatorium (Kees van Baarenzaal), Juliana van Stolberglaan 1, Den Haag. Publiek is van harte welkom bij de masterclasses. Meer informatie: www.kunstenenwetenschappen.nl CONCERTEN IN OUDE UB Studenten van de Faculteit der Kunsten treden regelmatig op de hal van de Oude UB (Rapenburg 70). Op de maandagen 4 februari, 10 maart, 21 april, 19 mei en 9 juni. Aanvang 17.15 uur. Toegang gratis. ALUMNI FACULTEIT DER KUNSTEN De Faculteit der Kunsten wil oud-studenten op de hoogte houden van haar activiteiten en blijft dan ook graag in contact met hen. Je bent oud-student van de faculteit als je als dubbelstudent zowel een Leidse wetenschappelijke als een Haagse kunstvakopleiding hebt gevolgd, je masteropleiding Photographic Studies of Media Technology hebt afgerond of een major-minorcombinatie hebt gedaan. Wil je na je afstuderen worden uitgenodigd voor concerten, tentoonstellingen, lezingen en andere evenementen op het terrein van de kunsten en wetenschap, geef je dan op bij de alumnicoördinator Rosalien van der Poel, e-mail:
[email protected] DIGITALE NIEUWSBRIEF EN DE NIEUWE K De Faculteit der Kunsten brengt regelmatig een digitale nieuwsbrief uit. Wilt u op de hoogte blijven van nieuwswaardige feiten en ontwikkelingen van de faculteit, de concertagenda en exposities, meldt u zich dan bij de redactie: Rosalien van der Poel,
[email protected]. De nieuwe K is de naam van het gezamenlijke blad van de faculteit, het Koninklijk Conservatorium en de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten. Gratis abonnement? Stuur een e-mail naar:
[email protected]
FACULTEIT DER LETTEREN ALUMNICOÖRDINATOR LETTEREN Telefoon: 071 527 22 35
[email protected] www.loopbaancentrumletteren.nl GRIEKSE EN LATIJNSE TAAL EN CULTUUR TONEELSTUK ARISTOPHANES Op 8 en 9 mei 2008 brengen de Leidse classici de Thesmophoriazousai van Aristophanes op de planken. De productie wordt van begin tot eind door studenten Griekse en Latijnse taal en cultuur opgezet. Het stuk zal vanuit het Grieks vertaald worden door Leidse GLTC-studenten. Ook de bewerking en regie nemen studenten voor hun rekening, evenals het acteren, musiceren en fabriceren van kleding en decors. De voorstelling zal te zien zijn in het LAK-theater te Leiden. Noteer vast in uw agenda! NEDERLANDS LEESKRING De leesclub van Siegenbeek loopt nu alweer enkele jaren en bestaat uit een aantal enthousiaste leden. Maar we kunnen zeker nog nieuwe leden gebruiken. We komen zesmaal per jaar bij elkaar op Rapenburg 38. Per jaar worden vijf avonden besteed aan (recente) Nederlandse literatuur en één avond aan vertaalde (klassieke) buitenlandse literatuur. Eén of twee leden verzorgen een inleiding over het gelezen boek en daarna is er ruimte voor vragen en discussie. Leest u graag en lijkt het u leuk het gelezene met anderen te bespreken, meldt u dan aan bij Hans te Slaa:
[email protected] SLAVISTIEK EN RUSLANDKUNDE ALUMNIDAG SLAVISCHE TALEN EN CULTUREN & RUSLANDKUNDE Op zaterdagmiddag 7 juni 2008 zal de 4-jaarlijkse alumnidag van de opleidingen Slavische talen en culturen & Ruslandkunde plaatsvinden. Het programma zal bestaan uit een college, een spannende quiz en een twistgesprek en natuurlijk blijft er genoeg ruimte over om elkaar te spreken en te netwerken tijdens de koffie- of theepauze en de borrel na afloop. Meer informatie vanaf maart 2008 op www.slavisch.leidenuniv.nl SINOLOGIE ALUMNIDAG SINOLOGIE Het Sinologisch Instituut van de Universiteit Leiden organiseert op 26 maart 2008 een alumnibijeenkomst. Bij dez gelegenheid presenteert het Instituut een online database van ChineesNederlandse vertalingen door de eeuwen heen, tot stand gekomen op initiatief van Audrey Heijns, werkzaam aan het Research Centre for Translation van de Chinese University of Hong Kong. Bovendien blikken twee andere Leidse alumni, Wilt Idema en Michel Hockx, terug op hun Leidse jaren vanuit hun huidige