Jaarverslag Debiteurenbeheer Werk & Bijstand 2009
In dit jaarverslag: Analyse van het debiteurenbestand Ambities periode 2007-2010 Enschede best practice Alimentatie Eis Verplichting (AEV) Aanscherping alimentatie normen leidt tot forse korting op I-deel Ontwikkelingen 4e Tranche Awb per 1 juli 2009 Bijstand aan 65+’ers overgenomen door SVB Bronheffing achterstallige premie ziektekostenverzekering Conclusie en advies Bijlagen 1, 2 en 3
Verleden opgeboekte vorderingen € 13,5 mln Gemiddelde verwijtbare vordering € 8.000 4,5 % van de debiteuren schuld bij DMO van meer dan € 20.000 Ruim 8 % vorderingen ouder dan 10 jaar
2
Jaarverslag
Debiteurenbeheer Werk & Bijstand 2009 In 2009 werd er 1 3,5 miljoen afgelost op uitstaande vorderingen. Een duidelijke indicatie voor het belang van debiteuren beheer. Vorderingen ontstaan doordat de gemeente bijstand terugvordert of verhaalt. Bijstand die teveel of ten onrechte is ontvangen moet worden terugbetaald. Dat is het geval als er later inkomsten of vermogen wordt ontvangen of omdat er onjuiste of onvolledige informatie wordt verstrekt. Daarnaast wordt er ook bijstand als geldlening verstrekt. Wordt er een bijdrage in de bijstandskosten aan een onderhoudsplichtige opgelegd en ingevorderd dan wordt dat verhaal genoemd. De resultaten van het debiteurenbeleid laten zich voornamelijk vertalen in harde cijfers. Het saldo van uitstaande vorderingen in 2009 bedroeg € 13,5 mln (zie bijlage 1). In 2007 was dat nog € 14,5 mln. In 2009 werd € 3,5 mln aan aflossing ontvangen (zie bijlage 2) en 3,7 mln aan nieuwe vorderingen opgeboekt. Van het saldo werd € 800.000 als oninbaar buiten invordering gesteld. Invordering van het uitstaande saldo van € 13,5 mln gaat moeizaam. Dat komt door de lage aflossingscapaciteit van de debiteuren, door de samenstelling van het debiteurenbestand (hoge verwijtbare vorderingen) en door wettelijke eisen en beperkingen.
Analyse van het debiteurenbestand Het saldo van € 13,5 mln is opgebouwd uit in het verleden opgeboekte vorderingen. Sommige zijn recent ontstaan terwijl andere vorderingen al 10 jaar of langer geleden zijn opgeboekt. Met name verwijtbare vorderingen (ruim de helft van het uitstaande saldo) die ontstaan zijn door een schending van de inlichtingenplicht kunnen langdurig open staan. Dat komt enerzijds door de hoogte van de vorderingen en anderzijds door de geringe aflossingscapaciteit. De gemiddelde verwijtbare vordering bedraagt ruim € 8.000. Bijna 4,5% van de debiteuren (137) heeft een schuld bij de DMO van meer dan € 20.000. Ruim 8% van de vorderingen is ouder dan 10 jaar. Het gemiddelde inkomen van de debiteuren is laag en wordt voor het grootste deel beschermd door de wettelijke beslagvrije voet. Dat betekent soms zeer lange invorderingstrajecten. Bij de invordering moet de nodige zorgvuldigheid worden betracht. Aantasting van het bestaansminimum leidt tot armoede en een toenemend beroep op maatschappelijke voorzieningen. Daarnaast kunnen andere
ongewenste effecten optreden zoals huisuitzetting en afhankelijkheid van het gebruik van de Voedselbank.
Ambities periode 2007-2010 Voor de periode 2007-2010 zijn 3 ambities gedefinieerd: Terugschroeven saldo tot onder de € 12 mln per 31-12-2010; - Realisatie: Saldo is met € 1 mln gedaald en bedraagt per eind 2009 € 13,5 mln. Verhoging van het percentage betalende debiteuren met 10% per 31-12-2010; - Realisatie: januari 2007 46%; januari 2010 64%, stijging met 18%. Verhoging van de ontvangsten vanaf 2007 met 5% per jaar tot 20% in 2010; - Realisatie: 2009 7%. Na een jarenlang stijgend saldo is de dalende trend een goede stap in de richting van de ambiteuze doelstelling van 12 mln per 31-12-2010. Met een verhoging van het aantal betalende debiteuren met 18% is de doelstelling van 10% ruimschoots gehaald. Een jaarlijkse stijging van de ontvangsten met 5% is een te hoge ambitie gebleken. Door doelmatiger debiteuren beheer zijn de ontvangsten tussen 2003 en 2007 met 25% gestegen tot een niveau dat steeds moelijker te verbeteren valt.