perspectief: Idema en Hockx zijn hoogleraar aan Harvard University respectievelijk de School of Oriental & African Studies te Londen. Hanno Lecher en Maghiel van Crevel schetsen hoe bibliotheek en opleiding er voorstaan aan het begin van de 21e eeuw, en hoe het Instituut omgaat met de groeiende belangstelling voor China. Er is ruimte voor bespreking van alle aspecten. Vroeg in 2008 ontvangen de alumni waarvan het adres bekend is een uitnodiging met nadere informatie. Voor meer informatie zie ook www.tcc.leidenuniv.nl Tijd: woensdag 26 maart 2008, 14-17u (programma) en 17-19u (borrel) Plaats: Sinologisch Instituut, Arsenaalstraat 1, Leiden Contactpersoon: Anneke Amir, 071 527 25 18,
[email protected]
Leiden biedt aan STUDEREN A LA CARTE / CONTRACTONDERWIJS Kijk op alacarteletteren.nl voor het rijke aanbod van de Faculteit der Letteren op het gebied van taal en cultuur, literatuur, geschiedenis, kunstgeschiedenis, theater en film uit alle werelddelen. U kunt zich tot 21 januari inschrijven voor de cursussen die starten in de week van 4 februari 2008. Prijs: € 210 per cursus (circa 12 weken). Vraag de gratis studiegids met ruim 150 cursussen aan:
[email protected] of 071 527 64 85. Op contractonderwijsletteren.nl vindt u het aanbod aan colleges waar ook tentamen in gedaan kan worden. Inschrijven kan tot 21 januari 2008. Prijs:€ 75 per studiepunt (de meeste cursussen tellen 4 of 8 studiepunten).
FACULTEIT DER SOCIALE WETENSCHAPPEN PSYCHOLOGIE WIJ ZOEKEN PSYCHOLOGIEALUMNI! Samen met het Departement Psychologie gaat studievereniging der psychologie Labyrint komend jaar voor het eerst activiteiten organiseren voor alumni. De alumnicommissie is dit jaar van start gegaan, en is nu druk bezig om passende activiteiten te organiseren voor deze groep. Hierbij hebben wij uw hulp hard nodig! Heeft u ideeën voor het alumnibeleid of wilt u ons helpen met het bedenken van geschikte activiteiten? Kortom: weet u waar de alumnus behoefte aan heeft? Neem dan contact met Labyrint op:
[email protected]. Wilt u zelf alumnuslid worden van Labyrint (€ 7,50), het verenigingsblad deSofa ontvangen en aan de activiteiten deelnemen, schrijft u zich dan in via: www.labyrintleiden.nl. Wij hopen van u te horen! FACULTEIT DER WISKUNDE EN NATUURWETENSCHAPPEN W&N NIEUWJAARSRECEPTIE Op maandag 7 januari van 16.00-18.00 is in de hal van de Gorleaues Laboratoria (Einsteinweg 55) de W&N nieuwjaarsreceptie, waar ook W&N alumni van harte welkom zijn. De C.J. Kok-prijzen worden uitgereikt aan de Ontdekker van het Jaar en ook wordt de Onderwijsprijs (2500 euro) uitgereikt aan de docent van het jaar door de assessor. Er zal live muziek zijn. THIS WEEK’S DISCOVERIES From 15 January, every Tuesday scientists from our faculty will present their most recent discoveries. This ‘lunch-colloquium’ will take place from 13.00 - 13.40 in De Sitterzaal (ground floor, J.H. Oortgebouw, Niels Bohrweg 2). Everybody is welcome. The short presentations (15 minutes followed by 5 minutes of discussion) will be such that everybody should be able to understand even the most technical discoveries. A Lunch to Discover is provided at 12.30 near De Sitterzaal. More information: www.science.leidenuniv.nl ALUMNIMIDDAG DE LEIDSCHE FLESCH De Leidsche Flesch organiseert vanwege haar 17e lustrum een alumnimiddag op zaterdag 19 april 2008, waar alle alumni van de Flesch van harte welkom zijn. Indien u wil komen, of op de dag zelf iets wilt vertellen, kunt u een e-mail sturen naar
[email protected]. Tevens zijn wij altijd op zoek naar archiefmateriaal voor de vereniging. Indien u hierover beschikt en ons in de gelegenheid wil stellen dit te inventariseren en eventueel (digitaal) te kopiëren kunt u e-mailen naar bovenstaand adres. WWW.PHYSICS.LEIDENUNIV.NL/EUREKA Het blad over de studies Informatica, Natuurkunde, Sterrenkunde, Wiskunde, in samenwerking met De Leidsche Flesch.
WWW.ORIGINMAGAZINE.NL Het magazine over de studies BioFarmaceutische Wetenschappen, Biologie, Life Science & Technology, Molecular Science and Technology. SCIENCE CAFE LEIDEN Dé ontmoetingsplaats voor wetenschappers en geïnteresseerden in de wetenschap in Leiden. De volgende bijeenkomst is 29 januari en het onderwerp is ‘Eeuwige jeugd. Mogelijk? Gewenst?’ www.sciencecafeleiden.nl UNILEVER RESEARCHPRIJS 2007 Aartjan Te Velthuis heeft de Unilever Research prijs 2007 ontvangen. Te Velthuis studeerde cum laude af in de mastertrack ‘Molecular and Cellular Biology’ bij Dr. C.P. Bagowski.
CAMPUS DEN HAAG Campus Den Haag is in 1999 als nevenvestiging van de Universiteit Leiden in samenwerking met de gemeente Den Haag opgericht. Den Haag als politiek en bestuurlijk hart van Nederland is dè perfecte plaats om de Leidse expertise en de Haagse kwaliteiten samen te laten komen. Inmiddels is Campus Den Haag uitgegroeid tot een instituut dat niet alleen academische opleidingen voor professionals aanbiedt, maar waar ook shorttrack cursussen en trainingen op maat gegeven worden èn waar bijzondere masteropleidingen snel te voltooien zijn. Een hoog wetenschappelijk niveau en spannende didactische uitgangspunten kenmerken Campus Den Haag. Neem een kijkje op de site voor onze opleidingen! www.campusdenhaag.nl STUDENTENVERENIGINGEN L.S.V. MINERVA L.S.V. MINERVA REÜNISTENAVOND 1986-1997 Zaterdag 19 januari 2008 is de laatste reünistenavond voor de jaren 1986-1997. De avond begint om 17.26, uiteraard op Sociëteit Minerva. Dus bent u lid geweest in deze periode, komt dan allen! COMMISSARIS REÜNISTEN Afgelopen jaar is bij de bestuursherstructurering een Commissaris Reünisten ingesteld die zich speciaal toelegt op het verbeteren van de contacten met reünisten.
[email protected], 071 512 15 71. WWW.REUNISTMINERVA.NL Minerva heeft een nieuwe website speciaal voor reünisten, www.reunistminerva.nl. Als u zich aanmeldt, krijgt u een wachtwoord en gebruikersnaam waarmee u in kunt loggen op deze site. Zo kunt u uw verloren jaargenoten opzoeken en u aanmelden voor de reünistenavonden. Niet geheel onbelangrijk is natuurlijk ook het invullen van uw contributiekeuze, zo kunt u sociëteit ook juist terwijl u reünist bent een hart onder de riem steken! STAGEPROJECT Wij starten een stageproject op waarbij wij veelbelovende leden aan een goede stageplek willen helpen. Hierbij kunnen wij uw hulp heel goed gebruiken, dus als u een goede stage aan kunt bieden aan één van onze leden, neem dan contact met ons op:
[email protected], 071 512 15 71. DIES NATALIS VOOR ALUMNI U bent allen uitgenodigd op de Dies Natalis voor Alumni 2008 op zaterdag 9 februari 2008 in het Kamerlingh Onnes Gebouw (Steenschuur 25, Leiden). De titel van deze dies is ‘Leiden in beweging’.
A.L.S.V. QUINTUS DIESFEEST 18 januari vanaf 20 uur; REÜNISTENFEEST: 11 april vanaf. 21 uur; HEMELVAARTSBORREL: 29 april vanaf 20 uur. Elke vrijdag vanaf 17 uur is er mogelijkheid tot borrelen voor reünisten.