Ambities (zie bijlage 3) ambitie
2007
2008
2009
Uitstaand saldo
12.000.000
14.568.518
14.133.442
13.527.745
% betalende debiteuren
56%
46%
57%
64%
Verhoging ontvangsten 5% per jaar
20%
-2%
2%
7%
Enschede best practice Het debiteurenbestand is goed in beeld. Met behulp van de in eigen beheer ontwikkelde tool “Ken je bestand vorderingen” kunnen op eenvoudige wijze allerlei bestandsmatige selecties worden gemaakt op basis van kenmerken van de debiteur en/of de vordering. Andere gemeenten, waaronder Rotterdam, Utrecht, Groningen, Arnhem, Nijmegen, Drechtsteden, hebben regelmatig belangstelling getoond voor deze tool en voor de Enschedese uitvoeringspraktijk van debiteurenbeheer. Gekorte alimentatie in 2009 met 42% gestegen ten opzichte van 2008 Per uitkeringsdossier aan alimentatie gekort, met 28,4 % gestegen.
Alimentatie Eis Verplichting (AEV) Ingaande 1 december 2006 heeft Enschede aan de bijstandsverlening de verplichting verbonden om eventuele alimentatie-aanspraken te effectueren. De bijstandsontvanger moet dan naar de rechter stappen om alimentatie te laten vaststellen. Vastgestelde alimentatie is inkomen dat samen met een part-timebaan makkelijker tot uitstroom uit de bijstand kan leiden. De AEV is pas vanaf eind 2008 door een intensievere en effectievere aanpak vruchten gaan afwerpen. De gekorte alimentatie in 2009 (€ 313.163) is met 42% gestegen ten opzichte van 2008 (€ 220.350). Het gemiddelde bedrag dat per uitkeringsdossier aan alimentatie werd gekort steeg van € 1.303,84 in 2008 naar € 1.674,67 in 2009, een stijging van 28,4%.
3
2009 hogere draagkracht van onderhoudsplichtigen, dus hogere alimentatie ....
Aanscherping alimentatienormen leidt tot forse korting op I-deel In juli 2009 zijn de normen voor de berekening van kinderalimentatie aangescherpt. Dat moet leiden tot een hogere draagkracht van onderhoudsplichtigen en dus een hogere alimentatie. Als gevolg van deze wijzigingen heeft het Ministerie van SZW een schatting gemaakt van de extra inkomsten die bijstandsgerechtigden zouden kunnen genereren en heeft deze extra ontvangsten/minder bijstand verstrekking verwerkt in de Miljoenennota voor de komende jaren. Het beschikbare macrobudget (I-deel) voor het verstrekken van uitkeringen is/ wordt hiermee in overeenstemming gebracht en gekort: gemeenten worden geacht deze bedragen zelf te kunnen genereren door toepassing van de gewijzigde normen in hun verhaalsacties in combinatie met de door de rechterlijke macht toegepaste nieuwe normeringen voor de vaststelling van op de uitkering te korten kinderalimentatie. Voor een stad als Enschede betekent de door voering van de nieuwe draagkrachtberekeningen een extra tekort op het I-deel van € 1 mln over 2010 oplopend naar € 1,8 mln structureel vanaf 2016. Het ministerie heeft na kritiek van de VNG en G4 kenbaar gemaakt de doorgevoerde berekeningen niet naar beneden te willen bijstellen. Wel gaat SZW akkoord met het monitoren van de effecten van de wijzigingen in de normen voor de alimentatieberekening.