SERIE LEIDEN EN HET BOEK Deze serie wordt georganiseerd in samenwerking met De Lakenhal, het Scaligher Instituut en de Universiteitsbibliotheek. Periode: 11 maart-12 mei 2008 Tijd: dinsdagavond 18.45-20.15 uur
Locatie: Sociëteit Quintus, Boommarkt 5a in Leiden Meer informatie: www.alsvquintus.nl
SERIE OVER DE GRENZEN VAN TURKIJE De serie wordt georganiseerd in samenwerking met het Turkije Instituut. Periode: februari en maart Tijd: woensdagavond19.00-21.30 uur
SSR-LEIDEN Meer informatie:
[email protected] LVVS AUGUSTINUS SOLA LUSTRUM DAG Zaterdag 26 april is de jaarlijkse SOLA (Stichting Oud Leden Augustinus) dag. Deze dag zal in het teken staan van het 23ste lustrum. Er zullen activiteiten, een diner en een groots feest georganiseerd worden. Bent u van de partij of wilt u meer informatie? Mail dan naar reü
[email protected] of bel naar 071 516 23 33. U kunt ook kijken op www.lvvsaugustinus.nl/pages/sola. Stichting Oud Leden Augustinus zoekt beeld- en geluidsmateriaal voor het maken van de komende Oud Leden Almanak. Het thema van de komende almanak is muziek. Heeft u nog beelden van musicals, feesten, dansuitvoeringen, bandjes, zingen tijdens de kmt, dansavonden, etc. ze zijn van harte welkom! Uiteraard zullen foto’s na het inscannen weer veilig bij u terugkomen. Het materiaal kan gestuurd worden naar Rapenburg 24, 2311HV te Leiden t.a.v. SOLA of naar
[email protected]. Meer informatie: 071 516 23 33, www.lvvsaugustinus.nl/pages/sola VSL CATENA Meer informatie: www.vslcatena.nl/ DIVERSEN
DIVERSEN NIEUWE TEKST HOGER ONDERWIJS VOOR OUDEREN VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN (HOVO) Het HOVO (Hoger Onderwijs Voor Ouderen) van de Universiteit Leiden biedt colleges voor vijftigplussers, gegeven door ervaren docenten. U buigt zich over diverse wetenschappelijke onderwerpen. Een vooropleiding is niet nodig. In voor jaar 2008 kunt u kiezen uit drieëntwintig verschillende collegeseries. Het volledige programma en een aanmeldingsformulier staan op internet: www.hovo.leidenuniv.nl. Meer informatie:
[email protected], 071 527 72 99 (ma. t/m do. 10-13 uur). STUDIUM GENERALE Studium Generale organiseert lezingen voor belangstellenden, van binnen en buiten de universiteit. De lezingen zijn gratis toegankelijk. Meer informatie: 071 527 72 83 / 72 95,
[email protected],
[email protected] Zie voor de complete programma’s www.studiumgenerale.leidenuniv.nl SERIE SCHRIJVERS & TONEEL DEEL 2 Tijd: dinsdagavond 20.00-21.30 uur Plaats: zaal 005, Lipsiusgebouw, Cleveringaplaats 1, Leiden 5 februari 2008 Bertolt Brecht: theatervernieuwer/schrijver? 12 februari 2008 Sándor Márai. Kon Casanova echt liefhebben 19 februari 2008 Hendrik Ibsen ‘Speel een echt levend mens.’
UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK PROF. BEUKERS SCALIGER HOOGLERAAR Tot november 2010 wordt de Scaliger leerstoel bekleed door prof.dr. H. Beukers. Prof. Beukers was bijzonder hoogleraar vanwege het Leids Universiteits Fonds met als onderwerp de geschiedenis van de geneeskunde, met als belangrijk aandachtspunt de wisselwerking tussen de geneeskunde van het Westen en Japan. In de loop van zijn termijn zal prof. Beukers een inaugurele rede in het Groot Auditorium van het Academiegeouw uitspreken. Meer informatie: ub.leidenuniv.nl ? Speciaal voor docenten en onderzoekers. DEBATWEDSTRIJD VOOR AFGESTUDEERDEN Voor iedereen die van debatteren houdt en het leuk vindt om nog beter te leren presenteren en te argumenteren wordt elke derde dinsdag van de maand een debatwedstrijd georganiseerd. U kunt vrijblijvend een paar keer komen kijken. Info: debatvereniging Pendulum via Johan Jagers,
[email protected], 020 695 06 03, www.debatvereniging.nl NEDERLANDSE VERENIGING VAN VROUWEN MET HOGERE OPLEIDING VVAO AFD. LEIDEN E.O. Het doel van de VVAO is o.a. het opbouwen en ontwikkelen van professionele netwerken en het stimuleren van sociale contacten tussen hoger opgeleide vrouwen. Het lidmaatschap staat open voor alle vrouwen die een universitaire of hboopleiding hebben voltooid. Ieder jaar worden een aantal algemene bijeenkomsten georganiseerd, maar daarnaast vinden de meeste activiteiten plaats in zgn. kringen. Meer informatie: mw. I. Aksoycan-de Bever, tel. 071 517 18 03,
[email protected], www.vvao.nl. FACULTY CLUB De Faculty Club is hèt ontmoetingspunt voor alumni van de Universiteit Leiden. Als alumnus kunt u de Faculty Club bezoeken op alle werkdagen tussen 11.00 - 15.00 uur voor een (zaken)lunch en tot 23.00 uur voor diner. Vanaf april dit jaar zijn er speciaal voor alumni maandelijkse borrels georganiseerd. Wij heten uw jaarclub, studievereniging of studievrienden van harte welkom onder het genot van een hapje en een drankje. De vierde alumniborrel staat gepland op donderdag 17 april vanaf 17.30 uur. Ook is de Faculty Club voor alumni beschikbaar als u op zoek bent naar een bijzondere locatie voor een feest, buffet of receptie. De Faculty Club biedt u hiervoor een groot restaurant, twee kleinere kamers en een ruime binnentuin met terras. Bezoekadres: Rapenburg 6, 2311 EV Leiden Meer informatie en reserveringen: 071 527 32 90,
[email protected], www.ufb.leidenuniv.nl/parytcatering Houdt u ook de Leidraad en de alumni website in de gaten voor de agenda: www.alumni.leidenuniv.nl
Leidraad
Januari 2008
31
Abdelkader Benali en Leiden Slagerszoon Abdelkader Benali won in 1995 de door de Leidse universiteit uitgeschreven lustrumwedstrijd met zijn verhaal Vernieuwing als traditie. Als beloning mocht hij een jaar gratis in Leiden studeren. Dat werd de studie geschiedenis. Benali publiceerde in 1996 zijn debuutroman Bruiloft aan zee. In 1997 werd Benali genomineerd voor de Libris Literatuurprijs. Zes jaar later won hij de prijs voor zijn tweede roman De langverwachte. Op 23 mei 2004 werd Maarten Biesheuvel 65 jaar. Abdelkader Benali schreef toen een lang lofdicht, dat uitgegeven werd door de Leidse boekhandel De Kler en door uitgeverij Meulenhoff. Bovenstaande drie kwatrijnen zijn daar een onderdeel van. Benali’s laatste boeken zijn Berichten uit een belegerde stad (over de oorlog in
Beiroet, 2006) en De marathonloper (2007). Op 15 april 2007 liep Benali de marathon van Rotterdam in minder dan drie uur (2:58:16). Benali zelf over zijn Leidse tijd: “Mijn introductie tot de Italiaanse poëzie verliep via het gedicht van Eugenio Montale, geschilderd op een muur in de Pelikaanstraat. Elke keer dat ik naar de Albert Heijn ging om een pak melk te kopen, leerde ik daar een woord van. Die toen onbegrijpelijke Italiaanse woorden werden zinnen en werden daarna het gedicht dat ik als een papegaai kon opzeggen in fonetisch Italiaans. Als ik nu in Italië een tafelgezelschap de literair-erotische schrik van de avond wil geven, citeer ik dat Albert Heijn-gedicht na een glas of drie “spontaan” uit mijn hoofd. Non chiederci la parola che squadri da ogni lato l’animo nostro informe ...” (JD)
www.alumni.leidenuniv.nl