Ontwikkelingen Een aantal hieronder vermelde ontwikkelingen op het gebied van terugvordering en verhaal hebben een negatieve invloed op de effectiviteit en de resulaten van debiteurenbeheer:
4e Tranche Awb per 1 juli 2009 Deze 4e tranche van de Algemene wet bestuursrecht harmoniseert de bestaande wetgeving op het gebied van bestuursrechtelijke schulden. Bij de dwanginvordering is een extra stap toegevoegd. Was eerst het verstuurde terugvorderingsbesluit voldoende voor beslag, nu kan dat pas na het verzenden van een dwangbevel. Verder krijgt de uitvoering te maken met debiteuren die twee soorten vorderingen kunnen hebben (oude regime, nieuwe regime). Dit komt de slagvaardigheid bij incasso niet ten goede en zal een (beperkt) negatief effect hebben op de ontvangsten. 2010 uitvoering van WWB voor 65+ wettelijk geregeld € 1.479.262 voor 139 debiteuren van 65+
Bijstand aan 65+’ers overgenomen door SVB Per 1 januari 2010 is de uitvoering van de WWB voor 65+’ers wettelijk geregeld. Verrekening (inhouding op de uitkering) dat vóór elk beslag gaat behoort dan niet meer tot de mogelijkheden. Dit zal (beperkte) gevolgen hebben voor de ontvangsten. Momenteel (18 maart 2010) staat er € 1.479.262 uit bij 139 debiteuren van 65 jaar en ouder. Hiervan heeft 22% een aanvulling via de SVB.
Bronheffing achterstallige premie ziektekostenverzekering Een wijziging van de Zorgverzekeringswet heeft gevolgen voor de incassomogelijkheden van de gemeente. In welke mate zich dat zal voordoen hangt af van in hoeverre de gemeente er in slaagt preventief op te treden in gevallen van betalingsachterstand van ziektekosten
4
premie. Per 1 september 2009 is in de Zorgverzekeringswet de mogelijkheid gecreëerd een preferente bestuursrechtelijke premie op te leggen, zodra een betalingsachterstand is ontstaan van zes maandpremies. De incasso van de bestuursrechtelijke premie leidt tot een verlaging van de beslagruimte. Er blijft dus minder ruimte over voor de aflossing van schulden. Eventuele inhoudingen op de uitkering of derdenbeslagen zullen dan moeten worden verlaagd. ... ...
Debiteurenbeheer Werk & Bijstand 2009
Conclusie en advies De ontvangsten van € 3,5 mln in 2009 maken het belang van debiteurenbeheer duidelijk. De resultaten van het debiteurenbeheer worden sterk beïnvloed door de samen stelling van het debiteurenbestand. Met name hoge vorderingen en oude vorderingen hebben een remmende invloed op de incassoresultaten. Debiteuren die een vordering hebben die niet reëel invorderbaar is worden opnieuw beoordeeld. Het is van belang om het saldo terug te brengen tot reëel invorderbare vorderingen. Dit kan door opschoningsacties en door het kritisch en creatief kijken naar mogelijkheden om het saldo van debiteuren met hoge niet reëel invorderbare schulden terug te brengen. Daarbij zal naast het uitgangspunt “fraude mag niet lonen” ook meer nadruk worden gelegd op andere aspecten, zoals bijvoorbeeld de inzet van kwijtschelding van niet reëel invorderbare schulden als prikkel om uit te stromen naar werk, perspectief debiteur en effectiviteit debiteurenbeheer. Het incassobeleid dat in 2000 is vastgesteld is aan herziening toe. In hoeverre voldoet het nog aan de huidige opvattingen rekening houdend met het belang en de positie van de schuldenaar en de belangen van de schuldeiser in casu de gemeente. De voorgenomen kortingen op het I-deel in verband met de aanscherping van de alimentatienormen zijn zorgwekkend. Gemeenten zullen duidelijk moeten maken dat de door het ministerie ingecalculeerde besparingen niet reëel zijn. Enschede heeft in dat opzicht al een trekkende rol vervult. Daarnaast zal er nog meer ingezet moeten worden op de alimentatie-eis verplichting om ook langs die weg de uitstroom te bevorderen.
Aan het MT is voor 2010/2011 het volgende geadviseerd: Saldo debiteuren door middel van projecten, waarbij de nadruk ligt op maatwerk, terugbrengen naar reëel invorderbare bedragen. Ontwikkeling inzet van kwijtschelding schulden als prikkel om uit te stromen naar werk. Herziening incassobeleid. Intensieve inzet op producten onderhoudsplicht (verhaal en korting inkomsten uit alimentatie).
5
Bijlagen Bijlage 1: uitstaande vorderingen
Soort vordering * Verwijtbaar
2003
2004
2005
2006
2007
2008
5.590.803
6.037.406
7.030.009
8.106.895
7.806.648
7.621.394
Niet verwijtbaar
2.108.029
2.015.963
2.147.887
2.018.870
2.010.510
1.786.560
Geldlening
1.849.692
2.104.961
2.307.379
2.653.014
3.009.928
3.148.066
Verr. Derden Verhaal
193.726
162.846
280.100
150.523
277.912
149.891
1.739.617
1.423.328
968.919
781.980
687.522
623.024
Overig
999.773
965.604
926.434
908.942
775.998
804.507
Totaal
12.481.639
12.710.107
13.660.727
14.620.226
14.568.518
14.133.442
* Er zijn 58 vorderingsoorten. Om het een beetje overzichtelijk te maken zijn de vorderingen in 6 hoofdgroepen ondergebracht. Verwijtbare vorderingen: ontstaan door een verwijtbare schending van de inlichtingenplicht. Niet verwijtbare vorderingen: teveel verstrekte bijstand zonder verwijtbare schending inlichtingenplicht. Geldlening: Bijstand als geldlening verstrekt, bijv. voor woninginrichting. Verrekening derden: Verrekening van bijstand met achteraf over dezelfde periode toegekende uitkering door het UWV. Verhaal: Verhaal van bijstand ivm onderhoudsplicht (ex-partner en/ of ouder). Overige: Vorderingsoort van geringe omvang zoals: Krediethypotheek, Invorderingskosten, WVG, Boeten, Wet op de lijkbezorging.
Bijlage 2: incasso (ontvangsten)
Soort vordering * Verwijtbaar
2003
2004
2005
2006
2007
2008
550.789
508.823
679.144
688.277
667.614
693.738
Niet verwijtbaar
524.594
615.870
934.245
863.436
780.184
754.864
Geldlening
404.607
453.045
552.144
562.371
691.015
789.140 1.409.991
Verr.derden
480.003
360.294
700.423
1.007.903
1.933.598
Verhaal
332.539
347.644
345.975
263.945
194.646
174.338
Overig
180.031
136.134
171.039
128.055
124.430
141.459
Totaal
2.472.562
2.421.810
3.382.971
3.513.988
4.391.487
3.963.530
Totaal zonder verr. derden
1.992.559
2.074.166
2.682.548
2.506.085
2.457.889
2.553.539
De effecten van het Wajong project* geven een vertekend beeld. Door de verrekening derden buiten beschouwing te laten (laatste rij) kan een bruikbare trend van de ontvangsten worden getoond. * De terugontvangsten van cliënten die alsnog tot de Wajong werden toegelaten zorgden in 2007 en in 2008 voor een tijdelijke ontvangstenstijging.
6
Bijlage 3: ambities algemeen en ontvangsten Uitstaand debiteurensaldo (3) 16.000.000 15.000.000
14.568.518,-
14.000.000
14.133.442,13.527.745,-
13.000.000 12.000.000,-
12.000.000 11.000.000 10.000.000
2007
ambitie
2008
2009
jaar
% betalende debiteuren 70% 65%
64%
60% 55%
57%
56%
50% 45%
45% 40% ambitie
2007
2008
2009
jaar
Verhogen ontvangsten met 5% per jaar 25% 20%
20%
15% 10% 7%
5% 2%
0% -2%
-5% ambitie
2007
2008
2009
jaar
Jaar
Ontvangswten totaal
Ontvangsten zonder verrekewning derden
Stijging tov voorliggende jaar
Doelstelling
Gerealiseerd Stijging tov index jaar 2006
2006
3.513.988
2.506.085
- 6,6%
100
100
2007
4.391.487
2.457.889
- 1,9%
105
98
2008
3.963.530
2.553.539
+ 3,9%
110
102
2009
3.521.974
2.685.797
+ 5,2%
115
107
7
Colofon Dit is een uitgave van de gemeente Enschede.
Tekst Afdeling Werk & Bijstand
Vormgeving Digidee Ontwerpstudio Aan de inhoud kunnen geen rechten worden ontleend. Tekst mag alleen met toestemming van de gemeente Enschede worden overgenomen. © september 2010, gemeente Enschede
